| I deo: REČNIK |
| a, ă, b, ț, č, ć, d, ḑ, ğ, đ, ď, e, f, g, h, i, î, ĭ, k, l, ļ, m, n, ń, o, p, r, s, ş, ś, t, ť, u, v, z, ž, ź, |
| a |
* a mînkat
— jeo je, završio je sa jelom
* a gaćit lukru
— završio je posao
* grîu a rasarit
— pšenica je nikla
* a mĭeu
— moj, koji pripada meni
* a tĭeu
— tvoj, koji pripada tebi [Por.]
* a?! śe ḑîś?!
— a?! šta kažeš?
* raspunsu ku „a” nuĭe omeńiesk
— odazivanje sa „a” nije uljudno [Por.]
* aăla uom
— onaj čovek
* aăla kopil
— ono dete
* aĭa muĭarĭe
— ona žena
* aăļa muĭerĭ
— one žene [Por.]
* aăsta uom
— ovaj čovek
* astanuapće (=asta + nuapće)
— ove noći, noćas [Por.]
* dakă nu baź sama unđe ĭe abaćarĭa, aĭ sî rataśeșć
— ako ne paziš gde je skretanje, ima da zalutaš [Crn.]
* sa abaće đin drum în lăturĭ
— sklanja se s puta u stranu
* unđe să va abaća lumĭa-ĭa, kînd sa va puńa pluaĭa?
— gde li će se skloniti ti ljudi, kada bude udarila kiša?
* sa abaće pi la nuoĭ
— navraća kod nas [Por.]
* sîngur ĭe đivină śe ĭe abatut đi pi drum
— sam je kriv što je skrenut sa puta
* lasă-l, vĭeḑ kî ĭe zminćit șî abatut la kap
— pusti ga, vidiš da je poremećen i skrenut [Crn.]
* abatut đin minće
— umno poremećen, blesav, ćaknut [Por.]
* abĭa ĭeșîrîm đin morśilarĭ
— jedva izađozmo iz blatišta [Por.]
* apa fĭarbe ku aburĭ
— voda ključa sa parom
* abur đi śĭață
— pramen magle
* frumuos ĭe vara pin zăpușală, kînd vińe đi vrunđiva vrun abur đi vînt
— lepo je leti po sparini kad naiđe odnekud zapah vetra [Por.]
* apa fĭarbe șî aburĭașće
— voda ključa i isparava
* batu un vîntuț, șî ńe aburi un miruos frumuos đi la fluorĭ đin građină
— pirnuo je neki vetrić, i zapahnuo nas je pijatan miris cveća iz bašte [Por.]
* dupa pluaĭe kaldă vara, đin pomînt ĭasă multă aburiĭe
— posle tople letnje kiše, iz zemlje izlazi mnogo pare
* unđe sa fĭerb uaļiļi, dakă nu sa đeșkid ferĭeșćiļi, sa faśe mare aburirĭe, șî pi stîklă sa prinđe śĭață
— gde se kuva jelo, nastaje velika isparina, i na staklo se hvata magla [Por.]
* stîkla la ferĭastă ĭe aburită, nu sa vĭađe pin ĭa ńimika
— staklo na prozoru je zamagljeno, ne vidi se kroz njega ništa
* n-a uskat rufiļi, numa ļ-a lasat aburiće în kutariță
— nije osušila rublje, nego ga je ostavila vlažnog u korpi [Por.]
* s-a bulnavit la lukru đin vro aburĭală grĭa
— razboleo se na poslu od nekog teškog isparenja [Por.]
* a batut pin krĭanźe un aburĭel kald
— dunuo je kroz granje topao lahor [Por.]
* dupa pluaĭe, a veńit pista nuoĭ un danf aburuos, kald
— posle kiše, zapahnula nas je topla para [Por.]
* ńiś abușļa nu ĭeșîm đin așa ĭarnă grĭa
— nu puzeći nećemo izaći iz ovako teške zime [Por.]
* kopilu krĭașće, a porńit sî mĭargă abușîļa
— dete raste, počelo je da puzi [Crn.]
* ață đi kusut
— šivaći konac
* ka pi ață
— kao pod konac (za nešto što je dobro poređano)
* ļagă ața, faśe nuod
— vezuje konac u čvor [Por.]
* nu ațîța foku
— ne potpaljuj vatru [Kmp.]
* ļamńiļi sînt zîmosăś, nu sa puaće ațîțîĭa fuoku ku ĭaļe
— drva su sirova, sa njima se ne može potpaliti vatra [Por.]
* fuoku ĭe ațîțîĭat
— vatra je potpaljena
* a veńit ațîțîĭat đi śeva, șî sa luvă la gîlśavă
— došao je izazvan nečim, i započeo svađu [Por.]
* ațîșuară supțîrikă
— tanušan končić (pleonazam) [Por.]
* ața sa mînžîașće ku karbuńe, sa-nćinźe țapîn pi grîndă, șî sa traźe la mižluok ka la ark, șî sa slubuađe să đa-n grindă
— konac se namaže ugljenom, jako se zategne na gredi, povuče se na sredini kao kad se napinje luk, i naglo pusti da udari u gredu
* maĭsturu ațuĭașće grinda đi śopļit
— majstor „okončava” gredu za tesanje [Crn.]
* kînd sa apukă đi śopļit, maĭsturu ațuĭașće ļiemnu
— kad započne tesanje, majstor okončava drvo
* ļiemnu ĭe ațuit, ńi apukîăm sî śopļim
— drvo je okončano, počinjemo sa tesanjem [Crn.]
* a tuors o ață gruoasă ka źeĭśtu, un ațuoń ku tuot
— isprela je konac debljine prsta, jednu pravu končinu [Por.]
* karńe ațuasă
— meso puno žila [Por.]
* nu aćeĭa kopilu în țoļiță supțîre, kî ĭe afară tare frig
— nemoj oblačiti dete u tanko odelce, jer je napolju jako hladno [GPek]
* nu lasa fĭaćiļi afară, kă nus aćiĭaće bińe
— ne puštaj devojčice napolje, jer nusu obučene dobro [Por.]
* đimult n-a fuost atîta țolamă, akumă labdă aćiĭatura întrĭagă, numa kă nu sa măĭ puartă așa fĭeļ đi aĭnă
— nekad nije bilo toliko odeće, sada se baca ceo haljetak, samo zato što se ta vrsta haljine više ne nosi [Por.]
* ariśu aćins sî faśe gĭem
— dodirnuti jež skupi se u klupko
* kînćiko-sta ińima mĭ-aćins
— ova pesma u srce me dirnula [Crn.]
* la prazńik ĭe ađet sî sa aćingă grinda ku lomanarĭa
— na slavi je običaj da se svećom dodirne tavanska greda [Crn.]
* trîabe adapa vićiļi la borugă
— treba napojiti stoku na potoku
* pluaĭe, adapă pomîntu
— pada kiša, napaja zemlju [Por.]
* vrĭamĭa ĭe đi adapat vićiļi
— vreme je za pojenje stoke [Crn.]
* fusă sîaśita mare, șî pluaĭa đi astîḑ điață un adapat bun la pomînto-sta uskat
— bila je velika suša, i današnja kiša donela je jedno obilno napajanje ovoj suvoj zemlji [Por.]
* adapatuarĭa a sakat, unđe am adapa vićiļi, nu șću
— pojilo je presušilo, gde li ćemo pojiti stoku, ne znam [Crn.]
* vićiļi, kînd sînt satuasă, sîngure trag la vro baltă or vrun lak unđe puot sî gasaskă adapatuare
— stoka, kada je žedna, sama ide na neku baru ili jezerce gde može da nađe pojilo
* adapatuarĭa ĭe pļină đi frunḑă
— valov je pun lišća
* a fakut adapatuare đin butuarkă
— napravio je valov od debla [Por.]
* grabĭesk, adauară dau la ćińe
— žurim, drugi put ću da navratim kod tebe
* đ-adauară îț spun kî aĭa nuĭe bun śe lukri
— po drugi put ti govorim da ne valja to što radiš [Por.]
* a adauga fir la fir
— nadovezati konac na konac [Hom.]
* uom đi adavĭeră
— čovek od reči, istinoljubiv, kome se može verovati
* făĭ đi adavĭeră, să nu sa mîńiĭe
— učini mu po volji, da se ne naljuti [Por.]
* adastă o țîră
— sačekaj malo
* adăst pe čińeva
— čekam nekoga [Dun.]
* ku uomo-l adăurat am trait bun
— sa drugim mužem živela sam dobro
* fraće, sora dăorată
— polubrat, polusestra [Por.]
* ma žuor k-am vorbit adăvarat
— kunem se da sam govorio istinito
* aĭde akuma sî povestîm adăvarat, sî nu ńi mințîm
— hajde sada da popričamo otvoreno, da se ne lažemo [Crn.]
* vreu să-ț spun śeva adăvărat
— želim da ti kažem nešto u poverenju (Tanda) [Por.]
* apă adînkă
— duboka voda
* padurĭe adînkă
— gusta i velika šuma
* vaļe adînkă
— duboka dolina
* suomn adînk
— dubok san [Por.]
* ogașu ĭe adînkat dupa pluaĭa-sta
— potok je produbljen posle ove kiše [Por.]
* alat adîns đi un lukru
— specijalan alat
* s-a dus adîns la ĭel
— otišao je namerno kod njega [Por.]
* trîabe adînśi ĭaruga-sta
— treba produbiti ovaj kanal
* m-am pus să adînk ĭaruga, numa n-am sapă bună
— počeo sam da produbljujem jarugu, ali nemam dobru motiku
* pluaĭa adînkĭaḑă boruga
— kiša produbljuje vododerinu [Por.]
* adînśimĭa rîuluĭ
— dubina reke [Por.]
* nu adînźi, pănă nu aźung ĭo
— nemoj udarati žig dok ja ne stignem [Por.]
* l-aĭ marĭ, numa ku adîvereḑală sa trĭaśe
— kod vlasti, samo se uz poniznost prolazi [Por.]
* trăbe aduna pĭatra đi pi luok, kî sa apruapiĭe vrĭamĭa đi arat
— treba sakupiti kamen sa njive, jer se bliži vreme oranja
* lumĭa adună bereketu
— ljudi sakupljaju letinu
* kińezu adună lumĭa în sat
— knez sakuplja ljude u selu (saziva zbor) [Crn.]
* a aduna unu ku duoĭ
— sabirati jedan i dva [Por.]
* pruńiļi sînt adunaće, măĭ vro stamînă ș-o sî fiĭe rakiĭe
— šljive su skupljene, još koja nedelja i biće rakije [Por.]
* adunatuorĭ la pruńe
— skupljači šljiva (šljive se tresu, i sakupljaju sa tla)
* gramadă đ-adunatuorĭ, veńiț đin tuaće părțîļi
— gomila sakupljača, pridošlih sa svih strana [Por.]
* drumaind, đață într-o munće pista o adunatură đi inș ńikunoskuț, șî trĭeku pi lînga ĭa takînd
— putujući, naiđe u planini na skup nepoznatih ljudi, i prođe pored njega ćuteći [Por.]
* uomu aduarmĭe askultînd la ćińe
— čovek se uspava slušajući tebe
* muma aduarme kopilu
— majka uspavljuje dete [Crn.]
* nu-m adurmi înbrakat, kă ći pumeńesk ku bataĭe
— nemoj mi zaspati odeven, jer ću te probuditi batinama [Por.]
* adurmită, pi mîna luĭ, am visat kum zbuor pi śĭerĭ
— uspavana, na njegovoj ruci, sanjala sam da letim po nebu [Crn.]
* duarme bińe, să nu viń adurmit la lukru
— spavaj dobro, da ne dođeš pospan na posao
* s-a pus un adurmit pi mińe
— uhvatio me neki dremež [Por.]
* ma prins o adurmĭală, numa mi sa duarme
— uhvatula me neka pospanost, samo mi se spava [Por.]
* apa adusă đi la fîntînă
— voda doneta sa kladenca [Crn.]
* adus ku śeva
— slično sa nečim, koje liči na nekog, nešto [Por.]
* drumu s-a umplut đi adusatură dupa pluaĭa-sta
— put je pun nanosa posle ove kiše [Crn.]
* aduk kĭaĭa đin luok
— donosim ključ s mesta
* aduśe minća
— (fig.) prisećati se; dolaziti k pameti [Crn.]
* kopiļe, sî-ț aduś minća la luok, kî n-o sî će petrĭeś bun
— dete, prizovi se k pameti, jer nećeš dobro proći
* aduśe unu ku altu
— liči jedno na drugo; slaže se jedno s drugim
* în kînćik trîabe sî sa adukă vuorbiļi ku vĭarsîku
— u pesmi treba da se slažu reči i melodija [Por.]
* varḑă aḑîmă
— sladak kupus
* pîńe aḑîmă
— presan hleb [Crn.]
* așa ńi ađetu
— takav nam je običaj
* ș-a fakut ađetu sî mintă
— navikao je da laže
* n-arĭe așa ađet
— nema takvu naviku [Crn.]
* ađet rău
— loša navika, loš običaj
* ađet đi bîtrîńață
— starinski običaj, običaj sačuvan od starina
* ađet babĭesk
— bapski običaj, običaj koji čuvaju i vrše starije žene; naziv za verske običaje koji se razlikuju od crkvenih [Por.]
* arma ađiră
— zapeta puška [Zvizd]
* sa afańaḑă ața pi mosuor
— olabavljuje se konac na kalemu [Por.]
* sfuara mi s-a afanat la sarśină, statuĭ s-o proļeg
— konopac mi se olabavio na tovaru, stadoh da ga prevežem [Por.]
* afară bańi đin pungă
— van s novcem, izvadi ih iz novčanika
* skuaće uoĭiļi afară
— isteraj ovce napolje (iz tora)
* ĭeș afară
— izađi napolje [Crn.]
* sĭ află unđe nu-ĭ luoku
— nalazi se gde mu nije mesto [Crn.]
* dakă asta nuĭe bun, află śuava măĭ bun
— ako ovo ne valja, nađi (izmisli) nešto bolje [Por.]
* am aflat aĭa śe am katat
— našao sam ono što sam tražio [Crn.]
* s-a ginđit, șî la urmă aflat kă așa feļ đi lukru nuĭe bun
— razmišljao je, i na kraju zaključio da takav način rada nije dobar
* adunat doĭ ku doĭ șă aflat kî ĭe patru
— sabrao je dva i dva i otrkrio da je (rezultat) četiri [Por.]
* învață kopuoĭu să fiĭe bun aflatuorĭ đi žuaviń
— dresiraj kera da bude dobar nalazač divljači [Por.]
* aftaĭ, kopiļe, śe măĭ așćeț?
— šibaj, dečko, šta još čekaš? [Por.]
* afumă ka mașîna đi vuoz
— dimi kao lokomotiva
* afumă karńa sî nu să strîśe
— dimi meso da se ne pokvari
* afumă puomi đi brumă
— zadimljuje voćke da ih zaštiti od slane [Crn.]
* nu mis tutunźiu, afum numa kînd șî kînd
— nisam pušač, palim (cigaru) samo ponekad [Por.]
* karńe afumată
— dimljeno meso
* suobă ĭe pļină đi fum
— soba je puna dima [Crn.]
* nu l-a kîrpit kalumĭa, numa l-a afumat ku kalaĭu
— nije ga zakrpio dobro, samo ga je zamazao kalajem [Por.]
* nu ma afurisî ńiśkotrĭabă, kă nu ț-am fakut ńiś un rău
— nemoj me proklinjati bez potrebe, jer ti nisam učinio nikakvo zlo [Por.]
* ĭel ĭe uom afurisît
— on je lukav čovek
* marĭe afurisît a fuost, traĭu ĭ-a trekut đi la batăĭ pîn la fur
— velika je pustahija bio, život mu je protekao od tuča do lopovluka
* buală afurisîtă
— opaka bolest [Crn.]
* firĭaĭ afurisît
— proklet bio [Por.]
* luok bun đi agarat puorś-aĭ sîrbaćiś, kare fak șćetă în luok
— pogodno mesto za vrebanje divljih svinja, koje prave štetu u njivi [Por.]
* agîră sî trĭeś drumu kînd nuĭe ńima
— čekaj pogodan momenat da pređeš put kad nema nikoga
* nu ma agîra, kî ći văd
— nemoj me vrebati, jer te vidim [Por.]
* śe va fi agĭet, nu șću, așa-m-uḑît đĭ l-aĭ batrîń
— šta li je „agjet” ne znam, tako sam čuo od starih [Por.]
* ano-sta, în agustă, a fuost sîăśită mare, a sakat șî rîu în Vaļa mare
— ove godine je u avgustu bila velika suša, presušila je i reka u Velikoj dolini [Por.]
* vinu, șăḑ aiśa, nu sta akolo
— dođi, sedi ovde, nemoj stajati tamo [Por.]
* aĭ șî vaĭ
— kuku-lele! [Por.]
* a sămanat aĭ bașća pļină
— posadio je punu baštu belog luka
* dakă puće, miĭe aĭu mult îm plaśe
— ako smrdi, meni se beli luk mnogo sviđa [Stig]
* aĭa mînkarĭe nuĭe bună
— ta hrana nije dobra
* aĭa pućină kurĭe
— ta kaca curi
* aĭa vrĭamĭe a trekut đimult
— to vreme je prošlo davno [Crn.]
* aĭa fată ĭe tare frumuasă
— ta devojka je jako lepa
* nu stau đi „aĭa” akuma
— nisam za „ono” sada [Por.]
* aĭdană ĭe uom kîta ćokńit la kap
— „ajdana” je čovek malo udaren u glavu [Por.]
* aĭdańit sa ḑîśe đ-aăla kare ĭe kîta ćokńit la kap
— „ajdanjit” se kaže za onoga koji je malo udaren u glavu [Por.]
* aĭde, pļekaț ku lukru
— hajde, krenite sa poslom
* bun, aĭde, lasaț aĭa aiśa
— u redu, hajde, ostavite to ovde
* ma, aĭde, unđe puaće aĭa să fiĭe așa?
— ma, hajde, gde to može da bude tako?
* aĭde, aĭde, śarkă dakă kućeḑ!
— hajde, hajde, probaj ako smeš! [Por.]
* aĭduk ĭe uom vićaz kare a fuźit în duos đi rău turśilor, șî đi akolo iĭ baće șî omuară
— hajduk je hrabar čovek koji se zbog turskog zuluma odmetnuo u šumu, i odande ih bije i ubija [Por.]
* n-a putut în alt fĭeļ: turśi fak rîaļe, iĭ - aĭt - în aĭduśiĭe
— nije se moglo drugačije: Turci čine zla, oni - hajd - u hajdučiju [Por.]
* muara aĭduśĭaskă la Strńak, în Arnaglaua, a fakuto Ļikă Golub, kînd a fuźit în duos đi bugarĭ
— hajdučku vodenicu na Strnjaku, u Rudnoj Glavi, izradio je Ilija Golub kad se odmetnuo u šumu zbog Bugara (II sv. rat) [Por.]
* nu sa măĭ pitulă, a-nśepu să fure aĭevi
— ne krije se više, počeo je da krade javno (Rudna Glava)
* am visat, ama parke ĭe aĭevĭa
— sanjao sam, ali kao da je stvarno (Tanda) [Por.]
* un aĭman đi uom, sî n-aĭ trĭabă ku ĭel
— baraba od čoveka, da nemaš posla sa njim
* aĭman đi kopil, đi tuoț sa atîrnă șî ku tuoț sa baće
— napasnik od deteta, sa svima se kači i sa svima se bije
* aĭman ńidoturnat, n-a putut să gaćaskă ńiś șkuala mikă
— neotesani glupan, nije mogao da završio ni četiri razreda škole [Por.]
* nu samînă ku asta, aĭmintrĭa ĭe fakut
— ne liči na ovo, drugačije je napravljen [Por.]
* aĭna s-a purtat pistă kamașă șî pistă oprĭeź
— haljetak se oblačio preko košulje i preko kecelja [Crn.]
* o aĭtukă đi uom, tuoț fug đi ĭel
— propalica od čoveka, svi beže od njega [Por.]
* vorbĭașće aĭurļa
— govori glupavo [Hom.]
* aĭușu krĭașće în viĭ, șî pi luokurĭ uđiluasă
— divlji luk raste u vinogradima, i na vlažnim mestima [Crn.]
* ak đi kusut
— igla za šivenje
* ak đi mașînă
— igla za šivaću mašinu
* ak đi kusut la saś
— igla za zašivanje džakova
* ak đi ștroit
— štrojačka igla
* ak đi înpuns vićiļi kînd sî unflă
— veterinarska igla za lečenje goveda od nadutosti, trokar
* ak la pușkă
— puščana igla
* ak đi gĭață
— ledena igla, ledenica [Crn.]
* ak đi pîăr
— ukosnica [Por.]
* ak înkeptorat
— zihernadla (Ševica) [Zvizd]
* ăće, akoluo s-a întîńit, șî s-a luvat la bataĭe
— evo, tamo su se sreli, i započeli tuču
* (u izr.) đ-akoluo
— odande, iz tog pravca, s te strane
* đ-akuluo baće vîntu
— odande vetar duva [Por.]
* акоļа ḑîśem kînd ĭe śeva măĭ apruape đi nuoĭ, đi kît śi ĭe aĭa đi kare ḑîśem kî ĭe akoluo
— onde kažemo kad je nešto bliže nama, nego što je ono za što kažemo da je tamo
* akoluo ĭe đepartat, șî nu sa vĭađe, da akoļa ĭe măĭ apruape, șî sa vĭađe ku uoki
— tamo je udaljeno, i ne vidi se, a onde je bliže, i vidi se očima [Por.]
* ḑama-sta la kaldură înśape akri
— ova čorba na suncu počinje da se kiseli [Por.]
* ḑama s-a akrit, nuĭe đi mînkare
— čorba je prokisla, nije za jelo [Por.]
* la kosît măĭ dulśe sînt akriturļi
— na kosidbi su najslađa kisela jela
* muĭarĭa a pus prĭa multă akritură în ḑamă đi pĭeșć
— žena je stavila previše sirćeta u riblju čorbu [Por.]
* prĭa multă akrĭală ĭe pusă-n ḑama-sta
— ova čorba je previše zakiseljena [Por.]
* lapće akru
— kiselo mleko
* varḑă akră
— kiseli kupus
* ḑamă akră
— kisela čorba [Por.]
* akșiță ĭe muĭarĭa kare ažută sî sa gaćaskă pomana
— akšica je žena koja pomaže da se sprema pomana (Dvirište)
* akșiu ĭe uom kare ažută la nuntă
— akšija je čovek koji pomaže na svadbi (Žitkovica) [Bran.
* aku vińiĭ đe la lukru, numa ś-ažunsăĭ
— sad dođoh s posla, samo što stigoh [Buf.]
* aku tunaĭ în avļiĭe
— sada uđoh avliju (Turija) [Zvizd]
* akuma ažuns, a veńit
— sada je stigao, došao
* đi akuma înainće
— od sada na dalje
* đi akuma-n kolo
— od sada na tamo
* pănă akuma
— do sada
* akuma ĭe akuma!
— sad je sad!
* akuma duoĭ ań
— pre dve godine [Por.]
* nakazu akupe gîndurļi nuaștre
— problem zaokuplja naše misli
* puork, akupi luoku mĭeu
— svinja, zauze mi mesto [Crn.]
* nu l-am vaḑut đemult, ku śe sa va akupa ĭel akuma, nu șću
— nisam ga video odavno, čime li se on sada zanima, ne znam [Por.]
* akupit ku lukru
— zauzet poslom
* n-auđe, kî ĭe akupit ku gîndurĭ grĭaļe
— ne čuje, jer je zaokupljen teškim mislima [Crn.]
* aș veńi, numa sînt akupit ku mare grižă
— došao bih, ali sam preokupiran velikom brigom [Por.]
* nu ći plînźa, akuș vińe mum-ta
— ne plači, uskoro će ti doći majka
* akuș-akuș!
— pretnja, upozorenje osobi u ekspresivnom govoru (obično nestašnoj deci), ako ne prestane da radi to što radi, sledi kazna uobičajena za takvu priliku [Por.]
* al ńegru
— crni, onaj koji je crn
* al mĭeu
— moj, moje, koje pripada meni
* aĭ nuoștri
— naši, koji pripadaju nama
* al triĭļa
— treći, onaj koji je treći po redu
* a nuostru
— naš, naše
* a doĭļa
— drugi (po redu)
* a triĭļa uorĭ va spun
— po treći put vam kažem [Por.]
* am vaḑut ku uoki miĭ: asară, pin kapu murguluĭ, trĭeku pista śerĭ o viđiarĭe lunguĭată, șî-m đață-n gînd kum mama mĭ-a puvestît kî așa zbuară al zburatuorĭ
— video sam svojim očima, sinoć, u sumrak, prođe nebom duguljasta svetlost, i setih se kako mi je baba pričala da tako leti zmaj [Por.]
* s-a đisparțît șî s-a promîritrat, șî ku alalalt uom a trait bińe
— razvela se i preudala, i sa drugim čovekom je živela dobro
* a omorît lumĭa, șî a fakut mulće đ-alalalće rîaļe
— ubijao je ljude, i činio mnogo kojih drugih zala [Por.]
* minće kațaua, n-a fuost așa, vorbĭașće alalău
— laže kučka, nije bilo tako, priča glupost [Por.]
* alaltă vrĭame a fuost atunśa
— drugo vreme je bilo tad
* đ-alalt lukru nu sa prinđe, numa șîađe șî bĭa
— za drugi posao se ne hvata, samo sedi i pije
* aĭa mĭ-aĭ spus, spuńem alalt śeva śe ma ĭastă nou pi la vuoĭ?
— to si mi rekao, kaži mi drugo šta ima novo kod vas? [Por.]
* ĭo alaltăĭerĭ am kosît, ĭerĭ am întuors fînu, da astîḑ l-am adunat
— prekjuče sam kosio, juče sam prevrtao seno, a danas sam ga sakupio [Crn.]
* alaltăsară am fuost la uoră
— preksinoć sam bio na igranci [Crn.]
* alaltîĭerĭ fu vrĭamĭa bună đi kosît
— prekjuče beše lepo vreme za kosidbu [Por.]
* đ-alaltîsară pluaĭa țîńe una într-una
— od preksinoć kiša neprestano pada [Por.]
* alaman, ńiśkînd nu sa măĭ satură
— alavac, nikad se ne nasiti
* Mńamțî a fuost uamiń răĭ, ama ku rînd, da Rușî ńișći aļimań bĭețîĭuoș, măĭ mult s-a omorît iĭ đi iĭ
— Nemci su bili zli ljudi, ali su imali neki red, a Rusi su bile pijane pustahije, koje su se najviše ubijale međusobno [Por.]
* tuata kasa trăbe să aĭbă alaturĭ đi-ndamînă
— svaka kuća treba da ima priručne alatke
* kopiļe, pazîăț „alatu”, kă o sî-ț trăbe kînd krĭeșć
— dete, čuvaj „alat” jer će ti trebati kad odrasteš [Por.]
* atîta alaviĭe đi pîăsîrĭ în viĭe pîn akuma n-a mîĭ fuost
— tolika najezda ptica na vinograd do sada još nije bila [Crn.]
* lumĭa vrodată tare a krĭeḑut kă pi pomînt traĭesk aļe, ńiska-ĭ insă marĭ, urîće șî rîaļe
— ljudi su nekad jako verovali da na zemlji žive ale, neka velika, zla i ružna bića
* s-a puvestît k-a veńit vro ală đi uom, atîta đi tare đi ńima n-a putu să-ĭ șća-n drum
— pričalo se da je došla neka ala od čoveka, toliko jak da mu niko nije mogao stati na put
* nu lukră ńimika, da manînkă ka ala
— ne radi ništa, a jede ko ala [Por.]
* farbă albă
— bela boja
* lumĭa albă
— beli svet
* s-a dus în lumĭa albă
— otišao u beli svet, ne zna se gde je
* kimĭașa albă
— bela košulja
* stamîna albă
— bela nedelja, sedmica u narodnom kalendaru, pre početka uskršnjeg posta
* pomana albă
— bela pomana, daća koja se pokojnicima priređuije tokom bele nedelje, i na kojoj svi prilozi moraju biti beli (sir, jaja, pirinač, bele sveće)
* lupi aĭ albĭ
— beli vukovi, mitske životinje koje su živele u neko pradavno vreme; u izrazu: „kînd a trait lupi aĭ albĭ” označava vremenski period pre početka računanja vremena [Por.]
* albastru înkis
— tamno plav, teget [Por.]
* muĭarĭa albĭașće pînḑa
— žena beli platno (tehnikom trljanja i mlaćenja, ili na vljavici)
* rufiļi sa albĭesk ĭarna la źer, kînd îngĭață dupa spalat
— odeća se zimi beli na mrazu, kada se zaledi posle pranja
* kîńipa sa albĭașće ku śanușă
— konoplja se beli pomoću pepela
* sa albĭașće ḑîua
— dan se beli, sviće
* albĭesk uoki, viđeriļi
— postaje slabovid, slep [Por.]
* tata a fuost mare albinarĭ
— otac je bio veliki pčelar [Por.]
* albina ĭe o guangă mikă kare dă mńare dulśe
— pčela je mala buba koja daje sladak med
* aĭ batrîń a țînut albińiļi în kuoșńiță, tumu înkuaśa a ĭeșît sanduśiļi
— stari su držali pčele u košnicama, tek kasnije ovamo pojavili su se sanduci
* uom kare avut albiń mulće, ș-a lukrat ku mńarĭa, s-a kĭemat stuparĭ
— čovek koji je imao mnogo pčela, i bavio se medom, zvao se stupar [Por.]
* albină ursaskă ĭe guangă sîrbaćikă, ńagră, flokuasă, șî măĭ mare đi kît albina domńaskă
— bumbar je divlja buba, crna, dlakava, i veća od domaće pčele
* albină ursaskă faśe kuĭb pi supt pomînt
— bumbar pravi gnezdo pod zemljom
* albină ursaskă faśe fagurĭ ku mńare dulśe, ka șî albina domńaskă
— bumbar pravi saće sa slatkim medom, kao i domaća pčela
* mńarĭa lu albina ursaskă a fuost mare dulśață a păkurarilor
— med bumbara bio je velika čobanska poslastica
* albina ursaskă are ak ku kare muśkă ka vĭaspĭa, đi măĭ mulće uorĭ, da durĭarĭa ĭe măĭ tare đi kît alu albińiļi domńeșć
— bumbar ima žaoku kojom ujeda kao osa, više puta, a bol je jači od ujeda domaćih pčela
* aku lu albină ursaskă nu ramîńe în muśkatură, șî ĭa dupa śe muśkă nu muare ka albina domńaskă
— žaoka bumbara ne ostaje u ujedu, i on posle ujeda ne umire kao domaća pčela
* o kĭamă albină ursaskă kă mńarĭa iĭ măĭ đes a mînkat urșî, fînkă kuĭbu ļ-a fuost skund sapat supt pomînt
— zove se medveđa pčela jer su njen med najčešće jeli medveti, pošto im je gnezdo bilo plitko ukopano pod zemljom [GPek]
* albina ursaskă are kuru galbin
— bumbar ima žutu zadnjicu (Tanda) [Por.]
* o albinuță mikućikă zbură pi fluare, laso, faśe șî ĭa mńiarĭe
— jedna majušna pčelica sletela na cvet, pusti je, pravi i ona med [Por.]
* albiśuasă ĭe tuata farba kare mult baće-n alb: vînît albiśuos, vĭarđe albiśuos ...
— beličasta je svaka jako svetla boja: svetlo plava, svetlo zelena ... [Por.]
* rufiļi a albit la suare
— rublje je izbledelo na suncu [Por.]
* țĭ s-a sînźarat albîățu uokĭuluĭ
— zakrvavila ti se beonjača [Crn.]
* pi luok poļažńik, apa ĭe skundă da albĭa rîuluĭ largă
— u ravnici, voda je plitka a korito reke široko [Por.]
* iĭ s-a fakut albĭață în nainća uoki
— obnevideo je, zamutio mu se vid
* străluśi o albĭață
— sevnulo je nešto belo, bljesnulo je
* faku albĭață-n gură
— izbila mu je pena na usta, zapenio je
* în tuota đimińața, pănă-n ĭeșît đi suare, sa traźe o albĭață pi vaļe
— svakoga jutra, sve do izlaska sunca, dolinom se vuče neka sumaglica [Por.]
* albĭaće la krastavĭaće
— beljika na krastvcu [Crn.]
* gorunu are albățu șî roșățu
— hrast ima beljiku i jezgro (?) (Tanda) [Por.]
* muĭarimĭa ńiśkînd nu puńe albĭală pi uokĭ
— žena mi nikad ne stavlja puder na lice [Por.]
* albĭe sa kĭamă o karļiță lungă șî largă, skobită în tutuk đi ļiemn, în kare muĭeriļi spală, or albĭesk rufiļi
— belilo se zove jedno dugačko i široko korito, izdubljeno u trupcu drveta, u kome žene peru, ili bele rublje
* albĭe đi adapat vićiļi a fuost fakută ka șî albĭa muĭeriluor, numa măĭ lungă șî prinsă ku parĭ đi pomînt sî nu puată vićiļi s-o rastuarńe; în ĭa nu s-a spalat țuaļiļi
— valov za pojenje stoke bio je napravljen isto kao i žensko belilo, samo je bio duži i bio je pričvršćen kočevima za zemlju da ne može stoka da ga prevrne; u njemu se nije prala odeća
* ĭ-a ḑîs șî adîpatuare đi viće, da șî valău
— zvali su ga i pojilo za stoku, a i valov [GPek]
* măĭ puńe kîta albuță în kanta-ĭa ku farbă vînîtă, sî sa đeșkidă kîta, kî ĭe vînîta-ĭa prĭa tare
— stavi malo beličaste u kantu sa plavom bojom, da se malo prosvetli, jer je ta plava prejaka [Por.]
* în uou ĭastă albuș șă galbinuș
— u jajeti ima belance i žumance [Crn.]
* kînd ći ĭau ku aldamaku-sta pi șîaļe, tu o să staĭ în luok
— kad te dohvatim ovom motkom po leđima, ti ćeš se smiriti [Por.]
* ń-am tokmit ĭuta pi vîțăĭ, ș-am baut aldamașu kum ĭe ađetu
— pogodili smo se brzo za teliće, i popili smo halvaluk kao što je običaj [Por.]
* aldanu sî kunuașće pi nalțîmĭe, mîĭ nalt ĭe đi kĭt kîńipa
— letnja konoplja se poznaje po visini, viša je od jesenje
* aldanu ĭe omeńesk, da kîńipa muĭerĭaskă
— letnja konoplja je muška, a jesenja ženska
* aldańi sî kuļeg dupa śe ļagă kîńipa
— muška konoplja se bere posle oprašivanja
* vuorba aldan ĭe kunoskută în Osńiśa, Vaļakuańa, Savinîț, Șarbanuț, Podguorț, Izvuoru al mik, Dobropuoļa, ka kîńipa đi vară
— reč „aldan” je poznata u selima Osnić, Valakonje, Savinac, Šarbanovac, Podgorac, Mali Izvor, Dobro Polje kao letnja konoplja [Crn.]
* aldań ĭe kîńipa ku samînță
— aldanj je konoplja sa semenom (Rudna Glava) [Por.]
* lukru aldrak
— vražji posao
* lasî-će đi lukru aldrak
— mani se ćorava posla
* așa kopil aldrak n-a măĭ vaḑut pănă akuma
— tako đavolasto dete do sada nisam video
* nu măĭ stă-n luok, đi aldrak śi ĭe
— ne drži ga mesto, koliko je nestašan [Por.]
* stîăĭ alîăturĭ ku mińe
— stani uz mene
* am fuost alîăturĭ ku ĭel kînd la lovit saźata în pĭept
— bio sam uz njega kad ga je metak pogodio u grudi [Crn.]
* ku alkaua đi ļiemn a ļegat la pĭept kîpatîńiļi lu sfuară, kînd în șîaļe s-a dus sarśină mare đi fîn, đi paĭe, đi frunḑă or đi vrĭež
— drvenom alkom se na grudima uvezivali krajevi konopca, kada se na leđima nosio veliki naramak sena, slame, lisnika ili vreže [Por.]
* alkă đi ļiemn
— drvena alka [Por.]
* alkuță ĭe alkă mikă
— alkica je mala alka [Por.]
* mistakaș, mistakaș șî ńi fakuș almiș-balmiș đi mînkarĭe
— mešao si, mešao i napravio si nam bućkuriš za jelo [Por.]
* aloatu a kreskut mult
— testo je mnogo naraslo [Kmp.]
* alt uom
— drugi čovek, drugačiji, nije isti kao što je bio ranije
* (vulg.) alće puļe
— druge stvari, druge spletke
* una-alta
— ovo-ono
* șî una șî alta
— i jedno i drugo, i ovo i ono [Por.]
* lasă, gaćim lukru altadată
— pusti, završićemo posao drugi put [Por.]
* vińe đi altauară să gaćaskă lukru
— doći će drugi put da završi posao
* îț spun đi altauară kî nuĭe bun aĭa śe faś
— govorim ti po drugi put da nije dobro to što radiš [Por.]
* fakut altfĭeļ
— drugačiji (po izgledu ili načinu nastanka)
* în altfĭeļ
— na drugi način, drugačije [Por.]
* ĭeĭ sînt altfĭaļ đi lume
— oni su druga vrsta ljudi
* altfĭaļ đi strugurĭ
— druga vrsta grožđa [Crn.]
* naĭ altînoktro sî fuź
— nemaš kuda da bežiš [Por.]
* gaćim lukru akuma, kî altkînd nu sa șćiĭe śe o să fiĭe
— završimo posao sada, u drugoj prilici ne zna se šta će biti [Por.]
* altkum a fuost vrodată
— drugačije je nekada bilo [Crn.]
* dakă șćiĭ altkum, fă, dakă nu: taś
— ako znaš drugačije, uradi, ako ne: ćuti [Por.]
* ĭuo am așćetat să fiĭe trĭaba-sta altkumva rașîtă, da nu așa
— ja sam očekivao da će ovaj problem biti drukčije rešen, a ne ovako [Por.]
* a ginđit la altśeva
— mislio je na nešto drugo [Por.]
* vinu tu, să nu vină altśińe
— dođi ti, da ne dođe neko drugi [Por.]
* aiśa nuĭe ka altunđe
— ovde nije kao drugde [Por.]
* turśi la katat la koļibă, dar ĭel a fuost pitualat altunđeva, ș-a skapat viu
— Turci su ga tražili na pojati, ali on je bio skriven negde drugde, pa se izvukao živ [Por.]
* alunu ĭe ļiemn ușuor, șî đin ĭel sa fak bîće đi rîḑîmat, koļinḑ đi koļindrĭeț la Aźun, șî bîće đi dat đi pomană l-aĭ muorț
— leska je lagano drvo, i od nje se prave štapovi za poštapanje, kolinde za kolindrece na Badnji dan, i štapovi koji se na daćama namenjuju mrtvima [Por.]
* aluna ĭe sîmburu lu alun
— lešnik je seme leske [Por.]
* ļivađa ku aluńauă nu sa kosîașće, kî ĭe ĭarba rîa
— livada sa ovom biljkom se ne kosi, jer je trava loša
* đi la aluńauă sa ĭa numa fluarĭa, bună ĭe đi ćaĭ
— od nje se bere samo cvet, dobar je za čaj [Por.]
* s-a aluńekat pe gĭață
— okliznuo se na ledu [Kmp.]
* đeșkiđe uoki bińe, nu će aluńika kînd vi trĭeśa pi punće
— otvori oči dobro, nemoj se okliznuti kada budeš prelazio preko brvna [Por.]
* s-a fakut mare aluńekuș pe gĭață în bătătură
— napravilo se veliko klizalište na ledu u dvorištu [Kmp.]
* gĭața ĭe aluńikuasă, șă dakă nu baź sama kum pașășć, kaḑ șă-ț frînź mînă or piśuoru
— led je klizav, i ako ne paziš kako hodaš, možeš da polomiš ruku ili nogu [Por.]
* în aluńișu ĭe mîĭ mîndru kînd ĭastă aluńe
— u leskaru je najlepše kada ima lešnika [Crn.]
* aluvat kreskut
— naraslo testo
* aluvat aḑîm
— presno testo
* aluvat đi malaĭ
— testo za proju
* aluvat đi puĭ
— testo za pilad [Crn.]
* aluvatu sa plumađiașće-n karļiță
— testo se meša u naćvama
* în aluvat sa puńe olațăl să krĭaskă
— u testo se stavlja kvasac, da naraste [Por.]
* aļargă ka naruodu
— trči kao lud
* śe, drak, va aļerga lumĭa-sta atîta?
— zašto li, dođavola, ovi ljudi toliko trče? [Por.]
* śe aļergat sa pus pi ćińe, vĭeḑ kî țî sufļitu în vîru nasuluĭ?
— kakvo te je trčanje spopalo, vidiš da ti je duša u nosu? [Por.]
* pi aļergatuare sa pun mosuarîļi pļińe đi tuors, șî sa duśe pi lînga gard đi parĭ, or đi tarabă, kînd pi ĭel sa urḑîașće kuardă đi țasut în razbuoĭ
— na motovilo se stavljaju kalemovi puni pređe, i nosi se pored ograde od kolja ili tarabe, kada se na nju snuje osnova za tkanje na razboju [Por.]
* trĭeku pi lînga nuoĭ o gramadă đi aļergatuorĭ, đi śe va aļerga, draku va șći
— prođe pored nas gomila trkača, zašto trče, đavo će znati [Por.]
* aļergatură în tuaće părțîļi
— jurnjava na sve strane
* traĭ ku aļergatură
— život u trku [Por.]
* śe aț vrut, aĭa aț aļes
— što ste hteli, to ste izabrali [Crn.]
* fruntașî śe-s aļeș akuma sî ńi puarće satu, nus đi ńimika
— čelnici koji su sada izabrani da nam vode selo, nisu ni za šta [Por.]
* đi kap marĭe, kaśulă aļasă
— za veliku glavu, posebna kapa [Crn.]
* uom aļes
— poseban, vrstan, istaknut čovek
* măĭ aļes đin tuoț
— najbolji od svih [Por.]
* spuńe-m aļes śe vrĭeĭ
— kaži mi jasno šta hoćeš [Crn.]
* nu vorbĭeșć aļes, nu ć-am înțaļes ńimika
— ne govoriš razgovetno, nisam te razumeo ništa [Por.]
* śe gud aļes să fiĭe, tot așa ńi
— kakav god izbor da bude, isto nam je
* bun dugaĭaș, la ĭel puoț pi aļes să kumpirĭ
— dobar prodavac, kod njega možeš po izboru da kupiš [Por.]
* nu pućem aļeźa aĭa śe ńi plaśe, numa luvăm aĭa śe ńi dau
— ne možemo birati ono što nam se sviđa, već uzimamo ono što nam daju [Crn.]
* nu aļeg, numa kuļeg
— ne biram, već berem [Por.]
* aļeźarĭe multă, brațîļi guaļe
— veliko probiranje, prazno naručje [Crn.]
* în marta ńima nu kućaḑă să ḑîkă „nopîrkă” or „balaur”, kî aļiļi atunśa ĭasă đin pomînt, sînt flomînđe, șî kînd aud numiļi-luor, vin șî ći muśkă, numa ḑîś „aļi-lunź”
— u martu niko ne sme da kaže „zmija” ili „smuk”, jer ale tada izlaze iz zemlje, gladne su, i kada čuju njihovo ime, dolaze i ujedaju te, nego kažeš „one duge” [Por.]
* nu kapiț ńimika dakă-n traĭ așćeț vro aļaźire mare, aĭa śe-ț dă dumńiḑîu, aĭa țî
— ne dobijaš ništa ako u životu očekuješ neki veliki izbor, to što ti da bog, to ti je
* đemult am ĭeșît la glasańe, d-akumă ažuns ńiskaĭ aļiaźirĭ, śkă „demokratija”, aļieź pi kare vrĭeĭ, da kînd kaț, vĭeḑ kî puoț numa pi draku să-l aļeź
— nekada smo izlazili na glasanje, a sada su stigli nekakvi izbori, vele „demokrațîĭa”, biraš koga hoćeš, a kod pogledaš, vidiš da možeš samo đavola da izabereš [Por.]
* am farbuit kîta tuort đi śiștuorĭ ku aļin
— obojila sam malo pređe za tkanice u crvenkasto [Crn.]
* piparkă aļină, piparkă roșîĭe, mîśinată
— aleva paprika, mlevena crvena paprika [Por.]
* sa-nvîrćașće aļin, numa śe n-a statut
— sporo se okreće, samo što nije stao [Por.]
* sa aļină durerĭa
— smiruje se bol [Kmp.]
* la Sîmḑîĭana kuļeźim florĭ șî buĭeḑ, șî ļe aļinăm la vratńiță
— na Ivanjdan beremo cveće i bilje, i kačimo ga na vratnicama [Mlava]
* du-će la lukru, ama ogođașći-će frumuos
— idi na posao, ali se lepo doteraj
* vîăd ĭuo śe aĭ đi gînd, fîă așa, ama nu faśa pakaće niś kuĭ
— vidim ja šta si naumio, uradi tako, ali nemoj nauditi nikom [Crn.]
* ama, kînd îț spun ĭuo, așa ĭe
— ama kad ti ja kažem, tako je
* ma
— ma, skraćeni oblik
* ma nu puaće așa să fiĭe, șî gata
— ma ne može tako da bude, i gotovo [Por.]
* aman, brĭe, lasî-će đi mińe, nu ma nîkažî
— aman, bre, mani me se, nemoj me mučiti
* aman îț măĭ întuarśe ĭel bańi
— šipak će ti on vratiti pare
* ĭa pļekat muĭarĭa, aman măĭ vińe la ĭel
— napustila ga je žena, nikad mu se neće vratiti [Por.]
* amaru-n lapće ĭe đin ĭarbă, kare a paskuto uoiļi
— gorčina u mleku je iz trave koju su pasle ovce
* am pļakat ku amaru-n mińe
— otišao sam pun gorčine [Crn.]
* an traĭit numa ku durĭerĭ șî amară
— živeo sam samo s bolom i gorčinom [Por.]
* a pus kare a pus în ḑamă ńișći buĭeḑ, șî ĭa sa amarî
— neko je stavio u čorbu nekakve travke, i ona je zagorčala
* traĭu mĭ-a amarît ku bĭețîĭa a luĭ
— život mi je zagorčao svojim pijanstvom [Por.]
* rakiu amarît ku peļin
— rakija sa ukusom pelina
* viîața mi amarîtă
— život mi je mučan [Crn.]
* traĭu mĭeu ĭe amarĭală guală
— moj život je sama gorčina [Por.]
* în ambarĭ s-a țînut marunțîș: grîu, ovîăsk, sakară, da kukuruḑu s-a țînut în kuoș
— u ambaru se držalo zrnevlje: žito, ovas, ječam, a kukuruz se držao u košu [Por.]
* ăl ambiĭ pră vrunu kînd ăl roź dă măĭ mulće orĭ să mănînśe, da ĭel sa sviĭașće
— nutkaš nekoga kad ga više puta moliš da jede, a on se snebiva [Zvizd]
* ma prins amețala kînd am vaḑuto
— zavrtelo mi se u glavi kad sam je video [Crn.]
* nu-m plaśe mînkarĭa kam lungă vrĭame, șă đi fuame ma prinđe kînd șî kînd amețala
— ne prija mi hrana već duže vreme, i od gladi me katkad hvata vrtoglavica [Por.]
* đintr-odată amețîĭ, șî kaḑuĭ pi pomînt
— odjednom mi se zavrtelo u glavi, i padoh na zemlju [Por.]
* amețît đi lovitură
— ošamućen od udarca
* amețît đi durĭare
— ošamućen od bolova [Crn.]
* stă amețît șî puzumeńit
— stoji ošamućen i izbezumljen [Por.]
* ažuns amînat
— stigao je kasno, odocnio
* amînat ĭe đi ĭel, nu-l măĭ skuaće ńimika
— kasno je za njega, ne može ništa da ga izvuče (spasi)
* vinu măĭ amînat
— (komp.) dođi kasnije [Por.]
* nu ći amînata, ma ruog đi ćińe
— nemoj kasniti, molim te
* grabĭesk, nu kućeḑ să ma amînaćeḑ
— žurim, ne smem da zakasnim
* uom ļenuos, sa amînaćaḑă in tuota ḑîua la lukru
— lenj čovek, svakog dana kasni na posao [Por.]
* n-o sî trĭakă bun șkolari nuoștri, ku atîta amînatarĭe đi iĭ
— neće dobro proći naši đaci, sa tolikim njihovim zakašnjavanjem [Por.]
* a veńit amînduoĭ într-o ḑî
— došla su obojica istog dana
* amîndoă a supt la o țîță
— obe su sisale jednu sisu [Por.]
* kopilu kosîașće, ama înga nu șćiĭe să amnarĭaskă kuasa bińe
— dete kosi, ali još ne zna dobro da brusi kosu
* șîna la ruata đi kar ĭe amnarită la duauă luokurĭ
— kolska šina spojena je na dva mesta
* bagă sama bińe, să nu ći amnarĭaskă vrunu
— pazi dobro, da te neko ne prevari
* nu amnari lumĭa
— nemoj varati ljude [Por.]
* fîră amnarĭ nu faś fuoku
— bez ocila nema vatre [Crn.]
* am avut un amnaruț, șî l-am pĭerdut
— imao sam jedno ocilče, i izgubio ga [Por.]
* măĭ un śas pănă la amńaḑîț
— još jedan sat do podne
* înainće đi amńaḑîț
— pre podne
* pînă-n amńaḑîț
— do podne
* dupa amńaḑîț
— posle podne
* duśe amńaḑîțu la sîpatuorĭ
— nosi ručak kopačima
* vrĭamĭa đi amńaḑîț
— vreme je za ručak
* suarļi la amńaḑîț
— sunce je u zenuitu
* a zburat kîtra amńaḑîț
— odleteo ka jugu
* amńaḑîța nuopțî
— (demon.) ponoćnica, šumska majka (Tanda) [Por.]
* nuoĭ vom amńaḑîța fara ćińe
— mi ćemo ručati bez tebe [Por.]
* amparatu a pĭerdut amparațîĭa
— car je izgubio carevinu [Por.]
* pin povĭeșć kopilarĭeșć sa pumeńașće măĭ mult țaru, da pin kînćișe lăutarĭeșć, amparatu
— kroz priče za decu više se pominje car, a kroz lautarske pesme, imperator [Por.]
* îmblă ka amșîța prîn sat, ku kuada răđikată
— lunja ko kurva kroz selo, s podignutim repom [Mlava]
* kînd s-a-ntîńit ku lupi-n munće, uomu đi frikă amuțît, ș-a ramas înkrîmeńit în luok
— kad se sretao s vukovima u planini, čovek je od straha zanemeo, o ostajao skanjemen u mestu [Por.]
* amuțît đi frikă
— zanemeo od straha [Por.]
* ku așa lukratuorĭ, amunka gaćeșć sapatu
— sa takvim radnicima, teško ćeš završiti kopanje
* astîḑ amunka sa gasîașće lukru
— danas se teško nalazi posao
* a baut prĭa mult, șî akuma iĭ amunka
— pio je previše, i sad mu je muka [Por.]
* ma prinsă o amurțală
— uhvatila me je neka malaksalost
* sîmt amurțală în piśuarĭe
— osećam trnjenje u nogama [Crn.]
* mi amurće mîna stîngă
— trne mi leva ruka
* amurće gura, kît ĭe đi akru
— usta trnu, koliko je kiselo [Crn.]
* kînd ĭarna-n munće auḑî lupi kă urlă đi fuame, amurț tuot, șă înkrîmeńeșć đi frikă
— kad zimi u planini čuješ vukove kako zavijaju od gladi, utrneš sav, i skameniš se od straha [Por.]
* pișuoru al đirĭept mi amurțît
— desna noga mi je utrnuta
* am amurțît đi șađarĭe
— ukočio sam se od sedenja
* amurțît ĭeș tu în kap đi kînd iș fakut
— „ukočen” si ti u glavu od rođenja [Crn.]
* ano-sta
— ova godina
* anu đi ḑîļe
— godina dana
* anu trĭekut
— protekla godina
* la anu
— na godinu, za godinu (dana)
* măĭ are ań
— ima godine, poživeće još
* s-a înpuțînat ańi
— smanjio se preostali broj godina, približila se smrt
* an tîrḑîu
— godina u kojoj kasni zrenje poljoprivrednih kultura
* a trĭekut ań șî ań
— protekle su godine i godine, prošlo je mnogo vremena
* pomana la anu
— godišnji pomen, daća na godišnjici smrti
* žumataće đi an
— pola godine
* a ĭeșît anu
— istekla je godina, navršila se
* la svîrșîtu anuluĭ
— na kraju godine
* anol nou
— nova godina
* aĭa a fuost an
— to je bilo prošle godine
* (u izr.) pănă măĭ đ-a-l an fusă lu tuoț bińe
— do pre neku godinu beše svima dobro [Por.]
* șupa pļină đi andarmaļe, ńimik nuĭe đi vro trĭabă
— šupa je puna andramolja, ništa nije za neku upotrebu [Por.]
* kopilo-la sî andîră đi mińe
— ono dete me zadirkuje
* nu ći andara
— ne provociraj
* andîră pi draku
— izaziva đavola [Crn.]
* nu măĭ ma andăr đi ĭel
— neću ga više zadirkitvati [Por.]
* nu puot să-ț spun ńimik dă razbuoĭ pănă no-l vĭeḑ, kî are mulće andîrmuańe pră ĭeal
— ne mogu ništa da ti kažem o razboju dok ga sam ne vidiš, jer ima mnogo andrmolja na njemu [Stig]
* andrĭaua ĭe luna đi la urmă în an, ku ĭa s-a-nkĭeptorat anu pi kîļindarĭu ăl babĭesk
— „andreja” je poslednji mesec u godini, njime se završavala godina u bapskom kalendaru
* andrĭaua đe mult s-a kĭemat șă doă stamîń pi luna đi la urmă în an kînd s-a vișńit lupi
— „andrejom” su se nazivale i dve nedelje u poslednjem mesecu u godini, kada su se parili vukovi [Por.]
* andrĭeauă ĭe ak mare ku kare s-a fakut la śarapĭ șî manușă gruasă
— „andreja” je velika igla sa kojom su se plele debele čarape i rukavice (Krivelj) [Crn.]
* ĭuo ku andrĭaua kuos la măturĭ
— ja sa velikom iglom opšivam metle (Laznica) [Hom.]
* mînă anđeļiaće, kî ĭastă gĭață pi drum
— vozi lagano, jer ima leda na putu [Crn.]
* Anol nou ĭe ḑîua đintîń pi kîļindarĭ ku kare înśape sî sa sokoćiaskă anu
— Nova godina je prvi dan u kalendaru kojim počinje da se računa godina
* đemult ḑîua kare a sîrbatorito aĭ nuoștri ka anol nou, a kaḑut la Sînvasîĭ
— nekada dan koji su naši slavili kao novu godinu, padao je na Svetog Vasilija [Por.]
* Ńamțî antaļirat lumĭa far đi vină, numa pintru partizań
— Nemci su internirali nevine ljude, samo zbog partizana [Por.]
* la antaļirit Bugari, ș-a murit în lager
— internirali su ga Bugari, i umro je u logoru [Por.]
* kînd s-a fakut nunta, s-anunțît pin lume, sî sa șćiĭe śe o să fiĭe
— kada se spremala svadba, oglašavala se po narodu, da bi se znalo šta se sprema [Por.]
* numarăm ańi lu ļiemn đi pi bușćanu luĭ
— brojimo godine drveta sa njegovog panja [Por.]
* țîn minće đin kopilariĭe un ańin mare, ĭerĭa sîngur în mižluoku ļivĭeḑî, nalt șî krĭengarat, ku puaļiļi rîđikaće đi la pomînt, supt kare a fuost umbra gruasă
— pamtim iz detinjstva jednu veliku jovu, beše usamljena sred livade, visoka i razgranata, sa krošnjom odignutom od zemlje, pod kojom je bila debela hladovina [Por.]
* Vaļa ku ańinu
— izvorno vlaško ime crnorečkog sela Valakonje: „Dolina jove” [Crn.]
* nu ańina trasta-ĭa atîta đi sus, n-o sî puot s-o aźung
— nemoj kačiti tu torbu tako visoko, neću moći da je dohvatim [Por.]
* ańińiș ĭe luok unđe ĭastă mulț ańiń
— jovovina je mesto gde ima dosta jove [Por.]
* Apa albă a fuost ogaș kare avut izvuor la Kulmeźiĭ, ș-a tunat în Șașka đi đirĭapta, la Stîlp
— Bela voda je bio potok, koji je izvirao na Kulma Hadžiji, a ulivao se sa desne strane u Šašku kod Stlpa
* unđe a mĭers vrodată Apa albă, akuma ĭe kuopu lu Rudńik, ogașu s-a pĭerdut
— gde je nekada tekao potok Bela voda, sada je kop Rudnika, potok se izgubio
* nume „apa albă” rumîńi dau la tuot ogașu kare la fund are pĭetre albe
— ime „bela voda” Vlasi daju svakom potoku koji na dnu ima belo kamenje [Por.]
* apîră kopiĭi đi kîń
— brani decu od pasa
* sî apîră đi rîaļe
— brani se od zla
* ma apîr đi napastă
— branim se od nepravde [Crn.]
* duamńe apîră
— bože sačuvaj [Por.]
* doĭsprîaśe apastuoļ
— dvanaest apostola [Por.]
* așa apaș n-a măĭ vaḑut lumĭa pănă akuma, minće șă fură ka ńima
— takvu bitangu još nije video svet do sada, laže i krade ko niko [Por.]
* ma duk în apatĭekă, să kumpîr ļakurĭ
— idem u apoteku da kupim lekove [Por.]
* pĭapino-sta ĭe apatuos, șî nuĭe dulśe
— ova dinja je vodnjikava, i nije slatka [Crn.]
* mĭ-a dat tata un luok apatuos, numa puot bruoșćiļi să krĭesk în ĭel
— dao mi je otac jednu vodnjikavu njivu, mogu samo žabe da gajim u njoj [Por.]
* apă adînkă
— duboka voda
* apă mare
— velika (nadošla) voda
* apă ļină
— tiha, mirna voda
* apă skundă
— plitka voda, plićak
* apă kaldă
— topla voda
* apă fĭartă
— prokuvana voda
* apă fĭerbinće
— vrela voda
* apă molkuță
— mlaka voda
* apă klośită, klośitură
— ustajala, bljutava voda
* apă dulśe
— slatka, zašećerena voda
* apă sarată
— slana voda
* apă akră
— kisela voda
* apă ļimpiđe
— bistra voda
* apă kurată
— čista voda
* apă tulburĭe
— mutna voda
* apă albă
— bela voda (čest toponim)
* apă ńagră
— crna voda (zbog crnog kamenja u koritu vodotoka)
* apă rîstośită
— rastoka, vododelnica
* apă înfundată
— zajažena, zaustavljena voda; ponornica
* apă skumpă
— skupa voda, voda iz apoteke
* apă întîńită
— voda sa sastava dvaju potoka (ima magijsku moć, koristi se u bajanju)
* apă ńinśepută
— nenačeta voda, voda na izvoru, voda koju pre tog mesta nije zahvatio i nije pio niko (ima magijsku moć, koristi se u bajanju)
* apă întuarsă
— voda koja se u vodotoku okreće u mestu; pridaje joj se magijsku moć, i koristi se u bajanju za vraćanje čini
* apă morțuagă (morțîșuagă)
— mrtvačka voda, voda koja se zatekla u sudovima pri prolasku pogrebne povorke pored kuće (obavezno se baca)
* apă slubaḑîtă
— „oslobođena” voda, voda koja se u posebnom obredu izlivanja (libacije) namenjuje pokojnicima
* apa stuarsă
— oceđena voda
* apa đi pi strĭeș
— kišnica
* gura api
— ušće
* pi apă la valje
— nizvodno
* pi apă la đal
— uzvodno
* a luvat apa
— odnela voda
* îńekat în apă
— udavljen u vodi
* sa dus pi apă
— otišlo niz vodu
* a veńit apa
— nadošla voda
* matka api
— vodena matica; matica reke
* fara apă
— bezvodan [Por.]
* apă mută
— voda koja se uzima sa tri izvora i daje samrtniku koji teško umire
* apă boćeḑată
— krštena voda, uzima se na Bogojavljenje i čuva za lečenje
* apă skumpă
— skupa voda, unosi se u domaćinstvo pokojnika tokom petrovdanskog posta [Crn.]
* apă spintă
— plitka voda (Kobilje) [Stig]
* apă kurgatuare în kare vrîžîtuorĭu pokńașće ku pușka, s-o „omuară” đi sî fakă ku ĭa đeskînćiśiļi aļi măĭ tarĭ
— tekuća voda u koju vrač puca puškom, da je „ubije” da bi njome spremao najjače vradžbine [Por.]
* apa întuarsă ĭe apă kare-n matkă sa-nvîrćașće în luok, kare sa-ntuarśe napuoĭ
— povraćena voda je voda koja se u matici okreće u mestu, koja se kreće unazad
* apa întuarsă sa duśe la vrîžîtuare, șî ĭa ku ĭa faśe đeskînćik kare sa kĭamă „întorsură”
— povraćena voda nosi se vračari, koja u njoj izvodi bajalicu koja se zove „vraćanje čini” [Por.]
* apă ńinśepută ĭe apă kurată, kare n-a bauto ńima, luvată đi la luok đi unđe apa izvorĭaḑă đin pomînt
— nenačeta voda je čista voda, koju nije pio niko, zahvaćena sa mesta gde voda izvire iz zemlje
* ku apă ńinśepută vražîtuoriļi fak tuaće đeskînćiśe
— sa nenačetom vodom vračare rade sva bajanja [Por.]
* apă skumpă ĭe apa kare sa dă đi pomană întra Žoĭ marĭ șî Moșî đi fraź, kă atunśa ĭe raĭu đeșkis,
— skupa voda je voda koja se namenjuje pokojnicima između Velikog četvrtka i zadušnica s jagodama, jer je tada raj otvoren [Por.]
* đi źaba sa apîră, đe vină ĭe đi kînd s-a naskut
— uzalud se brani, kriv je od kako se rodio [Por.]
* ńagura bîznă ĭe, șî ĭel apipiĭe în okuol să priśĭapă unđe ĭe
— mrkli je mrak, i on pipa okolo da oseti gde je
* ĭe apipiĭe aiśa, vĭeḑ śi ĭe
— pipni ovde, vidi šta je [Por.]
* đi źaba atîta apipiĭală pi parĭeț, nu gasîră ńimika
— uzalud toliko pipanje po zidovima, nisu našli ništa [Por.]
* a fuost bîksală, șî ĭa, saraka, fusă apipiĭată đin tuaće părțîļi
— bila je gužva, i ona, sirota, beše opipana sa svih strana [Por.]
* puartă krețanu skurt, șî kînd sa apļakă, iĭ sa vĭađe kuru guol
— nosi kratak krecan i kad se sagne, vidi joj se golo dupe
* apļakă kopilu
— doji dete
* apļakă vițălu
— doji tele [Por.]
* vrĭamĭa ĭe đi apļekarĭa kopilașuluĭ, da mumî-sa înga nu sa-ntuors đin sat
— vreme je za dojenje bebe, a majka mu se još nije vratila iz sela [Por.]
* đi kînd uaĭa-ĭa stă ku kapu apļekat, puaće-fi đi śieva ĭ-a kaḑut grĭeu
— otkad ona ovca stoji pognute glave, možda joj je od nečega pripala muka [Por.]
* apļekatuarĭe ĭe uaĭa kare nu lasă mńelu iĭ s-o sugă, numa pîkurari o apļeakă la sîlă
— nedoilja je ovca koja je ne pušta svoje jagnje da je siše, već čobani moraju na silu da ga podoje [Por.]
* aprinđe-m bîtu đi mașînă
— zapali mi palidrvce
* du-će, aprinđe gunuoĭu-la să ardă
— idi, zapali ono đubre da izgori
* ăl luvă la uokĭ, șă aprinsă pușkă
— uze ga na nišan, i opali iz puške
* ńiś nu gaćiĭ vuorba da ĭel sa aprinsă, ńi svađirăm ka țîgańi
— nisam ni završio reč a on se upalio, svađali smo se kao Cigani [Por.]
* prĭa mare aprinsură a fuost, șă n-a putut ńima s-o stîngă ļesńe
— prevelika je pljevina bila, i nije mogao niko da je ugasi lako
* kînd sa-ntuors đin rat, a gasît numa aprinsura kășî
— kad se vratio iz rata, našao je samo zgarište kuće [Por.]
* sa apruapiĭe đi nuoĭ
— prbližava nam se
* vreu kumva sî ma apruopiĭ đi ćińe
— želim nekako da ti se približim [Por.]
* karu a fuost apropiĭat đi borugă, ș-aluńikat șî s-a răsturnat
— kola su bila ostavljena blizu uvale, pa su skliznula i preturila se
* ăn sak a fuost apropiĭat śinḑăś đi kiļe
— u džaku je bilo približno petedest kila [Por.]
* apruape la o sută
— blizu sto, oko stotinu
* șî măĭ apruapiĭe
— još bliži; najbliži [Por.]
* s-a dus ku uoĭļi la apruor, să ļi paskă bińe đi măsurat lapćiļi la baśiĭe
— otišao je sa ovcama na ispašu, da ih dobro napase za merenje mleka na bačiji [Por.]
* la înkis o țîră în apsană, să-ĭ vină minća
— zatvorili ga malo u apsanu, da dođe pameti [Por.]
* a dat mită la apsanźiu, să-l kaće kîta măĭ bun
— podmitio je apsandžiju da ga pazi malo bolje
* l-a prins apsanźiu, șî l-a mînat la-nkisuare
— uhvatio ga apsandžija, i oterao ga u zatvor [Por.]
* a fuost în apsă pintru furaluk
— bio je na robiji zbog krađe [Por.]
* mĭ-a luvat un darap đi pomînt la aptă
— uzeo mi je komad zemlje nasilno (Tanda) [Por.]
* nu apta pi ńima, kî ĭe pakat
— ne sili nikog, jer je greh (Tanda) [Por.]
* aptaș ĭe aăla kare ĭa ku aptă
— aptaš je onaj koji uzima na silu
* komuńișći dupa rat a fuost marĭ aptaș, a luvat moșîĭa đi l-aĭ vrĭańiś, ș-a dato la puturuoșî luor
— komunisti su posle rata bili veliki nasilnici, otimali su imanje od vrednih i davali je njihovim lenčugama (Tanda) [Por.]
* uom sprimit numa đi aptă
— čovek spreman samo na naseilje
* đi vrĭamĭa đi rat, ńamțî a fakut mulće îăpț
— za vreme rata, Nemci su činili mnoga nasilja (Tanda) [Por.]
* apukă lukru
— počinje posao
* apukă đin skurt
— hvata se (nečega) na prečac
* apukă pi drum în đal
— uhvatio se puta uzbrdo, krenuo je uzbrdo
* apukă-ț drumu!
— hvataj se puta! odlazi odavde! skloni se! (fig.) gledaj svoja polsa, ne mešaj se
* ma apukă frika
— hvata me strah
* ăl apukă śe-l apukă
— nešto ga hvata, obuzima, opseda [Por.]
* mara-sta ĭe apukată đi vĭerm
— ova jabuka je načeta od crva [Por.]
* am raśit șî ma trĭaśe apa, ka kînd o sî sa pună apukatu pi mińe
— prehladio sam se i probija me znoj, kao da će me uhvatiti grip
* apukatu sa ḑîs la măĭ mulće buaļe, nu numa la buaļe dusă đin raśală
— pod gripom su se podrazumevale razne bolesti, ne samo one nastale od prehlada
* l-a prins apukatu, s-a pus apukatura pi ĭel
— uhvatio ga je grip (ili neka druga bolest, koja je propraćena drhtavicom i temperaturom)
* đeskînćik đi apukatu, đi apukatură
— bajalica protiv gripa [Por.]
* apukatură ĭe đeskînćik đi apukat
— apukatura je bajalica protiv gripa [Por.]
* am un luok lînga rîu, apuos ku tuot, bun ĭe numa đi vîrḑariĭe
— imam njivu pored reke, potpuno je vodnjikav, dobar je samo sa kupusište [Por.]
* apuriĭe în tuaće părțîļi
— vodurina na sve strane
* veńi o apușînă ku tuot, șî ńi luvă kasa
— nadošla je neka vodurina, i odnela nam kuću [Por.]
* soarili ĭe la apus
— sunce je na zapadu
* a veńit un uom ďi la apus
— došao je čovek sa zapada [Dun.]
* am grabit s-ažung la koļibă pănă la apus đe suare
— žurio sam da stignem kući do zalaska sunca (Tanda) [Por.]
* apșuară ĭe apă mikă, slabă or puțînă
— vodica je plitka, slaba ili mala voda
* a ĭeșît apșuara, akuș sa nașće
— potekla je vodica (=pukao vodenjak), brzo će se poroditi [Por.]
* aru nuĭe masură batrînă đi pomînt
— ar nije stara mera za površinu zemljišta
* đemult pomînt sa mîsurat ku ḑîua đi arat, da ļivađa ku ḑîua đi kosît
— nekada se zemlja merila danom oranja, a livada danom košenja [Por.]
* vrodată lumĭa tuată ara ku plugurļi đi ļiemn
— nekada su svi ljudi orali drvenim plugom [Por.]
* aragu ĭe un bît, śopļit în patru mukĭe, pi kare ku kuțîtu sa skobĭesk sămńiļi kînd sa masură lapćiļi la baśiĭe
— raboš je komad drveta, izdeljan četvrtasto, na kome se nožem urezuju znaci kad se meri mleko na bačiji [GPek]
* aram să fiĭe
— proklet bio [Por.]
* s-a luvat la aramaș, s-a aramașît
— opkladili se, sklopili opkladu
* a pĭerdut aramașu
— igubio opkladu
* aĭ, faśem aramaș, dakă kućeḑ
— hajde, da se opkladimo, ako smeš [Por.]
* iĭ drag sî sa aramașîaska ku fiĭe kare
— voli da se kladi sa bilo kim
* nu ći aramașî dakă n-aĭ bań
— nemoj se kladiti, ako nemaš pare [Por.]
* đi aramă
— od bakra, bakarno
* kaldarĭe đi aramă
— bakrač
* rudńik đi aramă
— rudnik bakra [Por.]
* arambașa puartă uoțî
— harambaša predvodi hajduke
* arambaș mare, aramiu, ńima n-are paśe đi ĭel
— veliki harambaša, aramija, niko nema mira od njega [Por.]
* numa țîgańi aramit bun kaldîărîļi
— samo su Cigani dobro lemili bakrače [Por.]
* a ustańit, s-a dat đi aranga la umbră, a pus mîna kîpatîń, śkă, să uđińaskă o țîră
— umorio se, legao porebarke u hlad, stavio ruku pod glavu, veli, da malo predahne (Krivelj) [Crn.]
* đi aranga nu puoț mult sî ḑaś, kî ći duor uasîļi, da ńiś n-aĭ kînd kî ĭe aranga ođină skurtă
— porebarke ne možeš dugo da ležiš, jer te zabole koske, a nemaš ni vremena jer je „aranga” kratak predah (Tanda)
* kînd ći daĭ đi aranga, n-aĭ unđe, numa puń mîna supt kap, kî aĭa ĭe ođină în padure, la luok, dupa viće, unđe nuĭe ńiś pat, ńiś kîpatîń
— kad se prućiš porebarke, nemaš kud, nego staviš ruku pod glavu, jer je to predah u šumi, na njivi, za stokom, gde nema ni kreveta, ni jastuka (Rudna Glava) [Por.]
* đi aranga sa ḑîśe kînd staĭ pi o parće, rîḑîmat în kuot; așa nu puoț sî duormĭ, numa kukîĭ kîćikîta
— „aranga” se kaže kad ležiš na jednoj strani, oslonjen na lakat; tako ne možeš da spavaš, nego samo kunjaš pomalo (Jasikovo) [GPek]
* la uom kare ḑaśe pi muarće, Aranźelu vińe ku triĭ kuțîće, șă-ĭ skuaće sufļitu
— čoveku koji leži na samrti, Aranđel dolazi sa tri noža, i vadi mu dušu
* Svići Aranźelu ĭe prazńiku alu mulț rumîń; ĭastă Aranźel đi vară, șî Aranźel đi tuamnă
— Sveti Aranđeo je slava mnogih Vlaha; postoji letni i jesenji Aranđel
* ĭastă kopiĭ la rumîń, lu kare nașu la boćeḑ ļ-a dat nume Aranźel, kî sî-ĭ pazaskă Aranźelu, să nu-ĭ ĭa ćińirĭ
— ima vlaške dece kojima je kum na krštenju dao ime Aranđel, da ih Aranđel čuva, da ih ne uzme mlade [Por.]
* fuamiće mare, da multă lume trăbe arańi
— velika je glad, a mnogo naroda treba nahraniti
* arańașće puorśi
— hrani, tovi svinje
* grĭeu ĭe kînd naĭ ku śe să arańeșć kopiĭi
— teško je kad nemaš čime da nahraniš decu [Por.]
* luoku ĭe abĭa arat ku duauă parĭekĭ đi buoĭ
— njiva je jedva izorana sa dva para volova [Crn.]
* puvesta, ama nu arata ku mîna kîtra mińe
— pričaj, ali nemoj pokazivati rukom na mene
* spuńeț lukru, să nu ći arăt ĭo
— priznaj delo, da te ne otkrijem ja
* tare đi kap, amunka uomu puaće-ĭ arata kă nu vorbĭașće đirĭept
— tvrdoglav, teško mu čovek može dokazati da nije u pravu [Por.]
* măĭ đes aratarĭa sa faśe-n vis
— predskazanje se najčešće javlja u snu
* đeskînćik đi aratarĭe
— bajalica protiv priviđenja [Por.]
* sămnu ăl aratat, nu la înțaļes ńima
— pokazani znak nije razumeo niko [Por.]
* kopiĭi đi miś s-a învațat să mîńe plugu, đi să fiĭe aratuorĭ buń
— deca su se od malih nogu učila da teraju plug, da bi bili dobri orači
* luok aratuorĭ
— oranica
* buou aratuorĭ
— oraći vo [Por.]
* luoku are o ḑî đi aratură, puaće șî măĭ tare
— njiva ima dan oranja, možda i jače [Crn.]
* asta ĭe pomînt bun đi aratură
— ovo je zemljište dobro za oranicu [Por.]
* pus đ-arazna, să nu sa pĭardă, șî rîḑîmat đi parĭaće, să nu sa pluaĭe
— stavljen na stranu, da se ne izgubi, i naslonjen na zid, da ne kisne [Por.]
* arbarĭ ĭe mĭal, purśĭal or vițăal, apļekat la țîță ku lapće dă vakă, kă mumă-sa a-nțarkat, or n-are luok la țîță dă ĭeal
— arbar je sisavče: jagnje, prase ili tele, koje se doji na cucli sa kravljim mlekom, jer mu je majka ostala bez mleka, ili nema na sisi mesta za njega [Hom.]
* arbiu s-a fakut đi-n ļiemn tarĭe
— nabijač je pravljen od tvrdog drveta [Crn.]
* kînd ĭe arț, nu sî postîașće
— kad je trapava nedelja, ne posti se [Crn.]
* arț sa kĭamă ḑîļiļi dupa puosturĭ marĭ, în kare nu sa postîașće mĭerkurĭa șî vińirĭa
— „arc” je naziv za dane posle velikih postova, kada se mrsi sredom i petkom [Por.]
* arțurĭ măĭ întîń kad dupa Kraśun, șî țîn pănă la Boćaḑă, pĭe urmă ĭastă dupa Pașć, kînd ĭasă puostu parĭasîmiluor
— „arci” prvo padaju posle Božića i drže do Bogojavljanja, posle ih ima posle Uskrsa, kad istekne četrdesetodnevni post [GPek]
* așa arțag n-a fuost în lumĭe đi dupa ratu ku mńamțî
— takva zlovoljnost u ljudima nije bila još od rata sa Nemcima [Por.]
* uom arțaguos
— kavgadžija, napasnik; svađalica [Por.]
* arțarĭu ĭe bun đi fakut fluĭere șî dĭelurĭ đi laută
— crni javor je dobar za izradu frula i delova za violinu
* arțarĭ ĭe un fĭeļ đi palćin
— arcar je vrsta javora [Por.]
* ĭastă muĭerĭ batrîńe kare sînt urîće ka muarća, da au șî narau rău, đi ĭaļe sa ḑîśe kă sînt arțuaźe
— ima starih žena koje su ružne ko smrt, a imaju i ružnu narav, za njih se kaže da su babuskere
* o arțuagă đi uom, la tuot nat îĭ sĭare-n kap
— prznica od čoveka, sa svakim se kači
* o îrțuagă đi uom, abĭa-ș traźe kuru dupa ĭel
— mrcina od čoveka, jedva vuče dupe za sobom [Por.]
* fuaĭe đi arćiĭe
— list papira
* arćiĭa đi skris
— hartija za pisanje
* pus pi arćiĭe, să nu sa zauĭće
— stavljeno na papir, da se ne zaboravi; zabeleženo, zapisano
* supțîrĭe ka arćiĭa
— tanko kao hartija [Por.]
* am kîpatat bataĭe odată kînd am fuost mik, pintru śe m-am bagat în ardou sî ma źuok
— dobio sam batine jednom, kad sam bio mali, zatošto sam ušao u ardov da se igram [Por.]
* în ardou s-a țînut komina, în vrĭamĭa kînd kazańiļi a fuost rare
— u ardovu se čuvala komina, u vreme kada je kazana za pečenje bilo malo [Crn.]
* ĭastă o arđală în poĭană, sigurat vrunu a fakut fuoku
— ima neko zgarište u polju, sigurno je neko ložio vatru
* pripĭașće suariļi, șî đi arđală nu puoț să sufļi
— pripeklo sunce, i od vreline ne možeš da dišeš [Por.]
* pi arđauă măĭ mult păkurari a kuopt ļipiĭe, da șî lumĭa kînd a trait pin zbăgurĭ
— na kamenu su najčešće čobani pekli lepinje, a i ljudi kada su živeli u zbegovima [Por.]
* kînd ińima înśĭape a arđe, nu sa stîmpără ku apă
— kad srce počne goreti, ne gasi se vodom
* arđeĭ palmă!
— ošamari ga! (ošamariti )
* arđe suariļi
— sunce peče, žeže
* arđe fuoku ku stînsu
— vatra gori bez plamena, tinja [Por.]
* arđimĭe mare, sa uskă tuot
— velika sparina, sve se suši [Por.]
* arďiu ĭuťe
— ljuta paprika
* arďiĭe umpluťe
— punjene paprike
* arďiu dulče
— slatka paprika
* pačebuĭa
— aleva paprika [Kmp.]
* kînd sa kulkă, greu s-arďikă
— kad legne, teško se diže [Kmp.]
* lukră la arendă
— radi pod zakup [Buf.]
* lukru grĭeu ĭe argasală la pĭeĭ
— štavljenje kože je težak posao [Por.]
* đemult la nuoĭ în sat nu sa măĭ argasîăsk pĭeiļi
— odavno se kod nas u selu više ne štave kože [Por.]
* tata ku muma a fuost argaț pin sat, ama ĭară ń-a krĭeskut, să fim uamiń
— otac i majka su bili seoskui nadničari, ali su nas podigli, da budemo ljudi na svom mestu
* ku lukru tuot argat am fuost
— sa poslom sam sve mučenik bio [Por.]
* kînd kopii bat ďin palme, ariču sa fače gem
— kad deca pljeskaju rukama, jež se skupi u klube [Kmp.]
* baće đin ărpĭ
— mlatara krilima
* a kîpatat ărpĭ
— dobio krila, (fig.) osmelio se, okuražio
* aripa śĭeruluĭ
— nebeski svod (Rudna Glava) [Por.]
* ariśu ku ariśuaĭka duorm în frunḑă
— jež i ježica spavaju u lišću [Por.]
* aritu kăśî
— okućnica
* fuź đin aritu mĭeu!
— beži mi s očiju!
* kît sa vĭađe ku uoki arito-sta, tuot ĭe moșîĭa mĭa
— koliko se očima vidi okolo, sve je moje imanje [Por.]
* ariuș ĭe puom sîrbaćik ku puama akră
— kiselica je divlja voćka sa kiselim plodom [Por.]
* kluoța apîră pîlgu ĭeĭ đi arîăț
— kvočka brani svoje jato od kopca [Crn.]
* baće arîngu, a murit vrunu
— lupa crkveno zvono, umro je neko [Por.]
* la Praova kînd baťe arîngu ďe doo ori a murit om, da dakă baťe arîngu ďe tri ori, a murit famiĭe
— u Prahovu ako crkveno zvono bije dva puta, umro je muškarac, a ako bije tri puta, umrla je žena [Kmp.]
* đin duoĭ omeńeșć, un mńel las đi arĭaće
— od dva muška, jedno jagnje ću ostaviti za priplod [Crn.]
* arĭaće ĭe berbĭek, ažuns đi mîrļit uoiļi
— „arjaće” je ovan, dospeo za mrkanje ovaca [Por.]
* arĭe ĭe luok unđe sa trăirat șî s-a vînturat grîu ku kalu șî ku vîntu
— gumno je mesto gde se pomoću konja i vetra vršilo i vejalo žito [Por.]
* ark ku kare sa arunkă saźata
— „ark” je luk kojim se izbacuje strela
* ark đi laută
— violinsko gudalo
* traźe ku arku pi kuarda gruasă
— prevlači gudalom preko debele žice (svira dubokim tonom)
* kasă ku arkurĭ
— kuća sa lukovima [Crn.]
* arku dă taĭat koļiașa
— luk za sečenja kačamka (Sige) [Hom.]
* arkaș a fuost uom înarmat ku ark șî saźată
— strelac je bio čovek naoružan lukom i strelom
* bun arkaș ĭe uom kare puaće să putrîvĭaskă ku pușka tuot śe ĭa la nișan
— dobar strelac je čovek koji može puškom da pogodi sve što uzme na nišan
* rar a fuost arkaș buń pin saćiļi nuaștre, șî lîutari măĭ mult sîngurĭ a ogođit arkurļi kare ļi s-a frînt
— retki su bili dobri gudalari po našim selima, pa su violinisti sami popravljali gudala koja su im se lomila [Por.]
* a-nśeput să armĭaḑă ćińerișu, să fiĭe sprimiț đi rat
— počeli su da naoružavaju omladinu, da bude spremna za rat [Por.]
* kal ńiskopit
— neuškopljen konj
* kal zburatuorĭ, labduruos
— poletan, konj za ponos [Crn.]
* uamiń armaț
— naoružani ljudi [Por.]
* s-a dus în armată
— otišao u armiju, regrutovan [Por.]
* armă înćinsă
— uperena puška
* armă trasă
— zapeta puška
* ku arma-n mînă
— s puškom u ruci [Por.]
* armurikă ďe gură
— usna harmonika [Kmp.]
* a-nvațat la șkuală sî kînće đin armuńikă
— učio je u školi da svira harmoniku [Por.]
* arnaut a fuost o fuarmă đe kukuruḑ gruos ku doaḑăś șî patru đi rîndurĭ đi buobe pi drugă
— arnaut je bila vrsta debelolg kukuruza sa dvadeset i četiri reda zrna na klipu
* samînța đi arnaut a dus aĭ nuoștri voĭńiś đin Albaniĭa, kînd a trĭekut pista ĭa în rato-l đin tîń
— seme arnauta doneli su naši vojnici iz Albanije, kada su je prešli u prvom svetskom ratu
* arnautu nu s-a prins la nuoĭ, șî lumĭa s-a lasat đi ĭel
— arnaut se nije primio kod nas, i ljudi su ga napustili [Por.]
* Arnauta buļuoțuluĭ pimovara ĭe turburĭe, da vară arĭe apă puțînă
— boljevačka Arnauta je s proleća mutna, a leti ima malo vode [Crn.]
* a fakut la uom în kuzńiță arnă-barnă, ș-a skapat ńibatut
— napravio je čoveku haos u kovačnici, i utekao bez batina [Por.]
* a kumpărat la muĭere ață ďe kusut
— kupio ženi konac za vez [Kmp.]
* uom arńik, are spuorĭ la lukru
— vredan čovek, ima napredak u poslu [Por.]
* am tuors bunbak đi arńiś
— prela sam pamuk za vez
* puĭaĭ kamașă nuauă ku rîurĭ đi arńiś
— izvezla sam novu košulju pamučnim koncem
* rîuri puĭaț ku arńiś sînt mîĭ marunț șî mîĭ țînatuorĭ
— vez rađen pamučnim koncem je sitniji i trajniji [Crn.]
* arńiź
— sitan vez [Por.]
* arpaźiku ĭe măĭ bun sĭ sa pună tuamna, kă śĭapa, kînd krĭașće n-o prinđe sîaśita
— arpadžik je najbolje da se sadi ujesen, jer luk, kada bude nicao, neće zahvatiti suša [Por.]
* puĭi în kuĭb înśep arpiĭa ĭuta, dakă-ĭ pasîrĭa arańiașće bun
— ptići u gnezdu počinju da krilate brzo, ako ih majka dobro hrani [Por.]
* pasîrĭa ĭe žuavină arpiĭată
— ptica je krilata životinja (Tanda, Crnajka) [Por.]
* pasîrĭe ku arpĭa frîntă
— ptica sa polomljenim krilom (Tanda, Crnajka) [Por.]
* la ars ku vuorba
— ošinuo ga rečima [Por.]
* arsura ĭe luok unđe a ars fuoku
— izgorelina je mesto gde je gorela vatra
* nu măĭ puot să suflu đi arsura suariluĭ a tare
— ne mogu više da dišem od jake sunčeve žege [Por.]
* arșițăļi a fuost babiļi dăn sat kare a șćut să fakă kolaś dă pomană, șî kare ĭ-a plumađit șî ĭ-a kuopt
— pekarke su bile babe koje su znale da spremaju obredne hlebove za pomanu, i koje su ih mesile i pekle
* prăn povĭeșć sa țîńe minće kă dămult a fuost vrun fĭeļ dă kolaś kare s-a kuopt la suare
— kroz priče se pamti da je nekada bila vrsta obrednih hlebova koji su se pekli na suncu [Stig]
* în arșîță ńimik nu rođașće
— na pržini ništa ne rađa [Crn.]
* arșîță ĭe pomînt ars, ńirođituorĭ, fara ĭarbă șî ļamńe, numa kîć-o tufă koļa-koļa
— pržina je sagorelo zemljšte, neplodno, bez trave i drveća, samo po neki žub ovde-onde [Por.]
* arunkă țuaļiļi la Suare
— dobacuju odelo Suncu (u vlaškom obredu marturija, v. marturiĭe)
* nu țîńa lukru-șală, uomuļe, numa arunkî-će kît guođe puoț să țîń ļiemnu-la, să nu kadă pi nuoĭ
— ne šali se, čoveče, nego se napni koliko god možeš da držiš to drvo, da ne padne na nas (Tanda) [Por.]
* sa arunkă pră ļeamn kamguđe șîarpiļi
— vere se uz drvo kao zmija (Žitkovica) [Bran.
* arźa ĭe vuorbă zuĭtată, rar sa gasîașće vrunđiva vro babă sî măĭ țînă minće kî așa vrodată s-a kĭemat razbuoĭu đi țasut
— „arđa” je zaboravljena reč, retko se nađe neka baba koja još uvek pamti da se tako nekada zvao razboj za tkanje [Por.]
* arźauă s-a ḑîs đivrodată la luok unđe s-a fakut fuok
— „arđaua” se nekada nazivalo mesto gde se ložila vatra
* arźauă a fuost adînkatură đi žîgaraĭ supt razbuoĭ đi țasut
— „arđaua” je bilo udubljenje za žar ispod razboja za tkanje [Por.]
* arźaua a fuost borđeĭ fakut adîns đi țasut vara la tuortu đi kîńipă șî đi in, kî atunśa tuortu a prins măĭ multă uđală
— „arđaua” je zemunica posebno napravljena da se u njoj leti tka pređa od konoplje i lana, jer je pređa tada primala najviše vlage [Crn.]
* đi arźint
— od srebra, srebrn [Por.]
* ku arźint viu lukră numa vrîžîtuoriļi
— sa živom rade samo vračare
* vrîžîtuarĭa kare a șćut să „omuare” arźintol viu, s-a țînut kî ĭe tare vrîžîtuare
— vračara koja je znala da „ubije” živu, smatrala se jakom vračarom [Por.]
* arźintuaĭka ĭe buĭađe mikă ku fluare albă, krĭașće pin ļivĭeḑ
— fresnica je mala biljka sa belim cvetom, raste po livadama
* o arźintuaĭkă đi muĭare, ĭa-r trăbuĭa skoća ļimba đin gură
— žena otrovnica, trebalo bi joj iščupati jezik [Por.]
* đi asară
— od sinoć, sinoćnji
* asară ĭe tuout una ku ĭerĭ sara
— sinoć je isto što i juče uveče [Por.]
* trîăbe askuțî kuțîtu-sta, nu taĭe
— treba naoštriti ovaj nož, ne seče
* s-a dus la kovaśu să askută sakurĭa la tośilă
— otišao je kod kovača da naoštri sekiru na tocilu [Por.]
* tata askuće pari đi viĭe
— otac šilji kočeve za vinograd [Crn.]
* s-a mîńiĭat, s-a askuțît tuot, vrĭa sî sa bată
— naljutio se, sav se naoštrio, hoće da se bije [Por.]
* înbrukă ku askuțîșu
— bode vrhom, šiljkom [Por.]
* kuțîto-sta nuĭe askuțît bun
— ovaj nož nije dobro naoštren [Por.]
* askuțît ka aku
— oštar kao igla [Crn.]
* a-ntuors kuțîtu ku askuțîtura kîtra mińe, ama ĭuo-l prinsăĭ đi mînă
— okrenuo je nož sa oštricom prema meni, ali ja sam ga uhvatio za ruku
* kînd m-am dus la baśiĭe, măĭ grĭeu mĭ-a fuost la Pĭatra galbină să trĭek pista askuțîtura kîrși
— kad sam išao na bačiju, najteže mi je bilo da kod Žutog kamena pređem preko oštrice krša [Por.]
* askultă, parke s-auđe kopuoĭu kă mînă ĭepuru
— slušaj, kao da se čuje ker da tera zeca
* kopilu ńe askultă bińe
— dete nas dobro sluša (poslušno je) [Por.]
* stapînu a fuost rău, șî đin askultamîntu a mĭeu la urmă n-a fuost ńimika
— gazda je bio loš, i na kraju od mog služenje nije bilo ništa [Por.]
* suoba pļină đi askultatuorĭ
— soba puna slušalaca
* askultatuаrĭе
— slušateljka
* askultatuorĭ la nuntă
— posluga na svadbi [Por.]
* atîta askultatură đi ĭel, șî la urmă ńimika
— toliko njegovo služenje (odanost, poslušnost) i na kraju ništa [Por.]
* đi kaśulă ĭe bună pĭaļa đi uaĭe ku lîna aspră
— za šubaru je dobra ovčja koža sa oštrom vunom
* baće un vînt aspru
— duva neki oštar vetar
* ĭarna-sta ĭe koźa aspră
— ova zima je veoma oštra
* sa-ntuarsă aspru kîtră mińe, kî fu rău mîńiĭuos
— okrenuo se oštro prema meni, jer beše jako ljut [Crn.]
* ĭerĭa ńișći krîstavĭeț đi bîtrîńață ku kaža aspură, akuma, parke, s-a pĭerdut
— behu neki starinski krastavci sa rapavom korom, sada su se, čini mi se, izgubili
* vorbĭașće rugoșît, ku glas aspur
— govori pomuklo, sa rapavim glasom [Por.]
* asta ĭe ńaćid, aĭa aspuriu, da aĭa akolo aspur
— ovo je glatko, ono hrapavičasto, a ono tamo hrapavo [Por.]
* asta muĭarĭa ĭe vrĭańikă
— ova žena je vredna
* asta kasă ĭe marĭe
— ova kuća je velika [Crn.]
* asta uom ĭe ńikunoskut
— ovaj čovek je nepoznat [Pom.]
* asta daskîl đies ńi baće
— ovaj učitelj nas često bije [Por.]
* asta kopil are tată vitrîg
— ovo dete ima očuha [Pom.]
* asta-vară
— proletos, prošlog leta
* asta-ĭarnă
— zimus
* uomu-sta, fata-sta, lukro-sta
— ovaj čovek, ova devojka, ovaj posao [Por.]
* mult a pațît munćeńi asta-ĭarnă, kutrupiț ku namĭeț pănă-n brîu, mult ńima n-a putut sî strabată pănă la iĭ
— mnogo su se napatili brđani zimus, zatrpani snegom do pojasa, dugo niko nije mogao da se probije do njih [Por.]
* asta-nuapće uoki n-a-nkis đi durĭarĭa đințîlor
— noćas oko nije sklopio od zubobolje [Por.]
* asta-primovară ń-a dat vorbă kă ńi ažută, ama trĭeku anu da đin vroba lor ńimika
— proletost su obećali da će nam pomoći, ali prođe godine a od njihovog obećanja ništa [Por.]
* asta-tuamnă fură bîlśur-ļi slabe đi tuot, ńiś nu s-a vindut ńimik, ńiś nu s-a kumparat
— jesenas su vašari bili sasvim slabi, niti se išta prodavalo, niti se kupovalo [Por.]
* a mințît lumĭa kă do fak drumu înga asta-vară, vuorbe guaļe, tunarăm în ĭarnă da đin drum ńimik
— lagali su narod da će dovršiti pu još letos, prazne priče, uđosmo u zimu a od puta ništa [Por.]
* astaĭarnă a fuost źer mare
— zimus je bio veliki mraz [Por.]
* șeḑ la astal să śinăm
— sedi za sto da večeramo
* puńe koļașa pe astal
— stavi kačamak na sto [Crn.]
* mĭ-a fakut tișleru un astaluoń boznakît, în trîabe đi prazńik
— napravio mi je stolar jedan ogroman sto, treba mi za slavu
* astal đi ļiemn
— drveni sto
* astal đi kuĭnă
— kuhinjski sto
* astal đi kopiĭ
— dečji sto
* astalu đi sufļit
— sto koji se kao deo zagrobne opreme, namenjuje pokojnicima [Por.]
* a tras dupa ĭel, đin kasa batrînă, un astaluoń ku tuot, șî n-a putut să-l baźe-n kasa nuauă numa la lasat supt șupă
— vukao je za sobom, iz stare kuće, jedan ogroman sto, i nije mogao da ga unese u novu kuću nego ga je ostavio ispod šupe [Por.]
* astanuapće n-am durmit ńiśkum đi durĭarĭa đințîlor
— noćas nisam spavao nikako od zubobolje [Por.]
* astară ńi duśem la șîḑîtuarĭe
— večeras idemo na sedeljku [Crn.]
* ńi veđem astară, pănă nu ńigurĭaḑă
— vidimo se večeras, dok se ne smrkne [Por.]
* astatuamnă mi s-a mîritat fata, șî am fakut nuntă mare
— jesenas mi se udala kćerka, i napravio sam veliku svadbu [Por.]
* astavară sa ḑîśe la vara trĭekută
— letos se kaže za prošlo leto [Por.]
* astîḑ ĭe vrĭamĭă bună
— danas je lepo vreme [Por.]
* în ḑîua đi astîḑ
— na današnji dan
* astîḑ-mîńe
— danas-sutra
* đi astăḑ pănă mîńe
— od danas do sutra [Por.]
* kaśulă đi astragană măĭ mul a purtat baĭețî
— šubare od astragana najčešće su nosili momci [Por.]
* pruńiļi astrînsă đi pi źuos, du-ļe-n kîzańiĭe, șă tuarńi-ļe-n kada mikă
— šljive skupljene sa zemlje odnesi u kazanicu i sipaj u malu kacu
* muĭarĭa ku samă șăđe pi skamn ku krețanu astrîns pinga piśuare
— pažljiva žena sedi na stolici sa krecanom skupljenim oko nogu [Por.]
* avut pruń marĭ, ș-a kĭemat mulț lukratuorĭ la astrîns la pruńe
— imali velike šljivare, pa su pozvali mnogo radnika na sakupljanje šljiva [Por.]
* dakă nu va puća pănă la tuamnă astrînźa bańi śe sînt daturĭ, n-o să fiĭe bun đi iĭ ńiśkum
— ako ne budu mogli do jeseni skupiti pare koje duguju, neće biti dobro za njih nikako
* nuoĭ vom astrînźa pruńiļi pănă astară, da o să veđem pi iĭ dar o să aĭbă să ńi đa śeguod đi mînkare
— mi ćemo skupiti šljive do večeras, a videćemo njih da li će imati da nam dadnu štogod za večeru [Por.]
* astrukă kopilu đi frig
— pokriva dete zbog hladnoće (da mu ne bude hladno)
* astruka samînța ku pomînt marunt
— ogrće seme sitnom zemljom (pri okopavanju)
* astrukă kasa
— pokriva kuću (stavlja krov ili crep na krovu)
* astrukă-ț uoki
— pokrij oči [Crn.]
* astrukă rușîńa
— skriva sramotu, skandal
* taś, astrukî-će, să nu ći măĭ audă ńima
— ćuti, pokrij se, da te više niko ne čuje [Por.]
* astrukamînt đi konaśe
— pokrivač za zgrade
* astrukamînt đi paĭe
— slamni pokrivač
* astrukamînt đi lînă
— vuneni pokrivač [Crn.]
* n-avut bań, șî ĭa ramas kasa fara astrukamînt
— nije imao para, pa mu je kuća ostala nepokrivena [Por.]
* puaće sî pluaĭe, kasa ĭe astrukată
— kiša može da padne, kuća je pokrivena [Crn.]
* kînd iș bun astrukat, nu raśieșć
— kad si dobro pokriven, nećeš se prehladiti [Por.]
* aĭa ĭe moșîĭa astuora veśiń, lu kare nu ļi ḑîk pi nume, kî ńis în sfadă ku iĭ
— to je imanje ovih komšija, koje ne pominjem po imenu, jer smo u svađi sa njima [Por.]
* astupă gaora-ĭa, să nu măĭ kure
— začepi rtu rupu, da više ne curi [Kmp.]
* astupîće, uomuļe, nu măĭ latra, kî kapiț pista fļit
— začepi, čoveče, ne laj više, jer ćeš dobiti preko njuške [Por.]
* kuoșu astupat đi fuńiźină
— dimnjak pun čađi
* ogașu astupat đi namuol
— potok zatrpan muljem
* astupat ĭn pĭept, grĭeu suflă
— steže ga u grudima, teško diše
* muĭarĭa astupată, blîndă ka mńelu
— ućutkana žena, pitoma ko jagnje [Por.]
* mĭ-a dus numa duauă astupușurĭ
— doneo mi je samo dva zapušača
* a kaḑut astupușu đi la kilă, șî bĭarĭa s-a varsat
— otpao je zapušač sa flaše, i piće se prosulo [Por.]
* žuok așaḑat
— igranje u kolu sa osloncem na celo stopalo [Crn.]
* un śas stă așaḑat, muara să-l duara tare la burtă
— ceo sat stoji pognut, mora da ga mnogo boli stomak [Por.]
* așćаrnut đi masă
— stolnjak
* așćarnut đi pat
— posteljina
* așćarnut đi viće
— prostirka za stoku
* așćarnut đi opinkă
— uložak u opanak [Crn.]
* uom așćernut
— temeljit čovek
* lukră așćernut
— radi temeljito [Crn.]
* ĭa akuma așćarńe pîătura pi pat
— ona sada prostire ponjavu na krevet
* baba așćarńe țîańiku pi masă
— baba prostire čaršav na sto
* kopilu s-a dus să așćarnă paĭe la vaś
— dete je otišlo da prostre slamu kravama [Crn.]
* du-će, așćearńe patu
— idi, namesti (pripremi) krevet (za spavanje)
* nu-m așćerńa źuos, kă nu mis puork
— nemoj mi prostirati na zemlji, jer nisam svinja [Por.]
* așťerńe patu
— sprema (namešta) krevet [Kmp.]
* uń-će prinđe nuapća, îț faś așćernut pi pomîntol guol, șî duormĭ fara grižă
— gde te zatekne noć, napraviš ležaj na goloj zemlji, i spavaš bez brige
* așćernutu nu mi bun, ma baće la șîaļe
— ležaj mi nije dobar, bije me u leđa (žulja me) [Por.]
* patu nuĭe bun așćernut, nuapća-sta n-o sî durmim frumuos
— krevet nije dobro namešten, ove noći nećemo lepo spavati [Por.]
* nu ma așćeta, nu vin
— ne čekaj me, ne dolazim [Por.]
* sa așază la masă
— seda (smešta se) za sto
* sa așază în pat
— seda na krevet, smešta se u krevet
* fata așază țoaļiļi pe pat
— devojka namešta odeću na krevet [Kmp.]
* moșu a čoplit, și ĭ-a dat așkia în okĭ
— čiča je tesao, i udario ga iver u oko [Kmp.]
* nu ma așťepta
— nemoj me čekati [Kmp.]
* ku așuou sa sapă, ku lopata sa înkarkă
— ašovom se kopa, a lopatom se tovari [Por.]
* građina sapată ku arșuou mîĭ bińe rođașće
— bašta izriljana ašovom najbolje rađa [Crn.]
* lasă aśi
— ostavi tu
* aśi am fuost
— tu sam bio [Crn.]
* kînd ḑîk „lasă aśi (aśiĭa)”, tu laș śeva lînga ćińe, da kînd ḑîk „lasă aiś”, laș lînga mińe
— kad kažem „aśi”, ostavljaš nešto pored sebe, (u tvojoj blizini), a kada kažem „aiś”, ostavljaš nešto pored mene (u mojoj blizini) [Por.]
* aśiră ka mîțu șokîćiļi
— vreba kao mačka miša [Por.]
* muoșu a fuost maĭstur đi aśirat la puorś sîrbaćiś
— čiča je bio majstor za vrebanje divljih svinja
* atîta aśirĭală, șî la urmă ńimika
— toliko vrebanje, i na kraju ništa [Por.]
* atîrnă prikoļița đi traktur
— kači prikolicu za traktor
* atîrnă trasta-n kuń
— okačinje torbu na klin
* sa atîrnă đ-aĭ măĭ țapiń, șî kapîtă bataĭe întođeuna
— kači se sa jačima, i uvek dobija batine [Por.]
* atîrnat la grindă
— okačen o tavansku gredu
* plugu atîrnat la traktur
— plug priključen na traktor [Por.]
* atîta ĭe tuot đi skump, da plățîļi sînt miś
— toliko je sve skupo, a plate su male
* ku atîta măĭ bińe, dakă va fi așa kum tu ḑîś
— utoliko bolje, ako će biti tako kako ti kažeš
* numa atît ć-aĭ învîrḑît în lukru mĭeu, măĭ mult nu
— samo si se toliko upleo u moj posao, više (od toga) ne [Por.]
* atîta ĭ-a fuost drag đi ĭa, đi la urmă s-a do luvat
— toliko ju je voleo, da su se na kraju uzeli [Por.]
* nu mĭ-a dat đin moșîĭe ńiś atîtuśka, kît ĭe ńiegru đisupt ungĭe
— nije mi dao ni ovolicno od imovine, ni koliko je crno ispod nokta
* a ļins uala, ńiś atîtuśka n-a lasat đi nuoĭ
— olizao je lonac, ni ovolicno nije ostavio za nas [Por.]
* đi atunśa; đ-atunśa
— otada, od tog vremena
* dakă ĭe așa trĭaba, atunś đin lukru nuostru nuĭe ńimik
— ako tako stoje stvari, onda od našeg posla nema ništa [Por.]
* dakă așa ginđașće, atunśa n-avĭem śe sî măĭ vorbim
— ako tako misli, onda više nemamo o čemu da pričamo
* atunśa s-a trait într-un fĭeļ, akum în alt
— tada se živelo na jedan način, sada na drugi [Por.]
* așa au așa
— ovako ili onako
* viń, au nu viń, tot una mi
— dolaziš, ili ne dolaziš, svejedno mi je [Buf.]
* nu șću dar va fi surd, au n-auđe, or ĭe altśeva
— ne znam da le je gluv, ili ne čuje, ili je nešto drugo (Tanda) [Por.]
* au, lălă!
— joj, lele! [Por.]
* auđe bińe la o urĭake, la alalaltă ĭe surd đi tuot
— čuje dobro na jedno uvo, na drugo je potpuno gluv
* s-auđe śe s-auđe
— (dosl.) „čuje se šta se čuje”, čuje se nešto, ali nerazgovetno [Por.]
* ĭel ĭe uom auḑît șî kunoskut
— on je čovek čuven i poznat [Por.]
* nu askulta la auḑîturĭ, katîț trĭaba-tĭa
— ne slušaj glasine, gledaj svoja posla [Por.]
* ĭ-a dat ińel ďe aur
— dao joj je prsten od zlata [Kmp.]
* fakut đin aur
— načinjen od zlata
* mară đi aur
— zlatna jabuka [Por.]
* ma duk la aurarĭ s-îm ogođaskă ińelu
— idem kod zlatara da mi popravi prsten [Por.]
* ma duk la aurarĭ sî-m aurĭaskă ińelu
— idem kod zlatara da mi pozlati prsten [Por.]
* sa aurĭașće ku auru topit
— pozlaćuje se istopljenim zlatom
* śe gud va fi aurit, are măĭ mare vrĭad pi pomînt
— što god da je pozlaćeno, ima najveću vrednost na svetu [Por.]
* kînd măĭ întîń am vaḑut nuapća kă śuauă mĭarźe pi śĭerĭ șî ļikură, am ginđit kă ĭe satelitu rusăsk, dar akuma șćiu kă a fuost ńiskar aviuańe
— kad sam prvi put video noću da nešto ide preko neba i svetluca, mislio sam da je ruski satelit, ali sada znam da su to bili nekakvi avioni [Por.]
* avĭa - nu avĭa, tuot una ĭe
— imati ili nemati, sve jedno je
* n-are (=nu are) ku kare
— nema s kim
* kîț ań va puća avĭa babuța-ĭa, baș ĭe batrînă
— koliko godina može imati ta bakica, baš je stara [Por.]
* la loko-l batrîn, unđe ń-a fuost kasa, am avut măĭ mare avļiĭe
— na starom mestu, gde nam je bila kuća, imali smo veće dvorište
* avļiĭa îngrađită s-a kĭemat șî la nuoĭ đemult obuor, ș-a fuost obuoru kășî, oboru puorśilor, obuoru vićilor
— ograđeno dvorište se i kod nas nekada zvalo obor, pa je bio kućni obor, obor svinjca, stočni obor [Por.]
* are avuțîĭe puțînă
— ima mali posed [Por.]
* avut ĭe uom kare are moșîĭe mare
— bogat je čovek koji ima veliko imanje [Por.]
* tatamuoș a fuost tare avutuorńik, a țînut multă moșîĭe, numa dupa ratu ku mńamțî gata tuot ĭ-a luvat partizańi
— pradeda je bio jak zemljovlasnik, držao je veliko manje, ali su mu posle rata sa Nemcima gotovo sve oduzeli partizani [Por.]
* aznoapťe n-a durmit ďe duerea kauluĭ
— noćas nije spavao od glavobolje [Kmp.]
* lapîdă đ-azvîrļeća
— baca „frljanski”
* nu lupada đ-azvîrļeća, numa dăm frumuos în mînă!
— ne bacaj to „frljanski”,nego mi lepo daj u ruku! [Por.]
* azvîrļașće aĭa în borugă
— zavrljači to u potok
* ĭuo puot đeparće să azvîrļesk pĭatra
— ja mogu daleko da zavrljam kamen [Por.]
* kare a fi azvîrļit asta tumu aiśa?
— ko li je zavrljačio ovo čak ovde ? [Por.]
* đin tuoț pîkurarĭ ĭuo am fuost măĭ bun azvîrļituorĭ ku șlaĭdîru
— od svih čobana, ja sam bio najbolji zavrljač sa praćkom [Por.]
* lupadat ku azvîrļitu, lupadat đ-azvrļeća
— zavrljačeno [Por.]
* la pîkurarĭ s-a katat să fiĭe buń la azvîrļitură
— od čobana se tražilo da budu dobri u frljanju [Por.]
* ažută la uom kînd ĭe sîngur
— pomogni čoveku kad je sam [Crn.]
* ĭer am avut numa un ažutuorĭ, da akuma duoĭ
— juče sam imao samo jednog pomoćnika, a sada dva [Crn.]
* ažuturatu nuĭe lukru ĭnprumut
— ispomaganje nije pozajmica u poslu [Crn.]
* ažutura ușurĭaḑă lukru
— pomoć olakšava rad [Crn.]
* aźun ĭe ađet să nu sa manînśe înainća lu vro ḑî mare
— „ažun” je običaj da se ne jede dan u oči nekog velikog verskog praznika
* đi uom kare țîńe aźun sa ḑîśe kă aźuńaḑă
— za čoveka koji gladuje, kaže se da posti [Por.]
* Aźun ĭe ḑîua înainća lu Kraśun
— Badnji dan je dan u oči Božića
* sara la Aźun kopiĭ sa duk în koļindrĭeț
— uveče na Badnji dan deca idu u koljindrece [Por.]
* trîabe aźuna la Aźun
— treba postiti na Badnji dan [Por.]
* dakă vrĭeĭ sî ći skuoț đi la aăla pakat grĭeu, îț trîabe un aźunat țapîn
— ako hoćeš da se iskupiš od tog teškog greha, treba di jedan jak post [Por.]
* ĭa aźuns uoțî pi drum, șî ĭa omorît
— sustigli su ih razbojnici na putu, i ubili
* a fuost vrĭańik, șî aźuns să fiĭe la luok mare
— bio je vredan, i dostigao je da bude na visokom položaju
* am bań đi aźuns să kumpîr aĭa
— imam dovoljno para da to kupim
* fata aźuns đi mîritat
— devojka je zrela za udaju
* kukuruḑu aźuns đi kuļes
— kukuruz je zreo za berbu
* aluvatu aźuns đi plumađit
— testo je stiglo za mešenje
* aźuns kopilu đi la șkuală
— dete je stiglo iz škole
* la aźuns buala rîa
— oboleo je od padavice
* la aźuns śe l-aźuns
— nešto ga je spopalo [Por.]
* mĭergînd ĭuta, iĭ đi mulće uorĭ ń-aźunźa pi drum
— idući brzo, oni su nas često sustizali na putu
* nu sa puaće aźunźa în tuaće părțîļi
— ne može se stići na sve strane
* o aźunźe ś-o aźunźe
— stiže je neka (nepoznata) bolest, obizima je neka (tajanstvena) sila [Por.]
* lasî-ma, nu-m aźuta atîta
— pusti me, nemoj mi pomagati toliko
* duamńe aźută
— pomozi bože
* nu aźută la ńima
— ne pomaže nikome
* aźutaț, uamiń
— pomagajte, ljudi; upomoć
* nu-ĭ aźută ńimika, gata ĭe
— nema mu pomoći, gotov je [Por.]
* îm trîabe un uom tare să-m fiĭe đi aźutarĭe
— treba mi jedan jak čovek, da mi bude od pomoći [Por.]
* a fuost aźutat đin tuaće părțîļi, șî ĭară ńimika
— bio je podržan sa svih strana, i opet ništa [Por.]
* ĭ-a fuost aźutuorĭ în furaluk
— bio mu je pomagač u krađi [Por.]
* aș veńi, ama nu ma lasă parințî
— došao bih, ali me ne puštaju roditelji
* aș kînta, kînd aĭ vrĭa tu, or ar vrĭa ĭa să kîntaț ku mińe
— pevao bih, kad bi hteo ti, ili bi htela ona da pevate sa mnom [Por.]
* așa śeva/śuava
— tako nešto, tako nekako
* în așa fĭeļ
— na takav/taj način
* așa muĭarĭe nu ma-ĭastă-n lume
— takve žene više nema na svetu
* ș-așa, š-așa
— i ovako i onako
* fi-va așa, or nu va fi, dumńeḑîu va șći
— da li je tako, ili nije tako, bog će znati
* (u izr.) tot așa
— samo tako! (uzvik u kolu) [Por.]
* așaḑă kîta mîĭ bińe
— pritisni malo bolje
* n-am pućarĭe sî așîăḑ mîĭ tare
— nemam snage da pritisnem jače [Crn.]
* sa așaḑă
— saginje se, naginje se
* așaḑă krĭanga să ažungă kopiĭi la śerĭașă
— savija granu da mogu deca da dohvate trešnje
* nu așaḑă kapu ńiś lu kare
— ne saginje glavu ni pred kim
* kînd a vaḑut kă o să-ĭ prindă murgu, sa așaḑat pi lukru ku tuota pućerĭa
— kad su videli da će ih uhvatiti mrak, nalegli su na posao svom snagom [Por.]
* așaḑarĭe pistă lume
— pritisak na narod
* đin kotruo atîta așaḑarĭe?
— odakle ovoliki pritisak?
* kuńo-sta rabdă prĭa marĭe așaḑarĭe
— ovaj klin trpi preveliki pritisak [Crn.]
* așaḑă krĭanga, să kuļeg śerĭașă
— savij granu, da oberem trešnju
* așaḑî-će, să nu ći vadă vrunu
— sagni se, da te neko ne vidi
* aĭde, să ńi așaḑăm pi lukru
— hajde, da legnemo posao
* đi źaba atîta așîḑatură, strîviț pućarĭa ńiś k-o trĭabă
— uzalud toliki pritisak, trošite snagu bez potrebe [Por.]
* sa ḑîśe mĭerź đ-așćamîta kînd mĭerź dupa śińeva, kînd mĭerź pi urma luĭ
— kaže se ideš „ašćamata” kad pratiš nekoga u stopu (Osnić) [Crn.]
* tuoț mĭerg ku vrun rînd, la gramadă, da ĭel sa traźe pi urma luor, ńiś nu sa lasă đi iĭ, ńiś nu sa-npreună ku iĭ
— svi idu po nekom redu u grupi, a on se vucara za njima, niti ih ostavlja, niti im se priključuje (Rudna Glava)
* nu mĭerź bîrabar ku uomu, numa furiș în urma luĭ
— ne ideš naporedo s čovekom, nego kriomice iza njega (Tanda) [Por.]
* mĭarźe sîngur ka pļesńitu, nu mĭarźe ku lumĭa-n rînd
— ide sam obaška, kao blesav, ne ide s ljudima zajedno (Jasikovo) [GPek]
| ă |
* ă, kolo
— evo (eno, eto) tamo
* ăăă, kît ĭe đi marĭe!?
— ooo, koliko je veliki!? [Por.]
* ăće-ma, vin
— evo me, dolazim
* ăće, aĭa kolo trăbe mutat în alt luok
— eno, ono tamo treba pomeriti na drugo mesto
* ăći, vaḑuș akuma ku uoki tiĭ
— eto, video si sada svojim oćima [Por.]
* ku „ăĭs” întuorś buoĭi-n źug la stînga, da ku „ća” la đirĭapta
— sa „ojs” okrećeš volove u jarmu na levo, a sa „ća” na desno [Por.]
* ăl kolo, stă pitulat
— eno ga tamo, krije se
* ăl, zbură!
— eno ga, odlete! [Por.]
* ăće, ăla uom vrĭa să vină la nuoĭ
— eno, onaj čovek hoće da dođe kod nas [GPek]
* ăma, veńiĭ
— evo me, stigoh [Por.]
* „în” șî „ăn” ĭe tuot una, ama ĭastă lume pin saće kare măĭ đies vorbĭașće ku „ăn” đikît ku „în”
— „în” i „ăn” je isto, ali ima ljudi po selima koji češće govore „ăn” umesto „în”
* uńi ḑîk „înkauśa”, alțî „ănkuaśa”, uńi ḑîk „s-a dus înđial”, alțî: „s-a dus ănđial”
— jedni kažu „înkauśa” („ovamo”), drugi „ănkuaśa”, jednu kažu „s-a dus înđial” („otišao na gore”), drugi „s-a dus ănđial”
* întrîabe / îmtrîabe : ăntrîabe / ămtrîabe
— treba mi [Por.]
* La kapu pomîntuluĭi, / Ierĭa ńeșća astaļe ănćinsă.
— Na kraju sveta / Behu sofre rasprostrte. (Stih iz pesme „Đeđu”) [Crn.]
* a dîrîmat frunḑă, șă nu faśe brațu botur la botur, numa krĭanźiļi brățuĭe ăntulćișat
— kresao je lisnik i ne slaže naramak peteljku na peteljku, nego granje slaže unakrst [Stig]
* ăńi, doveńirăm kumva
— evo smo, stugosmo nekako
* ăńi, pă faśeț ku nuoĭ śe vi vuoĭa
— evo smo, pa činite sa nama šta vam je volja [Por.]
* ăńi, unu în o žukariĭe kopilarĭaskă
— jedan, u jednoj dečjoj igri [Por.]
* đi vrĭamĭa đi mńamț, odată a trekut atîća ăroplańe, đi śĭerĭu nu s-a vaḑut đi iĭ
— za vreme Nemaca jednom je prošlo toliko aeroplana, da se nebo nije videlo od njih
* am putut sî ma kar ku ăroplanu, numa đi frikă n-am kućeḑat
— mogao sam da se vozim aeroplanom, ali od straha nisam smeo [Por.]
* ăsta lukru nuĭe grĭeu
— ovaj posao nije težak [GPek]
* kînd s-a ćopļit la muort stingiĭi đe s-a pus la groapă, atunća a dat fok la ășki și ļ-a dat đe pomană
— kad su se tesale grede koje su se stavljale u raku, tada se iverje palilo i namenjivalo pokojniku [Tim.]
* ătă-l uomu, vińe la ușă
— evo ga čovek, dolazi na vrata [Mlava]
| b |
* Aĭ fuost la lukru? - Ba!
— Da li si bio na poslu? - Ne!
* (u izr.) ba, ĭuo
— jok, ja (ne ja, nisam ja)
* ba vrĭeĭ, ba nu vrĭeĭ
— čas hoćeš, čas nećeš
* ba-n kuaś, ba-n koluo
— čas ovamo, čas onamo; đa tamo, đa vamo [Crn.]
* ļagăm uoki ku propuada, șî sî žukîăm baba-uarba
— veži mi oči maramom, i da igramo ćorave bake [Crn.]
* baba-uarbă ń-a fuost žuok plakuț, kopilarĭesk
— ćorava baka nam je bila omiljena dečja igra (Tanda) [Por.]
* mama mĭ-a puvestît kî sînćem nuoĭ, Trifuļeșći, aiśa đin babaluk
— baba mi je pričala da smo mi, Trifunovići, ovde od starine
* aĭa așa a ramas la nuoĭ đin babaluk
— to je tako ostalo kod nas od davnina
* nu dau să sa strîvĭaskă babaluku mĭeu
— ne dam da se upropasti moja dedovina [Por.]
* mulće kare-śe aĭ s-auḑ đi la o babă
— mnogo toga ima da čuješ od jedne babe [Crn.]
* kînd kapiț ńepuoț, đin muĭare ći faś babă
— kad dobiješ unuke, od žene postaješ baba [Por.]
* la kataramă ĭastă muoș șî babă
— kopča kaiša ima „babu” i „dedu” (muški i ženski deo) [Crn.]
* babă batrînă
— stara baba, starica [Por.]
* pi pomană sa pun atîća babiță, kîț guoșć sînt kemaț
— na daću se stavlja onoliko babica, koliko je gostiju pozvano [Buf.]
* Babiļi sînt aļi doasprăśe ḑîļe întra Dragobĭaće șî Sîmț, kînd tota ḑîua însamnă kîć-o lună pi an
— Babe su dvanaest dana između Dragobana i Mladenaca, kada svaki dan označava po jedan mesec u godini
* Dragoban ĭe baba đintîń, ș-a-nsamnat pi marta, în vrĭamĭa kînd anu a-nśeput ku aĭa lună
— Dragoban je prva baba, i označavao je mart, u vreme kada je godina počinjala sa tim mesecom
* (ver.) pi lînga „babe”, kare sînt ḑîļe rîaļe, pi anu đi ḑîļe ĭastă șî „muoș”, kare sînt ḑîļe buńe
— pored „baba”, koje predstavljaju loše dane, u toku godine ima i „staraca”, koji predstavljaju dobre dane [Por.]
* mĭarźe babĭașće
— ide kao baba [Por.]
* babĭesk s-a ḑîs vrodată la tuot aĭa ś-a șćut numa babiļi batrîńe vikļańe, kî șćirĭa luor a țînut șî śĭerĭu șî pomîntu
— bapski se nazivalo nekad sve ono što su znale samo mudre starice, jer je njihovo znanje držalo i nebo i zemlju
* kîļindarĭ babĭesk
— bapski kalendar, starinski način računanja vremena, posebno u odnosu na sistem praznika koji se razlikuje od onog u kalendaru srpske pravoslavne crkve
* pi al babĭesk, akuma ar fi priru
— po baskom (kalendaru), sada bi bio april [Por.]
* vuorba dăn dăskînćik, ku însamnatu ńekunoskut, dăn dăskînćik dă lăturuoń
— reč iz bajalice, nepoznatog značenja, za lečenje krajnika [Zvizd]
* baće kopilu luĭ
— tuče svoje dete
* baće vaka
— bije kravu
* baće pîăsîrĭ ku prașća
— gađa ptice praćkom
* baće țapă đi klańe
— zabija stožer za plast
* baće pruńiļi
— mlati šljive
* baće pasuĭu s-îl skuată đin postaĭka
— mlati pasulj da ga odvoji od mahune
* baće fĭeru înśintat
— kuje vrelo gvožđe
* baće đin palmĭe
— pljeska rukama, aplaudira
* baće puarka
— igra svinjicu
* baće luopta
— igra fudbal
* baće ruopîta
— igra ropotu (vrsta orske igre)
* baće vîntu
— duva vetar
* baće bruma
— pada slana
* baće pĭatra
— pada grad
* baće drumu đi źaba
— (dosl.) „bije” put za badava: uzalud putuje; putuje samo da mu dupe vidi put
* baće ļimba đi đinț, da ńima nu askultă
— mlati zube jezikom, a niko ga ne sluša
* baće žuok
— zbija šale, ismejava [Crn.]
* bată-l śĭerĭu
— (klet.) ubilo ga nebo
* bată-l dumńeḑîu
— (klet.) ubio ga gospod bog [Por.]
* baćala sî puńe pi țauă đi suok karĭe sî bagă în suvĭaĭkă
— potka se namotava na cev od zove koja se umeće u snoveljku [Crn.]
* baćiala la razbuoĭ sa țîasă pin urḑală
— potka na razboju protkiva se kroz osnovu [Por.]
* badîńu ĭe vas strîmt șî lung, fakut numa đi skuos untu
— bućka je uzan i dugačak sud, napravljen samo za vađenje maslaca [Crn.]
* în badîń s-a batut untu
— u badnju se vadio maslac [Por.]
* bagă ața-n ak
— uvlači konac u iglu
* bagă kîlțanu-n śuariś
— uvlači košulju u pantalone
* bagă kolaś în trastă
— stavlja kolače u torbu
* bagă mîna-n sîn
— stavlja ruku u njedra
* bagă bań în pozanarĭ
— stavlja novac u džep (krade)
* bagă sama
— pazi dobro, obrati pažnju
* bagă sama sî nu luńiś
— pazi da se ne oklizneš
* îm bagă vina śe n-am ažuns la vrĭamĭe
— zamera mi što nisam stigao na vreme
* bagă kapu în ńivuoĭe
— navlači sebi nevolju na glavu [Crn.]
* uomu sa bagă-n kasă
— čovek ulazi u kuću
* apa sa bagă-n pomînt
— voda ulazi u zemlju
* suarļi sa bagă dupa nuvirĭ
— sunce zalazi za oblake c. uterivati
* bagă uoĭļi-n strungă
— uteruje ovce u tor
* đi đesńață n-am bagat ńimik în gură
— od jutros nisam ništa okusio
* vrĭamĭa ĭe să bagăm śuava-n gură
— vreme je da nešto prezalogajimo [Por.]
* bagabuont ĭe ka o mară strîkată-n podrum, kare strîkă mĭarîļi tuaće
— protuva je kao pokvarena jabuka u podrumu, koja ukvari sve ostale jabuke (Tanda)
* bagabuont ĭe o bișćală, o uļimișńiță, uom fara rînd
— vagabund je protuva, skitnica, čovek bez reda (Rudna Glava) [Por.]
* kuțîtu, bagat în ćakă, stă sprimit dupa kurauă
— nož, stavljen u korice, stoji spreman iza pasa
* putraḑîașće, bagat în apsă
— truli, zatvoren na robiji
* bagat în grižă
— zabrinut
* bagat în ńivuoĭe
— uvučen u nevolju
* bagat în povastă
— stavljen u priču [Crn.]
* bagat în kînćik
— opevan [Por.]
* la traĭrat, bagatuorĭu stîă pi mașînă, șî bagă snuopi în ĭa
— na vršidbi, hranilac stoji na vršalici, i umeće snopove u nju [Crn.]
* baglamă đi ușă
— šarka za vrata
* baglamĭe đi vrakńiță
— šarke za kapiju
* baglamĭe la uoknă
— šarke na prozoru [Crn.]
* bagramu ĭe ļiemn tarĭe, bun đi mulće trabuĭaļe
— bagrem je tvrdo drvo, dobro za razne potrebe
* fluarĭa đi bagram ĭe bună đi albiń
— bagremov cvet je dobar za pčela (medonosan) [Crn.]
* ńi duśem dupa ļamńe în bagramĭarĭ
— idemo za drva u bagremar [Crn.]
* ńiś kopil, ńiś baĭat
— ni dete, ni momak [Crn.]
* are șî ĭa un baĭațîăl, đi la munće
— ima i ona jednog momčića, sa planine [Por.]
* nu puot să-l zauĭt ńiśkînd traĭu mĭeu, baĭațîăsk
— ne mogu nikad da zaboravim svoj momački život
* baĭațîașće (pril.)
— po momački, na momački način [Por.]
* am avut mîndră baĭațîĭe, am aļergat dupa fĭaće kît m-a tras ińima
— imao sam lepo momaštvo, jurio sam za devojkama koliko me je vuklo srce [Por.]
* baĭat ĭe voĭńik ažuns đi însurat
— momak je muškarac dospeo za ženidbu
* la źuok a veńit o gramadă đi baĭeț, ama fĭaće a fuost puțîńe
— na igranku je došla gomila momaka, ali je devojaka bilo malo
* baĭat batrîn
— stari momak, neženja [Por.]
* în baĭbuoko-sta nuĭe luok mîĭ mult đi tri inș
— u ovom ćumezu nema mesta ni za tri osobe
* l-a bagat în baĭbuok
— nabili ga u zatvor [Crn.]
* ma duk în baĭe sî ma ļekuĭ đi durĭerĭ în înkeĭaturĭ
— idem u banju da se lečim od bolova u zglobovima [Crn.]
* kum să nu fiĭe ruoșîĭe la firĭe, kînd tota vara petrĭaśe pin bîăĭ
— kako da ne bude rumena u licu, kada celo leto provodi po banjama [Por.]
* Bańiĭa sńigoćinuluĭ, la Golumbăț
— (top.) Snegotinska banja kod Golupca [Bran.
* pănă n- vińit în Măĭdan, aĭ miĭ ar fost munćitorĭ la baĭe, au făkut la karbińi
— dok nisu došli u Majdanpek, moji su bili radnici u rudniku, pravili su ćumur [Buf.]
* pļină uara đi baĭețîme, fĭaće nus pusta
— puno kolo momčadija, devojaka nema nigde [Por.]
* baĭer la kaldarĭe
— ručica na bakraču
* baĭer la vadră
— ručica na vedru [Crn.]
* s-a rupt bairu la kuafă, șî barbatî-mĭu a pus o žîță kare ma taĭe la mînă kînd duk apa
— pokidala se ručica na kofi, i moj muž je stavio jednu žicu koja mi seče ruku kad nosim vodu [Por.]
* baĭer đi kĭes
— uprtača za torbicu (Osnić)
* trasta ku baĭer
— torba sa uprtačem (Topla) [Crn.]
* baĭiru la kuafă
— ručka na kofi [Por.]
* ĭ-a batut kare ĭ-a fi batut ku baĭkuańe nuapća, numa să-ĭ dudîĭe đi la moșîĭe
— tukli su ih noću neki nepoznati kamenčugama, samo da ih proteraju sa imanja [Por.]
* baĭluogu ĭe un pĭaćik đi gumă kare sa puńe la ruată kînd iĭ sa rupe guma đin afară
— bajlak je parče gume koje se stavlja na točak bicikla, kada mu se pocepa spoljašnja guma
* baĭluogu sa faśe đin gumă batrînă alu ruată
— bajlak se pravi od stare gume za bicikl [Por.]
* dăn Ram baku kară prăsta Dunăre dă mulće uorĭ prăsta ḑî
— iz Rama skela preko Dunava vozi više puta na dan [Bran.
* dăm o baklă đi olaĭ
— daj mi kantu ulja [Por.]
* a fuost krśumarĭ, ama bakșîșu a fuost puțîn, kă lumĭa n-avut bań
— bio je krčmar, ali je bakšiš bio slab, jer ljudi nisu imali para [Por.]
* am vaḑut un balaur đi duauă mĭetîrĭe
— video sam smuka od dva metra [Crn.]
* balbańală pin namĭeț
— batrganje po smetovima [Crn.]
* sî balbańașće ku lukru, sî skîape đi la bĭață
— batrga se, radeći, da se spasi bede
* sî balbańeașće buou, nu sa dîă s-îl înžug
— otima se vo, ne da da ga upregnem
* sî balbańașće ku buala
— bori se sa bolešću [Crn.]
* ăl trasă, sa bîlbańi kîta, șî sa dusă la fund
— povuče ga voda, on se batrgao malo, i ode na dno [Por.]
* arđe fuoku fîră balbataĭe
— gori vatra bez plamena
* balbataĭe mikă, balbataĭe marĭe
— mali plamen, veliki plamen [Crn.]
* para fuokuluĭ
— plamen vatre [Por.]
* žîțîļi đi struĭe pin bandĭerĭ sînt balțuiće đi kaldură
— žice na dalekovodu su opuštene zbog toplote
* sfuara đi rufe ĭe balțuită
— kanap za veš je labav [Crn.]
* bălțuit ĭe aĭa śe nuĭe ļegat strîns
— labavo je ono što nije vezano čvrsto [Por.]
* pi lîngă Ćimuok ĭastă mulće balćiń karĭe nu sî puot lukra
— pored Timoka ima mnogo močvara koje se ne mogu obrađivati [Crn.]
* vuorba balkău astîḑ s-a pastrat numa pin kînćiśe batrîńe, kare sînt șî ĭaļe gata tuaće zuĭtaće
— reč „balkeu” je danas sačuvana samo u starim pesmama, koje su i one gotovo sve zaboravljene [Por.]
* đin balmažala luĭ, ńimik n-am înțaļes
— iz njegovog trabunjanja ništa nisam razumeo
* nu askult balmažîălurļi politikanțîlor
— ne slušam trabunjanja političara [Crn.]
* kît ĭe ḑîua numa balmažîașće
— po vazdan govori koještarije
* nu balmažî, aĭ grižă śe vorbĭeșć
— ne baljezgaj, pazi šta govoriš [Crn.]
* balmișu sî manînkă pîn ĭe ferbinće
— belmuž se jede dok je vruć [Crn.]
* balmușu a fuost măĭ mare dulśață pîkurarĭaskă
— belmuž je bila najveća pastirska poslastica [Por.]
* baltă vĭarđe
— zelena bara
* în baltă traĭașće draku
— u bari živi đavo
* baltă đin pluaĭe
— kišna bara [Crn.]
* dupa pluaĭe a ramas mulće baltuță pi luokurĭ poļiažńiśe
— posle kiše ostale su mnoge barice po njivama u ravnici [Por.]
* după sat esťe un baltuoń, bun numa ďe broșťi
— iza sela ima jedna baruština, dobra je samo za žabe [Por.]
* luok baltuos
— močvarno mesto
* pomînt baltuos
— močvarna zemlja [Crn.]
* baltuos luok, bun numa đi bruoșć
— močvarno mesto, dobro samo za žabe [Por.]
* baluos ka kîńiļi al turbat
— balav kao besan pas
* baluos ka slańina viĭe
— odvratno kao živa slanina [Crn.]
* balușăl ĭe burĭaće kare krĭașće pi fag
— bukovača je gljiva koja niče na bukvi
* ĭastă balușăl đi primovară șî balușăl đi tuamnă
— ima prolećna bukovača i jesenja bukovača [Por.]
* uom baļaguos
— čovek bez morala [Crn.]
* la uaĭe pļakară baļe đin gură, o să muară
— ovci krenule bale iz gubice, uginuće
* baļe đi kulkumĭek
— puževe bale [Crn.]
* vinu kînd sa strîkă, or prazu kînd putraḑîșaće în pomînt, fak baļe
— vino kad se ukvari, ili praziluk kada istruli u zemlji, prave bale [Por.]
* baļagarĭu ĭe guangă mikă, ńagră, kunoskută kă adună skrume đi baļigă, șî mĭergînd înapuoĭ, ļi faśe buboloș ka kikirĭaḑa đi ĭepur
— balegar je mala, crna buba, poznata po tome što skuplja mrvice balege, i idući unazad, pravi od njih grudvice veličine zečjeg brabonka [Por.]
* baļigă đi vakă
— goveđa balega
* baļigă đi kal
— konjska balega
* baļigă đi uom
— govno od čoveka
* muaļe ka baļiga
— mekan kao balega [Crn.]
* zdrîănkîńe đi bań
— zvecka, pun novaca
* a gasît bań
— našao je (zakopano) blago
* pazîăsk muošu ka pi ban
— čuvaju starca kao paru
* traĭașće ka banu-n pungă
— živi kao novac u kesi
* banu luĭ ĭe grĭeu ka Artanu
— njegov dinar je težak kao Rtanj
* strîvĭașće banu pi fiĭe śe
— rasipa novac na bilo šta
* arĭe źaĭśće rarĭ
— ima retke prste (rasipnik je)
* askultă ka bańișuoru
— vredan je kao novčić (za poslušno dete)
* faśe ban bun
— dobro zarađuje
* nu vrĭeduĭe ńiś kît un ban îngaurit
— ne vredi ni koliko probušeni novčić
* salbă đi bań
— đerdan [Crn.]
* unđ-a fi strîvit atîta bańamă?
— gde li je potrošio tolike novce ? [Por.]
* fraćiļi mĭeu ĭe bandaș
— moj brat je trubač [Crn.]
* mĭ-a pikat guma đi pi bandaș
— smakla mi se guma sa bandaža
* s-a rupt guma, ș-a mînat ruata pi bandaș
— pukla je guma, pa je vozio bicikl na bandažu [Por.]
* mi s-a rupt guma la ruata đi-nainće, ș-a-m fuost muara să mîn ruata pi bandaș pănă la kasă
— pocepala mi se guma na prednjem točku, pa sam morao da teram bicikl na bandažu sve do kuće [Por.]
* ḑîśe în bandă mikă
— svira na maloj trubi
* bandă mîĭ marĭe
— veća truba [Crn.]
* bandaś, kîntă-n bandă
— trubač, svira trubu
* s-a-nvațat đi mik să kînće-n bandă
— naučio je da svira trubu kao mali (u detinjstvu) [Por.]
* kînd a trîbuit să duśem struĭa pănă la koļibĭ pi śuakă, tuot nat a dat đin padurĭa luĭ bandierĭe kîće a trîbuit
— kada je trebalo da dovedemo struju do koliba na brdu, svako je iz svoje šume davao bandere koliko je trebalo [Por.]
* kînd ĭastă duoĭ lautarĭ, unu ḑîśe đi žuok, da al alalt banḑarĭașće
— kad sviraju dvojica violinista, jedan svira kolo, a drugi basira [Crn.]
* Ĭanku ku Dinu a fuost lăutarĭ kunoskuț, parĭake bună: Ĭanku ĭe primaș, da Dinu băsărĭașće dupa ĭel
— Janko i Dinu su bili lautari, dobar par: Janko je bio primaš, a Dinu je basirao za njim (Leskovo) [GPek]
* ń-am spart taĭfa, kî ĭel n-a putut să băsuĭaskă kum trîabe
— rasturili smo grupu, jer on nije mogao dobro da basira (Rudna Glava) [Por.]
* ku banḑarit, mîĭ bińe žuoś
— uz basiranje, bolje igraš
* lasîće đi banḑarit, vĭeḑ kî sî rîd đi ćińe
— nemoj da mlatiš, vidiš da ti se smeju [Crn.]
* bankă ĭ-a ḑîs aĭ batrîń la un fĭeļ đi bań kare avut vrĭad ḑîaśe, doaḑăś șî triḑăś đi dinarĭ
— bankom su stari zvali jednu vrstu novca koji je imao vrednost deset, dvadeset i trideset dinara
* la banu đi ḑaśe dinarĭ ĭ-a ḑîs o bankă, la-l đi doaḑăś ĭ-a ḑîs doă bănś, da la-l đi triḑăś ĭ-a ḑîs triĭ bănś
— novčić od deset dinara zvali se jednom bankom, od dvadeset su zvali dve banke, a onog od trideset dinara, tri banke [GPek]
* o bankă a fuost ban tare, kî ĭa avut ḑăśe dinarĭ, da ḑîua đi sapat a fuost triĭ dinarĭ
— jedna banka je bila jak novac, jer je vredela deset dinara, a dan kopanja bio je tri dinara (Rudna Glava) [Por.]
* am un bankĭet đi țîglă, măĭ întrîabe triĭ đi kasă
— imam jedan „banket” cigala, treba mi još tri za kuću (Leskovo) [GPek]
* kînd am fuost pîkurarĭ, am gin] i kî ĭe banu mîțî aur
— kad sam bio čobanin, mislio sam da je liskun zlato [Por.]
* avut num un banuț atîrnat la gît, kă a fuost fată sarakă
— imala je samo jedan novčić okačen oko vrata, jer je bila siromašna devojka
* a gasît o gramadă đi banuș, kare a pitulat vrunu đa-ĭ luĭ đa-ĭ batrîń, ama s-a aratat kă nau ńiś un vrĭad
— našao je gomilu novčića, koju je sakrio neko od njegovih predaka, ali se pokazalo da nemaju nikakvu vrednost [Por.]
* bańeće ĭe uom pļin dă bań
— parajlija je čovek pun para [Zvizd]
* pi marfă, ore bańiuluĭ
— za robu, ili gotovinsk i
* bańiuluĭ, ore-n skimb
— gotovinski, ili u razmenu (razmenom, trampom) [Crn.]
* o barabă đi uom, a dat tuot pi bĭare, ș-akuma a ramas pi drumo-l mare
— baraba od čoveka, sve je propio i sada je ostao na ulici
* s-a mîritat dupa o barabă la Măĭdan, a veńit đin lumĭa albă, fara moșîĭe, fara ńimika
— udala se za neku barabu u Majdanpeku, koji je došao iz belog sveta, bez imovine, bez ičega [Por.]
* puńe umîru barbațîașće
— podmetni rame muški [Crn.]
* lukru barbațîăsk
— muški posao
* trĭabă barbațaskă
— muška posla
* țuaļe barbațîășć
— muško odelo
* mîń barbațîășć
— muške ruke [Crn.]
* akuma aratăț barbațîĭa
— sad pokaži muškost [Crn.]
* barbațîĭa-mĭa ku ĭel a fuost bună, ĭel a fuost bun barbat
— moj brak sa njim je bio dobar, on je bio dobar muž [Por.]
* kînd lauta arĭe barbarĭ, mîĭ bińe șîađe pi umîru lu lautarĭ
— kad violina ima podbradak, bolje leži na ramenu violiniste [Crn.]
* ĭuo-s barbatu ĭeĭ
— ja sam njen muž
* am avut duoĭ barbaț
— imala sam dva muža [Crn.]
* fi kuminće, kă vińe barbatî-mĭu, șî će frînźe
— budi pristojan, jer će mi doći muž, pa će te polomiti [Por.]
* barbă askuțîtă
— šiljata brada
* barba ku kroviț
— brada sa rupicom
* barbă rasă
— obrijana brada
* barbă lungă
— duga brada
* barbă rară
— retka brada
* barbă albă
— seda brada
* barbă rasuśită
— uvijena brada
* barba la sakurĭe
— brada sekire, zadnji deo sečiva sekire [Crn.]
* barba la firiz
— brada testere, deo testere sa ramom koji je bliži ruci [Crn.]
* uom gras, barbiĭa marĭe
— gojazan čovek, velika guša [Crn.]
* barbiĭe ĭe grasîmĭa supt barbă, la uom, or la vro vită
— barbija je debelina pod gušom, kod čoveka, ili neke životinje [Por.]
* barbuos kî žaļașće
— bradat jer žali
* barbuos k-așa vrĭa
— bradat jer to želi [Crn.]
* Barbură ĭe prazńiku alu gaiń
— Varvara je kokošinji praznik [Hom.]
* Barbura ĭe muĭare sfînțîtă, kare dă birekĭetu pomîntuluĭ
— Barbura je sveta žena koja zemlji daje berićet
* Barbura are doă suruorĭ, kare sa kĭamă Vîrvare; ĭastă doă Vîrvare: a đin tîń ĭe k-o ḑî nainća Barburi, a Vîrvarĭa a doĭļa ĭe k-o ḑî dupa ĭa
— Barbura ima dve sestre, koje se zovu Varvare; prva pada dan pre Barbure, a druga je dan posle nje (Jasikovo) [GPek]
* đin bardak măĭ đes s-a baut rakiĭe pi la prazńiśe, pi la nunț, or pi la pomeń
— iz bardaka se najčešće pila rakija na slavama, svadbama ili daćama
* bardaku a mĭers đin mînă-n mînă, pi lînga masă, șî tot nat a tras đin ĭel kît ĭ-a plakut, kă pară n-a fuost, or n-a fuost đi ažuns
— bardak je išao iz ruke u ruku oko stola, i svako je pio koliko je hteo, jer čaša nije bilo, ili ih nije bilo dovoljno [Por.]
* barda ĭe sakurĭe đ-o mînă, adîns fakută đi śopļit la ļiamńe
— bradva je jednoručna sekira, posebno izrađena za tesanje drveta [Por.]
* ku barda sa fača daoge la butoĭ
— sa bradvom su se izrađivale doge za bure (Korbovo) [Dun.]
* kînd ažunźe barḑa, ažunźe șî primovara
— kad stigne roda, i proleće stiže [Crn.]
* peșkari merğe ku barka pe Duńere ĭn peșkarit, vrodată a mînato ku vislă, da astez ku motoru
— plovilo sa kojim profesionalni ribari na Dunavu love ribu, nekada su ga terali na vesla, a danas sa motorom [Kmp.]
* l-am lasat în kasă ka pi uom, da ĭel mĭ-a fakut arnă-barnă pin suobă, șî sa dus drakuluĭ
— ostavio sam ga u kući kao čoveka, a on mi je napravio ršum po sobi, i otišao do đavola [Por.]
* basama ĭe așa lasat đi la Dumńeḑîu
— valjda je tako dato od Boga
* basama nu vińe kî ĭe kuprins ku śuava
— verovatno ne dolazi jer je nečim zauzet [Por.]
* kasă đi baskiĭ
— kuća od pojanti
* baskiĭ đi svińak
— pojante od crnog graba
* baskiĭ đi śaruoń
— pojante od cerovine [Crn.]
* đi gard ăț trîabe kîći duauă baskiĭ întra șćiumpĭ; sa pun poļiažńik, șî đi șćiump sa prind ku klanfe
— za ogradu ti trebaju po dve baskije između stubova; postavljaju se vodoravno, i za stub se vezuju klanfama [Por.]
* bastra a ars piparka
— plamenjača je izgorela papriku [Hom.]
* a trĭekut baș pi lînga nuoĭ
— prošao je baš pored nas
* kînd ĭel baș să skîape pi ușă, uoțî tună, șă-l prind
— baš kad on da utekne na vrata, lopovi upadnu, i uhvate ga
* n-a fuost baș așa
— nije bilo baš tako [Por.]
* a fakut bașćauă lînga rîu, ku mare drag kă n-o să fiĭe nakaz ku udatu, ama a veńit pouodu ș-a luvat tuot
— napravio je baštu pored reke, uz veliku radost da neće biti muke sa zalivanjem, ali je izbila poplava i odnela sve [Por.]
* ma duk în bașťa să skot ťapă
— idem u baštu da izvadim luk [Kmp.]
* baś ĭe oĭarĭ kare a-npreunat uoĭļi luĭ ku uoĭļi alu veśiń într-o stînă, kare petrĭaśe o vrĭame pista an la baśiĭe
— bač je ovčar koji je sastavio svoje ovce sa ovcama suseda i napravio jedno stado, koje provede jedno vreme tokom godine na bačiji
* șî muoșu Pau Blîgoĭan ĭe baś ku stîna-luĭ, în baśiĭa nuastră la Rîmnarĭeka
— i čiča Pavle Blagojev je bač sa svojim stadom u našoj bačiji na Ravnoj reci [Por.]
* în baśauă am pus varḑă, piparkă, kîta praz, busuĭuok șî fluorĭ đi tuamnă
— u bašti sam posadila kupus, papriku, malo praziluka, bosiljak i hrizanteme [Crn.]
* kumparaĭ rasad đi la baśelarĭ
— kupih rasad od baštovana
* la baśelarĭ sînt bukaćili mîĭ skumpĭe
— kod baštovana je povrće skuplje [Crn.]
* vara-sta s-a fakut numa o baśiĭe, șî aĭa dîn triĭ kîăș
— ovog leta sastavljena je samo jedna bačija, i to od tri kuće
* baśiĭa-mĭa în Sîga ĭe la śuaka lu Truĭkă
— moja bačija u Sigama nalazi se na Trujkinom brdu [Hom.]
* kînd am fuost mik, m-a dat tata să fiu slugă la baśiĭe
— kada sam bio mali, otac me je dao da budem sluga na bačiji
* la baśiĭe sa masură lapćiļi
— na bačiji se meri mleko [Por.]
* baśivă mîĭ marĭe, kuprinđe pistă duauăḑîăś đi kazańe, da aĭa ĭe pistă duauă miĭ đi kiļ
— veća bačva zaprema preko dvadeset kazana, a to je preko dve hiljade litara [Crn.]
* a baut tuata nuapća, ș-a veńit la kasă bat
— pio je celu noć, i došao kući pijan
* bat muort
— mrtav pijan
* bat ka kurka
— pijan kao ćurka [Por.]
* s-a glśavit șî s-a luvat la bataĭe
— posvađali se i započeli tuču
* bataĭe la muarće
— tuča na smrt
* bataĭa la Kumanuva
— Kumanovska bitka
* bataĭa la Kîmpu Ĭedrĭenuluĭ
— bitka na Jedrenskom polju
* bataĭa ku ńamțî la Drina
— borba sa Nemcima na Drini [Crn.]
* nu mînarăț ku ĭel bataĭe đi žuok, kî va omuară
— ne terajte sprdnju sa njim, jer će vas ubiti [Por.]
* are narau bataĭuos, sa baće ku tuoț, ama șî pi ĭel ăl bat alțî
— ima preku narav, bije se sa svima, ali i njega biju drugi [Crn.]
* mîritată dupa un uom, tare ĭe bîtaĭuos: o baće đi fiĭe śe
— udata je za nekog čoveka, jako je nasilan: bije je za svaku sitnicu [Por.]
* uomu al batatarńik ńiśkînd n-arĭe ođină
— vredan čovek nikad nema odmora [Crn.]
* al batatarńik sa skuaće dă tuot luoku, fi ĭe kum dă grĭe să fiĭe
— batatarnik će se snaći u svakoj situaciji, ma koliko teške da budu (Ranovac) [Mlava]
* ćurk ku biaće
— prsluk sa vodoravnim šarama
* kimĭașă ku biaće
— košulja sa vodoravnim šarama
* krețan ku bĭaće
— krecan sa vodoravnim šarama [Hom.]
* uomu al batrîn nuĭe batrîn dakă puaće sî lukrĭe
— star čovek nije star ako može da radi [Crn.]
* ńiś dumńeḑîu nu șćiĭe kît ĭe pomîntu đi batrîn
— ni bog ne zna koliko je zemlja stara
* s-a înbrakat în țuaļe batrîńe, șî sa dus la lukru
— obukao je staro odelo, i otišao na posao
* kînćiśiļi alu lîuatari aĭ batrîń, sînt măĭ batrîńe đi kît așća, śe ļi skuot armuńikașî
— pesme starih violinista, starije su od ovih koje izvode harmonikaši
* kînd a veńit đin vuoĭskă, s-a întuors la lukru-luĭ, al batrîn
— kad je došao iz vojske, vratio se svom starom poslu
* kal batrîn, nuĭe ńiś đi kîrnaț
— mator konj, nije ni za kobasice [Por.]
* tuot învațatu la žuok, porńașće ku batrîna
— svako učenje orskih igara, počinje sa kolom „batrna ” [Crn.]
* nu șću pănă kînd să sufîr să-m vină kopiĭi batuț đi la șkuală
— ne znam dokle da podnesem da mi deca dolaze tučena iz škole
* parĭ la viĭe sînt batuț bińe
— kočevi u vinogradu su dobro nabijeni [Crn.]
* sarĭa batută-n pivă
— so stucana u avanu
* țasuto-sta ĭe prĭa batut
— ovo tkanje je prekruto [Por.]
* kînd sî žuakă batuta, sa baće țapîn în pomînt ku tîalpiļi întrĭeź
— kad se igra „batuta”, udara se snažno celim stopalima o tle [Tim.]
* nu ći uĭta la babă supt krețan, kă akolo ĭe bau
— nemoj da viriš babi pod krecan, tamo je bau
* dakă n-adurmiț điluok, vińe bau-bau la ferĭastă, șî va manînkă
— ako ne zaspite odmah, doći će bau-bau na prozor da vas pojede [Por.]
* bauțarĭu nuĭe ńiś akuĭ, kî pi ĭel nu rođașće ńimika
— kamenjar nije ničiji, jer na njemu ništa ne rađa [Crn.]
* tare slab ĭe la baut, ăl prinđe bĭarĭa ĭuta
— jako je slab na pijenju, piće ga brzo hvata [Por.]
* rakiĭa fĭartă a fuost baută ĭuta, k-a fuoust frig, da s-adunat șă lumĭe multă
— kuvana rakija je bila brzo popijena, jer je bilo hladno, a i mnogo ljudi se skupilo [Por.]
* bautuorĭ, da nu faśe rîaļe
— pijanac, ali ne pravi nered [Crn.]
* bautuorĭ đi kînd l-a turnat mumî-sa
— pijandura od kad ga majka rodila
* fuź đi ĭel, kî ĭe un bautuorĭ grĭeu
— beži od njega, jer je jedna teška pijanica [Por.]
* đi nuntă trîabĭe bautură multă
— za svadbu je potrebno mnogo pića [Crn.]
* s-a dus la o bĭeotură în kafană, da a ramas ḑîua tuată
— otišli su na jedno piće u kafanu, a ostali su ceo dan [Por.]
* apa a sakat, da-n ogaș a ramas numa bauț
— voda je presušila, a u potoku su ostali samo obluci [Crn.]
* pĭatră bauțî kovaśi a batut marunt șă prașo-la la prăsarat pi fĭer înśintat kînd a trăbuit să-l aduńe ku oțălu
— kvarc su kovači tucali sitno i tu prašinu posipali po usijanom gvožđu kad ga je trebalo spojiti sa čelikom (Tanda) [Por.]
* mult m-am mirat kînd am auḑît bazakuana-ĭa
— mnogo sam se začudio kad sam čuo tu besmislicu
* đi la ĭel am auḑît mulće bazakuańe
— od njega sam čuo mnoge gluposti
* umblă pin lume, șî faśe bazakuańe
— luta po svetu, i pravi gluposti [Crn.]
* kopiĭi îl bažukurĭesk la șkuală kî arĭe padukĭ
— deca ga ismejavaju u školi, jer ima vaške [Crn.]
* ĭel ĭe uom mult bažukuruos
— on je mnogo šaljiv čovek [Crn.]
* nu ći mîńiĭa, aĭa ĭe numa o bažuokură
— ne ljuti se, to je samo jedna šala
* bažuokură kopilarĭaskă
— dečja šala
* prĭa mulće bažuokurĭ sa puvestîăsk đi mińe pin sat
— previše me ismejavaju po selu [Por.]
* pă unđe să trĭek az, bă?
— kuda da prođem danas, bre? [Rom.]
* băĭat ďe-nsurat
— momak za ženidbu [Kmp.]
* băĭețăl, kopilandru kare aļeargă dupa feťe, ama înga nuĭe kopt ďe însurat
— momčić, dečarac koji juri za devojkama, ali koji još nije dozreo za ženidbu [Kmp.]
* s-a bălțuit sfuara la tovar, ș-akușa saśi pikă đi pi kar
— olabavio se konopac na tovaru, i sad će džakovi pasti sa kola [Por.]
* a tras să fiĭe stîna la ĭeĭ, în tîrla lor, đin kauza băļegarĭuluĭ
— nastojali su da stado bude kod njih, u njihovoj staji, zbog stajskog đubriva [Dun.]
* frunḑa pră firĭ de potlaźĭań s-a bastruit
— lišće na stabljikama paradajza izgorelo je od plamenjače [Hom.]
* varḑă băstruită
— kupus izgoren od plamenjače [Hom.]
* dîăĭ la vaś sî manîśe, da la vițîăl puńe bășka
— nahrani krave, a teletu daj obaška
* tuoț sî va-nskimbaț, ama kopiĭi bășka, fĭaćiļi bășka
— svi da se presvučete, ali dečaci posebno, devojčice posebno [Crn.]
* śe șađeț bășka, veńiț înkuaśa, să fim tuoț la un luok
— što sedite odvojeno, dođite ovamo da budemo svi na jednom mestu [Por.]
* nu-nțaļeg pintru śe sînt atîća bășkașălurĭ întra uamiń la nuoĭ în sat
— ne razumem zbog čega su tolika podvajanja među ljudima kod nas u selu
* lasațî-vă đi bășkașîărurĭ
— batalite podvajanja [Crn.]
* pănă am fuost baĭeț am trait ku frațî într-o kasă, kînd m-am însurat, șî kînd a veńit vrĭamĭa đi bășkașală, nuoĭ frumuos am înparțît imańa, șî ĭuo ku muĭarĭa m-am dat bîășka
— dok smo bili momci, živeo sam sa braćom u jednoj kući, kad sam se ožeinio i kad je došlo vreme odeljivanja, mi smo lepo podelili imanje, i ja sam se sa ženom odelio [Por.]
* bașkașîașće mńeĭi đin kîrd sî ļi đa uruĭală
— odvaja jagnjad iz stada da ih mahrani jarmom
* bășkașîăsk saśi aĭ rupț đ-aĭ întrĭeź
— odvajam iscepane džakove od celih [Crn.]
* nu vrĭeu sî ma bășkașîăsk đ-aĭ miĭ parinț
— neću da se odeljujem od svojih roditelja [Por.]
* kopilu al mîĭ marĭe ĭe bășkașît đimult
— stariji sin je odeljen odavno
* ĭe bășkașît đin kasă kî n-a poșćińit parințî
— otuđen je iz porodice, jer nije poštovao roditelje [Crn.]
* uom bătîrn
— star čovek
* muoș bătîrn
— starac [Kmp.]
* bețîĭuos ĭe ka șî tatî-su
— pijanica je kao i otac [Crn.]
* mĭarźe în bît kî ĭe bećag đi un piśuor
— poštapa se jer ga boli noga
* uomu mi bećag, nu puaće sî lukrĭe
— muž mi je bolestan, ne može da radi [Crn.]
* bećažîașće, da nu sî ļekuĭe
— oboljeva, a ne leči se
* să bećažîașće kî nu lukră ńimika
— poboljeva, jer ništa ne radi
* bećažîașće kopilu ku bataĭa
— povređuje dete batinama
* bećažîașće puomu, kî nuĭe stropit la vrĭamĭe
— oboljeva voćka, jer nije prskana na vreme
* mana bećažîașće viĭa
— plamenjača oštećuje vinograd [Crn.]
* ma bićažîașće duoru tĭeu
— patim do tvoje ljubavi / tvoja ljubav mi nanosi bol [Por.]
* sîmće bećažîĭe în piśuarĭe
— oseća bolest u nogama
* bećažîĭe đi la lukru în maĭdan
— bolest sa posla u rudniku [Crn.]
* a fuost bulnaviśuos, șî n-a putut sî sa însuare, a ramas, saraku, bekĭar, baĭat batrîn, ș-așa șî a do murit, ńinsurat
— bio je bolešljiv, i nije mogao da se oženi, ostao je, siroma, bećar, stari momak, i tako je i umro, neoženjen
* n-a lukrat ńimika, a traĭit ka bekĭarĭu
— nije radio ništa, živeo je kao bekrija [Por.]
* s-a mîritat dupa un sarak, belśim așa ĭ-a fuost ursat
— udala se za siromaha, valjda joj je tako bilo suđeno [Por.]
* ma duk la luok, bîlćim nu va ploĭa
— idem na njivu, valjda neće padati kiša (Sige) [Hom.]
* belśug đi fĭer
— gvozdena alka
* sanźiru mĭeu al đi kar, n-arĭe belśug la kapatîń
— moj lanac za kola nema alku na kraju
* ĭerĭ am pus belśug la puorś în nas, sî nu rîmuĭe
— juče sam svinjama stavio brnjicu, da ne riju
* belśug đi purtat biśi
— alka za vođenje bikova [Crn.]
* puorko-la a-nvîrat buotu-n gard, șî a rupt belśugu
— ona svinja je nabila njušku u ogradu, i pokidala brnjicu [Por.]
* greu o sî ńe skoaťem ďe la beļa
— teško ćemo se izvući iz bede [Kmp.]
* am dat đi beļauă, mĭ-am frĭnt mîna
— zadesila me nevolja, polomio sam ruku
* mulće beļeurĭ am petrĭakut pistă kap
— mnogo sam nevolja preturio preko glave [Crn.]
* a spus aĭ batrîń kă o să ńe ažungă beļauă
— govorili su stari da će nas stići belaj
* nu ći duśa akolo, kî ĭe beļauă puļi
— ne idi tamo, jer je zajebano
* n-a fuost ńimika astanuapće ku mîndra, kă sa pus beļauă pi ĭa, điźaba ma-m dus
— nije bilo ništa sinoć sa draganom, dobila je menstruaciju, badava sam otišao [Por.]
* ma duk să skuot beļetu la kînțalare, kă mîńe mîn vaka la pĭaț
— idem u mesnu kancelariju da izvadim pasoš za kravu, jer je sutra teram na pijacu
* dăkă n-aĭ beļeturĭ, nu puoț sî-ț vinḑ vićiļi
— ako nemaš stočni pasoš, ne možeš da prodaš stoku [Hom.]
* ĭa ĭe la rîu đi đesńață, beļiașće pînḑa
— ona je na reci od jutros, beli platno
* beļiașće bîtu đi alun, să-l đa đi pomană la-l muort
— guli leskov štap (čisti ga od kore), da bi ga na daći nemenio pokojniku
* beļiașće ćiĭu, să fakă buśin
— guli lipu da napravi rikalo
* beļiașće ļiamńiļi-n padure, însamnă otaru
— obeljuje stabla u šumi, označava među
* beļiașće pula
— „guli” kurac
* đi źaba atîta beļieșć uoki-n muĭarĭa-ĭa, nuĭe ĭa đi ćińe
— džaba buljiš u tu ženu, nije ona za tebe
* numa beļieșć uoki ku atîta śećit la viđiarĭe slabă
— samo slabiš vid sa tolikim čitanjem uz slabo svetlo [Por.]
* a kaḑut, ș-akuma mĭarźe ku nasu beļit
— pao je, i sada ide sa oguljenim nosom
* ļemno-sta la beļit trîasńitu pi o parće
— ovo drvo ogulio je grom sa jedne strane [Crn.]
* a beļit lubari ku sakurĭa, ĭ-a însamnat đi taĭat
— obeleo je stabla sekirom, označio ih je za seču
* ĭa beļit uoki, đi śećit la lumanarĭe
— „obelele” mu oči od čitanja uz sveću
* uom ku uoki beļit
— buljavko
* a beļit pula
— (vulg.) „zagulio” kurac, nastradao, nadrljao; umro
* a beļit pĭaļa
— „obeleo” kožu (odrali ga) [Por.]
* kaḑuĭ, șî fakuĭ beļitură mare în źanunkĭe
— padoh, i napravih veliku oguljetinu na kolenu [Crn.]
* păkurari n-avut alt lukru, numa a fakut beļiturĭ pi faź, nu șćiu kă așa ļiamńe puot sî sa ușće đin piśuare
— čobani nisu imali druga posla, nego su pravili oguljetine na bukvama, ne znaju da se takvo drveće može osušiti iz korena [Por.]
* am doĭ berbeč în kîrd
— imam dva ovna u stadu [Kmp.]
* berbĭeku tîău ĭe kornut
— tvoj ovan je rogat
* berbĭeku ĭe ćinîr, sîarĭe pi uoĭ
— ovan je mlad, zaskače ovce
* aĭ grižă, berbĭeku nuostru înpunźe
— vodi računa, naš ovan bode
* berbĭek rînkaś
— ovan bez testisa
* ĭa ku altu, da berbĭeku ĭeĭ nu vĭađe ńimika
— ona sa drugim, a njen ovan ništa ne primećuje [Crn.]
* tare đi kap ka berbĭeku, ńiś șkuala mikă n-a gaćit
— tupav kao ovan, ni osnovnu školu nije završio [Por.]
* îl loviĭ odată berbeśiuluĭ
— udario sam ga jednom ovnovski
* mĭarźe berbeśiuluĭ, ku kapu pin parĭaće
— ide kao ovan, glavom kroz zid [Crn.]
* ćimpo-sta a fuost berekĭetu bun
— ove godine je rod bio dobar
* nu ńi ćamĭem đi fuamiće, berekĭet ĭastă
— ne plašimo se gladi, berićeta ima [Crn.]
* śe beskĭakeră va fi asta?
— kakva li je ova skalamerija?
* kum va lukra beskĭakera-sta?
— kako li radi ova naprava? [Crn.]
* beskĭekĭeră
— (iron.) visokonaponski dalekovodni električni stub, ogromne metalne konstrukcije [Por.]
* đi vrĭamĭa ratuluĭ satu nuostru a fuost pļin đi bežînarĭ
— za vreme rata naše slo je bilo puno izbeglica [Crn.]
* am avut o bežuĭkă đi fakut opinś
— imao sam jedno šilo za rad na opancima [Crn.]
* ak făr đi urĭekĭ
— igla bez ušica (Crnajka) [Por.]
* beșikuță ĭe prună kare puăće să fiĭe galbină, ruoșiĭe, vînătă
— dženarika je šljiva koja može biti žuta, crvena, plava
* đe beșikuță să kuaśe bun rakiu
— od dženarike se peče dobra rakija [Crn.]
* kată kum iĭ bibăĭe slańină pră burtă
— pogledaj kako mu se trese salo na stomaku [Hom.]
* pipćiĭļi sînt buńe kînd sa bibîĭe în ćipsîĭe
— pihtije su dobre kada drhture u tepsiji [Por.]
* biț đi pîăr, or đi lînă
— pramen kose, ili vune
* sî pĭapćină la bițurĭ
— češlja kosu na pramenove [Crn.]
* prunu-lu al muort ĭe kićit ku bițurĭ đi lînă, fîrbuită în ruoșu
— pokojnikova šljiva okićena je kiticama vune, obojene u crveno
* o viță đi pîăr đi pi kap, a kaḑut în strakina ku ļegumĭe
— dlaka s glave upala je u tanjir sa jelom [Por.]
* uaĭa bițuosă are lînă multă
— dlakava ovca ima dosta vune [Por.]
* đi vrĭamĭa đi rat, pi lînga alće nakazurĭ, đes s-a pus pi lumĭe șî mulće bićeșugurĭ grĭaļe
— za vreme rata, pored drugih muka, često su narod zahvatale i mnoge teške boleštine
* đin bićeșug în bićeșug
— iz bolesti u bolest [Por.]
* ma duk la Bigăr dupa apă
— idem na Bigar po vodu [Hom.]
* în Izvor-lu Mik ĭastă tri bigără: bigăr-lu Borđan, bigăr-lu Mrļiś, bigăr-lu Dragoĭ
— u Malom Izvoru ima tri izvorišta: Borđanov izvor, Mrljišev izvor, Dragojev izvor
* tuaće tri bigără izvuară đen kļanț, șî au maĭ bună, șî maĭ rîaśe apă în sat
— sva tri izvora izbijaju iz stene, i imaju najbolju i najhladniju vodu u selu [Crn.]
* akoluo unđe s-a luvat la kuțîće uńi ku alțî, a ramas numa biglă đi sînźe uskat
— tamo gde su potegli noževe jedni na druge, ostala je samo lokva sasirene krvi [GPek]
* biku ĭe vită lasată đi pripluod, să gońaskă vaśiļi, da buou ĭe skopit șî lasat đi tras în žug
— bik je grlo ostavljeno za priplod, a vo je uštrojen i ostavljen za vuču
* (orn.) biku bĭelțî
— vodeni bik, bukavac [Por.]
* biku-bĭelțî a fuost o ală, kare a trait în Balta ńigoćinuluĭ, ș-aĭ nuoștri tare s-a ćemut đi ĭa, kî ĭa rău urît a zbĭerat în ćikarișu bĭelțî
— bukavac je bila neka ala koja je živela u Negotinskoj bari, i naši su se jako bojal, jer je ona veoma ružno rikala u barskom čestaru
* biku-bĭelțî s-a pĭerdut kînd ńigoćințî a uskat balta
— bukavac je nestao kada su Negotinci osušili baru [Por.]
* fuoku are bilă; bila ĭe para śe sa rađikă în sus kînd fuoku arđe
— vatra ima „bilo”; „bilo” je plamen koji suklja uvis kad vatra gori [Por.]
* dakă vrĭeĭ sî faś farbă bilovinkă, mĭastîś ruoșu ku vînît, șă-ĭ dodaĭ koźa albă sî sa đeškidă mistakatura-ĭa
— ako hoćeš da dobiješ ružičastu boju, mešaš crvenu i plavu, i dodaješ dosta bele, da se ta mešavina prosvetli [Por.]
* bilovinkă ĭe fluarĭa đi bužuor, đi śerĭeș, đi pĭarsîkă ...
— ružičasti su cvetovi božura, trešnje, breskve ... [Pad.]
* n-am uḑît đi bilovink, nu șću śi ĭe, da đi fluarĭa lu bužuor ḑîśem kî ĭe rozăvă
— nisam čuo za „bilovink”, ne znam šta je, a za božurev cvet kažemo da je rozav [GPek]
* uom biļeuz stă đ-oparće ku gura kaskată șî nu vorbĭașće ńimika, numa sa uĭtă șî taśe
— tupav čovek stoji postrani otvorenih usta i ne govori ništa, samo gleda i ćuti [Por.]
* la Biļizvuorța traĭesk Durluońi, Kraśuńeșći șî Krișańi
— u Bilizvorci žive Durlići, Kračunovići i Krišanovići
* în Biļizvuorța ĭastă raś
— u Bilizvorci ima rakova [Por.]
* bińe ĭaĭ spus, ama n-aĭ avut la kare
— dobro si mu rekao, ali nisi imao kome
* a fakut mare bińe
— učinio je veliku stvar (dobro delo)
* pazîa bińe fećinźiĭa
— čuvaj dobro nevinost
* bagă sama bińe
— dobro obrati pažnju [Por.]
* ț-a kriśit tatî-mĭu kă nu iș măĭ bińeveńit în kasa nuastră
— poručio ti je moj otac da više nisi dobrodošao u našu kuću [Por.]
* bińișuor, nu va grabirîț, kă ĭastă vrĭamĭe
— polako, nemojte žuriti, ima vremena
* lukraț kîta măĭ bińișuor
— radite malo sporije [Por.]
* ĭ-a skuos birigĭata
— iščupao mu grkljan
* ĭ-a skapat skruma pi birigĭată, đin kît sî sa îńaśe
— upala mu mrvica u dušnik, zamalo da se zadavi [Por.]
* pănă dupa oslobođeńe, a fuost birou satuluĭ, kînd a trăbuit pintru śuava lumĭa sî sî aduńe-n sat, ĭel a ĭeșît în vîru śuośi, șî đ-akolo a zberat ka buou în tuaće patru părțîļi
— sve do posle oslobođenja (II sv. rat), postojao je seoski birov, kad je trebalo zbog nečega da se ljudi okupe u selu, on se penjao na vrh brda, i odande rikao kao bik na sve četiri strane
* pi birou la-nțaļes numa aăĭa kare a fuost apruape, da-ĭ-lalalț aĭa ś-a mĭers đi la gură la gură, đin śuakă-n śuakă
— birova su razumeli samo oni najbliži, a ostali ono što je išlo od usta do usta, s brda na brdo [Por.]
* ku bisaźi a dus fiĭekare marfă, đi la înbrîkamînt, pănă la mînkare; ĭaļe avut kapak, ku kare s-a-nkis đisupra, sî nu sa vĭarsă tovaru
— u bisagama su nosili svakakvu robu, od odeće do hrane; one su imale preklopac, kojim su se zatvarale, da se tovar ne bi prosuo
* bisaźiļi a fuost fakuće đi pîăr đi kapră
— bisage su bile izrađene od kozje dlake [Por.]
* pakurari a dus în đisaź krușîțîļi đi sarĭe kînd s-a dus ku ouĭiļi la munće
— čobani su u bisagama nosili krupice soli kada su ovce napasali u planini [Crn.]
* lukru bisăriśiesk
— crkveni posao
* daćină bisăriśiaskă
— crkveni običaj [Por.]
* satu are bisîarikă, ama n-are puopă
— selo ima crkvu, ali nema popa [Kmp.]
* s-a-nsurat ku o bișćală, kurveșćină kare nare parĭake
— oženio je jednu kučku, kurveštinu bez premca
* o bișćală đi uom, ńiś ĭeļ nu șćiĭe ku kîće muĭerĭ a traĭit
— pokvarenština od čoveka, ni sam ne zna sa koliko je žena živeo [Por.]
* ļagaĭ kuralușa đi bĭt șî fakuĭ biś
— vezah kaišić za štap, i napravih bič [Crn.]
* biś đi kuažă
— kožni bič
* biś đi fuok
— plameni bič (u bajalicama) [akc.
* biulu puțîn manînkă, ama ĭe muaļe la tras
— bivo malo jede, ali je slab za vuču
* arĭe gît ka biulu
— ima vrat kao bivo
* unđe traź ka biulu
— gde si zapeo kao bivo [Crn.]
* bizărĭu a fuost o rîză imuasă, atîrnată-n kuń la stalpĭaće, ku kare s-a dubarît feruaĭka đi pi ḑalarĭ, ku kare s-a șćers uaļiļi đi śanușă, or alta imală đi pi vasurĭ
— „bizer” je bila jedna prljava i pocepana krpa, okačena o stubac kamina, kojom se skidao kotao sa veriga, kojom se brisao pepeo sa lonaca, i druga prljavština sa sudova [Por.]
* lîna-sta tuată mi s-a bițuit
— ova mi se vuna sva raščešljala
* uoĭļi a trĭekut pin spiń, șî tuaće s-a bițuit
— ovce su prošle kroz trnje, i sve su se raščupale [Por.]
* vînît bîăl
— svetlo plav
* galbin bîăl
— svetlo žut
* Baba Bîăla a fuost vrîžîtuare kunoskută
— Baba Bela je bila poznata vračara
* Boža Beļa a țînut kafană în Arnaglaua
— Boža Beli držao je kafanu u Rudnoj Glavi
* Truță Bala
— Petar Balić [Por.]
* kîńiļi bîțîĭe đin kuadă kînd sî bukură
— pas maše repom kad se raduje
* bîțîĭe ku mîńiļi amîndoă
— maše obema rukama
* bîțîĭe ku kapu, nu-ĭ śuva pi vuoĭe
— trese glavom, nije mu nešto po volji
* îĭ bîțîĭe mîna
— trese mu se ruka [Crn.]
* śuariku-sta ĭe koźa bîćikuos
— ovo sukno je prilično kruto
* pînḑa tîa ĭe bîćikuasă, șî amunkă sa kuasă kamașă đin ĭa
— tvoje platno je kruto, i teško se od njega može sašiti košulja [Crn.]
* bîĭbaraku puartă șî muĭeriļi, șî uamińi
— prsluk nose i žene i muškarci
* bîĭbaraku măĭ đies sa faśe đi śuarik, da șî sa împļećiașće đi lină
— prsluk se najčešće izrađuje od sukna, ali se i plete od vune [Por.]
* la panađur a fuost marĭe bîksală
— na vašaru je bila velika gužva
* bîksală đi nu puoț sî sufļi
— teskoba da ne možeš da dišeš [Crn.]
* nu măĭ ma duk la źuok, mis satul đi bîksîturĭ
— neću više da idem na igranke, sit sam gužvi [Por.]
* bîksîțî-vă mîĭ kîta, sî-nkĭapĭe tuoț
— zbijte se još malo, da stanu svi [Crn.]
* đi śe sa va bîksî atîta, kînd ĭastă luok đi tuoț
— zašto li se toliko zbijaju, kada ima mesto za sve [Por.]
* fînu nu s-a strîkat, k-a fuost bîksît bińe
— seno se nije pokvarilo jer je bilo dobro sabijeno [Crn.]
* a fuost tare bîksîț în kar, șî luĭ ĭ-a kaḑut grĭeu
— bili su jako stisnuti kolima, i njemu je palo teško
* arđe fuoku șî bîlbîĭe
— vatra gori i bukti
* bîlbîĭe kîmpu, bîlbîĭe padurĭa, șî ńima n-o sî puată sî stîngă atîta fuok
— plamti polje, plamti šuma, i niko neće moći da ugasi toliki požar [Crn.]
* bîlbîĭe în tuaće părțîļi
— bukti na sve strane [Por.]
* bîlguĭe, șî vĭađe pră mam-sa konđika
— bunca, i vidi majku konđiku (=đavole)
* bîlguĭașće, nu-l înțaļieź ńimika
— trabunja, ne razumeš ga ništa [Mlava]
* ma bîlgui kă aĭ veńit
— radujem se što si došao (Dupljana)
* kopilu să bîlguĭe kă i điđeĭ un kolak dulče
— dete se raduje što sam mu dao sladak kolač (Prahovo) [Kmp.]
* kînd sa-nbată, bîlguĭala-l țîńe una-ntruuna
— kad se napije, trabunjanje ga drži neprekidno [Mlava]
* bîlśo-sta a fuost slab đi tuot, ńigustuorĭ n-a fuost șî n-am putut să vind vițălu kum am ginđit; nu șću kum o sî vin la bań să plaćesk porĭezu
— ovaj vašar je bio sasvim slab, trgovaca nije bilo i nisam mogao da prodam tele kako sam mislio; ne znam kako ću doći do para da platim porez
* sa luvară la sfadă în mižluoku satuluĭ, da pi lînga iĭ lumĭa s-a adunat ka la bîlśi
— počeše da se svađaju na sred sela, a oko njih ljudi se skupili kao na vašaru
* bîlś đi primovară
— prolećni vašar
* bîlś đi vară
— letnji vašar
* bîlś đi tuamnă
— jesenji vašar [Por.]
* la are, a mĭers dupa kal ku lopata, șî kum kalu înśeapĭe a bîļega, iĭ ĭuta sprižuon baļiga ku lopata
— na gumnu, išli su za konjem sa lopatom, i čim konj počne balegati, oni brzo prihvate balegu lopatom (v. arĭe)
* kopiļe, nu-m bîļega la lauază aśi
— dete, nemoj mi tu baljezgati gluposti [Por.]
* nu bagaĭ sama, kalkaĭ într-un bîļegarĭ, șî tuot ma imaĭ
— nisam pazio, i nagazio sam u neko balegarište, i sav sam se umazao [Por.]
* bîr-brr! na baluța, na!
— br-br! dođi, belka, dođi! [Por.]
* bîrabar una ku alta
— izjednačeno, jednako (po raznim osnovama)
* a krĭeskut bîrabar unu ku altu
— odrasli su zajedno
* a mĭers bîrabar pi drum
— išli su putem zajedno, naporedo
* nu lukrăm tot una, numa sînćem bîrabar ku plata
— ne radimo isto, samo smo jednaki sa platom [Por.]
* bîrbarĭașće drumu
— poravnava put
* a veńit rîu, șî apa s-a bîrbarit ku marźina
— nadošla je reka, i voda se poravnala sa obalom [Por.]
* în tuot fĭeļu ĭe bîrbarit ku mińe
— na svaki način je izjednačen sa mnom
* a bîrbarit drumu pi kulmĭe
— poravnali su put na kosi [Por.]
* drumo-sta ĭe pļin đi găurĭ, iĭ trîabe o bîrbarĭală țapînă
— ovaj put je pun rupa, treba mu jedno jako poravnavanje [Por.]
* am duoi golîmbĭ, un bîrbatuș șî o muĭerușkă
— imam dva goluba, mužjaka i ženku (Sige) [Hom.]
* ći vi bîrbori ku nakazurĭ numa pănă iș ćinîr, kînd înbătrîńeșć, pĭerḑ pućarĭa șî vuoĭa đ-așa trĭabă
— boriti se možeš sa nevoljama samo dok si mlad, kad ostariš, gubiš snagu i volju za to
* ĭa prins ĭarna la munće, șî trîabe sî să bîrborĭaskă ku namĭeț marĭ đi sî skîape đi rîău
— zatekla ih je zima u planini, i treba da se izbore sa velikim smetovima da bi se spasili zla [Crn.]
* ku grĭa bîrborĭală m-am lasat đi tutun
— sa teškom mukom sam se manuo duvana [Crn.]
* la fată mikă frumuos iĭ șîađe ku bîrță
— maloj devojčici lepo stoje kike [Por.]
* în rîu nuostru puoț sî prinḑ numa bîrḑaś
— u našoj reci možeš da loviš samo riblju mlađ [GPek]
* aprinđe fuoku ku bîrḑaușu
— potpaljuje vatru na brzinu [GPek]
* ațîțĭe fuoku să fĭarbă uala ku bîrzaușu
— džara vatru da ubrza kuvanje lonca [Por.]
* kare tuot îm bîrkîĭe miĭe pin trastă?
— ko mi to sve brka po torbi ? [Por.]
* gaćiră bîrkaĭala pin puod
— završili su preturanje po tavanu [Por.]
* puorśi adună bîrluog, vińe vramĭe rîa
— svine pripremaju ležaj, ide loše vreme
* am dat pistă bîrluog đi vulpiĭe
— naišao sam na lisičji brlog
* kasa tuată ļi-n bîrluog
— cela kuća im je u neredu
* nu puoț sî ći baź đi brluog
— ne može se ući od prljavštine [Crn.]
* kasă bîrnarĭață ku ćindă
— kuća brvnara sa tremom
* brnarĭață ku podrum
— brvnara sa podrumom [Crn.]
* într-o vrĭame aĭ nuoștri a traĭit în borđiĭe, pi urmă a-nśeput să fakă kîć-o bîrnarĭață, đi triĭ-patru dîržaļe în lung șî-n lat
— naši stari su prvo živeli u zemunicama, a kasnije su počelu da prave po neku brvnaru, od po tri-četiri držalje u dužini i širini
* bîrnarĭață s-a kĭemat șî koļiba fakută đi bîrńe, da șî aĭa kare a fuost înpļećită ku nuĭaļe, șî ļipită ku morśilă
— brvnarom se zvala i koliba napravljena od brvana, a i ona koja je bila ispletena od pruća, i oblepljena blatom (Gornjane) [Por.]
* bîrnaș ĭe frîmbĭe inpļećită dă ļegat śuariśi
— brnaš je pleteni gajtan za vezivanje čakšira [Hom.]
* bîrnașu ĭe o împļećitură đi ață, supțîrĭe șî lungă, ku kare s-a fakut rîurĭ pi la țuaļe omeńieșć șî muĭerĭeșć
— brnaš je uska i duga pletenica od konca, kojom su se pravile šare na muškoj i ženskoj odeći [Por.]
* śopļiĭ o bîrnă đi punće
— istesao sam jednu gredu za ćupriju [Crn.]
* kasă đi bîrńe, bîrnarĭață
— kuća od brvana, brvnara [Por.]
* ĭuo sînt Bîrńiđan, traĭesk la Bîrńidău
— ja sam Barnidelac, živim na Barnom delu
* a kolo nuĭe ńimik, tuot barnă
— tamo nema ničeg, svuda pustoš [Por.]
* bîrśagu ĭe kuțît kare are plasîaļe, șî sa înkĭaĭe
— britva je nož koji ima korice, i koji se sklapa [Por.]
* bîsamaśe đi pĭatră
— kameno stepenište
* a kaḑut đi pi bîsamaku al đi sus, ș-a frînt kraśi
— pao sa gornjeg stepenika, i polomio noge [Por.]
* muma kuļaźe bîsîĭuok
— majka bere bosiljak [Hom.]
* fată, nu ći bîskîkara așa pănă șîăḑ, kî ĭe rușîńe
— devojko, nemoj se tako raskrečiti dok sediš, jer je sramota [Por.]
* ăl vaḑuĭ, stă kolo bîskîkarat dupa gard, șî varsă, kî ĭară s-a-mbatat
— video sam ga, stoji tamo raskrečen iza ograde, i povraća, jer se opet napio [Por.]
* abĭa am oprit bîșńala api la un izvuor đin đal đi koļibă
— jedva sam zaustavio kuljanje vode iz jednog izvora iznad kuće [Por.]
* kînd vaḑură kă apă puaće bîșńi, fuźiră în tuaće părțîļi, să nu sa uđe
— kad su videli da voda može šiknuti, pobegoše na sve strane, da se ne ukvase [Por.]
* gasîĭ un bît đi kuorn đi raḑîmat
— našao sam jedan drenov štap za poštapanje [Crn.]
* bît đi kuorn
— drenov šrap
* bît đi alun
— leskov štap
* bît đi pomană
— obredni štap, koji se na daćama namenjuje pokojniku
* bît înkunđiĭat
— obredni štap, išaran kondeljom
* bît đi kuastă
— (anat.) rebro; kost [Por.]
* vaka ļegată a fakut o bîtatură prîngă ĭa
— vezana krava napravila je naboj oko sebe [Hom.]
* kopiĭi să žoakă afară pe bătătură
— deca se igraju napolju po dvorištu [Kmp.]
* l-ažuns bîtrîńața
— stigla ga je starost
* kînćiśe đi bîtrîńață
— starinske pesme, tzv. izvorne
* ađet đi bîtrîńață
— stari (nski) običaj
* uom đi bîtrîńață
— starinski čovek, čovek sa starim, prevaziđenim shvatanjima [Por.]
* muĭeriļi la sat bîtrîńiesk măĭ ĭuta đi kît uamińi
— žene na selu brže stare od muškaraca
* țînće naĭkuță, nu bîtrîńi
— drž’ se, draganče, nemoj stariti [Por.]
* albina „bîz” koļa, „bîz” koļa, zbuară đi la fluarĭe la fluarĭe
— pčela „bz” ovamo, „bz” onamo, leti od cveta do cveta [Por.]
* bîzîĭe bîza, albina, gargauńiļi, muska șî țînțarĭu
— zuji muva, pčela, stršljen i komarac
* n-are alt lukru, numa bîzîĭe pin sat
— nema druga posla, nego zuji (gluvara) po selu [Crn.]
* kopiļe, nu-m bîzîi pĭ-aśiĭa, ka muska
— dete, nemoj mi tu zujati kao muva [Por.]
* tună pi ferĭastă o bîzaĭkă, o guangă vĭarđe, șî mi sa spumîntară kopiĭi, a ginđit kî ĭe vrun strîguoń
— ulete kroz prozor neka zunzara, neka zelena buba, i uplašiše mi se deca, mislila su da je neki vampir [Por.]
* bîză kaĭaskă
— konjska muva
* bîză akră
— vinska mušica [Crn.]
* bîză am fakut đin țauă đi spin alb, șî am suflat î-ńa pănă am pazît vićiļi
— „bizu” smo pravili od cevčice belog trna, i duvali smo u nju dok smo čuvali stoku (Blizna) [Por.]
* a rîđikat źeĭśtu bîzdîk, șî numa ma bruśașće în uokĭ ku ĭel
— ukrutio prst, i samo mi ga gura u oko
* iĭ s-a skulat bîzdîku
— ukrutio mu se kurčić
* s-a mîńiĭat, șî stîă bîzdîk în kuot
— naljutio se, i sav ukrućen stoji u ćošku [Por.]
* am un kațăl, șî kînd ma vĭađe, înśape a bîzdîkai đin kuadă, đi mi sa-m pare k-o să-ĭ piśe
— imam jedno kučence, kad me vidi, počne toliko mlatiti repom da mi se čini da će mu otpasti [Por.]
* nu ći bîzgoĭa, kopiļe, kă ĭe urît
— nemoj se kreveljiti, dete, jer je ružno
* s-a saturat bińe đi bobuanță, șî đ-aĭa akuma sa bîzguaĭe kă nu-ĭ plaśe ḑama
— dobro se najeo bombona, i zato se sada prenemaže da mu čorba nije ukusna [Por.]
* am șćut ĭuo kă o sî-ț ĭasă pi nas atîta bîzgoĭală
— znao sam ja da će ti izaći na nos toliko kreveljenje [Por.]
* kînd aĭ șći kît iș đi urît, așa bîzgoĭat la ogļindă, tu ć-aĭ lasa đi komĭenḑ
— kada bi znao koliko si ružan, tako izbečen pred ogledalom, ti bi se manuo komedija
* a krĭeskut în kasă domńaskă, ș-akuma puaće sî sa bîzguaĭe kît vrĭa
— odrasla je u gospodskoj kući, i sada može da se prenemaže koliko hoće [Por.]
* nu askulta la bîzîĭtur-ļi a iĭ, kă ĭa nu lukră alta ńimika, numa mĭarźe đi la ușă la ușă, șî latră uamińi
— ne slušaj njene tračeve, jer ona ne radi ništa drugo, nego ide od vrata do vrata i ogovara ljude [Por.]
* ńagura bîznă, nu sa vĭađe ńimika înainća uokĭuluĭ
— mrkli mrak, ne vidi se ništa pred okom [Por.]
* s-a spumîntat đi bîzońala lu gîrgauń
— uplašio se od zujanja stršljena
* s-auđe bîzońala karăbilor
— čuje se zujanje gajdi
* kopiļe, đestul ku bîzońală, vorbĭa înțaļes, or taś
— dete, dosta s brbljanjem, ili govori razumno, ili ćuti [Por.]
* bĭa apă
— pije vodu
* bĭa đi sîaće
— pije zbog žeđi
* bĭa kî-ĭ plaśe
— pije jer voli
* bĭa đi nakaz
— pije od muke
* bĭa pistă masură
— pije preko mere
* bĭa đi uskă (paru)
— pije pa suši (čašu) [Crn.]
* nu bĭa rakiĭe kum sa bĭa, numa înduapă
— ne pije rakiju kako se pije, nego je halapljivo guta
* veńasă pi la nuoĭ žîndari, șî mînkasîm bińe, șî bĭasîm tuota nuapća
— dolazahu kod nas žandari, i jeđasmo dobro, i pismo po celu noć
* bĭa tutun
— puši duvan [Por.]
* bĭaĭka a mînkat puĭi
— kuna je pojela piliće [Hom.]
* pră drumu dă Rkovăț, ĭastă o bĭaĭkă îngustă, prăn kare nu sa puaće treśa ku kar mare
— na putu za Rakovac, ima jedan uzani usek, kroz koji se ne može proći velikim kolima [Bran.
* asta ĭe prĭa multă bĭare đi nuoĭ duoĭ
— ovo je previše pića za nas dvojicu
* bĭare dulśe
— slatko piće
* la prins bĭarĭa
— uhvatilo ga piće, opio se
* grĭeu ĭe la bĭare
— teško podnosi piće, postaje „težak” kad se opije
* dăĭ pi la mińe la o bĭare
— navrati kod mene na po piće
* am adunat pruńe, kuok kazanu șă fak rakiu să am bĭare đi prazńik
— skupio sam šljive, ložim kazan da ispečem rakiju, da imam piće za slavu [Por.]
* bĭețîĭa ĭe grĭa buală
— pijanstvo je teška bolest
* s-a dat la bĭețîĭe
— odao se piću [Por.]
* mi s-a astupat bĭeku la lampă đi kîrabit
— začepio mi se brener na karabitnoj lampi (Tanda) [Por.]
* a-npļećit pîăru în bĭerkă
— isplela je kosu u pletenicu
* înpļećașće-m pîăru ku duauă bĭerś
— ispleti mi kosu u dve pletenice [Crn.]
* fata are berkă lungă
— devojka ima dugu kiku (Plavna) [Pad.]
* s-a dus bĭestrîga, i-s-a pĭerdut đin urmă
— otišao je bestraga, izgubio mu se trag
* unđe sa fi dus, bĭestrîga, đi nuĭe tuta ḑîua?
— gde li je, bestraga, otišao, te ga nema celog dana?
* śe lukru ĭe aăla, bĭestrîga?
— kakav je to, bestraga, posao? [Por.]
* ĭel bĭasă, nuoĭ bĭeșîm, șî sa umplu kasa đi putuare
— on prdi, mi prdimo, i napuni se kuća smrada [Por.]
* ma baća, ma baća, pănă nu mi sa bĭeșîka tuata pĭaļa pi șîaļe
— tukao bi me, tukao, dok mi sva koža na leđima ne bi oplikavila [Por.]
* palmiļi mi sînt bĭeșîkaće đi la sapat, nu puot înga sî ma duk la kosît
— dlanovi su mi plikavi od kopanja, ne mogu još uvek da idem na kosidbu [Por.]
* ĭa skapat o bĭeșînă
— ispustio je prdež
* bĭeșînă puće
— prdež smrdi
* bĭeșînă puorkuluĭ
— svinjski prdež, (fig.) poslednji prdež [Por.]
* bĭetu uom, a murit fîră lomanarĭe
— jadan čovek, umro je bez sveće
* la bĭețî uamiń lupi a mînkat triĭ uoĭ
— jadnim ljudima vukovi su pojeli tri ovce [Crn.]
* avut pĭatră-n bĭeșîkă
— imao je kamen u bešici
* bĭeșîkă đi puork uskată a fuost luoptă ku kare s-a źukat kopiĭi vrodată
— sasušena svinjska bešika bila je lopta kojom su se deca nekada igrala
* ma batut papuku, șî mi s-a fakut bĭeșîś pi talpă
— žuljala me je cipela, i napravili su mi se plikovi na tabanu [Por.]
* vićiļi sînt mare blagă đi saćień
— stoka je veliko blago za seljaka [Por.]
* blagu đi ćińe, ku atîța kopiĭ
— blago tebi, sa toliko dece [Por.]
* blăń dă gorun
— hrastove daske [Hom.]
* ńaćid ka blana
— ravan kao daska
* s-a dus la firizană să taĭe la blăń
— otišli su na strugaru da režu daske
* śopļașće blana ku sakurĭa
— teše dasku sekirom [Por.]
* s-a spart lada în kare a țînut ńișći lomańe aluĭ, a ramas numa blanuțîļi đi-ńa
— razbila se lada u kojoj je držao neke svoje stvarčice, ostale su samo daščice od nje [Por.]
* fakut blańiu, fara ńiś un nuod
— ravan kao daska, bez ijednog čvora
* bat muort, ḑaśe blańiuluĭ în morśilă
— mrtav pijan leži pljoštimice u blatu
* pus blańiuluĭ
— položen pljoštimice, sa širom stranom ka osloncu (Tanda)
* fusu muori are vîr đi fĭer, askuțît blańiuluĭ đi sî tuńe-n pîrporiță, kare are gaură în patru mukĭe
— vodenično vreteno ima metanli vrh, ploštimice istanjen da bi ušao u papricu, koja ima četvrtastu rupu [Por.]
* blastîmă pi Dumńeḑîu kî ĭ-a dat suđină urîtă
— kune Boga što mu je predodredio zlu sudbinu
* nu blîstama pi ńimă, kă nu sa șćiĭe kare ĭe đivină, kare nu
— ne kuni nikog, jer se ne zna ko je kriv, a ko nije
* sa blastîmă să nu măĭ spună la ńima ńimika
— zaklinje se da više nikome neće reći ništa [Por.]
* blažînă ka fluarĭa
— nežna kao cvet
* fata ĭe blažînă la katatură, șî narau blažîn arĭe
— devojka ima nežan pogled, i blagu narav ima
* sî uĭtă blažîn kîtră mińe
— gleda nažno prema meni [Crn.]
* ano-sta am fakut rakiĭe blažînă, ńiś prĭa tarĭe, ńiś prĭa muaļe
— ove godine sam ispekao blagu rakiju, nit prejaku, nit preslabu [Por.]
* o fi kăzut ńiskaĭ blăstămĭe pe ĭa
— možda su neke kletve pale na nju [Kmp.]
* ma blîgoslovi sî pļek la drum
— blagoslovio me je da krenem na put
* ma blîgoslovi boznakît pintru lukru śe l-am gaćit așa ĭuta
— blagosiljao me je bogzna koliko, zbog posla koji sam svršio tako brzo [Por.]
* sî fiĭe ļaku blîgoslovit, đi la mińe, șî đi la Maĭka Prĭastîśe
— da bude lek blagosloven, od mene, i od Majke Prečiste (u basmi) [Por.]
* pi kîļindarĭu popĭesk, în ḑîua-ĭa Maĭka Duomnuluĭ auḑît kî ĭe-nkarkată
— prema popovskom kalendaru, tog dana je Božja Mati doznala da je trudna [Por.]
* purśelu al blînd điluok sî kulkă, kum puń mîna pi ĭel
— umiljato prase odmah legne, čim staviš ruku na njega
* kopilu ĭe blînd, kî ĭ-am aratat žuarda
— dete je mirno, jer sam mu pokazao prut [Crn.]
* puĭkiță blîndușîkă
— umiljato pilence [Por.]
* mĭa ĭeșît blînđe pi pĭaļe, parkĭe am trĭekut pin urḑîś
— izbila mi je koprovnjača na koži, kao da sam prošao kroz koprive [Por.]
* kîńiļi arată blînḑîĭa, kînd baće đin kuadă
— pas pokazuje umiljatost, kada maše repom
* multă blînḑîĭe a fuost în vuorba muoșuluĭ mĭeu
— mnogo je blagosti bilo u govoru moga dede [Crn.]
* askultaĭ kînćiku, șî ma prinsă o blînđață
— slušao sam pesmu, i obuze me neka milina
* kînd guod ma uĭt vara đi pi śuaka-mĭa kum zavrńe suariļi, întuotđeuna trĭaśe pin mińe o blînđață kaldă
— kad god leti sa svoga brda gledam kako zalazi sunce, uvek me probije neka topla milina [Por.]
* a fakut rîaļe, șî lumĭa l-a blîstamat
— činio je zla, i ljudi su ga prokleli
* așa ĭe blîstamat đi la Dumńeḑîu
— tako je suđeno od Boga [Por.]
* s-a dus la vro babă să-ĭ fakă blîstamatură pintru furaluk
— otišao je kod neke vračare da mu načini prokletstvo protiv krađe
* uom pîkatuos, mulće blîstamaturĭ sînt pi kapu luĭ
— grešan čovek, mnogo je kletvi na njegovoj glavi [Por.]
* adună blokuku-la dupa ťińe
— sredi taj nered za sobom [Kmp.]
* muoșu a noroḑît: lukră, da piśuoru iĭ blontirit
— čiča je poludeo: radi, a noga mu je gangrenozna [Crn.]
* mama a ramas șkĭuapă, kă avut un piśuor blontirit, da nu s-a dus la duoktur la vrĭame
— baba je ostala ćopava, jer je imala gangrenoznu nogu, a nije otišla lekaru na vreme (Tanda)
* s-a bulnavit đe bluont
— oboleo od gangrene [Por.]
* bluontu ĭe buala kînd îț putraḑîașće karńa
— gangrena je bolest kada ti truli meso (Krivelj) [Crn.]
* bluož ĭe buala pĭeļi, în fĭeļ đi bube roșkaćiśe miś, ku mînkarime
— osip je kožna bolest, u vidu malih crvenkastih plikova, sa svrabom
* tuot ĭe, saraku, pļin đi bluož
— sav je, siroma, pun osipa [Por.]
* bļauka ļagă karu đi la osîĭe pănă la stupăț la kotur, înțîpeńașće karu kînd duś vrun tovar mare șî grĭeu
— levča spaja osovinu kola i stubac na sanduku, ojačava kola kada se prevozi velik i težak teret (Jasikovo) [GPek]
* bļau s-a kĭemat un parśel la plugol dă ļeamn kare a mĭers prăn pomînt
— bljau se zvao deo drvenog pluga koji je išao kroz zemlju (Ranovac) [Mlava]
* sakurĭa bļaură: fakută ka sakurĭa, da nuĭe sakurĭe, nuĭe đi ńimika
— tupasta sekira: liči na sekiru, ali nije sekira, nije ni za šta
* uom batrîn da bļau, fara minće
— star čovek a glupav, bez razuma (Tanda)
* vuorba luĭ ĭe bļau în vînt
— njegova priča je pišanje uz vetar (Rudna Glava)
* ĭuo vorbĭesk, da ĭel bļau n-a ḑîs
— ja govorim, a on nije ni beknuo (Rudna Glava)
* kîń-ļi bļeuĭe, ka kînd ĭe bolnau, latră numa kînd șî kînd
— pas slabo laje, kao da je bolestan, kevče samo kat-kad (Tanda) [Por.]
* nu bļezńi atîta în muĭarĭa uomuluĭ, kă-ț frînźe uasîļi
— ne bulji toliki u čovekovu ženu, jer će ti slomiti kosti [Por.]
* stă-n mižluoku koļibi, ku uoki bļezńiț în vatra fuokuluĭ, da fuoku-n vatră s-a stîns đemult
— stoji na sred kolibe, zablenut u ognjište, a vatra na ognjištu ugasila se davno [Por.]
* mĭ-a ļins tuaće bļiduriļi
— olizao mi je sve bljude [Hom.]
* bļid ĭe măĭ batrîn vas la rumîń
— bljuda je najstariji sud kod Vlaha
* țîgańi a fakut la bļiđe, ļ-a ras la traksă đin ļiemn đi fag
— Cigani su izrađivali bljude, rezali su ih na strugu od bukovog drveta
* a fuost olarĭ kare a fakut bļidurĭ đi pomînt
— bilo je grnčara koji su pravili bljude od zemlje [Por.]
* ćimpo-sta grîu a fuost mîndru șî bobat
— pšenica je ove godine bila lepa i zrnata [Crn.]
* a pikat bobiku đi la kluopît, șî s-a pĭerdut vrunđiva pi munće
— otpalo je klatno sa zvona, i izgubilo se negde u planini (Rudna Glava)
* tuaće kîntariļi aļi batrîńe avut bobik
— svi stari kantari imali su teg (Tanda) [Por.]
* ma duk ku puarka la vĭer, kî s-a pus boboćala pi ĭa, iĭ s-a înflat pļuodu
— teram krmaču kod vepra, jer je nabrekla, natekla joj je vagina (Rudna Glava)
* kînd iĭ đi verît, nuoĭ ḑîśem kî la skruafă sa înflă trupu
— kada svinja traži vepra, mi kažemo da joj je nabrekao „trup” (Crnajka)
* mînă uoĭļi la umbră, kî sa puńe boboćală pi ĭaļe đi zapușala-sta
— teraj ovce u hlad, jer će ih spopasti nadutost od ove vrućine [Por.]
* țîn uoĭļi la suare, ma nadăĭ kă nu sa va boboći
— držim ovce na sunci, nadam se da se neđe naduvati [Por.]
* đemult vînatuori a taĭat ku fuarfiśiļi žuorḑ đi plumb, șî a boboloșat drîmiĭiļi pi țîăst
— nekada su lovci sekli makazama olovo na trake, i pravili dramlije tako što su ih zaobljavali valjanjem po vršniku [Por.]
* boboluașă îs kolaśĭiei kare sî fak dîn untură șî aluvat
— kuglice su kolači koji se prave od masti i testa
* lu kopiĭ ļi plak boboluașă dulś
— deca vole slatke kuglice
* kopilu ĭe frumuos ka boboluoșu
— dete je slatko kao kolačić [Hom.]
* śovańa bruoșći ĭe bobonată
— kornjačin oklop je ispupčen [Por.]
* fańina în saś s-a fakut boboruanță
— brašno u džakovima se pretvorilo u grudvice
* boboruanțîļ-așća sî kĭamă dramiĭ
— ove kuglice se zovu dramlije
* la kopil a ĭeșît în kuot un boboruonț kît aluna
— detetu je je na laktu iskočila guka kao lešnik [Crn.]
* a boboșat salka, ažuns primovara
— propupila je vrba, stglo je proleće
* a fuost uskat ka bîtu, da đi kînd ĭe pi mînkarĭa-mĭa, sa boboșaḑă frumuos
— bio je suv kao prut, a od kada je na mojoj hrani, lepo se goji [Crn.]
* kată, kopilu ĭe koźa boboșat
— vidi, dete je dosta bucmasto
* aĭ grižă, koluo ĭe parĭaćiļi boboșat
— pazi, tamo je zid ispupčen [Crn.]
* skruafa sa bobośiașće kînd kată maskur
— svinja se bukari kada traži vepra [Por.]
* Naĭka-l mĭeu săśiră grîu / Ku bobuoku mĭeu la brîu
— Dragi žanje tu na kosi / I moj cvet o pojas nosi (stih iz ljubavne pesme)
* Ankuța ĭe un bobuok đi fată
— Ankuca je pupoljak od devojke
* traușa mĭ-a-nflurit đi bobuośiĭ đi rață,șî đi gîșć
— dvorište mi se rascvetalo od guščje i plovčije piladi
* Tuata vara ća-bobuok / Tuamna nuĭe ńiś un gluod.
— Celog leta u jurnjavi / A u jesen zrnca nema (ća — izraz kojim se tera stoka) [Por.]
* ma duk sî prind boțuoś ku furkița
— idem da lovim peševe viljuškicom
* đi prins boțuoś trîabĭe bun skartaș
— za lov na peševe treba dobra mreža [Crn.]
* la Boćaḑă dupa śe ći skuoļ, măĭ întîń duś apă đi la fîntînă
— na Bogoljavljenje posle buđenja, prvo doneseš vodu sa izvora [Por.]
* la boćeḑ našu puńe numiļi la kopil
— na krštenju kum daje detetu ime
* đemult boćeḑ în bisîarikă, ku puopa, a fakut numa aĭ gîzdoćiń
— nekada, krštenje u crkvi, sa popom, obavljalui su samo bogataši [Por.]
* uoĭļi sa boćesk numa kînd ĭe zapuk, vara la amńaḑîț, kînd ĭe suariļi tare, da ĭaļe n-au umbră; sa adună buot la buot
— ovce se mrkte samo kada je vrućina, leti u podne, kada je sunce jako, a one nemaju hlad; skupljaju se njuška na njušku (Paun Ilić, ovčar iz Tande) [Por.]
* nu bođikai pin gunuoĭ ku mîna guală, ĭa vrun bît
— nemoj čeprkati po đubrištu golim rukama, uzmi neki štap
* bođikaiĭ pin tuot kuotu sî gasîăsk amnarĭu, șî nu-l gasîĭ
— preturio sam svako ćoše da nađem ognjilo, i nisam ga našao [Por.]
* tatî-su a fuost uom tare bogat, ama fiu-su ĭ-a strîvit tota bogațîĭa pi bĭare
— otac je bio jako bogat, ali je sin celo bogatstvo dao na piće [Por.]
* fara bogdapruost al muort pi lumĭa-ĭa nu primĭașće ńimika đin aĭa śe-ĭ dau aĭ viĭ đi pomană
— bez „bogdaprosta” pokojnik na onome svetu ne prima ništa od onoga što mu živi namenjuju na daći [Por.]
* ĭerĭ a fuost un Bogovĭan la nuoĭ, a kumparat vin đi prazńik
— juče je bio jedan Bogovinac kod nas, kupio je vino za slavu [Crn.]
* mulț rumîń a fuźit đin Rumîńiĭe, đi rău boĭerilor
— mnogi su Vlasi pobegli iz Vlaške zbog bojarskog zla [Por.]
* s-a puvestît kă aĭ nuoștri în Rumîńiĭe a trait în borđiĭe, da kîășîļi boĭarĭeșć a fuost fakuće đin pĭatră
— pričalo se da su naši u Vlaškoj živeli u zeminicama, a da su boljarske kuće bile sagrađene od kamena [Crn.]
* baĭațî s-a-nbrakat boĭerĭașće
— momci su se obukli po bogataški [Crn.]
* n-am ažuns să adun pruńiļi, șî ĭaļe s-a spurđișît, șî s-a fakut numa boksaĭ pin pruń
— nisam stigao da pokupim šljive, i one su istrulele, pa se napravio kominar po šljivaru [Por.]
* bokșa đi bîtrîńață a fuost astrukată ku pomînt
— ćumurana je nekada bila pokrivena zemljom [Por.]
* kînd a vrut să fakă karbuń măĭ mulț, aĭ nuoștri adunat ļiamńe, ļ-astrukat ku pomînt, șî ļ-a dat fuok
— kada su hteli da prave više ćumura, naši su sakupljali drva, pokrivali ih zemljom, i palili (Jasikovo) [GPek]
* ka pin vis țîn minće kî vorbĭa aĭ batrîń đi vro ĭarbă bolboćină, ama n-am luvat la kap baš kare ĭe
— kao kroz san pamtim da su stari pominjali nekakvu travku „bolbotinu”, ali nisam upamtio tačno koja je
* a pus în ļegume numa ńișći bolboćiń
— stavila je u jelo samo neke travuljine [Por.]
* kînd o vaḑu în pĭaļa guală, iĭ sa bolboĭară uoki ka la buou
— kad ju je video golu, razrogačile mu se oči kao u vola [Por.]
* muĭerĭe bolboĭată
— buljavica [Dun.]
* mare bobît, s-auđe đin đeparće kum bolborosîașće apa
— jak vodopad, čuje se izdaleka kako klokoće voda
* śe-ĭ, drak, la baba-ĭa, numa bolborosîașće pi-n traușă?
— koji je đavo onoj babi, samo trtlja po dvorištu? [Por.]
* Bolboroș ĭe izvor tare, în kare bolborosășťe apa ka kînd fĭerbe în uoală
— Bolboroš je jak izvor u kome voda ključa kao kad se kuva u loncu [Kmp.]
* atîta boldăńi uoki kînd ma vaḑu, đi ma spumîntaĭ kî o sî-ĭ ĭasă đin kap
— toliko je razrogačio oči kada me je video, da mi se učinilo da će mu iskočiti iz glave [Por.]
* țîțîșuare boldorĭaļe
— jedre dojke (metafora za devojačke grudi) [Por.]
* arat boldoruos, a ramas gļiĭ marĭ dupa plug
— neravno oranje, ostale su krupne grudve iza pluga [Por.]
* skamnu nuĭe ńaćid, ma bolđașće un nuod ăn kur
— tronožac nije ravan, neki čvor me bode u zadnjicu
* bolđal, sî sa muće măĭ înkolo
— ćušni ga, da se pomeri malo na tamo
* kînd ma bolđiașće ku uoki-ĭa kĭortavĭ, frika ma taĭe
— kad me pogleda onim zrikavim očima, strah me preseče [Por.]
* a tîrsît pi lînga luok, ș-a lasat ńișći spińamă în mižluoku drumuluĭ, sî șća ku spińi bolđiș în sus, da pi aśiĭa trĭek kopiĭi đeskulț kînd sa duk la rîu sî sa skalđe
— kresao je lisnik i ostavio je nekavo trnje na sred puta, da stoji sa bodljama štrkjljasto u vis, a tuda prolaze bosonoga deca kada idu na reku da se kupaju
* dukî-sa drakuluĭ, are o uĭtatură bolđișă, frika ma taĭe kînd guod îm skapă uoki sî ma uĭt la ĭel
— đavo ga odneo, ima neki podmukao pogled, strah me preseče kad god mi se omakne da ga pogledam [Por.]
* bolđiu ĭe kîńe mik, ăl țîń đi drag, să ći žuoś ku ĭel, șă să-ț latre pi lînga kasă
— bolđej je mali pas, koga držiš iz ljubavi, da se igraš s njim, i da ti laje oko kuće
* sa kĭamă bolđiu kă bolđașće đarîndu ku buotu
— zove se boldžiu zato što svuda zabada njušku [Por.]
* bolđiu ĭe kîńe fara kuadă, dakă arĭe kuadă, kuada iĭ sa taĭe
— jamar je kuče bez repa, ako ima rep, rep mu se seče
* ku bolđiu s-a dus vînațî dupa vulpĭ, or dupa vĭeḑurĭ
— sa jamarom su lovci išli u lov na lisice, ili jazavce [GPek]
* bolnau rîău
— mnogo je bolestan
* bolnau, da lukră
— bolestan, a radi
* bolnauă đi an
— bolesna od prošle godine
* bolnau đi uskatură
— bolestan od sušice [Crn.]
* minće kî ĭe bolnau, numa să nu lukrĭe
— laže da je bolestan, samo da ne radi [Por.]
* nu poś să vin, kă mis bolnăv
— ne mogu da dođem, jer sam bolestan (Mustapić) [Zvizd]
* bolnaviśuos đin kopilariĭe
— bolešljiv od rođenja
* bolnaviśuos, da nu sî ļekuĭe
— bolešljiv, a ne leči se [Crn.]
* nu ći-nsura ku ĭa, kî ĭe o mrțuagă bulnaviśuasă
— nemoj se ženiti njome, jer je jedna bolešljiva mrcina [Por.]
* apă bolobuokă
— bljutava voda [Hom.]
* n-a putut să trĭakă ku karu ku făn, dă bolovań pră drum
— kola sa senom nisu mogla da prođu, od kamenčuga na putu [Hom.]
* s-a pus o boļeșńiță pi tuată lumĭa în sat
— zahvatila je neka boleština sve ljude u selu
* s-a pus o boļeșńiță pi nuoĭ, tuoț tușîm
— uhvatila nas je neka boleština, svi kašljemo [Crn.]
* boļașće đi buală grĭa
— boluje od teške bolesti
* boļașće đi buala rîa
— boluje od padavice, epilepsije
* boļașće đi frigurĭ
— boluje od groznice
* boļașće în pat
— boluje u krevetu
* boļașće đi ļańe
— boluje od lenjosti [Crn.]
* ĭel a-nśeput a boļi, đi kînd la podmorît să lukrĭe în apă
— on je počeo bolovati od kada su ga primorali da radi u vodi [Por.]
* mare bombońală-n lume, đi nakaz șî greotaće
— veliko gunđanje u narodu, zbog muke i teškoća [Crn.]
* bombońașće, kî ĭe mîńiĭuos pi tuoț
— gunđa, jer je ljut na svakoga [Crn.]
* nu lukră ńimika, numa boambîńe tuota ḑîua
— ne radi ništa, samo gunđa po ceo dan (Rduna Glava) [Por.]
* treku pi lîngă nuoĭ bombońind
— prođe pored nas gunđajući [Crn.]
* am moșîĭe la Bonduok, luok ĭe bun șî poļažńik
— imam imanje na Bondoku, mesto je dobro i ravno [Por.]
* śižme bonkonuasă
— glomazne, teške čizme
* l-a lasat fata, șă triĭ ḑîļe stă bonkonuos
— ostavila ga je devojka i tri dana je neraspoložen
* veńira dăn dăparće, ku gîndu să doarmă la ĭeal, a ĭeal fu tare bonkonuos, șă-ĭ dudăi dă pră pragu kășî
— došli su iz daleka, sa namerom da spavaju kod njega, ali on beše jako neljubazan, i otera ih sa kućnog praga [Hom.]
* pănă iĭ a mĭers pi drum, ńiskaĭ kopiĭ đin tufă s-a pus ku borțuańe pi iĭ
— dok su oni išli putem, neka deca su ih iz šume napala kamenjem [Por.]
* borđeĭu n-avut ńiś o ferĭastă
— zemunica nije imala nijedan prozor [Crn.]
* źindari a fakut borfańală pin kasă
— žandari su izvršili premetačinu po kući
* borfańală pin kasă
— nered u kući
* borfańală în tuaće pîărțîļi
— nered na sve strane (opšti nered) [Crn.]
* bоrfańașće, katînd śaua
— pretura stvari, tražeći nešto
* prĭa mult bоrfańașće pîntru un lukru mik
— previše pretura po stvarima, tražeći sitnicu [Crn.]
* n-a pazît ș-a borît î-ńa, șî ĭa, saraka, a pļekat greuańe
— nije pazio i svršio je u nju, i ona je, sirota, ostala trudna
* borîlaș să-l borăsk
— bem li ga, da ga jebem
* fi bun, borîćaș
— budi dobar, jebote
* borîmĭar în ćińe
— jebo te! jebem te!
* nu ma borî, ma ruog đi ćińe, kă nu mis đivină
— nemoj me psovati, molim te, jer nisam kriv [Por.]
* lasî-će, mă, nu măĭ borîndai pin lada-ĭa, nuĭe-n ĭa ńimika đi ćińe
— mani se, bre, nemoj više preturati po toj škrinji, nema u njoj ničega za tebe [Por.]
* veńiră uoțî, fakură o borîndaĭală pin kasă, șî kînd nu gasîră ńimika, sa dusîră drakuluĭ
— dođoše hajduci, napraviše premetačinu po kući, i kada ne nađoše ništa, odoše k vragu [Por.]
* prînḑu kraśunuluĭ nu sî faśe fîră borîndău
— nema božićnog ručka bez borindeua [Crn.]
* burîndău faśe kuru rău
— borindeu je zlo za dupe (ako se pretera) [Por.]
* are urît învăț s-îm borîșkîĭe pin puzanarĭe
— ima ružnu naviku da mi pretura po džepovima
* buou sa borîșkîĭe, șî buankîĭe, ka kînd draku s-a bagat în ĭel
— vo češe rogove i muče, kao da je đavo ušao u njega [Por.]
* borkan ĭe vas ĭn kare s-a pastrat grĭu or faĭna
— borkan je posuda u kojoj se čuvala pšenica ili brašno [Kmp.]
* s-a puvestît kă muoșî aĭ nuștri aĭ batrîń, a fuost gata tuoț borkanaț, avut ńișći nasurĭ dumńeḑîu sî ći pazîaskă kiće đi marĭ
— pričalo se da su naši stari gotovo svi bili nosati, imali su neke noseve bog da te sačuva koliko velike
* Buarkă ĭe poļikra lu ăla kare are nas marĭe
— „Boarko” je nadimak onoga koji ima veiki nos [Por.]
* mațu đi udat ĭe borkonat la un luok
— crevo za zalivanje je zadebljano na jednom mestu
* ļiemnu borkonat nuĭe bun đi blîăń
— zadebljano drvo nije za daske
* furtatu mĭeu koźa s-a borkonat
— moj prijatelj se prilično udebljao [Crn.]
* a ploĭat ka kînd aĭ turnat ku gaļata, șî ļivĭeḑîļi pi pođiń sînt pļińe đi boruź
— kiša je lila kao iz kabla, i livade na padinama pune su vododerina
* borugă mikă
— mala dolja
* borugă adănkă
— dubodolina
* dupa śe ļi pașće, pîkurarĭu mînă uoiļi la borugă să ļi adîape
— posle paše, čobanin tera ovce na potok, da ih napoji
* boruga pi kare kure apa, sa kĭamă ogaș
— vododerina kojom teče vode, zove se potok [Por.]
* ku boruosu sa sparg tutuśi aĭ tarĭ
— maljem se cepaju tvrdi panjevi
* (antr.) Boruos
— „Tupavko", pogrdan nadimak za tvrdoglave i priglupe ljude [Por.]
* o’ sî taś dîn gură, or sî gușć dîn bosîndak
— ili ćeš da ućutiš, ili ćeš da „gucneš” jatagan [Mlava]
* puopa-l sîrbăsk boskorođiașće dă trĭaba luĭ, lumńa nuastră no-l înțaļiaźe ńimika, șî abĭa așćiată sî gaćiaskă služba șî sî sa dukă a kasă
— srpski pop bogoradi za svoj račun, naši ljudi ga ne razumeju ništa, i jedva čekaju da se svrši služba, da odu kući [Mlava]
* a veńit boșćinari s-aduńe boșćina
— došli su voštinari da sakupe voštinu [Crn.]
* śară puțînă, da boșćină multă
— voska malo, a voštine mnogo [Crn.]
* botgruos ĭe o pasîrĭe mikă, ku ćiku skurt șă gruos
— batokljun je mala ptica, sa kratkim i debelim kljunom (Tanda) [Por.]
* botoruog ĭe fiĭe śe lunguĭat, fara vîr frumuos, tîmpit la vîr
— botorog je bilo šta duguljasto što nema lep vrh, što je tupo na vrhu [Por.]
* dakă vrĭeĭ sî baț puarka, muara sî botoșîăḑ bîtu la kapatîń, sî nu fiĭe askuțît
— ako hoćeš da igraš svinjicu, treba da zatupiš jedan kraj štapa, da ne bude oštar [Crn.]
* arĭe źaźiće gruasă șî botoșaće
— ima debele i zatupaste prste
* đi batut puarka sa aļaźe bît botoșat la kapatîń
— za igranje svinjice bira se štap sa tupim krajem [Crn.]
* nuată ka un botrak
— pliva kao mala žaba (Sige, Magudica) [Hom.]
* brotak ĭe bruaskă đi apă
— brotak je vodena žaba
* brotaku ĭe bruaskă voĭńiśaskă
— brotak je žaba mužjak [Por.]
* brotaku ĭe bruaskă sărituare
— brotak je skakutava žaba [GPek]
* skurtă ļiemnu la botur đi vro duauă palmĭe
— skrati drvo na debljem kraju za jedno dve šake
* bîćiļi nuaștre la botur sînt gata tot una
— naši štapovi su na debljem kraju gotovo jednaki [Crn.]
* ļiemnu, bîtu, krĭangă șî așa śeva śi ĭe lunguĭat, are duauă kîpatîńe: unu ĭe măĭ supțîrĭe, or măĭ askuțît, șî ĭel sa kĭamă vîr, da alalalt ĭe măĭ gruos, or măĭ tîmpit, șî la aăla sa ḑîśe botur
— drvo, štap, grana ili tako nešto duguljasto, ima dva kraja: jedan je tanji ili oštriji, i taj se zove „vrh”, a drugi je deblji ili tuplji, i taj se deo zove „botur” [Por.]
* vin ďi la boťez
— dolazim sa krštenja [Kmp.]
* am boťezat kopilu kînd avut un an
— krstili smo dete kada je imalo godinu dana [Kmp.]
* a veńit un uom, boznakît đi mare
— došao je jedan ogroman čovek
* a luvat o palugă boznakîtă, ș-a-nśeput sî bată
— dohvatio je jednu veliku motku, i počeo da bije
* boznakît đi kînd ăl așćet
— dugo ga čekam (sam bog zna koliko) [Por.]
* kopilu a plîns, șă mumî-sa l-a luvat în brață
— dete je plakalo i majka ga je uzela u naručje
* a luvat numa kît duśe în brață
— poneo je samo koliko nosi u naručju [Crn.]
* un braț đi ļamńe
— naramak drva
* braț đi tuļeń dupa kuļies s-adună șî sa faśe stup đi kukuruḑ
— snop tuluske sakuplja se posle berbe i pravi se kopa kukuruza (Rudna Glava)
* s-a luvat în brață, șî s-a țukat
— zagrlili su se, i poljubili [Por.]
* brațarĭa țîńe kuasa-n držală
— metalna grivna drži kosu na držalji
* a pikat brațarĭa la kapatîńu lu skamnu karuluĭ
— ispala je obujmica na stolici drvenih kola [Crn.]
* brațarĭa ĭe o buśauă đi fĭer ku kare sa ļagă doă parśaļe alu śeva
— grivna je gvozdena čaura kojom se vezuju dva dela nečega [Por.]
* arĭe brațărĭ mîndrĭe la zabun
— ima lepe ukrase na zubunu [Crn.]
* blăń dă brad
— jelove daske
* bradu ĭe viarđe șî ĭarna șî vara
— jela je zelena i leti i zimi [Hom.]
* blana đi brad frumuos mirusă
— jelova daska lepo miriše
* în Porĭeśa padure ku ļemn brad n-a fuost, kînd pi la Guol a dat vrun brad sîngur, aĭ batrîń a spus kă samînța ĭ-a dus pasîrĭa-n ćik đi la Munț-aĭ Albĭ
— u Porečju šume sa jelovim drvetom nije bilo, kad bi se na Deli Jovanu našla po neka usamljena jela, starci su govorili da je njeno seme donela sa Karpata ptica u kljunu
* (rel.) dakă în Porĭeśa n-a fuost brad, da mulće muĭerĭ ńiś n-a șćut śe fĭeļ đi ļemn ĭe, babîļi kînd a kićit prunu la îngropamînt, ĭ-a kîntat „Brađe, brađe, fim fraće!”
— iako u Poreču nije bilo jele, a mnoge žene nisu ni znale koje je to drvo, babe su šljivi koju su kitile u pogrebnom obredu, pevale „Brade, brade, brat nam budi!” [Por.]
* bradoaĭa ĭe un feļ đe putină mikă, đe ļemn ku kapak, în kare sa păzește pastrama
— kačica je vrsta male kace od drveta, sa poklopcem, u kojoj se čuva pastrma [Tim.]
* braḑ îs puĭ or floriśĭaļe kusuće pră kimĭașă dă fuĭuor
— vez je ukrasna šara ili cvet na lanenoj košulji (Sige) [Hom.]
* braḑ ĭe aĭa kînd muĭarĭa kuasă muskiță pi pînḑă
— vez je ono kad žena ušiva pokrstice po platnu
* braḑ ĭe șîru kare sa kuasă la mîńiś, or la guļir, or la pĭept
— „bradz”je trakast ukras koji se veze na rukavima, na okovratniku, ili na grudima (Blizna) [Por.]
* am fuost în brađet dupa mrtaś đi kasă
— išli smo u borovu šumu po merteke za kuću [Crn.]
* kînd vrunu pośașće ļivađa, arată kă brańașće sî sa paskă uoiļi în moșîĭa luĭ
— kad neko zapotka livadu, pokazuje da zabranjuje da se stoka napasa na njegovom imanju
* la kopil nu ĭ-a brańit ńimika
— detetu nisu branili ništa [Por.]
* l-am dat la sud, kî mĭ-a fakut mare șćetă-n brańișće
— tužio sam ga, jer mi je napravio veliku štetu u zabranu [Por.]
* aîăsta uom mĭ-a ogođit o brașuavă, đi am s-o țîn minće kît sînt viu
— ovaj čovek mi je namestio jednu smicalicu, da ću je pamtiti dok sam živ [Crn.]
* sa strîmbă kîtra kopil, faśe broșuave da kopilu muare đe rîs
— krevelji se na dete, pravi smeške a dete umire od smeha (Tanda) [Por.]
* zavĭelkă ku braśirĭ
— kecelja sa čipkama [Hom.]
* đi mult sa-nśins ku braśirĭ, n-a fuost kurauă
— nekada su se opasivali tkanicama, nije bilo kaiša [Por.]
* vinu la naĭka-n brățîșuară
— (dosl.) dođi dragom u „naručence”, (fig.) dođi da te nežno zagrlim [Por.]
* tata darîmă la frunḑă, da ĭuo brîățuĭ, șî trag brațurļi pi žuardă dupa mińe, pănă la luok unđe muma grîmađiașće frunḑarĭu
— otac kreše grane sa lišćem, ja ih pakujem u naramke, i te naramke prevlačim na štapu do mesta gde majka dene lisnik [Por.]
* brăśinarĭu ĭe un ițuoń ku kare s-a ļegat śuariśi
— „bračinar” je kanap kojim su se vezivale pantalone [Por.]
* ușă ku triĭ braśinarĭe
— vrata sa tri prečke
* blană đi masă fakută ĭe ku braśinarĭe
— daska sofre spojena je prečagama
* braśinarĭ la kuarńiļi pluguluĭ ĭe laćiță, ore verźauă, karĭe ļi-nțîpeńașće șî ļi țîńe la masură
— spojnica na drvenim ručicama pluga je poprečna daščica, ili šipka, koja vezuje i učvršćuje ručice [Crn.]
* pomîntu ĭe tare ka pĭatra, no sî sa puată brăzdui ļesńe
— zemlja je tvrda kao kamen, neće moći lako da se izbrazda [Por.]
* kînd să mută brțarĭu la plugu đi mușuruoń, sa ogođașće larźimĭa kormańilor
— pomeranjem spone na plugu za ogrtanje, reguliše se širina zahvata, i količina zemlje koja se nanosi na strukova kukuruza [Crn.]
* brebeńel ĭe fluare kare măĭ întîĭ dă primovara, o vîrstă ku fluare balastră, da alta ku fluare albă
— mlađa je prvo prolećno cveće, jedna vrsta ima ljubičast, a druga beli cvet
* brebeńeĭ kuļeg muĭeriļi șă-ĭ duk la morminț, unđe-ĭ tamîĭe șă-ĭ dau đe pomană la-ĭ muorț
— mlađu beru žene i nose na groblje, gde je kade i namenjuju pokojnicima [Por.]
* kînd sa astupă brenu la lampă, sa kurîțâ ku o žîțîșuară đi oțăl, supțîrĭe ka păru đin kap
— kad se zapuši brener na lempi, čisti se jednom žičicom od čelika, tankom kao dlaka s glave
* brenu la aparat đi șfăĭsuit sa aprins ku mașîna
— brener na aparatu za zavarivanje palio se šibicom (Crnajka) [Por.]
* n-am uḑît ńiś đi bren ńiś đi brĭenîr, kî nuoĭ în Plamna n-am avut lîămpĭ đe kîrabit
— nisam čuo ni za bren ni za brener, jer mi u Plavni nismo imali karabitne lampe (Plavna) [Pad.]
* am suoră mîritată în Brestouț, dupa un bristovĭan
— imam sestru udatu u Brestovcu, za jednog Brestovljanina [Por.]
* Brestuouțu ĭe lîngă Buor, șî tuoț Brestovĭańi lukră în maĭdanu Buoruluĭ
— Brestovac je pored Bora, pa svi Brestovljani rade u Borskom rudniku [Crn.]
* puĭ dă bribĭaće
— vrapčevo pile [Hom.]
* baće bîrbĭețî ku șlaĭdîru
— gađa vrapce iz praćke [Por.]
* kînd veďeț brăbețî kă să tăvăļe pin țărină, să șťiț kă să puńe ploaĭa
— kada vidite vrapce da se valjaju po prašini, znajte da će pasti kiša [Kmp.]
* briĭu ku buobe ruoșîĭe ĭe ļak, da aăla ku boboļi ńagre ĭe otrauă, puoț numa să ći mînžășć ku ĭel
— prosinac sa crvenim bobicama je lekovit, a sa crnim je otrovan, možeš samo da se mažeš njime
* (kal.) briĭu sa kuļaźe-n ḑîua lu Dumińika mare
— prosinac se bere samo u Veliku nedelju (nedelja na Duhove) [Por.]
* dăm bripta să taĭ kîta pîńe
— dodaj mi britvu da isečem malo hleba [Hom.]
* m-am taĭat ku briśu
— posekao sam se brijačem [Crn.]
* tata înga sa rađe ku briśu, kă are barbă tare, șî nu puaće ku trăśiļ-eșća kare a ĭeșît akuma
— otac se još brije briječem, jer ima oštru bradu, i ne može ovim trakama, koje su se pojavile danas [Por.]
* brîbeńel ĭe un fĭeļ đi fluarĭe padurĭaļńikă, kare-n fluare măĭ întîń primovara
— mlađak je šumski cvet koji prvi procveta u proleće
* fluoriļi alu brîbeńel sînt măĭ mult albe șî vînît đeșkis
— cvetovi mlađaka su najčešće beli i svetloplavi
* brîbeńelu ĭe buĭađe tare veńinuasă
— mlađak je jako otrovna biljka [Por.]
* brîglarĭ ĭe bîtu đi kare sînt ļegaće brîgļiļi la razbuoĭu đi țasut
— nosač brdila je motka o koju su na razboju za tkanju okačena brdila [Por.]
* brîglarĭu sî mută kînd brîgļiļi n-au luok sî bată
— nosač se pomera kada brdilo nema mesta za zamah [Crn.]
* în brîgļe alu razbuoĭ ĭe pusă spata, pin kare trĭaśe urḑala
— u brdilo razboja umetnuto je brdo, kroz koje prolazi osnova [Por.]
* brîndușauă đi primovara
— prolećni šafran (Crocus heuffelianus)
* brîndușauă đi tuamnă
— jesenji šafran (Crocus moesiacus) [Crn.]
* ĭastă brîndușă đi primovară șî đi taumnă
— postoji prolećni i jesenji šafran (Crocus heuffelianus, Crocus moesiacus)
* dupa floriļe-șća frumuasă, s-a dat nume la fĭaće: Brndușa
— prema ovom lepom poljskom cveću davalo se i ime devojčicama: Brdnuša [Por.]
* brînḑă đin lapće đi uaĭe
— sir od ovčjeg mleka
* brînḑă đin lapće đi vakă
— sir od kravljeg mleka
* la nuoĭ nu să faśe brînḑă muaļe
— kod nas se ne pravi neceđen sir
* brînḑă stuarsă
— ceđen i presovan sir
* brînḑa sa întarit
— sir je prevreo
* faļiĭ đi brînḑă
— kriške sira, velije [Crn.]
* brînḑă đi uaĭe
— ovčji sir
* brînḑă đi vakă
— kravlji sir
* brînḑă đi kapră
— kozji sir
* brînḑă tare
— tvrdi sir
* brînḑă muaļe
— meki sir
* brînḑă ku koļașă
— sir i kačamak [Por.]
* miĭe mĭ-a ḑîs brînḑuĭkă kînd am fuost mik, kă n-am mînkat alta ńimika, numa brînḑă ku koļașă
— mene su zvali „sirko” kad sam bio mali, jer nisam jeo ništa durgo, sem sira sa kačamkom [Por.]
* s-a bulnavit đi brînkă, șî s-a dus la vrîžîtuare să-ĭ đeskînće
— oboleo je od crvenog vetra, i otišao je kod vračare da mu prebaje [Por.]
* s-a prins đi brînś kînd a žukat
— hvatali su se za ruke kada su igrali (Blizna)
* vuorba brînkă s-a pĭerdut, akuma șćim numa și ĭe mîna
— reč „brnka” se izgubila, sada znamo samo šta je „m’na” (ruka)
* a kaḑut în brînś, a kaḑut în patru
— pao na sve četiri, tj. na ruke i noge (Rudna Glava, Tanda) [Por.]
* stîă-n brînś
— stoji na sve četiri, tj. leži oslonjen na laktove i kolena (Jasikovo) [GPek]
* am ramas văduvă, ș-am skuos kopiĭi pi brînś
— ostala sam udovica, i decu sam izvela (na put) golim rukama (Tanda) [Por.]
* l-a prins tare đi brîu, șî l-a trînćit la pomînt
— uhvatio ga je čvrsto oko pojasa, i oborio na zemlju
* brîu đi śiștuarĭe
— pojas od tkanice
* brîu ku kurauă
— pojas sa kaišem
* žuok đi brîu
— vrsta igre u kolu, u kome igrači jedni druge drže rukama za pojas
* brîurĭ șî brîurĭ đi rumîń a trait aiśa
— pokoljenja i pokoljenja Vlaha su živela ovde
* ĭuo sînt a triĭļa brîu lu tatamuoș
— ja sam treće koleno mom pradedi
* ńipuotu mi a duoĭļa brîu
— unuk mi je drugo koleno [Crn.]
* pănă la śinś brîńe în ńam nu s-a luvat uńi ku alțî
— do petog kolena u rodu nisu se uzimali međusobno [Por.]
* ĭuo nu șću dar fi-va la nuoĭ în rîu brĭeń, kă nu mis pĭeșkarĭ
— ja ne znam da li u našoj reci ima mrena, jer nisam pecaroš [Por.]
* măĭ đes brĭază pi buot ĭe vaka, șî la-șa vită îĭ ḑîśem „brĭeza”, pi sîrbĭașće ar veńi „šara”, kum ĭastă kare baș așa-ș boćaḑă vaka, pi sîrbĭașće
— najčešće je šarena po njušci krava, i takvo goveče mi zovemo „breza”, na srpskom bi bilo „šara”, ima ljudi koji baš toku zovu svoju kravu, po srpskom
* Brĭaz ĭe poļikra lu uom kare ĭe pistriț pi față, kare are pĭaće albe pi fire, da aĭ luĭ ńepuoț kapîtă poļikră Brezuońi
— Brjaz je nadimak čoveka koji je šaren u licu, koji ima bele pege na obrazu, a njegovi potomci dobiju nadimak Brezoni („Brjazovići”) [Por.]
* kînd arĭ ku vićiļi, șî kînd plugu-ț sîare đin brĭazdă, kî ĭe pomîntu tare, loko-la ńiarat în fundu brîažđi, sa kĭamă pîrś
— kad oreš stokom, i kad ti plug iskoči iz brazde zbog tvrde zemlje, onaj nepoorani deo na dnu brazde zove se jarac
* a trĭekut kare a fi trĭekt ku saĭna pin namĭeț, ș-a ramas brîăžđ adînś dupa ĭel
— neko je prošao sankama kroz smetove, i ostavio duboke brazde za sobom [Por.]
* iĭ ḑîśem la loko-la Brĭeză, kî ĭe o golaĭe, unđe dau numa ļamńe kare sîrbi kĭamă breză, da nuoĭ rumîńi iĭ ḑîśem mastak
— zovemo to mesto Breza, jer je golet po kome raste samo drveće koje Srbi zovu breza, a mi Vlasi mastak (terenski zapis, Durlić) [GPek]
* brĭeză ĭe ļiemn supțîrĭe, are skuarță albă ku pĭaće ńagre
— breza je tanko drvo, ima belu koru sa crnim pegama
* rumîńi aĭ batrîń aăla ļiemn a kĭemat mastak
— stari Vlasi su ovo drvo zvali „mastak” [Por.]
* drumu đi kar pi kulme ĭe tuot înbrĭezdat đi apă, kare a kurs dupa pluaĭe, parke ĭe arat ku plugu
— kolski put na kulmi je sav brazdast od vode koja je tekla posle kiše, kao da je izoran plugom [Por.]
* ma mir, atîta brođala-luor sî gasiaskă bańa-ĭ pitulaț, șî la urmă ńimika, đin triĭ pĭ-a măĭ lungă
— čudim se, toliko njihovo pokušavanje da nađu sakriveno blago, i na kraju šipak [Por.]
* śerkă, sa kinui, la urmă brođi gaura-n gard, șî sa pĭerdu
— probao je, mučio se, na kraju pronađe rupu u ogradi, i izgubi se
* dakă nu kunuoșć luoku, amunka brođeșć drumu
— ako ne poznaješ mesto, teško ćeš pronaći put [Por.]
* la urmă vaḑură kă poćaka nuĭe brođită, șî sa întuarsîră
— na kraju videše da staza nije pogođena, i vratiše se [Por.]
* la moșo-sta śeva nu-ĭ pi vuoĭe, numa bruankîĭe pin kasă
— ovom čiči nešto nije po volji, samo gunđa po kući [Por.]
* în banda nuastră am avut șî bronkaș, șî tubașîărĭ
— u našem okestru imali smo i kontrabasistu, i bubnjara [Por.]
* mi s-a brontavit piśuoru, șî duolturi mi la taĭat đi la źanunkĭe-n vaļe
— noga mi je bila gangrenozna, i doktori su mi je isekli od kolena na dole [Por.]
* kînd ĭastă bruaskă, muara să fiĭe șî broskan, da pi śe sa va kunoșća, draku đin baltă va șći
— kada ima žabe mora da bude i žabac, a po čemu se prepoznaju, đavo iz bare će znati [Por.]
* brśag ku plasîaļe đi kuorn
— britva sa rožnatim koricama
* brśag marĭe
— velika britva
* brśag mik, kopilarĭesk
— mala, dečja britva [Crn.]
* la panađur am vaḑut brśegarĭ đin Lasuva, đin Grbuouț șî unu đin Ļenuouț
— na vašaru sam video britvare iz Lasova, Vrbovca i jednog iz Lenovca [Crn.]
* în bruankă aĭ nuoștri n-a kîntat đi bîtrîńață, mi-ntîń s-a vaḑut în taĭfiļi țîgańeșć dupa ratu ku mńamț
— na kontrabasu naši nisu svirali od starine, on je prvi put viđen u ciganskim orkestrima posle rata sa Nemcima
* Ĭanku Bruankă n-a kîntat în bruankă, numa a fuost fakut ka bruanka, pă lumĭa la poļikrit așa đin glumă
— Janko Bronka nije svirao kontrabas, ali je bio nalik na njega, pa su ga ljudi tako nazvali u šali
* Vană, kopilu-lu Ĭanku Bronkașu
— Jovan, sin Janka Bronke, „Kontrabasiste” [Por.]
* ĭ-a ĭeșît uoki ka la bruaskă
— iskočile mu oči kao žabi
* bruaskă ku śuvań
— kornjača (Testudine) [Hom.]
* broskan
— žabac
* bruaska đi pi padure
— šumska žaba, žaba koja ne živi u vodi
* bruaska rîpată
— krastava žaba
* rîkańel
— kreketuša [Por.]
* śuariśi sî n-a fi avut bruaskă întra kraś, n-a fi putut uomu sî pașiaskă ku iĭ
— da pantalone nisu imale klin između nogavica, čovek ne bi mogao da hoda u njima (Tanda) [Por.]
* bruaskă ku śovańe are śovańe đi uos tare, kare grĭeu sa sparźe
— kornjača ima čvrst koštani oklop koji se teško razbija
* bruaskă ku śovańe sapă kuĭb în pomînt, șî-n ĭel faśe uauă
— kornjača kopa gnezdo u zemlji, i u njega polaže jaja [Por.]
* în trîabe o brukă sî strapung gaura la kurauă
— treba mi šilo da izbušim rupu na kaišu
* ku brukă đi ļiemn să fak gîăurļi la opinś
— drvenim šilom buše se rupe na opancima
* muĭarĭa đemult a pus piparka șî varḑa ku bruka, da an ku sapaļiga
— žena je ranije sadila papriku i kupus sadiljkom, a prošle godine motičicom
* đi vrodată șî kukuruḑu s-a pus ku bruka
— nekada je i kukuruz sejan sadiljkom
* maĭsturi au mulće suarće đi bruś
— majstori imaju razne vrste šila
* kînd să unfla vaka đi deteļină, trîăbe ku bruka sî-ĭ să înpungă burta đi parća stîngă
— kad se krava prejede deteline, treba da joj se šiljkom probode trbuh sa leve strane [Crn.]
* la Ĭanku Brukă ĭ-a dat așa poļikră, k-avut narau să „bruśaskă”, să-nvîre nasu șî unđe trîabe, șî unđe nu trîabe
— Janko „Bruka” je dobio ovaj nadimak jer je voleo da „buška”, da zabada nos i gde treba i gde ne treba
* în Tanda klaĭa să grîmađașće pi brukă
— u Tandi plast se dene oko stožera [Por.]
* a veńit tuamna, a strîns źeru, o să ńi sa brumĭaḑă fluoriļi în građină
— došla je jesen, stegao je mraz, slana će nam opaliti cveće u bašti [Por.]
* pi brumarĭ lumĭa a arat ș-a pus grĭu
— u oktobru su ljudi orali i sejali žito
* pi brumarĭ s-a slobaḑît kîmpu
— u oktobru se dozvoljavala slobodna ispaša [Crn.]
* mîĭ marĭ sarbatuorĭ pi brumarĭu al marĭe sînt Sîmĭedru șî Aranźilu đi ĭarnă
— najznačajniji praznici u novembru su Mitrovdan i Aranđelovdan [Crn.]
* tuaće fluoriļi în građină a ars đi brumă
— sve cveće u bašti je izgorelo od slane [Por.]
* a kaḑut bruma
— pala je slana
* zapada ńinźe, da bruma baće
— sneg „sneži”, a slana „bije” [Por.]
* la nuapće arĭe sî bată bruma
— noćas će biti slane [Crn.]
* anu n-a fuost bun đi bruobđe, n-a rođit ńiśkît
— godina nije bila dobra za krompir, nije rodio nimalo [Por.]
* s-a-nbrukat în piruoń ruźińit, șî piśuoru ĭ-a luvat bruont
— ubo se na zarđali ekser, i nogu mu je zahvatila gangrena [Por.]
* bruont ĭe karńe viĭe
— bront je živa rana (Rašanac) [Mlava]
* s-a fakut în luok un baltuoń ku tuot, o să-m fiĭe luoku numa o bruoskariĭe ku bruoșć đ-aļi vĭerḑ, în luok đi kukuruḑ
— napravila se u njivi ogromna baruština, biće mi njiva samo jedan žabljak sa zelenim žabama umesto kukuruza [Por.]
* brus đi kuasă
— brus za kosu
* ku brusu sa askuće tuot śe are taiș
— brusom se oštri sve što ima sečivo
* kare s-a fi kakat aiśa în mižluoku poćeśi, ș-a lasat bruso-la așa đi sî đa uomu în ĭel, dabugoda đi pomană sî-ĭ fiĭe
— ko se posrao ovde nasred staze, i ostavio ovo govno tako da čovek ugazi u njega, daboga mu za podušje bilo
* kopilașu s-a mîńiĭat șî stă brus lînga masă, nu vrĭa sî manînśe ku nuoĭ
— dečko se naljutio i naduren stoji kraj sofre, neće da jede s nama [Por.]
* am duauă fĭaće đizmerdaće, dakă nu ļi laș la źuok, în stare sînt sî fiĭe tuota ḑîua înbrusnaće
— ima dve razmažene ćerke, ako ih ne pustiš na igranku, u stanju su da ceo dan budu nadurene [Por.]
* ku bruka brukaĭ, ku kuțîtu taĭaĭ
— šilom probuših, nožem posekoh
* bruśașće la glśauă
— podstrekava na svađu
* bruśașće vrîsńiśi sî nu askulće đi parinț
— nagovara vršnjake da ne slušaju roditelje [Crn.]
* bruśi ku un bît pin orman, bruśi pi supt pat, șî nu gasî ńimika
— brknuo jednim štapom pod krevet, brknuo pod sto, i nije našao ništa [Por.]
* boala rîa ĭe batrînă șî grĭa buala kare uomu o pațîașće pintru pakaće alu stramoșî luĭ
— padavica je stara i teška boljka, koju čovek pati zbog grehova njegovih predaka
* kînd ăl prinđe buala rîa, uomu kađe, sa pĭarđe, sa zbaće tuot șî faśe spumă la gură
— kad čoveka spopadne padavica, on pada, izgubi se, trese se sav i na ustima mu izbija pena
* ḑĭļiļi în kare nu sa kućaḑă lukra pintru buala rîa, sînt marța șî žuoĭa đintîń dupa Kraśun, Zîpostîtol mik, Pașć șî Rusaļe
— dani kada se ne sme raditi zbog padavice, jesu prvi utorak i četvrtak posle Božića, Malih poklada, Uskrsa i Rusalja [Por.]
* buala rîa
— padavica, epilepsija
* buala în înkeĭaturĭ
— oboljenje zglobova, reuma
* buală în piśuarĭe
— bolest u nogama
* buală la țîță
— bolest na dojci [Crn.]
* buală đin uală
— „bolest iz lonca”, bolest koja potiče od loših navika u ishrani
* buală grĭa
— teška, neizlečiva bolest [Por.]
* apă bualkă
— mlaka voda [Kmp.]
* buoĭi sa buankîńe kînd sa bat în kuarńe șî rîșkîĭe pomîntu
— volovi buču kad se bodu rogovima i razrivaju zemlju papcima [Por.]
* nu înbrak buarfa-sta đi klțan
— neću da obučem ovaj dronjak od košulje [Crn.]
* pasuĭu al vĭarđe ĭe pļin đi buarfe
— boranija je puna otpadaka (like) [Crn.]
* buarfe la nuoĭ sa kĭamă samînțîĭa-ĭa ș-alalalt, śe ĭastă în dovļeće
— borfa je kod nas naziv za seme i ostalo, što se nalazi u tikvama, bundevama, dulecima (Tanda) [Por.]
* buaska sa dîă la puorś
— komina se daje svinjama [Por.]
* buata ĭe un bît skurt șî țapîn, ku buot gruos șî tare
— „buata” je jedan kratak i čvrst štap, sa zadebljanim i jakim vrhom
* buată đi batut parĭ
— mlat za nabijanje kočeva
* buată đi batut în pivă
— malj za tucanje u avanu [Por.]
* tutuk ku kuadă, đi batut pari
— trupac sa drškom, za nabijanje kočeva
* ku buata am batut pĭańe, kînd am spart la ļamńe
— maljem sam zabijao klinove, kad sam cepao drva [Crn.]
* fećița ĭe pļină dă bube
— devojčica je puna bubuljica
* bubă kuaptă
— zrela bubuljica, puna gnoja i veoma osetljiva, (fig.) (za dete) razmaženko, plačljivko, koji plače za svaku sitnicu, naročito ako ga neko, makar i ovlaš, dodirne
* kopilu are bube
— dete ima boginje
* bubă dulśe ĭe o bubă kare kriașće la kopiĭ pră kap, șî kînd sa kuaśe, ĭa kure
— plih je bubuljica koja izbija deci na glavi, i kada sazri, ona procuri [Hom.]
* (med.) bubă ńagră
— crni prišt
* (mag.) bubă albă
— (dosl.) „bela boginja”, vrsta boginja koje se pominju u bajalicama
* kîće fĭelurĭ đi bube a dat Dumńeḑîu pi pomînt, ńima nu șćiĭe, da puaće-fi ńiś ĭel
— koliko je buba Bog stvorio na zemlji, to niko ne zna, a može biti ni on [Por.]
* are bubuoń la talpă
— ima čir na tabanu
* ĭa pokńit bubuońu
— pukao mu je čir [Hom.]
* la dĭeda-l mĭeu s-a fakut un bubuoń la mînă, șî ĭel a țînut lukru-șală kă nuĭe ńimika, s-a dus numa pi la ńișći vrîžîtuorĭ, la urmă đin kît duolturi să-ĭ taĭe mîna, kî đin bubuoń s-a fakut karńe viĭe
— mom dedi je izbio čir na ruci, on je terao šalu sa tim, pa je bio samo kod nekih vračara, na kraju zamalo da mu lekari odseku ruku jer se čir pretvrio u živu ranu [Por.]
* fată frumuasă, ma ĭe tuată bubuasă la firĭe
— lepa devojka, ali je sva bubuljičava po licu
* țapańița-sta ĭe tuată bubuasă, nuĭe đi ńimika, bună ĭe numa đi fuok
— ova cepanica je sva kvrgava, nije ni za šta, dobra je samo za vatru [Por.]
* n-am bań, nu șću kom vuoĭ bućeḑa kopilo-sta, kă puopa ĭe prĭa skump
— ne znam kako ću krstiti ovo dete, jer je pop preskup [Por.]
* śe drak lukri aśiĭa, iș tu bućeḑat?
— šta kog vraga tu radiš, je si li ti kršten ? [Por.]
* așa budală kum ĭe ĭel, n-a măĭ vaḑut ĭuo ku uokĭi miĭ
— takvu budalu kao što je on, još nisam video svojim očima [Por.]
* atîta ĭe đi budaluos kînd sa-nbată, đi n-aĭ altśe, numa să fuź đi ĭel
— toliko je budalast kad se napije, da nemaš šta drugo, nego da bežiš od njega [Por.]
* budonuasă sa ḑîśe la gramadă đi lomańe batrîńe, mutaće în vrun kuot, or în podrum, kă înga nus đi lupadat đi tuot în gunuoĭ
— starudija je gomila starih stvari, sklonjenih u neko ćoše, ili u podrum, jer još nisu za potpuno bacanje na đubrište [Por.]
* buduruoĭu la muară a fuost fakut đin butuarkă đi gorun, kare morarĭu adîns a katato ș-a gasîto pi padurĭe
— vodenični badanj bio je napravljen od gorunove šupljike, koju je vodeničar posebno tražio i nalazio u šumi (Tanda) [Por.]
* buduruoĭu a fuost tare grĭeu đi gasît în padurĭe
— badanj je bilo jako teško naći u šumi (Topla) [Crn.]
* buduruoń đi sarĭe
— posuda za so, slanik
* buduroń đi ļingurĭ
— posuda za držanje kašika
* buduruoń đi fusă
— posuda za čuvanje vretena [Crn.]
* Buḑatu, alu Buḑatu, Buḑatuońi, Buḑońi, Buzeĭa, Buzeuońi ...
— Buzat, Buzatov, Buzatovići, Buzovići, Buzeja, Buzejići .. [Por.]
* mîndra are duauă buḑ, supțîriśe, nuroḑăsk dupa ĭaļe
— draga ima dve tanušne usne, ludim za njima
* buḑîļi a iĭ sînt dulśe ka mńarĭa
— njene usne su slatke ko med [Por.]
* kînd ĭe śeva tare înflat, șî kînd rasuflă đintr-odată, s-auđe „buf”
— kad je nešto jako naduvano, i kad naglo ispusti vazduh, čuje se „buf” [Por.]
* (vet.) bufńala vaśilor pi nas arată kă vićiļi sînt spomîntaće, șî trăbe să puorț grižă kum lukri ku ĭaļe
— duvanje goveda kroz nos pokazuje da su životinje uplašene, i treba da vodiš računa kako radiš sa njima [Crn.]
* pazîaće bińe đi bufńala buoilor
— čuvaj se dobro od duvanja volova [Por.]
* buou bufńașće la ćińe, dăće-n lîăturĭ
— vo hukće na tebe, skloni se u stranu [Crn.]
* atîta mi đi grĭeu, đi-m vińe sî bufńesk ka vita turbată
— toliko mi je teško, da mi dođe da huknem ko besna životinja [Por.]
* nu putu sî țînă, șî bufńi în rîs
— nije mogao da se suzdrži, i prasnu u smeh [Crn.]
* s-auđe un bufńit grĭeu đin koșîărĭe, ka kînd ĭară sa-npung buoi-ĭa
— čuje se neko teško hukanje u štali, kao da se opet bodu oni volovi [Por.]
* parke sa taĭe șî sa mînă ńiskar žuaviń marĭ în padure, kî ĭastă koźa vrĭame đi kînd s-aud bufńiturĭ grĭaļe đ-akolo
— kao da se teraju i kolju neke krupne zveri u šumi, jer ima dosta vremena otkad se čuje teška huka odande [Por.]
* Bugariĭa ĭe la rasarit đispră nuoĭ
— Bugarska je istočno od nas
* în Bugariĭe traĭesk mulț țînțarĭ șî rumîń
— u Bugarskoj živi mnogo Cincara i Rumuna [Crn.]
* koluo sî vîăd munțî bugarĭeșć, da koluo un sat bugraĭesk
— tamo se vide bugarske planine, a onamo jedno bugarsko selo [Crn.]
* bugarĭaska, un fĭeļ đi uară, tare frumuasă, la rumîń în Porĭeśa
— bugarsko (kolo), jedna vrsta jako lepog kola kod Vlaha u Poreču [Por.]
* sa kĭamă buĭađa naruadă kă ĭe tare veńinuasă
— zove se luda biljka jer jako otrovna
* krĭașće pi lînga kuośina puorśilor, șă parințî învață kopiĭi să n-o dîraskă, kă puot sî sa otravĭaskă șî sî noroḑaskă, da puot șî sî muară dakă o manînkă
— bunika raste oko svinjca i roditelji uče decu da je ne diraju jer mogu da se otruju i da polude, ili da umru ako je jedu
* tutunźiĭi a frîmîntat frunḑiļi lu ĭarba naruadă ș-a mistakat ku frunḑăļi tutunuluĭ kare l-a krĭeskut pin građiń, ș-așa a tutuńit
— pušači su mleli list bunike i mešali ga sa listovima duvana iz bašte i tako pušili [Por.]
* la nuoĭ lumĭa adună la buĭeḑ, ļi uskă șă ļi vind la zadrugă
— kod nas ljudi sakupljaju bilje, suše ga i prodaju zadruzi
* o buĭađe ku fluorĭ ruoșĭe mĭ-a dat supt ferĭastă
— jedna biljka sa crvenim cvetom, iznikla mi je pod prozorom
* somina ĭe buĭađe kare krĭașće numa pi kîrșe, șî nu sa kuļaźe ku mîna, numa sa baće đin pușka
— somina je biljka koja raste samo na kršu, i ne bere se rukom, već se skida pucnjem iz puške
* (kal.) Vińirĭa buĭeḑîlor
— Biljani petak, dan kada se sakuplja lekovito bilje [Por.]
* am gasît o buĭađe, ama nu șćiu kum o kĭamă
— našao sam jednu biljku, ali ne znam kako se zove
* buĭeḑîļa-șća sînt buńe đi pus în mînkarĭe
— ove biljke su dobre da se stave u jelo (kao začin)
* buĭađa-sta ĭe bună đi vinđakat
— ova biljka je dobra za lečenje [Crn.]
* umplură masa ku bukaće
— napuniše trpezu plodovima
* a rođit bukaće đi tuotă suarta: krastavĭeț, piparkă, śapă, potloźań, varḑă, da șî karńe o sî fiĭe đi ĭarnă
— rodilo je plodova svih vrsta: krastavac, paprika, luk, paradajs, kupus, a i mesa će biti za zimu [Crn.]
* anu a fuost rău, n-a fuost o bukată sî ĭaĭ în gură
— godina je bila loša, nije bilo ploda jednog da staviš u usta
* astalu la pomană pļin ĭe đi bukaće în tuaće fĭelurĭ
— sto na pomani pun je stvari svih vrsta [Por.]
* a veńit țîgańi pră pragu kășî șî kată o bukatură dă karńe, a nuoĭ măĭ saraś dă kît ĭeĭ
— došli Cigani na kućni prag i traže parče mesa, a mi siromašniji od njih [Hom.]
* bukatură ĭe un parśel đi śeva śe sa înbukă kînd sa manînkă, măĭ đes sa ḑîśe așa la un parśel đi karńe
— „bukatura” je zalogaj nečega što se proguta kad se jede, najčešće se tako kaže za jedno parče mesa [Por.]
* a kaḑut ș-a vîtamat buka kuruluĭ
— pala je i povredila guzu
* manînkăm buka kuruluĭ
— izje’š mi guzicu
* kît ĭe fata đi frumuasă, ăț vińe s-o țuś în buka kuruluĭ
— koliko je devojka lepa, dođe ti da je poljubiš u guzu
* (u izr.) buśu kuruluĭ
— guza stražnjice
* vuorba bukă, ļegată đi mînkare, s-a pĭerdut, a ramas numa rîdaśina iĭ în vuorbă bukatură
— reč „buka”, u vezi sa hranom, se izgubila, ostao je jedino njen koren u reči „bukatură” [Por.]
* a veńit duauă bukĭarță, șă ļ-a spus să sa muće đ-aśiĭa ku vićiļi în alt luok
— došla su dva uniformisana (službena) lica, i kazali im da se presele sa stokom odande na drugo mesto [Por.]
* đistupară țaua, șî đin ĭa bîșńi un bukļuk đi imală
— otčepili cu cev, i iz nje je kuljnula gomila prljavštine [Por.]
* sî bukură đi însuramînt
— raduje se ženidbi
* sî bukură la vrĭamĭa bună
— raduje se lepom vremenu
* kînd sî bukură, kațîălu baće ku kuada
— kad se raduje, kuče maše repom [Crn.]
* nu ći bukura, nu vin îndată
— nemoj se radovati, ne dolazim skoro [Por.]
* mare bukuriĭe mĭ-a adus vĭasta kî tata đin rat sa întuors viu șî sînatuos
— veliku radost mi je donela vest da se otac iz rata vratio živ i zdrav [Por.]
* am fuost bukuruos kînd veńa mama pi la nuoĭ
— bio sam radostan kad nas baba posećivala [Crn.]
* fusăĭ tare bukuruos, numa kînd vaḑuĭ ku uoki miĭ śe sa lukră, ma întristaĭ
— bejah vrlo radostan, ali kad videh svojim očima šta se radi, ja se rastužih [Por.]
* bulobrĭețî la nuoĭ sa gasăsk pi la izvuarîļi alu ogașă, traĭesk pi supt frunḑă kare a kaḑut în apă
— rakušci se nalaze u izvorištima potoka, žive ispod lišća koje je palo u vodu [Por.]
* bulumaku ĭe bun kînd ĭe ferbinće
— čulama je dobra dok je vruća [Crn.]
* bulumak, bulumaśe în Porĭeśa s-a kĭemat karńa đi ĭepur fara uasă, kare s-a uskat, da đi mînkare s-a fĭert
— bulumak se u Porečju zvalo zečje meso, bez kostiju, koje se sušilo, a za jelo se spremalo kuvanjem [Por.]
* bulumanźe ĭe salată dă patlaźeańe, krastavĭeț, piparkă, usturuoĭ, śapă, praz șî brînḑă zdrumikată
— bulumandža je salata od paradajza, krastavaca, paprike, velog i crnog luka, praziluka i zdrobljenog sira [Mlava]
* buļendre ďe oamiń
— (fig.) ljudi koji ništa ne vrede
* buļendre ďe țoaļe
— stara, pocepana ili iznošena odeća [Kmp.]
* Buļuoțu arĭe vro patru miĭ đi inș
— Boljevac ima oko četiri hiljade stanovnika [Crn.]
* dîșkĭaptură bumbu la kamașă, kă-ĭ zapuk
— otkopčava dugme na košulji, jer mu je vrućina [Hom.]
* aĭ nuoștri ĭa batrîń n-a șćut đi bumb, s-a-nkiptorat ku kiptuorĭ
— naši stari nisu znali za dugme, zakopčavali su se kopčama
* bumb galbin
— žuto dugme [Por.]
* s-a puvestît kî bumbaku a fuost pus pi la Kraĭna, a fuost, śikă, vro buĭađe kare a dat bumbak, ama la nuoĭ aĭa buĭađe nu sa prins
— pričalo se da je pamuk bio sađen u Krajini, bila je, vele, neka biljka koja je davala pamuk, ali se ona kod nas nije primila
* đin bumbak s-a fakut kamașă đe uamiń, măĭ mult đe baĭețî a kuĭ parințî a fuost gîzdoćiń
— od pamuka su se izrađivale muške košulje, uglavnom za momke čiji su roditelji bogati
* pînḑă đi bumbak
— pamučna tkanina
* ață đi bumbak
— pamučni konac [Por.]
* bumbarĭ ĭe o guangă flokuasă, ńagră, pistriță ku galbin
— bumbar je dlakav insekt, crn, išaran žutim [GPek]
* într-o povastă, porkarĭu așa a mînat skruafa în porkarĭață: „Țukuće-n bumburĭață, bagî-će în kośińață!”
— u jednoj priči, svinjar je ovako terao krmaču u svinjac: „Poljubim te u vaginu, uđi mi u kočinu!” [Por.]
* nuapća vĭađe ka bumńița
— noću vidi kao buljina
* arĭe uokĭ totrlaț ka bumńița
— ima okrugle oči kao buljina [Crn.]
* bumńița faśe kuĭb în butuarkă
— buljina se gnezdi u duplji drveta [Por.]
* buna ḑîua
— dobar dan
* buna sara
— dobro veče
* bun pomînt
— plodna zemlja
* uom bun
— dobar čovek, dobričina
* bun lukru, să fĭ sînatos
— srećan rad, da si živ i zdrav [Hom.]
* (izr.) bun ku al naruod sînt fraț
— dobar i lud su braća
* puoptă bună
— prijatno (izr. za stolom, pre početka obeda)
* fraće bun
— rođeni brat
* suoră bună
— rođena sestra
* ăl gasîĭ în vuoĭa bună
— našao sam ga dobro raspoloženog [Por.]
* bun, atunśa ń-am vorbit
— dobro, onda smo se dogovorili
* pă, bun, kînd ḑîś tu, aĭ să fiĭe așa
— pa, dobro, kad ti kažeš, neka bude tako
* bun, bun, nu trăbe să-m spuń đi dîdauorĭ
— dobro, dobro, ne treba dvaput da mi kažeš [Por.]
* maĭsturi a sapat ș-a zîđit bunarĭ adînk uopt mĭetîrĭe
— majstori su iskopali i ozidali bunar dubine osam metara [Crn.]
* la Vrtîăś în Bļizńe ĭastă așa bunarĭ în pĭatră, parke ĭa sapat uomu
— na Vrteču u Blizni ima takvih bunara u kršu, kao da ih je iskopao čovek [Por.]
* bunataće đi uom
— dobričina
* a vrut să-ĭ vind ĭuo bunataća a mĭa pi duauă parîaļe
— hteo je da mu prodam moju imovinu za dve pare
* Nu întuork bunu la stuaka mĭa
— Ne vraćam (=odbacujem) dobro moje stoke (iz bajalice)
* uom buńeț
— dobrica
* Nu întuork buńețurļi la kasa mĭa
— Ne vraćam (=odbacujem) dobra moje kuće (iz iste bajalice) I
* a trait ka sfîntu, a kreḑut în dumńeḑîu, șă traĭu luĭ a fuost pļin đi bunatățurĭ
— živeo je kao svetac, verovao je u boga, i njegov je život bio pun dobročinstava [Por.]
* lukră ku bunăsama, să nu ći farîmĭ
— radi obazrivo, da se ne povrediš [Por.]
* aĭ batrîń n-a șćut đi bundă, ĭa a ĭeșît înkuaśa, a kîpatato lukratuori pi la rudńik, ka înbrîkamînt đi ĭarnă
— stari nisu znali za bundu, ona se pojavila skoro, prvi su je dobili radnici u rudniku, kao deo zimske odeće [Por.]
* la nuoĭ în Tanda sa ḑîśe bunduk, la Arnaglaua șćump, ĭar pin alće saće sa ḑîśe șćenap, da am auḑît đi la un prĭaćin đin Valuĭa kă-ĭ ḑîśe palasat, or așa kumva, da ĭa kam vińe ka palisadă
— kod nas u Tandi kaže se „bunduk”, u Rudnoj Glavi „šćump”, opet u drugim selima „šćenap”, a čuo sam od jednog prijatelja iz Voluje da ga zove „palasat”, ili tako nekako, a to mu dođe kao palisada
* kînd sa faśe gardu, bunduśi sa îngruapă în pomînt, kîći triĭ pașurĭ sa lasă întra iĭ, da đi iĭ sa prind doă kuorḑ, pi kare sa bat tarăbiļi
— kad se pravi ograda, stubovi se ukopavaju u zemlju, po tri koraka se ostavi između njih, a na njih se okače baskije, o koje se prikivaju tarabe [Por.]
* kînd la înkis, s-a lasat đi bundušală
— kad su ga zatvorili, prestao je sa podbunjivanjem
* đin bundușală s-a fakut raskuol
— iz huškanja se izrodila buna [Crn.]
* bundușîașće lumĭa pin sat sî-nskimbĭe kińezu
— podbunjuje ljude po selu da smene kneza
* ibuomńika la bundușît sî lasă muĭarĭa
— ljubavnica ga je nahuškala da napusti ženu [Crn.]
* kînd pluaĭe, đin pikurĭ în baltă sî fak bungurĭ
— kad pada kiša, od kapi se u bari stvaraju mehuri
* la kopil ĭasă bungurĭeĭ pi pĭaļe
— detetu se na koži javljaju plikčići [Crn.]
* șî pi pĭeļe đi uom ĭasă bungurĭ
— i na koži čoveka izbijaju plikovi (Tanda)
* tuot s-a umplut đi bunguri ruoșĭe
— sav se osuo crvenim osipom (Rudna Glava) [Por.]
* s-a strîkat lumĭa, uamińi a pĭerdut buńața
— svet se iskvario, ljudi su izgubili dobrotu
* uomu trăbe să lukre đi buńețu kășî luĭ
— čovek treba da radi za dobrobit svoje kuće
* đi tuata buńață dumńeḑîu îț mulțamĭașće
— za svako dobročinstvo bog ti se zahvaljuje [Por.]
* buob dă grîu
— zrno žita [Hom.]
* baba mĭa șćiĭe să đa ku buabiļi
— moja baba zna da gleda u zrna [Por.]
* buobabi ĭe o guangă ku kuarńe
— jelenak je buba sa rogovima [Por.]
* la nuoĭ ĭastă pi Șașka duauă luokurĭ ku așa nume: Buobîto-l mik, șî Buobîto-l mare
— kod nas na Šašci ima dva mesta sa takvim nazivom: Veliki buk, i Mali buk [Por.]
* buobu turbuluĭ ĭe buruĭană karĭe sî samîna în građină, ore în luok
— ricinus je lekovita biljka koja se gaji u bašti ili na njivi [Crn.]
* kînd lukri ku aĭ rîăĭ, șî trîabe să skuoț draśi đin apă đi să-ĭ trîmĭeț vrunđeva, tu će duś la rîu șî kaț krĭanga kare baće buoișća, șă la ĭa đeskînț ku kuțît ńegru
— kada se baviš crnom magijom, i treba da izvučeš đavole iz vode da bi ih negde poslao, ti odeš na reku i tražiš granu koja bije po vodi, i kod nje baješ sa crnim nožem (Crnajka)
* fiekare luok unđe kopiĭi a batut puarka, or k-a žukat kļisu, s-a kemat buoișće
— bilo koje mesto gde su deca igrala „svinjicu” ili klis, zvalo se bojište (Rudna Glava) [Por.]
* buolbura ĭe bună numa đi dat la puorś, đi iĭ aĭa ĭe mare dulśață
— slak je dobar samo da se daje svinjama, za njih je to velika poslastica [Por.]
* buoldu fusuluĭ đi tuors
— vrh vretena za predenje
* buoldu lu kalkîńu muori ĭe askuțîț, da kalkîńu ĭe îń patru muke, fakut đin oțăl đi rang
— bad ostanca vodeničnog vretena je oštar, a ostanac je četvorostrano iskovan od čelične ćuskije [Por.]
* buonțu ĭe măĭ dulśe kînd un parśiel đi brînḑă tare șî sarată baź într-un vîžmîk đi koļașă kaldă, fakută đin kukuruḑ alb, șî laș kîta sî șćia pănă brînḑa-ĭa nu sa muaĭe
— „bonc” je najslađi kada krišku slanog i tvrdog sira uvaljaš u parče toplog kačamka, naopravljenog od belog kukuruza, i pustiš malo da stoji dok se sir ne smekša [Por.]
* la kopilo-sta śeva nuĭe pi vuoĭe, prĭa mult stă buonț în kuot, șî nu vorbĭașće ku ńima
— ovom detetu nešto nije po volji, dugo stoji u ćošku nadureno i ne govori ni sa kim [Por.]
* am farbuit tuortu în buordă
— obojila sam pređu u tamnocrveno
* mi drag sî puort kamașă în buordă
— volim da nosim bordo košulju [Crn.]
* buordă, ruoșu ka bužuoru, așa ḑîśa mama đi farba-ĭa
— bordo, crveno kao božur, tako je govorila baba za tu boju [Por.]
* buorśu a fuost ḑamă đi pruńe đi tuamnă: kînd fĭerb pruńiļi în śubăr, sa ĭa komina-ĭa sa mĭastîkă ku uasă ku tuot, sa sarĭaḑă, șî sa manînkă ku koļașa
— boršč je bila čorba od šljiva: kad šljive provru u kaci, uzme se ona komina i promeša se zajedno sa koščicama i sa svim, posoli se i jede sa kačamakom
* đin buorś s-a fakut șă oțăt ku kare s-a akrit krîstavĭețî, piparka or varḑa đi ĭarnă
— iz boršča se pravilo i sirće, kojim su se kiselili krastavci, paprika ili kupus za zimu [Por.]
* s-a lovit la buot
— povredio je njušku [Hom.]
* sa ļinźe pi buot
— (fig.) oblizuje se (=omastio brk, pa se oblizuje) [Por.]
* Buotu Krakuluĭ
— (top.) (dosl.) „kraj kose”, brdašce u Sigama; čest toponim u planinskim selima [Hom.]
* śuaka are vîr, da kraku are buot
— čuka ima vrh, a kosa kraj
* buata-sta đi pasuĭ n-are buot kum trîabe
— ova motka za mlaćenje pasulja nema vrh kako treba [Por.]
* buou ĭe biku lu kare sînt batuće kuaĭļi, să nu sară pi vaś, numa să fiĭe bun đi lukru
— vo je bik kome su stucana jaja, da ne bi mogao da skače na krave, već da bude dobar za rad
* tare ka buou
— jak kao vo [Por.]
* sa înkis poćaka đi buož
— burjan je zakrčio stazu
* în Osńiśa buož uskaț sî kuļeg đi fokorĭaļe la Žuoĭ marĭ
— u Osniću suvi burjan se sakuplja za vatre na Veliki četvrtak [Crn.]
* đin buož bufańi fak pekmĭez
— od burjana Bufani spremaju pekmez [Buf.]
* afară burîĭe, ĭa umbrĭelu
— napolju pada sitna kiša, ponesi kišobran [Crn.]
* nu sa puńe pluaĭa, numa o să bure ka đin śață udă
— neće udariti kiša, samo će sitno sipiti kao iz vlažne magle [Por.]
* ĭ-a dat đin mînă, ș-a umplut pătura đi buratură
— onanisao je, i napunio ćebe spermom [Por.]
* pluaĭe marunțîkă
— sitna kišica
* pin bura-sta nuĭeș ńiś ud ńiś uskat
— po ovoj izmaglici nisi ni mokar ni suv [Crn.]
* bură ĭe un fĭeļ đi śĭață ku ploiță
— bura je jedna vrsta magle sa kišicom [Por.]
* burća sa ḑîśe đi uom ku burta mare
— burća se kaže za čoveka koji ima veliki stomak [Por.]
* dukenźiu nuostru ĭe koźa burćikanuos
— naš dućandžija je prilično trbušast [Crn.]
* uom burtanuos, are burtan boznakît
— trbast čovek, ima ogroman stomak [Por.]
* burćilă ĭe aăla kare ĭe ku burta mare, kare ĭe burtanuos
— burčilo je onaj koji ima veliki stomak, koji je trbušast [GPek]
* adună-ț burdukaļiļi, șî ĭeș afară
— pokupi svoje prnje, i izađi napolje [Crn.]
* țĭgańi ku burdușu a suflat în fuok, ș-a fakut svrĭađiļe
— Romi su mešinom raspirivali vatru i kovali svrdla [Crn.]
* dăm burgiĭa să fak o gaură în parĭaće
— daj mi burgiju da izbušim jednu rupu u zidu [Hom.]
* kopilu kînd să fače i-să taĭe buriku, și să ļagă
— kad se dete rodi, pupak mu se odseče, i uveže
* la noĭ buriku să păstrează, așa ĭe običaĭu
— kod nas se pupčana vrpca čuva, takav je običaj [Kmp.]
* đemult, aĭ batrîń în Porĭeśa, a taĭat buriku pi rastău
— nekada, stari Porečai su sekli pupak na palici jarma [Por.]
* buriku ďeșťuluĭ
— jagodica prsta [Kmp.]
* atîta źier a fuist, đi mi s-a îngĭețat buriku źeĭśtuluĭ
— toliki mraz je bio da su mi se zaledila jagodica prsta [Por.]
* akolo ĭe buriku pomîntuluĭ
— tamo je najplodnija zemlja [Kmp.]
* în buriu kure rakiĭa la kazan
— u burilo teče rakija sa kazana [GPek]
* la nuoĭ pră duos ĭastă mulț burĭeț
— kod nas u šumi ima mnogo pečuraka
* burĭețî aĭ ĭuț îs buń dăkă să frig în ćigańe ku uavă
— bele mlečne pečurke su ukusne, ako se prže sa jajima u tuganju
* burĭețî aĭ ńegri krĭesk pră fag
— bukovača raste na bukvi [Hom.]
* burĭaćiļi dă pi ļemn, da śuparka pi kîmp
— pečurka niče na drvetu, a gljiva na zemlji [Por.]
* burĭeț đ-aĭ galbiń sînt śupĭerś galbińe ka śara
— lisičarke su pečurke žute kao vosak
* burĭeț đ-aĭ galbiń sa măĭ kĭamă șî burĭeț đi pin sfińak
— lisičarke se još zovu i pečurke iz crnog grabišta [Por.]
* burĭaće ĭuće ĭe śuparkă albă, pļină đi lapće, kare dă pin padure
— mlečnjača je bela pečurka, puna mleka, koja raste po šumi [Por.]
* kînd ĭe frig, uamińi înbrakă burka
— kad je hladno, muškarci oblače kaput
* a măĭ ramas kîta đin śuarik, șî s-a rugat đi kroĭtuorĭ să-ĭ fakă șî o burkiță đi fiu-su
— ostalo je malo od sukna, pa je zamolio krojača da mu sašije i kaputić za sina [Por.]
* muma mĭ-a înpļećit burkă đe lînă
— majka mi je isplela džemper od vune
* babă Ĭana fărbuĭe burka
— baba Jana farba džemper
* burka đe lînă ĭe kalduruăsă
— džemper od vune je topao [Crn.]
* ĭel ĭe fiu lu Ĭanku Burtan
— on je sin Janka Trbonje [Por.]
* burtanuos ĭe uom ku burta mare
— trbušast je čovek sa velikim stomakom
* uamiń burtanuoș đemult n-a fuost mulț, kî tuoț a fomit, ș-a fuost uskaț
— trbušastih ljudi je nekada bilo malo, jer su svi gladovali, i bili mršavi
* baluonu đi apă ĭe burtanuos, da kila nu
— balon za vodu je trbušast, a flaša nije [Por.]
* are durĭerĭ la burtă
— ima bolove u stomaku
* ma duare burta
— boli me stomak
* burta muaļe
— (anat.) donji deo stomaka, meki trbuh
* burta mikă, burta „pi žuos”
— „mali stomak”, „donji stomak”: (euf.) deo tela sa genitalijama, u (izr.) „one stvari”, naročito „ženske stvari” [Por.]
* arĭe burtuoń, ka kînd la arańit ku laturĭ
— ima stomačinu kao da su ga hranili pomijama [Crn.]
* ku śe buruĭană aĭ vinđakat taĭatura la mînă?
— kojom si biljkom izlečio posekotinu na ruci ?
* akuma ĭe vrĭamĭa đi kuļes buruĭańe
— sad je vreme za berbu lekovitog bilja
* romańița șî kuada mîțuluĭ sînt buruĭańe đi durĭarĭe la burtă
— kamilica i hajdučka trava su lekovite biljke protiv bolova u stomaku [Crn.]
* nu șćiĭe sî văruĭe, numa buskofĭașće parĭețî
— ne zna da kreči, samo razmazuje zidove [Por.]
* kopilo-sta a fakut numa o buskofĭală în svĭeskă đi șkuală
— ovo dete je napravilo samo neku mrlju u školskoj svesci
* a fakut o buskofĭală đi ḑamă, pućem numa s-o lupadăm la puorś
— napravila je bućkuriš od čorbe, možemo samo da je bacimo svinjama [Por.]
* buskomĭeļńiță ie lumanarĭe numarată ku ungiĭa, kă la pomană trîabe să fiĭe tuot la număr
— boskomelnica je sveća, na kojoj je noktom urezan određen broj recki, jer na pomani treba sve da bude na broju [Por.]
* fir đi busuĭuok
— struk bosiljka
* busuĭuok ĭe buĭađe sfîntă
— bosiljak je sveta biljka
* niś un đeskînćik nu puaće fara busuĭuok
— ni jedna bajalica ne može bez bosiljka
* busuĭuoku ćimpuluĭ
— vrsta bosiljka [Por.]
* busuĭuoku kaluluĭ
— divlji, „konjski” bosiljak (Jasikovo) [GPek]
* bușî la nuoĭ să fak dîntr-o suartă dă kukuruḑ da-l galbin ku buobu mik
— kokice se kod nas prave od jedne vrste žutog kukuruza sa sitnim zrnom [Hom.]
* bușu ĭe kokoluoș mare đe zapadă muaļe, kare sa faśe kînd sa ĭa kokoluoș mik șă sa tîvaļeașće đin vîru śuośi-n vaļe, șî ĭel krĭașće boznakît, adunînd pi drum zapadă ļipiśuasă
— buš je velika grudva mekog snega, koja nastaje kada se uzme mala grudva i valja se s vrha brda na dole, i naraste bogzna koliko, skupljajući usput lepljivi sneg
* fînkă dupa buș ramîńe luoku đizgoļit, đemult așa s-a kurațat ļivĭeḑîļi đe zapadă, đi sî puată uoĭļi să ažungă la ĭarbă, înga pănă nu sa topĭașće zapada
— pošto iza „buša” ostaje ogoljen teren, nekada su se tako čistile livade od snega, da bi ovce mogle da dođu do trave još dok se sneg ne otopi
* a dus la muoș koźa mare buș đi ĭaskă
— doneo je dedi poveći komad truda [Por.]
* am tîrsît pođina, șî mĭ-a măĭ ramas numa ńișći bușćeń đi skuos
— istrsio sam padinu, i ostali su mi samo još neki panjevi za vađenje
* am ḑîaśe bușćeń đi viĭe
— imam deset čokota vinove loze [Por.]
* aĭa śi ĭe în Poreśĭa bușćan, la nuoĭ sa kĭamă buśim, da bușćeńi la nuoĭ sînt rîdaśińiļi kare ramîn șî putraḑăsk dupa buĭeḑ, kînd buĭađa sa uskă
— ono što je u Poreču „buščan”, kod nas je „bučim”, a mi „buščan” zovemo korenje biljaka koje je ostalo da truli u zemlji, kad se biljka osuši (Jasikovo) [GPek]
* bușćoruagă ĭe koļibă batrînă, urńită
— straćala je stara oronula kuća (Tanda) [Por.]
* bușćoruog, koļibă batrînă, spartă, în kare traźe în toaće părțîļi
— stara oronula koliba, u kojoj duva na sve strane (Leskovo) [GPek]
* la Ćimuok ĭastă mulće bușćuruogurĭ marĭ, buńe đi skaldat
— na Timoku ima mnogo velikih virova, dobrih za kupanje [Crn.]
* s-a fakut bușńak ka la mașîna đi traĭrat
— digla se prašina kao na vršidbi
* kum nu ći îńakă atîta bușńak?
— kako te ne guši tolika prašina? [Crn.]
* batu vîntu, șî rîđikă bușnariĭe boznakîtă
— dunu vetar, i podiže ogromnu prašinu [Por.]
* buśaua ĭe fakută đi kovaś, ka un ińel đi fĭer
— „bučava” je nalik na gvozdeni prsten, koji su izrađivali kovači
* buśaua la buśin sa faśe đin suok, kî ĭel ĭe îngăurit gata
— pisak za rikalo pravi se od zove, jer ona već ima gotovu rupu [Por.]
* buśim ĭe kăpățîna la rotă đi kar, or la rota đi moră
— glavčina je deo kolskog točka, ili vodeničnog kola [Buf.]
* buśimu ĭe bușćanu kare ramîńe în pomînt kînd taĭ ļemnu đen piśuare
— bučim je deo drveta koji ostaje uz koren kada se stablo poseče (Jasikovo) [GPek]
* buśinu sî faśe primovara, kînd ĭe ćeĭu-n mîzgă
— rikalo se pravi u proleće, kad je lipa u sokovima [Crn.]
* buśinu a fakut pîkurari, pănă a pazît uoĭiļi
— rikalo su pravili pastiri, dok su čuvali ovce [Por.]
* buśińișu are dudă marĭ, krĭașće înalt
— kukuta ima dugačke cevi, raste visoko [Por.]
* baba a-nśeput a butavi la firĭe, n-o să traĭaskă mult
— babi je počelo da natiče lice, neće dugo da živi
* mare zîpușală, sa butavĭesk vićiļi la pulpĭe
— velika je sparina, stoci će da nateknu vimena [Por.]
* tuot ĭe butavit đi bĭare
— sav je natečen od pića [Por.]
* am kaḑut pi gĭață, șă am pi șuold o butavitură mare
— pao sam na ledu, i imam na butuni veliku oteklinu [Por.]
* la bîtrîńață, ĭasă butavĭaļe măĭ mult pi supt uokĭ
— u starosti, izbijaju otoci najviše ispod očiju
* o butavĭelă đi uom, să n-aĭ trĭabă ku ĭel
— neki naduvenko, da nemaš posla s njim [Por.]
* ļiemno-sta ĭe butorkuos, nuĭe bun đi trabuĭală
— ovo drvo je šupljikavo, nije za upotrebu [Crn.]
* gruoso-sta ĭe butorkuos, bun ĭe đi stupină
— ovo deblo je šuplje, dobro je za košnicu [Por.]
* a pitulat bańi în butuarkă
— sakrio je pare u šupljem stablu [Hom.]
* (ver.) în butuarkă traĭașće zmău ku zmauaĭka-luĭ
— u duplji stabla živi zmaj sa svojom zmajevicom
* đemult s-a pĭerdut golîmbi ś-a trait pin butuorś
— odavno su nestali golubovi koji su živeli po dupljama [Por.]
* butuoń đi vin
— bure za vino
* butuoń đi rakiu
— bure za rakiju
* butuońu muori
— badanj, vodenično bure [Crn.]
* butuońu muori rumîńi đemult a fakut đin butuarkă, lungă pista șasă-șapće pașurĭ, șă îngustă la vîr
— badanj su Vlasi nekada izrađivali od šupljeg debla, dužine preko šest-sedam koraka, i suženog pri vrhu
* butuarka taĭată đi butuoń s-a ars bińe pi đinuntru, ku fuok đi tîrș uskaț
— šuplje drvo isečeno za badanj, paljeno je s unutrašnje strane vatrom od suvaraka
* în vîru butuońuluĭ a-nțapat un fĭeļ đi gaļiată kare sa kĭame śutură
— na uži kraj badnja nabijala se vrsta cipuna koja se zove kablina
* śutura avut gaură la masură, da în ĭa sa bagat gaļeț măĭ strîmće or măĭ larź, pi kum a fuost apa đi tare
— kablina je imala otvor po meri, a u nju se nabijali cipuni različitih otvora, prema tome koliko je voda bila jaka [Por.]
* kînd țî sa va butura vinu în butuoĭ, o să vĭeḑ sîngur kă butuoĭu nu țî bun
— kad ti se bude pokvarilo vino u buretu, sam ćeš videti da ti bure ne valja [Por.]
* buturiĭ pistă uom pi kare nu l-am vaḑut đin kopilariĭe
— nabasao sam na čoveka koga nisam video još od detinjstva
* buturiĭ pistă aĭa baș śe-m trîabĭe
— neočekivano sam naleteo baš na ono što mi treba [Crn.]
* labdă butuoĭu, ĭară-n ĭel s-a buturit tuot
— baci bure, opet se u njemu sve zamutilo (Tanda) [Por.]
* s-a dus să skuată vro buturuagă đin drum, să nu-ĭ rastuarńe karu ku fîn
— otišao je da iskopa neki panj sa puta, da mu ne preturi kola sa senom [Por.]
* a trait la nuoĭ un uom pi kare la poļikrit Ĭuakă Buzduakă, kă a fuost, saraku, uom prostovan
— živeo kod nas neki čovek koga su zvali Joka Buzdoka, jer je, siroma, bio čovek priprost [Por.]
* șî traźe Miluș buzduganu, șî ăĭ sparźe kapu la turk
— i potegne Miloš buzdovan, i razbije Turčinu glavu (iz nar. prip.)
* ma rugaĭ đi ĭel s-îm fakă un maĭ, să bat la parĭ în gard, da ĭel mĭ-a fakut un buzdugan, ma duk să dau pi kap ku ĭel
— molio sam ga da mi napravi malj, da nabijem kočeve u ogradi, a on mi je napravio neki buzdovan; idem da ga njime mlatnem po glavi
* veśińi aĭ miĭ sînt ńișći buzdugań, nu măĭ puoț ć-a tăĭnuĭa ku iĭ
— moje komšije su neki buzdovani, ne može (š) (se) razgovarati sa njima
* fuź, soro, înkolo, kă mi sa skuală pîrdańiku đi buzdugan, șî o sî fiĭe beļauă!
— beži tamo, sele, jer će mi se dići prokleti buzdovan, pa će biti belaja! [Por.]
* a baut prîamult, ș-akuma ĭe buzmeńit
— pio je previše, pa je sada mamuran
* śe ć-aĭ buzmeńit?
— zašto si se zbunio?
* m-am buzmeńit kînd ĭ-am vaḑut
— zbunio sam se kada sam ih video [Hom.]
* kînd ĭeram mik, am șćut ma buzumfla đi fiĭe śe
— kad bejah mali, znao sam se duriti za bilo šta [Por.]
* śe stă kopilo-sta buzumflat?
— što li je ovo dete nadureno? [Por.]
* s-a rupt mațu, ș-a bîșńit un bužuoń dă apă
— puklo je crevo, i kuljnuo je mlaz vode [Hom.]
* a-nflurit bužuoru đi pi kîmp
— procvetao je poljski božur
* ruoșu ka bužuoru
— crven kao božur
* bužuor đin građină
— božur iz bašte [Crn.]
* kopiļe, nu ći baga-n buźako-la akolo
— dete, nemoj da ulaziš u taj budžak tamo
* pi lînga kasa luĭ numa ńișće buźakurĭ
— oko njegove kuće samo neki budžaci [Por.]
* nu rîđika atîta bușînariĭe
— ne diži toliku prašinu
* mi s-a înplut nasu dă bușînariĭe
— napunio mi se nos prašine [Hom.]
* a trĭekut un kîmiuon ka sfulđiru, șî s-a rîđikat o bușnariĭe ku tuot dupa ĭel
— projurio je jedan kamion kao munja, i podigao se čitav oblak prašinčine za njim [Por.]
| ț |
* veńi ku fuarfiśiļi-n mînă, și - țak! - taĭe ața
— došao je sa makazama u rukama, i - cak! - preseče konac [GPek]
* am un śas batrîn, ăl țîn pi parĭaće în suobă, da țakaĭala iĭ s-auđe tumu obuor
— imam jedan stari sat, držim ga na zidu u sobi, a kucanje mu se čuje čak u dvorištu [GPek]
* mi s-a spart țakla la pĭenđeră
— razbilo mi se staklo na prozoru [Res.]
* ńișći bĭețîuoș la bîlś s-a luvat la bataĭe, uńi a sarit să-ĭ đispartă, alțî sî sa bată, șî s-a fakut un țambalău ku tuot đi žîndari abĭa la spart
— neke pijanice su se potukle na vašaru, jedni su skočili da ih razdvoje, drugi da se biju, pa se stvorila opšta gužva koju su žandari jedva rasturili (Tanda)
* asară la uoră s-a luvat la gîlśao ńișće baĭaț, a fakut tămbalău ș-a strîkat visaļiĭa
— sinoć su se na igranci posvađali neki momci, napravili su gužvu i pokvarili veselje (Topolnica) [Por.]
* kînd sa-ntîńiesk duoĭ kunoskuț în drum, unu ḑîśe „Bună kaļa!”, da alalalt iĭ mulțamĭașće ku „Țamtaļe!”
— kad se sretnu dva poznanika na putu, jedan kaže „Buna kalja!” (=Sretan put!), a drugi mu se zahvaljuje sa „Camtalje!” [Por.]
* kînd a spart la ļamńe, a sarit o țandîră șî ĭ-a dat în uokĭ
— kad je cepao drva, iskočila je jedna treska i udarila ga u oko [Por.]
* țangiu, marĭeț, kare ka ĭel
— kicoš, doteran, ko je kao on [Por.]
* a batut un țankuș sî înțapeńaskă sakurĭa în držală
— nabio je jedan klin da pričvrsti sekiru za držalje [Crn.]
* am mĭers đeskulț pista kîmp, șî m-am înbrukat într-un țap
— išao sam bos preko polja, i nagazio sam na jedan šiljak [Buf.]
* asta vuorbă s-auđe la nuoĭ pin kînćiśe, nuĭe a nuastră, kî nuoĭ la țap iĭ ḑîśem pîrś; puaće fi kă ń-a veńit đi la Kraĭna, țarańi așa kĭamă pîrśu
— ova reč se kod nas čuje u pesmama, nije naša jer mi jarca zovemo „prč”; možda nam je došla iz Krajine, jer Carani tako zovu jarca (kaz. iz Tande u Gornjem Poreču) [Por.]
* a spart la ļamńe-n padurĭe, ș-a fakut țapîăńiț đi vinḑare
— cepao je drva u šumi, i pravio je cepanice za prodaju [Por.]
* țaparĭa ĭe ma kare mult ușurĭaḑă kînd sa înpinźe vrun tovar grĭeu
— capare je am koji mnogo olakšava kada se gura neki težak teret [Bran.
* țapa ĭe par lung karĭe sî baće în pomînt, șî pi lînga kare sa gramađiașće klańa
— stožer je dugačak kolac koji se nabije u zemlju, i oko koga se dene stog
* spiku đi grîu arĭe țîapĭe lunź, da uorḑu șî mîĭ lunź
— klas pšenice ima dugačke osti, a ječam još duže [Crn.]
* s-a rîsturnat klańa ku fîn, k-a grîmađito la o pođină, da țapa a fuost supțîrĭe, șî đin ļiemn putrîd, șî s-a kurmat pista mižluok
— preturio se plast sena, jer je bio sadenut na padini, a stožer je bio tanak, od trulog drveta, i prelomio se po sredini [Por.]
* marĭe țapeńiĭe ĭe în buoĭ karĭe puot sî tragă tovar grĭeu
— velika je snaga u volovima koji mogu da povuku težak teret
* țapeńiĭa ĭepuruluĭ ĭe-n pișuarĭe
— snaga zeca je u nogama [Crn.]
* kînd îș flomînd, or bolnau, n-aĭ ńiś o țîpeńiĭe
— kad si gladan, ili bolestan, nemaš nikakvu snagu [Por.]
* sfuara gruasă arĭe mîĭ marĭe țapeńiĭe đi kît a supțîrĭe
— debeo konopac ima veću jačinu od tankog [Crn.]
* măĭ mare țîpeńiĭe avut lumĭa đemilt, đi kît nuoĭ akuma
— veću izdržljivost su imali ljudi nekada, nego mi sada [Por.]
* țapinuĭe fakut đi fĭer, are kuadă lungă, șî taiș întuors în źuos
— cepin je napravljen od gvožđa, ima dugačku dršku, i sečivo okrenuto na dole [GPek]
* ḑîśem đi śeva kî ĭe țapiș kînd ĭe țapîn, șî stă đirĭept în sus
— kažemo za nešto da je „capiš” kada je čvrsto i stoji uspravno [Por.]
* am spart ļamńiļi, am fakut țapļiź șî ļ-am vindut
— iscepao sam drva, napravio sam cepanice, i prodao [Crn.]
* în tuota ḑîu vińe fiu-mĭu, șî-n skurtă țapļiźiļi sî ļi puot baga-n șporĭet
— svaki dan mi dolazi sin, i krati mi cepanice da ih mogi ubaciti u šporet [Por.]
* mi s-a înțapat o țapļigă supt ungiĭe
— zabola mi se cepljika pod nokat [Crn.]
* am samînță đi grîu, ama nu l-aș samana kî ĭe prĭa țapuos ș-amunkă sî ļagă snuopi
— imam seme pšenice, ali ga ne bih sejao jer ima duge osti, pa se teško vezuje u snopove [Crn.]
* țapuș ĭe un loman ku vîru askuțît
— bodljika je neki predmet sa šiljatim vrhom [Por.]
* đi șasă ań am trekut triĭ raturĭ, pistă triĭ țîărĭ, ș-am ažuns đi unđe am pļakat
— za šest godina prošao sam kroz tri rata, preko tri države, i vratio se odakle sam krenuo [Crn.]
* țară strină
— tuđa zemlja, druga država; inostranstvo
* Țara rumîńaskă
— Vlaška [Por.]
* țara ĭe pomană kare sa dîă la-l muort în ḑîua-ĭa kînd ăl îngruapă
— „cara” je daća koja se namenjuje pokojniku na dan kada ga ukopaju [Por.]
* la Țarină nu ma-ĭastă kăș, d-aśĭa pļiakă luokuriļi
— na Carini više nema kuća, odande počinju njive
* la Țarină în tuotdăuna ĭarna ĭastă naĭmĭeț, da vara luokuriļi îs pļińe dă apă
— na Carini su svake zime veliki smetovi, a leti su njive pune vode [Hom.]
* țarînă s-a kĭemat ușa lu gard đi stobuorĭ, ku kare đi vrodată a fuost îngrađit tuot satu
— carina je naziv za vrata kroz koja se ulazilo u ogradu od kolja, kojom je nekada bilo ograđeno celo selo [Por.]
* kînd faś mușuruoń la kukuruḑ, gramađașće țarînă la radaśină
— kad zagrćeš kukuruz, nagomilaj zemlju oko korena [Crn.]
* kînd sa-ngruapă al muort, sa lapîdă kîta pomînt pi ļagînu luĭ, șî sa ḑîśe să-ĭ fiĭe țarîna ușuară
— kada se pokojnik spušta u grob, baca se malo zemlje na njegov sanduk, i kaže se neka mu bude laka zemlja [Por.]
* am îngrađit klańa ku țarku, sî nu manînśe vićiļi fînu
— ogradio sam plast senikom, da stoka ne pojede seno [Crn.]
* bagă mńiĭi-n țark, să nu sugă uoiļi pănă nu ļi mulźem
— zatvori jagnjiće u obor, da ne sišu ovce dok ih ne pomuzemo [Por.]
* am mĭers điskulț, șî ma-nbrukat într-un țaruș đi spińe
— išao sam bos, i naboo sam se na jedan šiljak od trna
* đin kîta s-îm skuată uoki un țaruș đin krĭangă frîntă
— umalo da mi izbije oči patrljak jedne slomljene grane [Crn.]
* krĭanga alu spińe pļină ĭe đi țarușă
— trnova grana puna je bodlji [Por.]
* muma ĭe akas, numa śe n-anśeput țasa
— majka je kod kuće, samo što nije počela tkati
* șćiu sî țîăs kî ma-nvațat muma
— znam da tkam jer me naučila majka
* nu stîă pi luok, numa țîasă-n tuaće părțîļi
— ne drži ga mesto, samo se frćka na sve strane [Crn.]
* țasîtură đin kîńipă ĭe koźa aspră
— tkanina od konoplje je prilično oštra
* țasîtură đi śuarik muara sî fiĭe batută bińe
— tkanina za sukno mora da bude dobro sabijena [Crn.]
* la nuoĭ muĭeriļi s-apukă đi țasut dupa Sveći Ńikuola đi ĭarnă, orĭe dupa Sveći Ĭovan
— kod nas žene počinju da tkaju posle Svetog Nikole, ili posle Svetog Jovana
* țasutu puaće sî fiĭe în duauă, ore-n patru iță
— tkanje može biti u dve ili u četiri niti [Crn.]
* nu măĭ kată ńima păturĭ țasuće
— ne traži više niko tkane ponjave [Por.]
* ĭerĭ mi s-a frînt o țauă la pĭađika đi traktur
— juče mi se polomila jedna cev na kočnici traktora
* fakuĭ kîća țîăvĭ đi suok, k-o sî-ĭ trîabĭe mumi sî pună baćala kînd va țasa
— napravio sam nekoliko cevi od zove, jer će trebati majci da namotava potku kada bude tkala [Crn.]
* țaua s-a fakut đin bît đi suok, da modua a skuos ku razbiku đi kuor uskat
— cev se pravila od zove, a srž se vadila arbijom od suve drenovine
* țauă đi ļiemn
— drvena cev
* țauă đi fĭer
— metalna cev
* țauă đi sovĭaĭkă đi razbuoĭ
— cevka za tkački čunak [Por.]
* gasîĭ o țaurikă đi plumb đi pușkă
— našao sam čauru od puščanog metka
* da kît va fi țaurika đi tun?
— kolika li je topovska čaura? [Crn.]
* đestul, nu măĭ țălui la lume
— dosta, nemoj više lajati na ljude (Leskovo) [GPek]
* am un lukratuorĭ, îm tîrsîașće țăļina
— imam jednog radnika, trsi mi krčevinu [Por.]
* țăļină ĭe kînd sa ară ļivađa măĭ întîń; arĭ la țăļină
— „celina” je kada oreš livadu prvi put; oreš „celinu” (Jasikovo) [GPek]
* în moșîĭa-mĭa, pomîntu ĭe țăļinuos
— na mom posedu, zemljište je ledinasto [Por.]
* s-a pirasît saćiļi, a ramas țăļińiș guol în tuaće părțîļi
— sela su opustela, ostale su gole ledine na sve strane [Por.]
* țăńik a fuost un parśel đi kîrpă pin kare sa străkurat śanușa
— cediljka je bila parče platna kroz koje se cedila ceđ [Por.]
* pi drumu kîtra munće, ĭastă un țărmur ku pripur mare, no-l trĭeś ku karu fara doa parĭekĭ đi buoĭ
— na putu prema planini, ima jedno uzvišenje sa velikim usponom, ne možeš da ga pređeš kolima bez dva para volova [akc.
* dupa pouod sa țărmurĭașće pomîntu unđe a dus apa namuol
— posle poplave stvore se brežuljci tamo gde je voda nanela mulj [Por.]
* sa puvestîașće kî la Țărovana în vrĭamĭa lu rimļeń a fuost rudnik, or kă kuzńiță
— priča se da je na Carovani u vreme Rimljana bio rudnik, ili kovačnica (Crnajka) [Por.]
* ar fi bun kînd muĭerļi nuaștre ar puća țăsa ka babiļi nuaștre vrodată
— bilo bi dobro kad bi naše žene mogle tkati kao naše bake nekad
* stîăĭ în luok, nu-m țăsa înkuaś-înkoluo
— smiri se, nemoj mi šetkati tamo-amo
* kopiļe, fi mĭarńik, să nu-ț țîăs una dupa kap
— dete, budi mirno, da ti ne lupim jednu zavrat [Por.]
* țăsatuarĭa ĭe muĭare kare țîasă în razbuoĭ
— tkalja je žena koja tka na razboju [Por.]
* țăuok ĭe fluĭer fara duop
— kaval je frula bez čepa
* țăuoku are uopt găurĭ, șasă dă parća dă sus, ka la fluĭer, a șapćiļa ĭe dă źuos la đeađito-l mare, a dă uopt ĭară dă źuos, la urmă, dă đeađito-l mik
— kaval ima osam rupa, šest sa gornje strane, kao kod frule, sedma je s donje strane za palac, a osma je opet sa donje strane, ali na kraju, za mali prst [Mlava]
* a skobit o țăvuakă în ļiemn, ĭuo iĭ spun kî ĭe țaua prĭamare, ĭel nu ma krĭađe
— izbušio je jednu cevčinu u drvetu, ja mu kažem da je cev prevelika, on mi ne veruje
* am avut trĭabă ku una, frumuasă muĭarĭe, ama n-avut fluaśe numa țăvuaśe
— imao sam odnos sa jednom, lepa žena, ali nije imala dlake neko cevčine [Por.]
* sora a mami kînd s-a dat îm țițăĭkă, a dato prĭa tare și a kazut dupa ĭa și ș-a frînt grumazi, ș-a murit
— majčina sestra kad se popela na ljuljašku, prejako se zanjihala i pala je iza nje, polomila vrat i umrla [Tim.]
* śe uamiń sînt iĭ, numa fak la țirkuzurĭ, sa rîđe tuot satu đi iĭ
— kakvi su to ljudi, samo prave skandale, smeje im se celo selo
* fi uom đi trĭabă, nu faśa țirkuz đin tuot lukru
— budi čovek na svom mestu, nemoj da se brukaš kod svakog posla [Por.]
* înćinźe țîańiku, șî puńe prînḑu
— prostri stolnjak, i postavi ručak [Crn.]
* pin țîăńik a strîkurat ļeșîĭa kînd a spalat skimburļi la albe
— kroz „cenik” su cedili ceđ, kada su prali veš na valovu (Tanda) [Por.]
* țîăstu đi bîtrîńață s-a fakut đi pomînt
— vršnik se nekada izrađivao od zemlje
* țîăstu sa astrukă ku spuḑă
— vršnik se pokriva žeravicom [Por.]
* puńe tînaćaua pi śirińe
— stavi vršnik na crepulju [GPek]
* kopiļe, nu țîțai atîta, sî nu sparź śaua
— dete, ne skakući toliko, da nešto ne razbiješ
* kînd auḑî kî baba o sî vină pi la nuoĭ, țîțai đi drag
— kad je čuo da će baka da nas poseti, poskočio je od radosti
* kînd vaḑu kî-ĭ s-a bagat uoĭiļi mĭaļe în viĭe, porńi sî țîțîĭe đi śudă
— kad je video da su mu moje ovce ušle u vinograd, počeo je da se trese od besa [Crn.]
* ku așa țîță ar puća sî krĭaskă źemanarĭ
— sa takvim sisama mogla bi da doji blizance
* îĭ mĭarźe lapćiļi đin țîță ka apa đin urśuor, đi aĭa ĭe kopilu marĭe șî kreskut
— teče joj mleko iz dojki kao voda iz testije, zato je dete zdravo i napredno
* đin urśuor apă bĭeĭ pi țîță
— iz testije vodu piješ na usniku [Crn.]
* dă țîță
— doji
* dă țîță la kopil
— doji dete
* dă țîță la sapă
— „doji motiku”: zabušava na poslu, ne kopa, već stoji grudima naslonjen na držalje motike [akc.
* țîțîșuare boldorĭaļe
— jedre, nabrekle, oštre, istaknute sise [Por.]
* đață ku kraku, șî skuasă ușa đin țîțînă
— udario je nogom i izbio je vrata iz šarki
* (rel.) đemult, kînd s-a-nkinat lumĭa la prazńik, s-a-nkinat în kuot, dupa ușă, întuorș kîtra țîțînă
— nekada, kada su ljudi metanisali na slavi, metanisali su u ćošku, iza vrata, okrenuti ka šarkama [Por.]
* măĭ dulśe ĭe țîțîșuara kînd krĭașće numa kît s-o kuprinḑ ku mîna
— najslađa je sisica kad poraste samo koliko da je poklopiš rukom
* țîțîșuară ćinîră, boldorĭauă, ažuns fećița đi țukat
— mlada i tvrda sisica, dorasla devojčica za ljubljenje [Por.]
* țîțuasă ka vaka
— sisata kao krava
* fakut ĭe prĭa țîțuos, șî ma ćĭem kî atîrnă vrunđiva
— napravljen je previše šiljasto, i bojim se da će negde da zakači [Por.]
* dupa țîfna-ĭa ĭe kasa mĭa
— iz one uzvišice je moja kuća [Crn.]
* țîfnă sa ḑîśe la țărmur askuțît unđe sa-npreună doă ogașurĭ
— „cifna” se kaže za šiljak brežuljka koji se javlja na sastavu dva potoka
* kînd vĭeḑ o pĭatră mare sîngură pi kîmp, ḑîś: „Ăće o țîfnă-n mižluoku kîmpuluĭ!"
— kada vidiš veliki usamljeni kamen na poljani, kažeš: „Evo jedne ’cifne’ na sred poljane!” (Jasikovo) [GPek]
* ći prinḑ ku nasu đi pomînt pănă ĭeș pi țîfnă-n sus
— hvataš se nosom za zemlju dok izađeš uz striminu na gore (Tanda, Rudna Glava) [Por.]
* țîfnă ĭe uom kare sa mîńiĭe đi fiĭe-śe
— „cifna” je čovek koji se ljuti za bilo šta [GPek]
* numa m-am glumit ku ĭa, n-am șćut kî ĭe atîta đi țîfnuasă
— samo sam se našalio sa njom, nisam znao da je toliko prgava [Crn.]
* nu kućeḑ s-îĭ ḑîś ńimika, ĭuta sa mîńiĭe, atîta ĭe đi țîfnuos
— ne smeš ništa da mu kažeš, brzo se naljuti, toliko je przničav [Por.]
* luok țîfnuos, nuĭe đi ńimika
— mesto puno izbočina, nije ni za šta [Por.]
* s-a pus o țîfńală pi fata-sta, numa frkuańe ka mîța naruoadă, sigurat a lasat-o baĭatu
— ova devojka je postala przničava, samo frkće kao luda mačka, sigurno ju je ostavio momak [Por.]
* đi kînd s-a goļit butońu în podrum, moșu s-a fakut o țîfńitură đi uom, numa fîrfuańe, sa zbĭară pi tuoț đi fiĭe śe, da slab șî manînkă
— otkad se ispraznilo bure u podrumu, čiča je postao prava prznica, samo frkće, viče na sve za bilo šta, a slabo i jede [Por.]
* akuma în Țîgańiĭe nus măĭ Țîgań, sa mutat tuoț la Ńigoćin, da uńi la Măĭdan
— danas u Ciganiji nema više Roma, svi su se iselili u Negotin, a neki u Majdanpek
* o țîgańiĭe mare a tunat întra iĭ, n-o sî ĭasă la bińe
— neki veliki ciganluk je ušao među njih, neće izaći na dobro [Por.]
* rumîń-aĭ batrîń n-a șćut đi țîgărĭ, tuoț tutunźiĭi a fuost lulaș
— stari Vlasi nisu znali za cigare, svi pušači su bili lulaši [Por.]
* ĭuoće țîĭe o pară, da șî țîĭe una, sî nu ći mîńiĭ
— evo tebi jedna kruška, a i tebi jedna, da se ne ljutiš [Crn.]
* țîĭe țî śudă pi mińe, ama n-aĭ đi śe, kă nu mis đevină
— ti si ljut na mene, ale nemaš zašto, jer nisam kriv [Por.]
* uĭće la śaso-la în parĭaće, n-a fi statut, kă nu-l măĭ aud să țăkîĭe
— pogledaj onaj zidni sat, da nije stao, jer ga više ne čujem da kuca [Por.]
* așa țîkă đi lume rîa, n-a măĭ vaḑut ńima
— takvu sortu loših ljudi, još nije video niko
* draku va șći đi unđe sa traźe țîka luor
— đavo će ga znati odakle se vuče njihova loza
* nu sînt iĭ đin țîka nuastră
— nisu oni iz naše loze
* kopiļe, trasńirĭa-n țîka-tĭa, draśaskă
— dete, grom ti spalio đavolsku narav [Por.]
* țîkļiaće ĭe pasîrĭe mikă, ku ćiku lung șî ku pĭańe vînîće, faśe gaură în ļiemn șî-n gaura-ĭa faśe kuĭb
— brgljez je mala ptica sa dugim kljunom i plavim perjem, pravi rupu u drvetu i u toj rupi pravi gnezdo [Por.]
* śe drak ĭe, mă, la kopilo-la, đi țîńe „țîļiļiu” una-ntruuna?
— šta je, kog vraga, onom detetu, da jednako cmizdri? [Por.]
* urît narau are kopilu kare sa țîmbuaĭe đî fiĭe śe śe nu-ĭ pi vuoĭe
— ružnu narav ima dete koje se duri za bilo ta što mu nije po volji [Por.]
* śе ć-aĭ înțîmboĭat atîta?
— što si se toliko nadurio? (Topolnica)
* kum ĭe kopilo-sta đi țîmboĭat, parke ĭe fiu drakuluĭ
— kakvo je ovo dete izbečeno, kao da je đavolov sin c.
* uom înțîmboĭat
— nadmen, naduvan, prepotentan (Tanda) [Por.]
* lînga fîntînă am lasat o țîmĭentă, atîrnată într-o krĭangă, să aĭbă drumașî ku śe să bĭa apă
— pokraj izvora sam ostavio cimentu, okačenu o jednu granu, da putnici imaju čime da piju vodu (Rudna Glava) [Por.]
* adu kućiĭa đi țîmpur
— daj mi kutiju šibice
* dăm un bît đi țîmpur
— daj mi jedno palidrvce [Buf.]
* am kumparat țîmpur đi țîmpurit butuańiļi đi vin
— kupio sam sumpor za sumporisanje buradi za vino
* în Buor nu sî puaće sufla đi fum đi țîmpur
— u Boru se ne može disati o sumprnog dima [Crn.]
* mîńe oĭ țîmpuri butuańiļi đi vin
— sutra ću sumporisati burad za vino [Crn.]
* înkă ĭe ĭel țînatuorĭ, dakă arĭe mulț ań
— još je on držeći, iako ima mnogo godina [Crn.]
* țînțarĭu suźe sînźiļi, șî fuźe
— komarac siše krv, i beži [Por.]
* pănă am śopļit kuadă đi sakurĭe, sari o țîndîră, șî ma lovi în frunće, đin kîta s-îm skuată uokĭu
— dok sam deljao dršku za sekiru, odbio se jedan iver i udario me u čelo, umalo da mi izbije oko
* îĭ sari o țîndîră, șî să dusă
— otkači mu se jedan iver, i ode
* Marinkuońi au o țandîră đin Voĭńeșći
— Marinkovići vode poreklo od Vojnješći [Crn.]
* adun țîăndre sî fak fuoku
— skupljam treske da naložim vatru [Por.]
* o țîntă a fuost kît o parauă
— cent je bio koliko jedna para
* đ-o țîntă mĭ-a skapat vuozu
— za malo mi je voz pobegao [Crn.]
* o țintă ďe om
— mali čovek [Kmp.]
* țînutu alu Rîu porĭeśi kuprinđe marźina Dunîri ku Đerdapu, Miruośu, Guolu, Șașka ku Arnaglaua șî Gorńana ku Kîrșĭa mare
— oblast Porečke Reke zahvata obalu Dunava sa Đerdapom, Miroč, Deli Jovan, Šašku sa Rudnom Glavom i Gornjane sa Velikim kršom
* țînutu kîsîtorit ku Rumîń țîńe đila Muraua la zovîrńit, pănă la Ćimuok la rîsarit
— oblast naseljena Vlasima zahvata od Morave na zapadu do Timoka na istoku [Por.]
* muĭarĭa a țînut frîu, da uomu ku umîru supus a țînut karu sî nu să rastuarńe
— žena je držala uzde, a muž je podmetnutim ramenom pridržavao kola da se ne preture
* Vuoĭna Duman țîńe muĭarĭe đin Vaļakuańa
— Vojin Duman ima ženu iz Valakonja
* ma țînu la vuorbă pînă-n zavrńitu suariluĭ
— zadržao me u razgovoru do zalaska sunca
* sî țînură kîńi đi mińe pîn nu trekuĭ konvĭeĭu
— psi su me pratili dok ne pređoh krivinu
* tata-muoș a țînut minće mulće povĭeșć
— moj pradeda je pamtio mnogo priča
* muma mi-a țînut parće kînd a vrut tata sî ma bată
— majka me branila kad je otac hteo da me bije 7. pratiti nekoga ili nešto pogledom
* țîńe uoki la ĭa pînă trăśe pi drum
— prati je pogledom dok prolazila putem 8. čuvati
* țîńe dăćinļi aļi batrîńe
— čuva stare običaje [Crn.]
* aldrakuluĭ uom a fuost, s-a țînut ku mulće muĭerĭ
— vragolast čovek je bio, imao je mnogo ljubavnica
* lumĭa țîńe kî mulće ađeturĭ sa pĭerdut kă kređința a batrînă a slabit
— ljudi smatraju da su se mnogi običaji izgubili jer je stara vera oslabila [Por.]
* o pasarikă țîuańe în salkă
— neka ptičica cijuče na vrbi [Crn.]
* îm țîuańe urĭakĭa, sigurat ma vorbĭașće vrunu đi rîău
— pišti mi uvo, sigurno me neko ogovara [Por.]
* ļesńe surḑășć, đ-atîta țîońală
— lako ogluviš, od tolikog cijukanja [Por.]
* śe va țîpa puorśi atîta, kî ļ-am dat đi mînkare?
— zašto li svinje toliko skiče, kad sam ih nahranio?
* nu țîpa kopiļe, kă vińe mum-ta sî-ț đa țîță
— ne vrišti, dete, jer dolazi majka da te podoji [Por.]
* în țara surdă, ńima n-auđe țîpîtu-n lume, ma kît đi tare sî fiĭe
— u gluvoj državi niko ne čuje jauk u narodu, ma koliko jak da bude [Por.]
* muĭarĭa n-are țîpeńiĭe în mîń ka uomu, șî nu puaće să bată la parĭ în gard ku boruosu; aăla ĭe lukru voĭńiśiesk
— žena nema snagu u rukama kao muškarac, i ne može maljem da nabija kočeve u ogradi; to je muški posao
* țapa nuĭe batută bińe, șî nare ńiś o țîpeńiĭe, are klańa ĭuta sî kadă
— stožer nije dobro nabijen i nema nikakvu čvrstinu; plast ima brzo da padne [Por.]
* ku țîperig a ļekuit gîlśiļi la kopiĭ kînd s-a obrinćit
— nišadorom je lečena upala krajnika kod dece [Crn.]
* am kumparat la muĭere țîpĭeļ nuoĭ
— kupio sam ženi nove cipele [Bran.
* sîśararîm grîu, ramasîră numa țîporază
— požnjeli smo žito, ostadoše samo bodljike [Crn.]
* ma-nbrukaĭ în tr-un țîporag
— nagazio sam na jednu bodljiku [Por.]
* nu puoț sî duorm đi griĭirĭ: tuota nuapća numa „țîr-țîr” supt ferĭasta-mĭa
— ne mogu da spavam od zrikavaca, celu noć samo „zri-zri!” pod mojim prozorom [Por.]
* sî baź sama: kînd va țîrai śuava pin kuoș, să șćiĭ kă s-a varsat saku ku buobiļi
— da paziš dobro: kada bude nešto zveckalo u košu, da znaš da se odvezao džak sa zrnevljem
* baće pĭatra đi rupĭe, numa țîrîĭe pi puod
— bije grad pa cepa, samo zvecka po krovu [Por.]
* țîraĭală s-auđe kînd kad țîrțari, kînd baće pĭatra, or kînd sa varsă buobiļi đin sak
— zveckanje se čuje kada pada krupa, kada bije grad, ili kada se prospu zrna iz džaka [akc.
* (u izr.) o țîră
— nešto malo
* a lukrat o țîră la rudńik, șî s-a lasat
— radio je nešto malo u rudniku, pa je napustio
* nu puot să fak koļașa, kî mĭ-a ramas numa o țîră đi fańină
— ne mogu da napravim kačamak, jer mi je ostalo vrlo malo brašna
* śarkă o țîră
— probaj malo, pokušaj [Por.]
* kînd kad țîrțari, zapada sa korožîașće, șî kopiĭi puot să mĭargă pi ĭa, șă sî nu sa skufundă
— kada pada krupa, na snegu se stvara kora, po kojoj deca mogu da idu a da ne propadnu
* sa kĭamă țîrțarĭ, kî sînt marunț, șî țîrîĭe kînd kad
— z ovu se „circari” jer su sitni, i zveckaju kad padaju [Por.]
* ku pluaĭa a batut șî țîrțarikă
— uz kišu padali su i „cigančići” [Crn.]
* o uală đi țîrțarĭ, prînḑ đi tuoț
— grne graha, ručak za sve [Crn.]
* a mînkat tuot, a lasat numa o țîrikiță đi pîńe
— pojeo je sve, ostavio je samo majušni komad hleba [Por.]
* vaka, uaĭa or kapra sa țîrkuańe kînd ĭe bolnauă, șî nu sa puaće mulźa kalumĭa, numa kîćikîta
— krava, ovca ili koza se izmuzuje kad je bolesna, i ne može dobro da se muze, nego samo pomalo
* s-a dus baba să țîrkuańe vaka, kî kopilașu kată lapćișuor
— otišla baka da muzne kravu, jer detence traži mlekce [Por.]
* akoluo ĭe așa đi țîrmuruos đi ńiś kapra nu puaće sî paskă
— tamo je toliko strmo da ni koza ne može da pase [Crn.]
* Țîrna izvorĭaḑă supt Brĭeza, primĭașće la đirĭaptă ogașîaļe Bigru șî Ogașul mare, da đi la stînga pi Fiļișana, șî sa împreună ku Pĭeku la Dîbiļug
— Crna izvire ispod Breze, sa desne strane prima potoke Bigar i Veliki potok, a s leve Filišanu, i uliva se u Pek kod Debelog Luga [GPek]
* ĭuo nu șćiu ńiś un uom s-a fi fuost țîsatuorĭ, aăla ĭe numa lukru muĭerĭesk
— ja ne znam ni jednog muškarca da je bio tkač, to je samo ženski posao
* țîsatuarĭa ĭe muĭarĭe kare țîasă în razbuoĭ
— tkalja je žena koja tka na razboju
* mama a fuost tare bună țîsatuare
— baka je bila jako tobra tkalja [Por.]
* a ramas đi la mama o gramadă đi țîsaturĭ, am đi gînd să ļi vind, să nu ļi manînśe muoļi
— ostala je od bake gomila tkanja, imam nameru da ih prodam, da ih ne izjedu moljci [Por.]
* nuoĭ șađem la umbră, da drako-la đi kopil veńi ku un maț, șî - țîș! - ńi udă șî fuźi
— mi sedimo u hladu, a ono đavolje dete dođe sa nekim crevom, i - šik! - poprska nas i pobeže [Por.]
* sari śĭepu, șî đin butuoń țîșńi vinu
— izbi čep, i iz bureta šiknu vino [Crn.]
* lukraĭ pi-n zapușală mare, pănă nu-m țîșńi sînźiļi pi nas
— radio sam po elikoj vrućini, dok mi krv nije šiknula iz nosa
* kopiļe, dakă ći măĭ prind kă furĭ, o să ći bat pănă kakățî nu va țîșńi đin ćińe
— dete, uhvatim li te još jednom u krađi, ima da te bijem dok govna ne budu šiknula iz tebe [Por.]
* đi fakut țîșńituarĭe îm trîabĭe brîśag, bît đi suok, bîćiśel đi razbik, șî kîlț
— za izradu prskilice treba mi britva, zovin štap, štapić za klip, i kučina [Crn.]
* la nađitura lu mațîļi đi apă, a bîșńit o țîșńitură marĭe
— na sastavku creva za vodu, izbio je veliki mlaz
* țîșńitura-ĭa nu mîĭ askultă pi ńima
— taj nadmenko ne sluša više nikog [Crn.]
* la lovit țîșńitură
— dobio je proliv (Tanda) [Por.]
* kopiî, sî taśeț, țîu sî n-aud!
— deco, ućutite, „ciu” da ne čujem! [Por.]
* țoapă grĭa, đin ĭel ĭasă num prostîĭ șî gruzaviĭ
— težak glupan, iz njega izlaze samo prostote i bljuvotine [Por.]
* au kuļes porumbu șî astădz au đe gînd să taie tuļeńi șî să fakă țoță
— obrali su kukuruz i danas planiraju da poseku šašu i naprave kope [Pad.]
* sa đisparțî đi nuoĭ, șî - țof! țof! - trĭeku pin apă, da nuoĭ rîmasîărîm la marźină
— odvoji se od nas, i - šljap! šljap! - prođe kroz vodu, a mi ostadosmo na obali [Por.]
* gîșćiļi s-a dus la baltă, șî kînd înśepură a țofaĭa pin apă, sa spumîntară kîńi, șî-n śepură a latra, parke lupi tună pista iĭ
— guske su otišle na baru, i kada su počele šljapati po vodi, psi se uplašiše, i počeše lajati kao da kurjaci kidišu na njih
* țuafîĭe pin morśilă
— gaca po blatu [Por.]
* kînd înprauna ńinźe șî pluaĭe, sî faśe țofaĭală
— kada zajedno padaju sneg i kiša, nastaje lapavica [Crn.]
* a fakut țoļiță đi kopilaș kare a pļekat la șkuală
— izradio je odelce za mališana koji je pošao u školu [Por.]
* țopîrlan ĭe kopilandru, ńiś kopil, ńiś baĭat, numa śuaua pintra ĭaļe
— „coprlan” je dečarac, ni dete, ni momak, nego nešto između [Por.]
* într-o vrĭamĭe am lukrat la țrepană
— jedno vreme sam radio na crepani [Por.]
* veńi un țreparĭ, șî ńi-n trabă dar ńi trîabe țrĭep
— došao je jedan crepar, i pitao nas je da li nam treba crep [Por.]
* vîntu mĭ-a luvat țrĭepu đi pi ștală
— vetar mi je odneo crep sa štale [Crn.]
* a dus o gramadă đi țrĭepurĭ, șî ĭa lasat l-înga gard
— doneo je gomilu crepova, i ostavio ih je pored ograde
* țrĭepu ĭe astrukamînt nuou, a ĭeșît înkuaśa, pi dupa ratu-sta ku ńamțî
— crep je nova vrsta pokrivača, pojavio se ovamo, posle rata sa Nemcima [Por.]
* țuala sa-nbrakă șî sa puartă
— odeća se oblači i nosi [Por.]
* la țuțur kurĭe apa, moara sî kumparăm nuou
— na slavini curi voda, moramo da kupimo novu (s. Topolnica)
* s-a fakut țuțurĭe supt strĭeșîna kășî
— napravile su se ledenice ispod nadstrešnice
* bagă sama, să nu ći-nbruś în țuțuro-la
— pazi, da se ne nabodeš na taj šiljak
* stă țuțur
— štrči; stoji uspravno [akc.
* s-a taĭat la piśuor ș-a sînźiļi la tośit ku țuțuruoĭu
— posekao se na nozi, i krv je šiknula u mlazu [Por.]
* a fakut borđiu la luok înkis, n-a fuost țug đestul să tragă fumu, șî ma mir kum nu ĭa kĭorît gluaćiļi đ-atîta fumaćeu
— napravio je zemunicu na zaklonjenom mestu, nije bilo dovoljno promaje da povuče dim, i čudim se kako mu glota nije oslepela kod tolike dimčine?
* kuoșu nu mi bun, pî muara kînd kuok la șporĭet să țîn țugu đeșkis
— dimnjak mi nije dobar, pa moram kad pečem na šporetu da cug držim otvorenim [Por.]
* la kar đi buoĭ a fuost măĭ puțîn patru țugurĭ, la tuata uosîĭa kî ći duauă; a țînut uosîĭa ļegată đi drik
— na volovskim kolima bilo je najmanje četiri cuga, na svakoj osovini po dva; držali su osovinu vezanu za trap [Por.]
* kopsăĭ kuomina, șî fakuĭ țuĭkă numa kît đi kasa nuastră
— ispekao sam kominu, i napravio sam rakije tek koliko za našu kuću [Crn.]
* nuoĭ la rakiĭe iĭ ḑîśem țuĭka numa kînd ńis kîta-n voĭa bună
— mi rakiju zovemo cujkom, samo kada smo malo pod gasom [Por.]
* asară s-a țukat ku furiș đi parinț
— sinoć su se ljubili krišom od roditelja [Crn.]
* đimult kopiĭi a țukat mîna l-aĭ batrîń
— nekada su deca ljubila ruku starijima [Por.]
* a krĭeskut fećița, bună ĭe đi țukat
— odraslo je devojče, dobro je za ljubljenje [Por.]
* țup-țup, op-op!
— cup-cup, hop-hop!
* kopuoĭi răđikară ĭepuru, da ĭel, saraku, țup koļa, țup koļa, șî skapă
— kerovi podigoše zeca, a on, siroma, cup onde, cup onde, i uteče [Por.]
* kopilu a pļekat în piśuare, șî numa țupîĭe đi drag
— dete je prohodalo, i samo skakuće od radosti
* țupîĭe în luok sî sa îngalḑîaskă
— skakuće u mestu da se zagreje [Por.]
* am kopiĭ tare ńimĭarńiś, șî đi mulće uorĭ îm vińe sî noroḑîăsk đi țupaĭala-luor pin kasă
— imam jako nestašnu decu, i ponekad mi dođe da poludim od njihovog cupkanja po kući [Por.]
* će uĭtă, în śe țurfurĭ sa îmbrakat, kum nu-ĭ rușîńe?
— gledaj, u kakve se dronjke obukla, kako je nije stid?
* atîta đi sarak am fuost, đ-a-nmĭers numa-n ńișći țurfurĭe, adunaće đi pin gunuaĭe
— toliko sam bio siromašan, da sam iašao samo u nekim dronjcima, sakupljenim sa đubrišta [Por.]
* ș-akuma ĭasă-n lume tuot țurfuruos, dakă lukră, ș-are đin śe s-îș fakă țuaļe uomeńeșć
— i sada ide sav dronjav, iako radi, i ima odakle da sebi napravi ljudsku odeću [Por.]
* kînd vrĭeĭ kalu să mĭargă înapuoĭ, zbĭerĭ „țurik-napuoĭ!”, da pi vaś zbĭerĭ „stu-napuoĭ!”
— kada hoćeš konja da teraš unazad, vičeš „curik-nazad!”, a na krave vičeš "stu-nazad!" [Por.]
| č |
* vorba „čată” la noĭ a-nbătîrńit și s-a pĭerdut, akușa număĭ să spuńe „čată”
— reč „čată” kod nas je zastarela i nestala, sada se više ne kaže „čată” [Kmp.]
* a porńit ploaĭa, da ĭeu am uĭtat čedîru, și toată m-am udat
— počela je kiša, a ja sam zaboravila kišobran pa sam sva pokisla [Tim.]
* čina ĭe după če să duče soarele la skapît
— veče je posle zalaska sunca
* muĭerĭa mîńioasă, n-a sprimit ńimik ďе čină
— ljuta žena, nije spremila ništa za večeru
* čina prazńikuluĭ ĭe seara în oki prazńikuluĭ
— naveče je večera u oči slave [Kmp.]
| ć |
* vaka karĭe arĭe-nvățu sî tragă la „ća”, sî-nžugă đi đirĭapta, șî kînd trîabĭe abatut karu la đirĭapta, numa sî strîgă „ća”
— krava koja ima naviku da vuče na „ća” (udesno), preže se sa desne strane, i kad kola treba da se skrenu u desno, samo se vikne „ća” [Crn.]
* lumĭa nuastră a kuļes ĭarbă ńagră, șî ĭarna a fĭert ćaĭ đi tușît șî durut la burtă
— naši ljudi su brali nanu, i zimi kuvali čaj protiv kašlja i bolova u stomaku [Crn.]
* măĭ bun ćaĭ ĭe đi fluarĭa đi ćiĭ
— najbolji čaj je od lipovog cveta [Por.]
* nuĭe bun sî puorț kuțîtu fîră ćakă, kî puoț sî ći taĭ
— ne valja da nosiš nož bez kanija, jer možeš da se posečeš [Crn.]
* ćakă đi dus kuća, đi askuțît kuasa
— futrola za nošenje brusa, kojim se oštri kosa (Plavna) [Pad.]
* ćakma-n puop s-a skobit ku alat karĭe s-a kĭemat „pruosîk”
— žljeb u direku dubio se alatom zvanim „prosek”
* kasă în ćakme
— čatmara [Crn.]
* în lume s-a bagat o ćamă đi fuamiće
— u narod se uvukao nekakav strah od gladovanja
* kopiĭi đi ćamă s-a ļekuĭit ku điskînćik
— deca su od straha lečena bajalicama [Crn.]
* kînd daĭ ku ćamĭa-n grindă, vĭeḑ stîaļe vĭreḑ
— kad temenom glave udariš u gredu, vidiš zelene zvezde
* întra ćamĭe șî gîtu ĭe parśelu kapuluĭ kare sa kĭamă śafă
— između temena i vrata nalaz se deo glave koji se zove potiljak [Por.]
* ćask ĭe fakut đin patru blanuț înkruśișaće, kare sa pun pi varḑă în pućină, da pi ĭaļe sa puńe o pĭatră, să pisaḑă varḑa în apă, să nu fiĭe-n săk
— pritiskivač je napravljen od četiri ukrštene daščice, koje se stavljaju na kupus u kaci, a na njih se stavlja jedan kamen, da pritisne kupus u rasol, da ne ostane na suvom (Tanda)
* ćasku ĭe o ļaspiđe ńaćidă, skuasă đi la fundu rîuluĭ, ku kare sa pisaḑă varḑa akră în kadă
— pritiskivač je jedan gladak pločast kamen, izvađen sa dna reke, kojim se pritiska kiseli kupus u kaci (Rudna Glava) [Por.]
* ćaĭu sî bĭa đin ćașkă marĭe
— čaj se pije iz velike šolje [Crn.]
* ćeća la nuoĭ sa ḑîśe numa la suora lu tata
— ćeća se kod nas kaže samo za očevu sestru
* uomu lu ćeća ĭe matușuoń
— ćećin muž je teča
* ćećo, vinu pănă la nuoĭ
— ćeća, dođi do nas
* la suora lu muma ḑîśem ćeĭkă
— majčinoj sestri kažemo tekta [Stig]
* ćeće ĭe suora lu tata ș-alu muma
— ćeća je majčina i očeva sestra (Zlot, zapadna polovina)
* ćeiru ĭe pașuńe đi viće, îngrađită, pi kare vićiļi pask fara pîkurarĭ
— čair je ograđeni pašnjak, na kome stoka pase bez čobanina [Por.]
* đin ļiemnu đi ćeĭ sa fakut blîăń đi loitre đi kar, da fluarĭa đi ćeĭ sî kuļaźe đi ļekuit durĭarĭarĭ la burtă
— od lipovog drveta rezale su se daske za kanate na kolima, a lipov cvet se bere za lečenje bolova u stomaku
* ku kuaža supțîrĭe a đi ćeĭ lumĭa đimult a ļagat viĭa
— lipovom likom su ljudi nekada vezivali vinovu lozu [Crn.]
* ćeĭkă ĭe suora lu tata ș-alu muma
— tetka je očeva i majčina sestra
* uomu lu ćeĭka ĭe mutușuoń
— tetkin muž je tetak (teča) [GPek]
* am ramas sarak đi mik, pî m-a krĭeskut ćeĭkă ku mutușuońu ka pi kopilu luor
— ostao sam od malena siroče, pa su me podigli tetka i teča kao svoje dete [Por.]
* ćeće, unđe mutușuońu?
— tetka, gde je teča? (Zlot, zapadna polovina) [Crn.]
* în tîlvă a krskut ćekĭar đi nu puoț sî strabaț
— na brdu je izrastao čestar, de ne možeš da se probiješ [Crn.]
* ćikar ĭe o padure maruntă đi nu puoț sî mĭerź pin ĭa
— šikara je sitna i gusta šuma da ne možeš da ideš kroz nju [Por.]
* đi śe ć-aĭ ćemĭa đi moruoń, daka moruoń nu ĭastă?
— zašto bi se plašio vampira, ako vampira nema?
* saćanu mîĭ mult sî ćamĭe đi sîaśită șî đi pĭatră
— seljak najviše strepi od suše i od grada [Crn.]
* đi kînd m-am mîritat, barbatu ma ćamĭe ku Pîătru, kî mĭ-a fuost vrodată baĭat, da ĭuo ku uomu akuma n-am ńimika
— od kad sam se udala, muž me sumnjiči zbog Petra, jer mi je nekada bio momak, a ja sa čovekom sada nemam ništa [Por.]
* traĭu mĭ-a fuost pļin dă ćerlam
— život mi je bio pun čemera [Pom.]
* o vakă arĭe, șî ńiś pi ĭa nu o puaće ćesala kum trîabe
— jednu kravu ima, pa ni nju ne može timariti kako valja [Crn.]
* kalu ĭe ćesalat, puoț sî-l înkaļiś șî să pļeś la drum
— konj je istimaren, možeš da ga uzjašeš i kreneš na put [Crn.]
* la panađur muara sî kumpîr ćesală nuauă, kî la asta îĭ sa mînkat đințî
— na vašaru moram da kupim novu češagiju, jer su se na ovoj izjeli zupci [Crn.]
* ku ćesala sa ćesaļaḑă măĭ mult vaśiļi, da s-a ćesalat șî kaĭi, kare ĭ-avut
— češagijom su se najviše timarile krave, a timareni su i konji, ko ih je imao [Por.]
* bîtu đi piskuańe đi salkă sî puaće raćeḑa, ore ćeșî
— štap za pištaljku od vrbe može se iseći ravno, ili iskositi [Crn.]
* în ćeșîlă lukratuori a dus mînkarĭe la lukru
— u torbici su radnici nosili hranu na posao [Por.]
* kînd oltańeșć, raćeḑu la pĭelț trîabĭe sî fiĭe ćešît
— kad kalemiš, rez na pelceru treba da bude iskošen [Crn.]
* kînd muĭerļi fak fifă, taĭe țaua la un kîpatîń ćeșît, da alalt ăl lasă astupat
— kada žene prave „fifu”, seku otvoreni kraj cevčice ukoso, a drugi ostave da bude zatvoren (Jasikovo) [GPek]
* în luok sî taĭe bîrna đirĭept, ĭel ĭa fakut ćeșîtură
— umesto da iseče gredu pravo, on ju je isekao ukoso [Crn.]
* ćeză n-avut tuot nat, numă găzdoćińļi
— čeze nije imao svako, samo bogataši [Por.]
* ku „ćibi” sa dudîĭe kîń đ-aĭ măĭ miś șă blînḑ, pi aĭ marĭ ći zbĭerĭ „mîrș”
— sa „čibe” se teraju manji i pitomiji psi, a na velike vičeš „marš” [Por.]
* tuată kasa a avut ćigańe adînkă ku piśuarĭe, karĭe sî puńe pi fuok, ćigańe ku kuada lungă, șî ćigańe mikă ku kuada skurtă
— svaka kuća je imala dubok tiganj sa nožicama, koji se stavlja na vatru, tiganj sa dugačkom drškom, i mali tiganj sa kratkom drškom [Crn.]
* ĭastă duauă fĭelurĭ đi ćigăń: skunđe, fara piśuare, kare s-a pus pi firastău, șî ku triĭ piśuare șî ku kuadă, kare s-a pus pi vatra fuokuluĭ
— ima dve vrste tiganja: plitki, bez nogu, koji se stavljao na sadžak, i sa tri noge i drškom, koji se stavaljao na ognjište [Por.]
* am fuost sarak, ș-am ćigorit đi tuaće
— bio sam siromah, i uskudevao sam u svemu
* nu vor kopiĭi miĭ sî ćigorĭaskă đi ńimika
— ne želim da moja deca žude ni za čim [Por.]
* traĭu-ntrĭeg mĭ-a fuost numa o ćigoriĭe mare, am tras kin șî nakaz ka ńima pi lume
— ceo mi je život bio samo jedna velika nemaština, trpeo sam muku u tegobu kao niko na svetu [Por.]
* am krĭeskut fara parinț, șî kopilariĭa-mĭa a fuost ćigorită șî amarîtă
— odrastao sam bez roditelja, i moje detinjstvo je bilo oskudno i gorko
* mis ćigorit đi tuaće
— oskudan sam u svemu [Por.]
* ćiĭu mirusă frumuos
— lipa lepo miriše
* đin lubarĭ đi ćiĭ pîkurari fak buśin
— od lipovog debla pastiri prave rikalo [Por.]
* ćiĭu sa skuaće đin skuarca lu lubarĭ đi ćiĭ
— lika se vadi iz kore lipovog drveta
* ku ćiĭu sa ļagă snuopi đi grîu
— likom se vezuju snopovi žita [Por.]
* ćiĭ pîśuos ĭe tare ļemn
— crna lipa je jako drvo [Por.]
* am dus piuku la maĭstur kî-ĭ s-a frînt ćiku
— odneo sam pijuk majstoru jer mu se polomio šiljak [Crn.]
* puĭi-n kuĭb așćată pi mumî-sa ku ćiku kaskat
— ptići u gnezdu čekaju majku sa otvorenim kljunom
* puĭu đi gaină are ćik, da gaina șî kokuoșu au ćuok
— kokošje pile ima kljunić, a kokoška i petao imaju kljun
* o, mînka-ț-ar mama ćiku!
— o, poješće ti baba „pužić”! [Por.]
* tata a-nćins pĭaļa đi puork în ļiemn, va ćikai pîăsîrļi unsura đi pi ĭa
— otac je razapeo svinjsku kožu na drvetu, da ptice iskljucaju masnoću sa nje [Crn.]
* pĭaļa đi puork, ś-a-nćinso tata pi gard, tuată ĭe ćikaită đi pîăsîrĭ
— svinjska koža, koju je otac razapeo na ogradi, sva je iskljucana od ptica
* nuku ĭe pîn le vîr ćikait đi vîrdîărĭ
— orah je do vrha iskljucan od detlića [Crn.]
* đarîndu pi lînga luok a krĭeskut ćikarĭ đes, đi nu măĭ puoț treśa
— svuda oko njive izrasla je gusta šikara, da ne možeš proći [Por.]
* kopiĭ mulț, kasa pļină, n-aĭ o țîră đi ćiknă pista ḑî đi iĭ
— dece mnogo, puna kuća, nemaš ni malo mira preko dana od njih
* n-are ćiknă la ođină
— nema mira za vreme odmora
* (u izr.) fara ćiknă
— bez mira, spokoja; neprijatan [Por.]
* nu măĭ am ćikńală đi kopilama-sta
— nemam mira od ove dečurlije [Por.]
* kînd ăl vîăd kî șîađe la masă, nu-m ćikńașće prînḑu
— kad ga vidim da seda za sofru, ne prija mi ručak [Por.]
* ćimpu ĭe bun, kî nuĭe prĭa ploĭuos
— vreme je dobro, jer nije previše kišovito
* dakă va fi șî ćimpo-sta uskaśiu ka al đi an, arĭe sî fiĭe marĭe fuamiće
— ako će i ova godina biti sušna kao predhodna, biće velika glad [Crn.]
* la ćimp, în vrĭamĭa-sta, să ńi gasîm ĭară
— dogodine, u ovo vreme, da se nađemo ponovo
* ćimp rîău, ńirođituorĭ
— loša godina, nerodna
* a trĭekut ćimpurĭ șî ćimpurĭ đ-atunśa
— prošla su leta i leta otada
* ćimpol trĭekut
— prošlo leto (prošlog leta) [Por.]
* grîu ĭe akuma ćimpuriu, pi la Vidum o să ažungă đi sîśerat
— pšenica je sada ranije dozrela, oko Vidovdana će stići za žetvu
* karĭe a avut mńeĭ ćimpuriĭ, puaće sokoći la vro dobîndă
— ko je rano dobio jagnjad, može računati na neku zaradu [Crn.]
* mi sa-m pare kă śuaua s-a skimbat pi pomînt: parke akuma padurĭa înverḑîașće măĭ ćimpuriu đi kît kînd am fuost ĭuo kopil mik
— čini mi se da se nešto promenilo u svetu: kao da sada šuma ranije ozeleni nego kada sam ja bio malo dete d. a godinu kao vegetabilni ciklus
* an ćimpuriu
— godina kada letina ranije dozreva [Por.]
* koļibiļi đi bîtrîńață n-avut ćindă, đikît numa oźak ș-o suobă or doa
— starinske kolibe nisu imale trem, samo odžak i jednu ili dve sobe
* kașketu đinainće are ćindă, șî đi ĭa prinḑ ku mîna kînd dubuorĭ kașkĭetu, or kînd ăl puń în kap
— kačket spreda ima štitinik, koji hvataš rukom kad skidaš kačket, ili kad ga stavljaš na glavu [Por.]
* uomu al ćinîr tuot puaće
— mlad čovek sve može
* buou sî-nvață la žug pîn ĭe ćinîr
— vo se uči da vuče jaram dok je mlad
* puomu sî oltańašće pîn ĭe ćinîr
— voćka se kalemi dok je mlada
* padurĭa ćinîră nu să taĭe
— mlada gora se ne seče [Crn.]
* puoț sî ḑîś kî ĭe mîăru, ka puomu, ćinîr, da đi mară, ka puamă, nu: đi mară atunśa ḑîś kî ĭe krudă
— možeš da kažeš za jabuku kao voćku da je mlada, ali za jabuku kao plod, ne: za jabuku tada kažeš da je nezrela
* a murit uom ćinăr
— umro je kao mlad čovek [Por.]
* tuot ćińerișu s-a dus în sat la uoră
— sva mladež je otišla u selo na igranku
* akuma ćińerișu puartă pîăru lung
— sada omladina nosi dugu kosu [Crn.]
* ćińerĭața ĭe mîndră dakă n-aĭ ńiś o grižă
— mladost je lepa ako nemaš nijednu brigu [Crn.]
* ćińerĭață ĭuta trĭaśe
— mladost brzo prolazi [Por.]
* kožokari a mestakat varu ku ćipsă kînd a ștavait fuoĭi đi kožuaśe
— ćurčije su mešali kreč i stipsu kad su štavili kože za kožuhe [Crn.]
* muĭarĭa kare avut ibomńik, dupa śe s-a đisparțît đi ĭel, ku furiș a dat pi đi źuos ku ćipsa, să nu priśĭapă barbatu k-a fuost đi kurînd ku ibomńiku; ćipsa-ĭa atîta o „strînźe”, đi barbatu ginđașće kă ĭe ĭa înźir đi muĭarĭe
— žena koja je imala ljubavnika, kada se rastane s njim, krišom se dole protrlja stipsom, da muž ne primeti kako je skoro bila s ljubavnikom; stipsa je tako „stegne”, da muž pomisli da je ona anđeo od žene [Por.]
* în ćipsîĭa marĭe am kuopt pîńa, da-n a mikă karńe
— u velikoj tepsiji ispekla sam hleb, a u manjoj meso [Crn.]
* ćipsîĭa nuĭe vas batrîn, kî aĭ nuoștri aĭ batrîń a șćĭut numa đi vas đi pomînt, șî đi ļiemn: đi uaļă, śirińe, strakină, bļid ...
— tepsija nije starinsko posuđe, jer su naši stari znali samo za glineni i dreveni sud: grne, crepulju, kalenicu, bljudu ... [Por.]
* ćipșîna nuĭe ńiś đi pașuńe, ńiś đi kuasă
— tipac nije ni za pašu, ni za kosu [Crn.]
* veńi o pasîrikă la ferĭastă, șă „ćirik-ćirik”, parke vrĭa să-m spună śe s-îm spună
— dođe jedna ptičica na prozor, pa „čirik-čirik”, kao da hoće nešto da mi kaže [Por.]
* pîăsîrļi ćirikîĭe, a veńit primovara
— ptice cvrkuću, došlo je proloće
* nu ćirikai ka koțofana pi gard
— nemoj džakati kao svraka na plotu [Crn.]
* đin padurĭe s-auđe ćirikaĭală tarĭe
— iz šume se čuje glasno cvrkutanje
* s-auđe ćirikaĭală ka la tuors
— čuje se čavrljanje kao na prelu [Crn.]
* lasîće đi ćirikaĭală, numa dakă țî drag đi mińe, spuńe đeșkis
— mani se „čijukanja”, nego ako me voliš, kaži otvoreno
* o sî va ĭasă ćirikaĭala-ĭa pi nas
— ima da vam izađe to domunđavanje na nos [Por.]
* Ćirikuavĭa ĭe o ḑîvă în marta, atunśa ĭe nunta păsîrilor
— Ćirikova je jedan dan u martu, tada je ptičja svadba
* atunśa gaińiļi nu strîź la buobe, numa ļe laș sî sa aduńe sîngure
— tada živinu ne vabiš na zrna, nego je puštaš da se skuplja sama [Zvizd]
* Ćirikuva ĭe ḑîua śuarîlor aļi marĭ, șî sî kađe mńerkurĭ pi Saptamîna pistriță, karĭe ĭe înainća saptamîńi ku Muoșî đi pipćeĭ
— Ćirikuva je praznik velikih ptica, i pada u sredu Šarene nedelje, koja je pre sedmice sa Pihtijnim zadušnicama
* đin tuaće saćiļi pi Vaļa Ćimuokuluĭ, Ćirikuva sî sarbĭaḑă numa în Osńiśa
— od svih sela u Crnoj Reci, Ćirikuva se praznuje samo u Osniću [Crn.]
* uom vrĭańik șî sîrńik ćistîașće tuot dupa ĭel, nu lasă ńiś o imală
— čovek vredan i uredan čisti sve za sobom, ne ostavlja nikakvu prljavštinu [Por.]
* feĭmĭa ĭe ćistuoćiță la șkuală, șî tuot ćistîtu akoluo kađe pi ĭa
— ćerka mi je čistačica u školi, i celo čišćenje tamo pada na nju [Por.]
* am ćistît kalumĭa, ș-akuma nu mi rușîńe, kă așćet guoșći ku kasa ćistîtă
— čistila sam dobro, i sada me nije stid, jer čekam goste sa čistom kućom [Por.]
* așćetaĭ tuota ḑîua într-un kuodńik să vină duolturu, la urmă nu veńi duolturu numa veńi o ćistuoćiță șî sa luvă dupa mińe đ-akolo
— čekao sam čitav dan u jednome hodniku da dođe doktor, na kraju ne dođe doktor nego dođe jedna čistačica, i otera me odande [Por.]
* kopiĭi s-a învațat sî nuaće, șî sluobîd sa skaldă într-o ćișnă adînkă
— deca su naučila da plivaju, i slobodno se kupaju u jednom dubokom tišaku [Por.]
* pi dungă sî kuoș o ćivală ruoșîĭe, sî-m fiĭe krețanu mîĭ mîndru
— po obodu da ušiješ crveni porub, da mi suknja bude što lepša [Crn.]
* uomo-l žîăļńik ļagă o ćivală ńagră pi lînga gît
— čovek u žalosti, vezuje jednu crnu traku oko vrata [Por.]
* oĭ ćivi țîańiku sî nu să đistrîamĭe
— porubiću čaršav da se ne opara
* kînd vi ćivi mîńika la kîlțan, puot sî-l înbrak
— kad budeš porubila rukav na košulji, mogu da je obučem [Crn.]
* ćivigarĭa țîńe lanțu la kamin
— prečanica drži verige na kaminu (Osnić) [Crn.]
* ćivigarĭa la kamin țîńe ḑalarĭu
— prečanica na kaminu drži verige (Manastirica, Mlava) [Mlava]
* pazîașće uoĭļi pi ćivik, koluo în duoso-la
— čuva ovce na proplanku, tamo u onoj šumi [Crn.]
* spartură ĭe poĭana-n mižluoku duosuluĭ
— „spartura” je livada usred šume (Jasikovo) [GPek]
* kamașa țî ćivită, puoț s-o-nbraś
— košulja ti јe porubljena, možeš da je obučeš [Crn.]
* vînît ka ćivitu, vînît înkis
— plav kao čivit, tamnoplav [Por.]
* kroituorĭu a ćivit ku ață slabă, șî burka mi s-a rupt pi ćiviturĭ
— krojač je šio slabim koncem, i kaput mi se pocepao po šavovima [Por.]
* saku ku grîu kurĭe kĭ ĭe rupt pi ćiv
— džak sa pšenicom curi jer je iscepan po šavu [Crn.]
* ćizu a mĭeu a kapatat poziu đi sud
— moj imenjak je dobio poziv za sud [Crn.]
* a brĭe ćuzuļe, așa tu vorbĭeșć đi mińe?
— a bre imenjače, tako ti govoriš o meni? [Por.]
* uauļi la Pașć sa konđeĭe ku ćizap
— jaja se na Uskrs farbaju ćezapom [Mlava]
* askuțîĭ ćokîrlanu đ-amîndoă pîărț, șî akuma ma duk la tîrsît
— naoštrio sam obe strane trnokopa, i sada idem na tršenje [Crn.]
* Śe ćokńală sa va auḑa pi doso-la-n đal?
— Kakvo se to čukanje čuje gore u šumi?
* kară mirekuț, paza vasurļi đi ćokńală
— vozi polako, čuvaj sudove od čukanja [akc.
* aud bińe, ćokńașće śe ćokńașće la ușă toblarĭuluĭ, da kîńi nu latră
— čujem dobro, nešto čuka u vrata tora, a psi ne laju
* a kumparat un krśag đi la olarĭ, șî s-a-nbatat vrunđeva ka kurka; pi drum a kaḑut, șî krśagu s-a ćokńit la un luok, nuĭe măĭ đi trĭabă
— kupio je testiju od lončara, pa se negde napio ko ćurka; pao je na putu i testija se očukala na jednom mestu, nije više za upotrebu [Por.]
* n-am vasurĭ buńe, tuaće uaļiļi mi sînt ćokńiće
— nemam dobre sudove, svi lonci su mi čuknuti
* nu măĭ vorbĭașće kum trîabe, parke ĭe ćoknit
— ne govori više razumno, kao da je ćaknut [Por.]
* uala are ćokńitură, șî đ-aĭa nu vor s-o kumpîr
— lonac ima oštećenje, i zato neću da ga kupim [Por.]
* a pus oo în ćoksoĭ, și s-a dus
— stavio jaja u kesu, i otišao [Kmp.]
* lasî-ćie đi ćoraļiĭ, kă nuĭeș măĭ kopil mik
— mani se maštarija, jer više nisi malo dete [GPek]
* ću! ardîće fuoku!
— tu! vatra te spalila! [GPek]
* ću, brĭe! kum puaće sî fakă așa nîroḑîĭ?!
— tu, bre, kako može da pravi takve ludosti?! [Por.]
* mĭarźe-n ćuakă
— poštapa se
* ćuaka ĭe fakută đin bît pruost ku kîrļig, da kîržîĭa ĭe bît đi rîḑîmat, fakut frumus, đi maĭsturĭ kîržań
— „ćuaka” je napravljena od običnog štapa sa kukom, a „krža” je štap za poštapanje, lepo izrađen od strane majstora „kržana” [Por.]
* śe va lukra-n kuzńiță, nu șću, numa șćiu kă đin ćuakńitu-luĭ nu pućem sî durmim
— šta li radi u kovačnici, ne znam, samo znam da od njegovih čuknjeva ne možemo da spavamo [Por.]
* đi la maĭdan la Lugńița, am karat ḑîaśe kară đi ćumur đi ars tugla
— iz rudnika u Lubnici, dovezli smo desetoro kola uglja za pečenje cigle [Crn.]
* ćunku s-a umplut đi fuńiźină, șî furuna slab îngalḑîașće
— čunak je pun gareži, i furuna slabo greje [Por.]
* tuaće pîăsîrļi au ćuok, șî pi aĭa sî aļeg đin žuavińiļi aļilalće
— sve ptice imaju kljun, i po tome se razlikuju od ostalih životinja [Crn.]
* čuok-puok!
— kuc-puc! [Por.]
* ćuok đi kuće, o kućiĭe lunguĭată, skobită-n ļiemn, pi kare kosîtuori a duso la brîu; în ĭel a țînut kuća đi askuțît kuasa
— futrola za brus (vodijer), duguljasta kutija od izdubljenog drveta, koju su kosci nosili na pojasu; u njoj su držali brus za oštrenje kose
* muoșu Pîătru ku barba ćuok
— čiča Pera sa šiljatom bradom [Por.]
* vrodată, kînd n-a dus uamińi izmĭańe supt śuariś, đi ĭarnă a fakut un kĭes, în kare „a-nbrakat” pula, să nu-ngĭață đi frig; ĭ-a ḑîs „ćuok đi pulă”
— nekada, kada muškarci nisu nosili gaće ispod pantalona, za zimu su izrađivali jednu kesu, u koju su „oblačili” ud, da se ne smrzne od hladnoće; zvali su ga nakurnjak [Por.]
* ćuok ĭe sapă mikă, ku kuarńe or fara ĭaļe, đi sapat în bașćauă
— kopica je mala motika, sa rogovima ili bez njih, za kopanje u bašti [Por.]
* „ćur! ćur!” faśe vîžuoĭu đi lapće în gaļiată kînd sa mulg uoiļi
— „curk! curk!” pravi mlaz mleka u vedru, kad se muzu ovce [Por.]
* tuamna lapćiļi gruos, numa ćurîĭe đin țîță în gaļiată
— ujesen mleko gusto, samo štrca iz vimena u vedro [Por.]
* ćurku ĭe un fĭeļ dă țoală kare samînă la burkă fara mîńiś
— ćurk je deo odeće koji liči na sako bez rukava
* ćurku sa puaće faśa dîn pĭaļe dă uaĭe, atunśa samînă la kožuok
— ćurk se može praviti od ovčje kože, tada liči na kožuh
* ćurku ĭe țuală omeńaskă șă muĭerĭaskă
— ćurk je i muško i žensko odelo [Hom.]
* ćușu sî kuĭbarĭașće în butuarkă
— ćuk se gnezdi u duplji [Crn.]
* ćușu ḑîua nu vĭađe ńimika
— ćuk danju ne vidi ništa (s. Plavna) [Pad.]
* ćušuļe, đeșkiđeț uoki odată, da nu vĭeḑ śe-ț lukră muĭarĭa pin sat?
— rogonjo, otvori oči već jednom, zar ne vidiš šta ti žena radi po selu?
* bagă sama śe vorbĭeșć, nu fi ćuș
— pazi šta pričaš, ne budi glup [Por.]
* aĭa śe ĭe la sîrbĭ „palačinka”, la nuoĭ sa kĭamă „ćuș”, da aĭa śe nuoĭ kemăm „plaśintă”, sîrbi n-au, șî đ-aĭa plaśinta ńiś n-are nume sîrbĭesk
— ono što je kod Srba „palačinka”, mi zovemo „ćuš”, a ono što mi zovemo „plačinta”, Srbi nemaju, pa „plačinta” i nema srpski naziv (zas. Blizna, s. Rudna Glava)
* ćușka sa faśe đin plamad kare ramîńe dupa śe plumađeșć pîńa
— ćuška se pravi od testa koji ostaje posle mešenja hleba [Por.]
* ćușu faśem dîn fańină, ku kîta brînḑă: mĭastîś, puń în ćipsîĭe șî kuoś în șporĭet
— palačinku pravimo od brašna sa malo sira: mesiš, staviš u tepsiju i pečeš u šporetu
* alta fuarmă dî ćuș sa faśe dîn fańină mistakată ku kîta apă măĭ multă, puń brînḑă, șî ĭaĭ ku ļingura șî puń în untura kaldă-n ćigańe
— druga vrsta palačinke pravi se od brašna pomešanog sa malo više vode, staviš sir, i uzmeš kašikom i staviš u tiganj sa vrelom mašću (s. Medveđica) [Hom.]
* la nuoĭ ćuș s-a fakut așa: sparź uou, puń fańină, brînḑă, șî mĭastîś, mĭastîś, șă-l kuoś în ćigańe
— kod nas su se palačinke pravile ovako: razbiješ jaje, staviš brašno, sir, i mešaš, mešaš, i pečeš ih u tiganju
* asta śe sîrbi kĭamă „palačinke”, n-a fuost đi bîtrîńață, a ĭeșît dupa ratu-sta ku ńamțî; ļi kĭemăm șă pi rumîńașće „palaćinkĭe”
— ovo što Srbi zovu „palačinke”, nije bilo kod nas odavnina, pojavile su se posle ovoga rata sa Nemcima; zovemo ih i na vlaškom „palačinke” (Jasikovo) [GPek]
* pļakă odată, pănă kînd vi ćușći akoluo, dupa gardo-la
— kreni već jednom, dokle ćeš čučati tamo, iza te ograde
* (folk.) uomu kînd îmbătrîńașće, sa ćușćașće la parĭaće, șî la ḑîļe sokoćașće
— čovek kad omatori, pored zida se šćućuri i dane prebrojava [Por.]
| d |
* da, așa ĭe kum tu ḑîś
— da, tako je kako ti kažeš
* da or ba
— da ili ne [Por.]
* nu-ĭ da bań, k-îĭ dîă pi bĭare
— ne daj mu novac, jer će ga dati na piće
* ĭ-a dat în gînd
— setio se (palo mu je na pamet)
* s-a mîńiĭat, nu măĭ dîă pi la mińe
— naljutio, više ne svraća kod mene
* vaka nu sa dîă la źug
— krava ne prihvata jaram
* ĭuo am dat pi đin đal, da ĭel pi đin vaļe
— ja sam išao gornjom stranom, a on donjom
* țîńće bińe, nu ći da
— drž’ se dobro, ne daj se
* tare đi kap, nu sa dîă la ńima
— tvrdoglav, ne sluša nikog
* kînd îț dau o palmă, vĭeḑ stîaļe vĭerḑ
— kad ti udarim šamar, videćeš zelene zvezde [Por.]
* am vindut vaśiļi sî plaćesk dațîĭa la držauă
— prodao sam krave da platim dažbine državi [Crn.]
* la nuoĭ ĭe daćina sî puńem pomĭeń la-l muort pĭn la șapće ań dupa muarće
— kod nas je običaj da se umrlom stavljaju pomane sve do sedme godine posle smrti [Crn.]
* așa-ĭ daćina, grĭeu sa đizvață
— takva mu je navika, teško će se odučiti
* basanka așa ĭ-a fuost daćina, să nu traĭaskă mult
— valjda mu je takva bila sudbina, da ne živi dugo [Por.]
* ura-sta s-a žukat în tuaće saćiļi, ama sî kĭamă șî tramuriśa
— ovo kolo se igra u svim selima, ali se zove i „tramuriša” [Crn.]
* fiva kopil, fiva fată, la suora măĭ batrînă trîabe sî ḑîkă „dadă”
— bio dečak, bila devojčica, stariju sestru treba da oslovljava sa „dada”
* dada Mariĭa ĭe suora-mĭa măĭ mare
— dada Marija je moja starija sestra
* da-Ļena a fuos’ ku doĭ ań măĭ mare đi kît mińe
— da(da) Lena je bila dve godine starija od mene [Por.]
* daĭka mĭa, ku uoki ńegri
— moja draga, crnooka [Crn.]
* daĭkă iĭ ḑîś la ibomńikă, kînd će dragaļeșć ku ĭa
— „dajka” kažeš ljubavnici, kad joj tepaš [Buf.]
* daĭkă ĭe nume đizmerdat; kînd la vruna-ĭ ḑîś „daĭko, daĭkuțo”, ĭa înțaļiaźe śi ĭe ku ćińe, șî śe tu aĭ đi gînd
— „dajka” je mazno ime; kada nekoj kažeš „dajko, dajkice”, ona razume šta je s tobom, i koja ti je namera (Jasikovo) [GPek]
* kopilu șîađe pi punće șî dîăĭnîĭe piśuariļi
— dete sedi na brvnu i klati noge [Crn.]
* am lapîdat sfuara pistă krĭangă, șî la kopiĭ am fakut daĭnaĭuș
— prebacio sam konopac preko grane, i deci sam napravio ljuljašku [Crn.]
* dakă nu va fi așa kum ḑîś tu, o să fiĭ pîkatuos pănă la muarće
— ako ne bude tako kako ti kažeš, bićeš grešan do smrti
* dakă tatî-su nu va lasao sî sa mariće dupa baĭato-la, pî șî mumî-sa dakă va țîńa parća ku tatî-su, ĭa la urmă tot o să fugă, șî ĭar’ o să fiĭe pi plaku iĭ
— ako je otac ne bude pustio da se uda za tog momka, i ako i majka bude na očevoj strani, ona će na kraju sigurno pobeći, i opet će biti po njenoj volji [Por.]
* dakum đi nu
— kako da ne
* Ći duś mîńe la lukru? - Ma duk, dakum.
— Ideš sutra na posao? - Idem, naravno. [Por.]
* sî vaĭtă k-îl duarĭe rîău la burtă, muara sî fiĭe dalaku
— žali se da ga mnogo boli stomak, verovatno ima čir [Crn.]
* dalaku ĭe bubuoń, sa kuaśe șî învînațîașće
— dalak je čir; nagnoji i pomodri
* mi s-a fakut duoĭ dalaś, l-amîndoă tîălpĭ kîći unu
— izbila su mi dva prišta, na svakom tabanu po jedan
* dalaku au șî vićiļi
— „dalak” ima i stoka [Por.]
* în dalap s-a pus strîăkinļi, ļingurļi, zastruźiļi șî mînkarĭa śe a ramas
— u dolapu su držane panice, kašike, zastruzi i hrana koja nije potrošena [Crn.]
* pi marźina Ćimuokuluĭ a fuost dalapurĭ kîće șî baśaļe
— na obali Timoka je bilo onoliko dolapa, koliko i bašti [Crn.]
* dolap, ruată la apă, kare pista kurauă a mînat stružńița, or muara
— dolap, točak na vodeni pogon, koji je preko kaiša pokretao strugaru ili vodenicu [Por.]
* ku dalta sa faśe skobitură în blană
— dletom se dubi rupa u dasci [Crn.]
* dalta mi s-a-ntîmpit, trîabe s-o askut
— dleto mi se otupelo, treba da ga naoštrim
* daltă đi ļiemn
— drveno dleto
* daltă đi fĭer
— gvozdeno dleto [Por.]
* astară ńi duśem la șîḑîtuarĭe sî žukîăm damă
— doveče idemo na sedeljku da igramo micu [Crn.]
* đin podrum vińe un damf puturuos, sigurat śuava sa-npuțît
— iz podruma dolazi smrdljivi zadah, mora da se nešto usmrdelo [Por.]
* uomu ĭe danak đi la șapćesprĭaśe ań, pînă la-nsurat
— čovek je momak od sedamnaeste godine, do ženidbe [akc.
* danaśel ĭeș đi la patrusprĭaśe pîn la șapćesprĭaśe ań
— momčić si od četrnaest do sedamnaest godina [Crn.]
* feĭmĭa nu măĭ lukră ńimika, numa aļargă dupa danaś
— moja ćerka ne radi ništa, samo juri za momcima [Por.]
* danaśesk, șî mîĭ vrĭeu șîmîĭ
— momkujem, i hoću još [Crn.]
* a danaśit prĭa puțîn, s-a însurat ćinîr
— premalo je momkovao, oženio se mlad [Por.]
* danaśiĭa sî petrĭaśe ku mulće fĭaće
— momaštvo se provodi sa mnogo devojaka [Crn.]
* gata ĭe ku danaśiĭa, ažuns vrĭamĭa să ma kîsîtorĭesk
— gotovo je sa momaštvom, došlo je vreme da se skućim (=oženim) [Por.]
* danțu la nuoĭ s-a žukat numa pi la nunț, șî aĭa kînd nuntașî a trĭekut pin sat
— danc se kod nas igrao samo na svadbama, i to kada su svatovi prolazili kroz selo
* puartă danțu pin sat, adunat ćińerișu șî-ĭ învață să ļipîĭe la kîărț
— kolovođa u selu, okupio mlade i uči ih da lupaju karte
* o sî va vină parințî, ș-o sî va spargă danțu
— doći će vam roditelji, pa će vam rasturiti družinu
* s-a prins într-un danț ku iĭ
— uhvatio se u isto kolo sa njima [Por.]
* dangă trasă ku pļeĭvazu
— linija povučena olovkom
* fă o dangă ku kuțîtu pi blana-ĭa, însamnă unđe trîabe s-o taĭ
— zareži nožem jednu liniju na toj dasci, označi gde treba da je presečem
* s-a puvestît kă turśi a tras dangă la uamiń ku fĭer ruoșu
— pričalo se da su Turci žigosali ljude usijanim gvožđem
* vaḑuĭ ku uoki miĭ: trĭeku un zmău pi śĭerĭ, șî ramasă o dangă đi fuok în urma-luĭ
— videh svojim očima: prolete zmaj nebom, i ostade vatreni trag iza njega [Por.]
* șađarĭa ku vuoĭ ĭe numa o dangubă marĭe, ma dusăĭ ĭuo akas
— sedenje sa vama je samo jedna velika danguba, odo’ ja kući [Crn.]
* dangubă, nu lukră ńimika, traĭașće pi șîaļiļi alu tuoĭa
— danguba, ne radi ništa, živi na tuđoj grbači [Por.]
* nu dangubi pi lîngă aĭa śe nu șćiĭ faśa, kĭamă maĭsturu
— ne dangubi oko toga što ne znaš da uradiš, zovi majstora [Crn.]
* tuota ḑîua dangubĭașće pin sat
— ceo dan dangubi po selu [Por.]
* ĭel ći minće la uokĭ da tu, înfruntat, spuń „dapăĭ, așa ĭe”
— on te laže na oči, a ti, uvređeno, kažeš „ma kako da ne, tako je” [Por.]
* đimult la nuntă guoviĭa lu taĭkî-su a dat kožuok đi dar
— nekada davno mlada je na svadbi svekru poklanjala kožuh kao dar [Por.]
* arĭe dar đi kîntat
— ima dara za pevanje [Crn.]
* dar va fi așa, dar nu va fi, ńima nu puaće să șćiĭe
— dal je tako, dal nije tako, niko ne može znati
* dar kum puaće altfĭeļ să-l fakă, kînd nu șćiĭe?
— pa kako može drugačije da ga uradi, kad ne zna?
* dar șćiĭe ĭel aĭa, or nu, aĭa o să veđiem
— da li on to zna, ili ne, to ćemo videti
* dar nu putuș tu sîngur sî vĭeḑ kî aĭa nu mĭarźe la bun?
— zar ti nisi mogao sam da vidiš da to ne ide na dobro? [Por.]
* daraku arĭe patru rîndurĭ đi đinț đi fĭer: duauă đasă, șî duauă rarĭ
— greben ima četiri reda metalnih zubaca: dva gusta, i dva retka [Crn.]
* ku daraku sa diraśiașće lîna: măĭ întîń o skarmiń ku mîna, pĭeurmă o traź pin darak
— sa grebenom se češlja vuna: najpre je vlačiš rukom, a onda je provučeš kroz greben [Por.]
* daraku la ușă ĭe fakut đin triĭ blăń măĭ gruasă, înkeĭaće la kolțurĭ, șî prinsă đi pragu kăšî însus
— štok na vratima je napravljen od tri deblje daske, spojene na krajevima, i uspravno zakovane za kućni prag
* în daraku ferĭeșći batuće sînt țîțîńiļi, kare țîn źamu ku stîkla
— u prozorski štok uglavljene su šarke koje drže ram sa staklom [Por.]
* ĭ-a dat lu kopil numa un darap đi pîńe, kît sî nu pļaśe ku mîńiļi guaļe
— dali su detetu samo parče hleba, tek da ne pođe praznih ruku
* ļi kîntă un darap đi kînćik, șă fu đestul, k-a vaḑut điluok ku kare au trĭabă
— otpevao im je samo deo pesme, i beše dosta, jer su videli s kim imaju posla
* a puvestît numa un darap đin povastă, kă n-a șćut măĭ mult
— ispričao je samo odlomak priče, jer više nije znao [Por.]
* rupĭe un darapîn đin pînḑa-ĭa șî fîă strakatuarĭe
— iscepaj jedno parče od onoga platna, i napravi cedilo [Crn.]
* daraśesk lîna, kî sî tuork đi pîăturĭ
— češljam vunu, da bih prela za ponjave [Crn.]
* ĭerĭ tuota ḑîua am fuost la o prĭaćină la daraśit
— juče sam celoga dana bila kod jedne prijateljice na češljanju vune [Crn.]
* ku śinś daraśituarĭe, fîrșîăsk daraśitu đi într-o ḑî
— sa pet grebenarki, završavam češljanje vune za jedan dan [Crn.]
* bagă sama bińe, nu sa șćiĭe śe tuot puaće faśa așa daravĭelă đi uom
— pazi dobro, ne zna se šta sve može učiniti takav čudak od čoveka [Crn.]
* o dîravĭelă đi kopil, numa faśe la brșuave
— nestaško od deteta, samo pravi smicalice (Tanda) [Por.]
* đi darîmăt la frunḑă trîabĭe topuor askuțît
— za kresanje lisnika treba oštro sekirče [Crn.]
* darîm la frunḑă, fak frunḑarĭ să am ĭernaćik đi viće
— krešem grane s lišćem, sadenuću lisnik da imam zimnicu za stoku
* kînd ĭerĭam slugă, șî faśam vro șćetă, gazda nu ma baća kum sa bat kopiĭi, numa ma dîrîma ku bataĭa
— kad bejah sluga, i kad bih načinio kakvu štetu, gazda me ne bi tukao kako se deca tuku, nego bi me odrao batinama [Por.]
* ļiemnuĭe darîmat đi sî sa gramađiaskă fînu pi ĭel
— drvo je potkresano da bi se na njemu plastilo seno
* lasîmă kî sînt darîmat đi ostańit
— pusti me jer sam isrcpljen od umora [Crn.]
* dîrîmat đi bataĭe
— slomljen od batina
* ļiemn dîrîmat
— okresano drvo; drvo bez grana [Por.]
* a darîmat ļamńiļi, da darîmatura a lasato-n drum
— kresali su drveće, a okreske su ostavili na putu [Crn.]
* ku atîta darĭe, nu sî puće ĭeșî la kapatîń
— sa tolikim davanjem, ne može se izaći na kraj [Crn.]
* darĭe ku narĭe sînt fraće ku suora
— davanje i nemanje su brat i sestra [Por.]
* ĭel îț dîă, numa dakă arĭe, kî ĭe uom darńik
— on će ti dati, samo ako ima, jer je darežljiv čovek [Crn.]
* muĭare darńikă
— radodajka [Por.]
* parke ĭe bolnau đi darńiśiĭe, tuot ar da đin kasă
— kao da je oboleo od darežljivosti, sve bi dao iz kuće [Por.]
* guoviĭa la nuntă dăruĭe nașu șî nașîța
— mlada na svadbi daruje kuma i kumu [Crn.]
* darurļi alu guove la nuntă a dus uamiń kĭemaț adîns đ-așa lukru, șî pi iĭ ĭa kĭemat dîrzarĭ
— mladine darove na svadbi, nosili su ljudi koji su bili pozvani samo za to, i oni su se zvali „drzari” [Por.]
* șî finu a fuost daruit đin parća nașuluĭ
— i kumče je bilo darovano od strane kuma
* daruit ĭe đi kîntat, ńima nuĭe-n sat mîĭ bun đi-kît ĭel
— nadaren je za pevanje, niko nije u selu bolji od njega [Crn.]
* daskulu nuostru nu ń-a lasat sî vorbim rumîńașće la șkuală; am kućeḑat sî vorbim tumu kînd am fi ažuns la kasă
— naš učitelj nas nije puštao da govorimo vlaški u školi; smeli smo da govorimo tek kad bismo stigli kući [Por.]
* daskîlu nuostru ń-a-nvațat bińe
— naš učitelj nas je dobro učio [Crn.]
* odată
— jedanput, jednom
* điodată/đodată
— odjedanput
* altadată
— drugi put
* kîćodată
— po neki put, ponekad
* ńiśodată
— nijedanput, nikad
* totodată
— zajedno, istovremeno
* vrodată
— nekad [Por.]
* datoriĭa îngreońaḑă viĭața, kî nu să muĭtă
— dug otežava život jer se ne zaboravlja [Crn.]
* grĭeu sa traĭașće, ńiśkum să skapăm đi pîrdańiśiļi đi dîtoriĭ
— teško se živi, nikako da uteknemo od prokletih dugova
* nu iș tu miĭe datuorĭ ńimika
— ne duguješ ti meni ništa [Por.]
* sînt datuorĭ bań, k-am luvat înprumut
— dužan sam novac, jer sam uzeo na zajam [Crn.]
* mis datuorĭ la muoșu Pau o ḑîuă đi kosît
— dužan sam čiča Pavlu jedan dan košenja
* la Baluońi sînćem datuorĭ sî ńi duśem la nuntă ku pripașu, kî șî iĭ la nuoĭ a veńit ku purśelu fript
— Balićima smo dužni da im odemo na svadbu sa pečenicom, jer su i oni kod nas došli sa pečenim prasetom [Por.]
* kopiĭi sînt datuorĭ sî vadă đi parinț, kînd ĭeĭ înbatrîńesk
— deca su dužna da brinu o roditeljima, kada ovi ostare [Crn.]
* nu mis datuorĭ la ńima ńimik
— nisam nikome ništa dužan [Por.]
* kînd ĭaĭ înprumut, întuarśe la vuorbă, să nu fiĭ datuorńik la ńima
— kad zajmiš, vrati po dogovoru, da nikome ne budeš dužnik [Por.]
* butuońo-sta ĭe fakut đin dauoź đi gorun
— ovo bure je napravljeno od hrastovih duga [Crn.]
* uomu kare a lukrat la dauoź la kĭemat „dogarĭ”
— čovek koji je izrađivao duge, zvao se „dogar” [Por.]
* la dauńe roșîașće burta kînd sî satură đi sînźiļi alu vakă
— obadu pocrveni trbuh kad se napije kravlje krvi [Crn.]
* kînd ĭeram pîkurarĭ, źukarĭa mĭ-a fuost vara să prind dauń, șî sî ļi bag paĭu-n kur, șî s-îĭ slubuod sî zbuare
— kada sam bio čobanin, omiljena igra leti bila mi je da hvatam obade, da ih nataknem na slamku i da ih pustim da lete [Por.]
* a pļekat dă la noĭ
— pošao je od nas
* vińe dă la rîsarit
— dolazi od istoka
* vińe dă la źuok
— dolazi sa igranke [Zvizd]
* să koboare dă la munće
— silazi sa planine (Rašanac) [Mlava]
* pi vorba „dă” sa kunosk ungurĭeńi
— po reči „dă” poznaju se Ungurjani [Zvizd]
* dî la nuoĭ atîta, dî la vuoĭ ńiś atîta
— od nas toliko, od vas ni toliko [Bran.
* dădăușa ĭe un feļ de țițăĭkă, kare ĭe ļegată de kraka lemnuluĭ ku frengie
— dadauš je vrsta ljuljaške koja je za granu drveta okačena užetom [Tim.]
* kopilo-la sa bulnavĭașće đ-atîta dăĭnăitură
— ono dete će se razboleti od tolikog ljuljanja [GPek]
* bat muort, mĭarźe pi drum șî sa dăĭnăĭe, numa śe nu kađe
— mrtav pijan, ide putem i ljulja se, samo što ne padne
* s-a dus în oraș, ș-a lasat ușa kășî pustîńe să sa dăĭnăĭe la vînt
— otišao u grad, i ostavio vrata puste kuće da se klate na vetru [Por.]
* kînd iș bat, nu puoț să mĭerź fara dăĭnuĭală pi drum, kă tuot țî sa-m pare kă pomîntu sa dăĭnăĭe supt ćińe
— kad si pijan, ne možeš bez klaćenja da ideš putem, jer ti se čini da se zemlja ljulja pod tobom [Por.]
* pļakă kopilu ku dămînkarĭa lu tată-su pista o poĭană, șî kalkă în urma dî uaĭe
— krene dete sa očevim jelom preko jedne livade, i ugazi u ovčji trag [Crn.]
* vrodată a fuost mare dăparțîme întra saće-n Mlaoa
— nekada je bila velika udaljenost između sela u Mlavi [Mlava]
* nuora dîăruĭe pi suakrî-sa kînd tună măĭ întîń în kasă
— snajka daruje svekrvu kad prvi put ulazi u kuću [Por.]
* lumĭa dăruită mĭarźe-nkarkată ku darurĭ
— darovani ljudi idu natovareni poklonima [Por.]
* m-am amînatat đi dăruĭala guovi la nuntă, șî ĭa s-a mîńiĭat pi mińe
— zakasnio sam za darovanje mlade na svadbi, i ona sa naljutila na mene [Por.]
* mĭarźe tuot dăspălurat
— ide sav raspasan [Hom.]
* luvă puopa să dăspoaĭe, nu sa ćame k-o sî ploaĭe
— poče popa da se skida, ne plaši se on od kiše (iz narodne pesme) [Mlava]
* a fuost fraț dăspră mumî-sa
— bili su braća po majci
* vorbăsk dăspră rumîńi dă astîḑ, kum s-a sîrbitu-să așa dă ĭut
— govorim o današnjim Vlasima, kako su se posrbili tako brzo [Bran.
*
◊
* dăzgropat ĭe aĭa śi ĭă skuos dăn pomînt
— iskopano je ono što je izvađeno iz zemlje [Hom.]
* ĭo dăzńață će văzuĭ, kînd am trekut pă drum, da tu pă mińe nu
— ja te jutros videh, kad sam prolazio putem, a ti mene nisi [Rom.]
* am kosît un ĭektîr đi deteļină, șî ma duko s-o kar
— pokosio sam hektar deteline, i idem da je prevezem [Crn.]
* kînd îț skapă vaka-n dîtaļină, șî manînkă pănă sa satură, sa înflă șî puaće sî muoră, dakă n-aźunź la vrĭame să-ĭ baź mosuoru-n kur, sî rasufļe
— kada ti krava utekne u detelinu, i napasa se dok se ne nasiti, naduva se i može da lipše, ako ne stigneš na vreme da joj nabiješ kalem u dupe, da se izduva [Por.]
* dim toate mărfiļi de lukrat în kîmp, če le-am adunat pin sat de muzeĭ, măĭ frumos ĭe săčeraru făkut dim lemn moale, kă pe ĭel no-l are nima altu în țara nostă
— od svih stvari za poljoprivredu, koje smo sakupili po selu za muzej, najlepši je srparnik izrađen od mekog drveta, jer njega nema niko drugi u našoj zemlji
* a vazut ku oĭki luĭ, kum ĭasă dim kasa i
— video je svojim očima kako izlazi iz njene kuće [Tim.]
* nuĭe skump, ma koștuaĭe numa un dinarĭ șî ḑîaśe parîaļe
— nije skupo, košta me samo dinar i deset para
* lukră, kă fara dinarĭ nu sa puaće
— radi, jer se bez dinara ne može
* fara dinarĭ în pîzanarĭ
— bez dinara u džepu [Por.]
* la kopil înțaļes đestul să-ĭ ḑîś odată-dîdauorĭ, șî ĭel îa la kap
— razumnom detetu dovoljno je da kažeš jedanput-dvaput, i onо će zapamtiti [Por.]
* a trekut ruata pistă un dîlm, șî karu sî rasturnat
— prešao je točak preko jedne izbočine, i kola su se prevrnula [Crn.]
* a dus pluaĭa ńișći pomîntarĭ, ș-akuma ĭe kolovuozu pļin đi dîlmurĭ
— nanela je kiša neko zemljište, i sada je kolski put pun izbočina [Por.]
* purśelo-sta nu-l taĭ, ăl las đi dîmîzluk
— ovo prase ne koljem, ostavljam ga za domazluk [Por.]
* dakă vrĭeĭ, sî-ț dau un berbeśel đi tamazlîk
— ako hoćeš, daću ti jednog ovnića za domazluk [Crn.]
* dămăzluku ĭe măĭ bun śe aĭ în viće, ku śe kasa dîă înainće
— domazluk je sve ono najbolje što imaš od priploda, sa čime kuća napreduje (Jasikovo) [GPek]
* ma dubarîĭ đi pi ruată, kînd am ažuns la un pripur ku dîmp mare
— sjahao sam s bicikle kad sam naišao na uspon sa velikim nagibom
* tăĭnuiră frumuos, ama đintr-odată la unu ĭ-a veńit păļițîļi, șî s-a luvat prĭa đin dîmp sî sa gîlśavĭaskă
— pričali su lepo, ali su jednog iznenada spopale bubice, pa su počeli naglo da se svađaju [Por.]
* mĭergînd pi padure, ńi-ntîńirăm în dîmp, đ-odată ńi gasîrăm pĭept în pĭept
— idući šumom, sretosmo se iznenada, odjednom se nađosmo licem u lice (Jasikovo) [GPek]
* kînd ĭe karu înpeđakat, ruata dîrîĭe pi pomînt
— kad su kola zakočena, točak struže po zemlji [Crn.]
* lîna sa dîraśașće ku daraku
— vuna se češlja grebenom [Por.]
* dîraśiță ĭe o guangă mikă, ńagră, ku ăripĭ ka muska, ńiś albină, ńiś vĭaspĭe, kare vara, pin zapușală, kînd ći trĭaśe apa, sa bagă supt kimĭașă, șî uomu kînd śarkă ku mîna s-o skuată, or s-omuare, ĭa-l muśkă așa đi rîău đi-ĭ sa-m pare kî l-a-nbrukat ku fĭer fĭerbinće
— pritiskavac je mala buba, crna, sa krilcima kao muva, ni osa, ni pčela, koja leti, kada je zapara, kad te probije znoj, ulazi pod košulju, i čovek kada pokuša rukom da je izvadi ili ubije, ona ga ujede tako gadno da mu se čini da su ga uboli vrelim gvožđem (Rudna GLava)
* dalaśița mușkă numa pĭ-aĭ ļenuoș, k-aĭ vrĭańiś lukră, miśkă tuoata vrĭamĭa, șî muska-ĭa nu puaće sî sa prindă đi iĭ
— pritiskavac ujeda samo lenjivce, jer vredni ljudi rade, mrdaju sve vreme pa ta muva ne može da se uhvati za njih (Debeli Lug) [GPek]
* lîna ĭe dîraśită bun kînd muĭarĭa o trĭaśe đi măĭ mulće uorĭ pin darak
— vuna je dobro očešljana kad je žena više puta provuče kroz greben [Por.]
* pļesńito-la đi kopil s-a dus bat în sat, ma ćiem kî ĭară faśe vro dîravĭelă
— onaj ćaknuti momak otišao je pijan u selo, bojim se da će opet napraviti neki skandal
* fa, nu ma dîrî, kă kînd mi sa đistîrnă dîravĭela-sta a mĭa, are să ći farîmĭe
— sele, ne diraj me, jer kad se otkači ova moja budala, ima da te povredi [Por.]
* sî vĭađe dîră în drum pi unđe ĭe tras ļiemnu
— vidi se brazda na putu kojim je vučeno drvo [Crn.]
* mĭ-a trĭekut ku karu-npiđekat pista poĭană, șî piva a fakut o dîră adînkă ka boruga
— prešao mi je zakočenim kolima preko poljane, i kočnica je napravila brazdu duboku kao jaruga
* đață đintr-odată un ploĭuoń, ka kînd tuorń ku gaļata, șî numa faku ńișći dîrĭe adînś pin grîo-la-n față
— udari najednom neka kišurina, lila je kao iz kabla, i samo je napravila duboke jaruge u žitu na prisoju c. crta, linija
* în luok sî sa iskaļaskă frumuos, ĭel trasă o dîră pista fuaĭa-ĭa đi arćiĭe, ș-o lupadă înapuoĭ, la poștarĭ supt piśuarĭe, parke ĭe aăsta đevină
— umesto da se lepo potpiše, on je samo povukao liniju preko tog lista papira, i bacio ga nazad, poštaru pod noge, kao da je ovaj kriv [Por.]
* puodu dîrdîĭe pînă kamiĭuańiļi trĭek pista ĭel
— most podrhtava dok kamioni prolaze preko njega [Crn.]
* mi s-a bagat źeru-m uasă, dîrdîĭ tuot đi frig
— ušao mi je mraz u kosti, sav se tresem od hladnoće [Por.]
* s-a pus frigu pi ĭel, șî la prins o dîrdaĭală đ-a trîmurat tuot ka kînd la zgîndîrat śińiva ku mîńiļi
— prehladio se, i uhvatilo ga je neko drhtanje da se sav tresao, kao da ga je neko drmao rukama
* dîrdaku a žukat numa aăĭa kare a șćut să fakă pănă žuakă dîrdaĭală đin tuotă pućarĭa, șî s-o țînă mult
— drdavku su igrali samo oni koji su umeli da dok igraju izvedu drhtanje celog tela, i to dugo da izdrže [Por.]
* măĭ frumuos, da șî măĭ đies, dîrdaku a žukat vrun muoșu Bîrlan, șî đi aĭa la poļikrit „źuoku lu Bîrlan”
— najlepše, a i nejčešće, drdavku je igrao neki čiča Brlan, pa su ga zato nazvali „Brlanovo kolo” [Por.]
* nu dîrî vesparĭu, kî ći muśkă vĭaspiļi
— ne diraj osinjak, jer će te ujesti ose [Crn.]
* nu dîrî uomu, lasă-l sî lukrĭe
— ne ometaj čoveka, pusti ga da radi [Por.]
* nu ma dîrî, kî nu puot sî rîăbd ńiomeńiĭa-tîa
— ne zadirkuj me, jer ne mogu da podnesem tvoj bezobrazluk [Crn.]
* kopilo-la ka kînd a noroḑît, nu-n vață ńimik, numa dîrîașće fĭaćiļi la șkuală
— ono dete kao da je poludelo, ne uči ništa, samo dira devojčice u školi
* ĭel ma dîrît, șî ń-am luvat la bataĭe
— on me je izazvao, pa smo se potukli [Por.]
* kînd vi dîrîma la viće, nu taĭa la gruoș întrĭeź
— kad budeš kresao lisnik za stoku, nemoj seći cela stabla [Por.]
* o dîrkă đi uom, nu sa dă ku ńima, nu sufîră pi ńima, ponćur, uom ku narau rău șî grĭeu
— idiot od čoveka, ne slaže se ni s kim, ne podnosi nikog, namćor, čovek koji ima lošu i tešku narav [Por.]
* aĭ putut sî ĭaĭ vro dîrkă pi ćińe, sî nu-ngeț đi frig
— mogao si da obučeš nešto, da se ne smrzavaš
* sluga-ș luvîă dîrśiļi, șî să dusă đi la nuoĭ
— sluga uze svoju odeću i ode od nas [Crn.]
* nu-m pare rău kă l-am vindut la kasapu, kalu-la a fuost o dîrkĭelă batrînă
— nije mi žao što sam ga prodao kasapinu, taj konj je bio matora mrcina
* baba ĭe vrĭańika, da muoșu ĭe o dîrkĭelă đi uom
— baba je vredna, a deda je drtina od čoveka [Pom.]
* dîrlugă ĭe uom sărăkaśuos, fara ńimika
— drluga je siromašan čovek, bez ičega [Por.]
* dîrmuoksa arĭe moduvă supțîrĭe, șî đi aĭa đin ĭa a fakut śibuk đi lulă
— udika ima tanku srž, pa su zato od nje pravili čibuk za lulu [Crn.]
* ma dîrpeļiră oțomańi, nu-m lasară ńimika
— odraše me lopovi, ne ostaviše mi ništa [Por.]
* ku atîta furaluk în lume, kum să nu fiĭ dîrpeļit đin tuaće părțîļi
— sa tolikim lopovlukom, kako da ne budeš odran sa svih strana [Por.]
* dîrpĭelă, minśinuos șî oțoman, așa ĭe ĭel
— dripac, lažov i lopovčina, takav je on [Por.]
* n-a strîns ruata kalumĭa, ș-akuma ĭa numa dîrpuańe kînd ažunźe đi kuotur la kar
— nije zategao točak dobro, pa sad on samo struže kada dotakne sanduk na kolima
* śe ći dîrpuoń atîta, sî nu fiĭ rîńuos?
— što se češeš toliko, da nisi šugav? [Por.]
* s-auđe-n puod o dîrpońală
— na tavanu sečuje neko grebanje
* ma rupsăĭ đi dîrpońală, șî ĭară ma manînkă
— odrao sam se od češanja, i opet me svrbi [Por.]
* dîrzarĭu a mĭers kalîărĭ pi kal ș-adus dîrzîļi guovi
— drzar je jahao konja, i nosio mladinu spremu [Crn.]
* n-a putut să fiĭe nuntă fara dîrzarĭ, iĭ a mĭers pi kaĭ înainća lu nuntașî
— nije mogla da bude svadba bez drzara, oni su išli na konjima ispred svadbara
* dîrzarĭu nu numa śe adus dîrzîļi, numa ĭel șî ļ-aratat, sî vadă lumĭa-n sat kît ĭe mirĭasa đi sprimită
— drzar ne samo što je prenosio darove, nego ih je on i pokazivao, da vide ljudi u selu koliko je mlada spremna [Por.]
* dupa numîru lu dîrzarĭ s-a vaḑut kît ĭe guovĭa găzdoćină
— prema broju drzara videlo se koliko je mlada bogata
* dîrzari sa măĭ țînut într-o vrĭame șî dupa Oslobođeńe, ama pĭe urmă înkuaśa s-a pĭerdut
— drzari su se držali još neko vreme posle Oslobođenja, ali su se posle naovamo izgubili (Jaisikovo) [GPek]
* am fuost sarak, n-am avut țuaļe nuoĭ, numa-m mĭers în ńiśći dîrză
— bio sam siromah, nisam imao novo odelo, nego sam išao u nekim dronjcima [Por.]
* dîrză a kuprins țuaļiļi đi purtat, kapatîńe, așćernut șî astrukamînt
— devojačka sprema je obuhvatala radnu odeću, jastuke, prostirku i pokrivače [Crn.]
* la nuntă, guovĭa a skuos dîrzîļi a iĭ tuaće, să ļi vadă lumĭa
— na svadbi, mlada je iznosila sve svoje darove, da ih ljudi vide [GPek]
* prĭa mult ĭe dîrž, kî lukră aĭa śe alțî nu kućaḑă
— previše je drzak, jer radi ono što drugi ne sme [Crn.]
* dîržala ĭe ļemn ńićeḑat șî supțîĭat în kare ĭe pus vrun alat śe sa țîńe-n mîń kînd sa lukră ku ĭel, kum ĭe sakurĭa, kuasa, sapa, tîrnakuopu
— držalje je glatko i tanko drvo na koje je nasađena neka alatka koja se drži rukama dok se njome radi, kao što je sekira, kosa, motika, trnokop
* dîržala sa faśe đin ļemn ușuor șî tare, măĭ mult đi frasîn șî bagrĭem
— držalje se pravi od laganog i jakog drveta, najviše od jasena i bagrema [Por.]
* fata mĭa a gaćit șkuala đi daskîļ ș-akuma ĭe dîskaļiță, lukră la șkuală la nuoĭ în sat, învață kopiĭi
— moja kćerka je završila učiteljsku školu i sada je učiteljica, radi u školi kod nas u selu, uči decu [Por.]
* am avut dîskaļiță ćinîră, șî la șkolarĭ mult ļ-a fuost drag đi ĭa
— imali smo mladu učiteljicu, i đaci su je mnogo voleli [Crn.]
* lukru dîskaļesk ĭe grĭeu
— učiteljski posao je težak [Por.]
* s-a lasat đi dîskaļiĭe kî ĭe plata mikă
— napustio je učiteljevanje jer je plata mala
* pazîa să nu kaḑ pră gĭață, șî să će dîsžgiń tuot
— pazi da ne padneš na ledu, i da se sav rasturioš [Hom.]
* măĭ îndată fomĭaḑă, numa nu dîtori la ńima ńimika
— radije gladuj, samo nemoj nikom dugovati ništa [Por.]
* la ńișće vuorbe sa puńe „do” đinainće, kînd vrĭa sî sa spună kî ĭe vrun lukru, dupa multă vrĭame, gata
— nekim rečima se stavlja „do” ispred, kad se želi reći da je radnja, posle dužeg vremena, gotova
* doveńi (do + veńi): așćetară tuota ḑîua să vină, la urmă ĭel doveńi, ama sara, kînd n-a măĭ fuost ńima
— čekali su ceo dan da dođe, na kraju je on konačno stigao, ali uveče, kada više nije bilo nikog
* așa vuorbe sînt: dofaśa (do + faśa, „doraditi”), dokînta (do + kînta, „dopevati”), dopuńa (do + puńa, „dostaviti”), dopļińi (do + [în]pļińi, „dopuniti”, „napuniti”), doaźunźa (do + aźunźa, „dostići”, „dospeti”), dostorî (do + storî, „dotući”, „zatreti”, „uništiti”), șî alćiļi
— takve reči su: doraditi, dopevati, dostaviti, dopuniti, dostići (dospeti), dotući, i druge [Por.]
* doaḑăś, doaḑăś șî unu, doaḑăś șî duoĭ ...
— dvadeset, dvadeset i jedan, dvadeset i dva ... [akc.
* duaḑăś đi ań am așćetat să vină
— dvadeset godina sam čekao da dođe [Por.]
* m-am fakut în a doaḑăśiļa ḑî în fîurarĭ
— rodio sam se dvadesetog februara [Por.]
* kukuruḑu ĭe doaźuns đi kuļes
— kukuruz je konačno dozreo za berbu
* kopiĭi sînt doaźunș đi șkuală
— deca su konačno stasala za školu [Por.]
* amunka ĭel doaźunźe la aĭa la ś-am aźuns ĭuo
— teško će on dostići ono do čega sam stigao ja [Por.]
* doăsuće sînt kînd sa adună o sută șî o sută
— dvesta je kad se saberu sto i sto [Por.]
* dobuară ogļinda đin parĭaće, s-o șćerg
— skini ogledalo sa zida, da ga obrišem [Crn.]
* ažutăĭ să dubuară nuśiļi đin puod
— pomogni mu da snese orahe s tavana [Por.]
* đin vuoz s-a dobarît numa o muĭarĭe
— sa voza je sišla samo jedna žena [Crn.]
* pîkurari tuamna dubuară ku uoĭļi-n sat
— pastiri u jesen silaze sa ovcama u selo [Por.]
* rînduĭ-će, șî dobuară ńivuoĭa-ĭa đin spinarĭe
— sredi se, i skini tu nevolju sa pleća [Crn.]
* mare grižă, amunka o s-îm fiĭe s-o dubuor đi pi kap
— velika briga, teško će mi biti da je skinem s glave [Crn.]
* tată, fînuĭe dobarît đi pi puod
— oče, seno je skinuto sa plevnje [Crn.]
* a fuost sus, la luok mare, akuma ĭe dubarît
— bio je visoko, na položaju, sada je skinut [Por.]
* đin aăla lukru n-aĭ ńiś o dobîndă
— od toga posla nemaš nikakvu korist [Por.]
* uom vikļan, nu-l puoț ļesńe dobînđi
— lukav čovek, ne možeš ga lako pridobiti [Por.]
* apukatura-sta ĭe buală dobînđită đin raśială
— ovaj grip je bolest dobijena prehladom
* bogațîĭa-luor ĭe dobînđită ku furaluku
— njihovo bogatstvo dobijeno je krađom [Por.]
* sa faśe tișler mare, da śe guod lukră, tuot ĭe dobļenguos, urît, șî ńiś đ-o trĭabă
— pravi se da je veliki stolar, a šta god uradi, sve je grubo, ružno i ni za kakvu vajdu [Por.]
* n-am avut kînd sî gaćesk lukru kum trîăbe, pă držala mĭ-a ramas dobļinguasă
— nisam imao vremena da završim posao kako treba, pa mi je držalje ostalo neobrađeno [Por.]
* mîĭ ușuor ći dodaĭ la zapușală, đi kĭt la frig
— lakše se navikneš na vrućinu, nego na hladnoću [Crn.]
* kînd će pisaḑă sila mare, or nakazu, ļesńe ći daĭ, măî ĭuta faś învîățu
— kada te pritisne sila, ili velika muka, lakše se daješ, brže stekneš naviku [Por.]
* sînt dodat ĭuo la greotĭăț, șî puot sî mîĭ rîăbd una
— naviknut sam ja na teškoće, pa mogu da podnesem još jednu [Crn.]
* vaśiļi a mînkat fînu, a ramas numa dodrĭanu
— krave su pojele seno, ostao je samo otpadak [Crn.]
* baș ma nîkažîĭ ku aratu, ama-l dogaćiĭ ĭerĭ
— baš sam se namučio sa oranjem, ali sam ga dovršio juče [Por.]
* săśiratu ĭe, mulțam la dumńeḑîu, dogaćit, ș-akuma avĭem o ḑî-duauă đi ođińit
— žetva je, bogu hvala, dovršena, i sada imamo dan-dva za odmor [Por.]
* m-am tokmit ku dogarĭu s-îm skimbĭe dauoźiļi la o kadă mare, k-a putraḑît
— pogodio sam se sa kačarom da mi zameni doge na jednoj velikoj kaci, jer su istrulele [Por.]
* domńiĭa luĭ a kuprins žumataće satu
— njegov posed je zahvatao polovinu sela [Crn.]
* đin „domńiĭa” luĭ nuĭe ńimika, ku aĭa nu sa arańesk gluaćiļi
— od njegovog „gospodstva” nema ništa, time se glota ne hrani [Por.]
* doplaćiĭ tuot śe mĭ-a măĭ ramas đi rîndol đintîń
— doplatio sam sve što mi je ostalo do prošloga puta [Por.]
* mul mi ĭe măĭ ușuor kînd vîăd kî ĭ-e dîtoriĭa doplaćită întrĭeg
— mnogo mi je laške kada vidim da je dug isplaćen u celosti [Por.]
* dor nu va veńi să ńi prindă la gramadă?
— valjda neće doći da nas uhvati na gomili ? [Por.]
* muma mĭa murit la nașćire, șî ĭuo am kreskut ku mumă doratură
— majka mi je umrla na porođaju, i ja sam odras’o sa maćehom [GPek]
* la sîraśiĭe numa puoț dori aĭa śie vrĭeĭ tu, da sî kapiț, amunka
— u siromaštvu samo možeš želeti ono što ti treba, a da dobiješ, teško
* draguțuļe, mult ći dorĭesk
— dragi, mnogo te želim
* ma traźe duoru sî ma duk măĭ odată ku uoĭļi la munće
— čeznem da još jednom odem sa ovcama u planinu
* mult am dorit dupa muma kînd a murit
— mnogo sam žalio za majkom kad je umrla
* dorĭesk dupa ćińerĭață, k-am strîvito điźaba
— žalim za mladošću, jer sam je straćio uzalud
* duor đi ibomńikă ĭe măĭ mare durĭarĭe
— žudnja za ljubavnicom je najveća bol [Por.]
* am o dorință tare să-l măĭ țuk odată
— imam jaku želju da ga još jednom poljubim
* ma arsă dorința dupa feĭmĭa murită
— sažeže me čežnja za umrlom kćerkom [Por.]
* n-am fuost dorit ńiś đi muma, ńiś đi tata
— nisam bio željen ni od majke, ni od oca (=nisu me želeli ni majka, ni otac)
* fi dorit đin đeparće kît sî vrĭeĭ, dakă ĭa nuĭe-n brața-tĭa, ći arḑ đi duor
— budi željen izdaleka kol’ko hoćeš, ako ona nije u tvom zagrljaju, sagoriš od želje [Por.]
* în drum s-a dorîngat un șîarpĭe marĭe, ka proțapu karuluĭ
— na putu se preprečila jedna zmija, velika kao kolska ruda [Crn.]
* urkașî a prins lupu, șî la dus în sat, atîrnat pĭ-o dorîngă
— hajka je ulovila vuka, i donela ga u selo obešenog o jednu motku
* kasa pîrasîtă, ușa-nkisă ku dorînga, nuĭe ńima pusta
— prazna kuća, vrata zamandaljena, nema nigde nikog [Por.]
* duor-doruțuļe
— (u izr.) željo-željice, željo željena
* doruțu ĭe duor mik, ama arđe ka ș-al mare
— željica je mala želja, al’ peče kao i velika [Por.]
* ĭartă-ma, puaće fi îț fakuĭ dosadă
— oprosti mi, možda sam ti bio dosadan [akc.
* la lasat fata kî ĭe mare dosadńik
— ostavila ga je devojka jer je veliki dosadnik [Por.]
* pļakă, nu măĭ dosađi uomu
— pođi, nemoj više dosađivati čoveku [Por.]
* straža ĭe lukru dosađeļńik, ći aduormĭe ĭuta
— straža je dosadan posao, brzo te uspava
* uom dosađieļńik
— dosadan čovek [Por.]
* śe guođe lukră, dosîș faśe
— što god radi, naopako uradi [Crn.]
* în dosîșće nuĭe bun đi pus grîu, kî amînat să kuaśe
— u osojini nije dobro sejati pšenicu, jer kasno sazreva [Crn.]
* a śerkat sî storaskă guonźiļi ku otrauă, n-a putut, ama avut naruok mare k-a dat źeru, șî źeru ļa dostorît đi tuot
— probao je da bube uništi otrovom, nije uspeo, ali je imao veliku sreću da udari mraz, pa ih je mraz dokrajčio [GPek]
* am dovadă, kî uomu a vaḑut uoĭļi tîaļe în građină mĭa
— imam dokaz, jer je čovek video tvoje ovce u mojoj bašti [Crn.]
* la žuđakat vi dovađi vina mîa, da akuma du-će pi drumu tîău
— na suđenju ćeš dokazati moju krivicu, a sada idi svojim putem [Crn.]
* a rođit dovļețî, kîće tri la un vrĭež
— rodili duleci, po tri na jednoj vreži [Crn.]
* ĭastă duauă fuarme đi duļeț: porśĭeșć, șî turśĭeșć; ku aĭ porśĭeșć îngraș puorśi, da aĭ turśĭeșć, kare sînt albĭ, lunguĭaț, manînkă șî lumĭa
— ima dve vrste duleka: svinjski i turski; sa svinjskim dulecima toviš svinje, a turske, koji su beli i duguljasti, jedu i ljudi
* un fĭeļ đi duļeț ĭe șî pĭapinu, ama ĭel la nuoĭ rar s-a prins
— jedna vrsta duleka je i dinja, ali ona je kod nas retko uspevala (Rudna Glava) [Por.]
* tare drag am avut đi viće, pănă am fuost pîkurarĭ
— veliku ljubav sam imao za stoku, dok sam bio čobanin
* atîta mĭ-a fuost drag đi ĭa, đi m-am spumîntat k-o să-m krîape ińima đi drag
— toliko sam je voleo, da sam se plašio da će mi srce pući od ljubavi
* (izr.) mi drag đi ćińe
— volim te
* am prins drag đi ĭa
— zavoleo sam je [Por.]
* baĭatu al dragalaș, mîĭ mulće fĭaće arĭe
— ljubak momak, više devojaka ima [Crn.]
* kînd ažunźe dragavĭeĭu, ńi duśem pi kîmp s-îl kuļaźem
— kad stigne zelje, idemo u polje da ga beremo [Crn.]
* Dragobĭaće ĭe ḑîua păsîrilor, atunśa sa-npreună păsîriļi șî pun paĭu unu pi altu, fak kuĭb
— Dragoban je ptičji dan, tada se sparuju ptice i stavljaju slamku na slamku, prave gnezdo
* ku Dragobĭaće înśep aļi doasprăśe babe în marta
— sa Dragobanom počinju dvanaest baba u martu [Por.]
* a gasît în alt sat o fată așa draguță đi n-are parĭakĭe la nuoĭ
— našao je u drugom selu devojku tako milu, da nema para kod nas [Por.]
* dragusta ĭe kînd ći ginđešć numa la unu, șî danaśi aĭlalț nu-ĭ mîĭ kunuoșć
— ljubav je kad misliš samo ne jednog, a ostale momke više ne poznaješ [Crn.]
* đeskînćik đi dragustă
— (dosl.) „bajanje za ljubav”, ljubavna magija [Por.]
* mult ĭe dragustuos, șî kînd vĭađe muĭarĭe frumuasă, sî lasă đi tuot șî pļakă dupa ĭa
— veoma je zaljubljiv, i kad vidi lepu ženu, ostavlja sve i polazi za njom [Crn.]
* așa baĭat dragustuos n-am măĭ avut în satu nuostru
— tako dragog momka još nismo imali u našem selu [Por.]
* sî sa dukă drakuluĭ, or: dukî-să drakuluĭ
— neka ide dođavola
* la draku
— k vragu
* tuot un drak
— isti je đavo
* ńistașńik, kată pi draku
— nestašan, traži đavola (=kaznu) [Por.]
* Bufańi aĭ batrîń la Măĭdan la draku ĭ-a ḑîs „Marku”, ș-a blîstamat: „ĭa-će Marku”, „du-će la Marku”
— stari Bufani u Majdanpeku đavola su zvali „Marko”, pa su kleli: „Marko te odneo”, „idi k Marku” [Buf.]
* kopilu nuostru ĭar a fakut vro drakovină
— naše dete je opet napravilo neki nestašluk [Crn.]
* a mințît lumĭa, ļ-a fakut kîće drîkoviń, șî la urmă l-a dudait đi la lukru
— lagao je ljude, pravio im je razne smicalice, i na kraju su ga oterali s posla [Por.]
* draku ku drakuaĭka
— đavo i njegova žena
* muĭare sprimită đi tuaće, o drakuaĭkă-n piśuare
— žena sposobna za sve, prava đavolica [Por.]
* nu ma drakui đi źaba, kă nu sînt đevină
— nemoj me đavolisati za badava, jer nisam kriv [Por.]
* kînd ĭe śińiva drakuos, tuot îĭ mĭarźe pi mînă
— kad je neko vragolast, sve mu ide na ruku
* șćiĭe sî skuată draśi șî s-îĭ mîńe sî fakă vrun rîău
— zna da dozove đavole, i da ih natera da nečine neko zlo [Crn.]
* ku puțîńe dramiĭ, nu puoț lovi pasîrĭa în zbuor
— sa malo dramlija ne možeš pogoditi pticu u letu [Crn.]
* a spart gardu muma sî trĭakă, kî ĭe-nvațat tuot sî lukrĭe draśașće
— razvalio je ogradu samo da prođe, jer je navikao da sve radi đavolski [Crn.]
* furu ĭe lukru draśesk
— krađa je đavolji posao [Crn.]
* narau draśesk
— đavolja narav (sumanut čovek) [Por.]
* șîađe đi źaba, șî numa skuaće la draśiń
— sedi badava i samo smišlja đavolije [GPek]
* drăgoļubu are fluare ruoșîĭe, la nuoĭ ĭe fluare batrînă, pusă-n građină
— dragoljub ima crven cvet, to je kod nas staro cveće, gajeno u bašti [Por.]
* karu đi buoĭ are driku đi nainće șî driku đi napuoĭ
— volovska kola imaju prednji i zadnji trap
* gruoșî đin duos sa skuot numa ku driko-l đi nainće alu karu đi buoĭ
— trupci se iz šume izvlače samo sa prednjim trapom volovskih kola [Por.]
* a noroḑît, mĭarźe a ĭevi ku drîgalașu-ĭeĭ đi supt mînă
— poludela je, ide javno sa svojim ljubavnikom ruku pod ruku [Por.]
* drîglaĭ kîńipa, kî am đi gînd sî țîăs đi saś
— grebenala sam konoplju, jer nameravam da tkam za džakove [Crn.]
* am avut triĭ muĭerĭ la drîglat, ș-am fîrșît lukru ĭut
— imala sam tri žene na grebenanju, i završila sam posao brzo [akc.
* pin drîgļiaće sa traźe kîńipa, șî sa faśe fuĭuor
— kroz greben se provlači konoplja, i dobija se povesmo [Por.]
* drîmbu puń întra buḑă, sufļi, da ku źaĭśtu al marĭe daĭ în ļimba luĭ
— drombulju stavljaš između usana, duvaš, a palcem okidaš njegov jezičak [akc.
* đi vrunđiva s-auđe o drîmbońală
— od nekuda se čuje neko drombuljanje
* n-o-nțaļeg ńimika, numa drîmbuańe dupa mińe
— ništa je ne razumem, samo drombulja zamnom [Crn.]
* astupî-će, drakuluĭ, odată, nu măĭ zdrîmbońa atîta, ći askultă drumașî, șî sa rîd đi ćińe
— ućiti, dođavola, već jednom, nemoj da drombuljaš toliko, slušaju te prolaznici, i smeju ti se [Por.]
* am gasît un drîmb, șî ma-nvîăț sî drîmbuon ku ĭel
— nabavio sam drombulju, i učim da drombuljam [Crn.]
* „drîn!” șî „drr!” nuĭe tuot una: đin „drr!”, or kă „dîrr!” ĭasă dîrpońală, glas urît șî grĭeu đi urĭekĭ, da „drîn” ĭe măĭ frumuos, măĭ đeșkis, rasună ...
— „drn!” i „drr!” nije isto: „drr!” daje škripu, zvuk ružan i neprijatan za uši, a „drn!” je lepši, otvoreniji, zvučniji glas ... [Por.]
* a ļegat sfuara întra duoĭ șćumpĭ, ș-atîta a strînso đi stă drînd, numa śe nu pokńiașće
— vezao je konopac za dva stuba, i tako ga je čvrsto stegao da je sav napet, samo što ne pukne
* kopil mik, da kînd vĭađe fĭaće-n pĭaļa guală, iĭ sa faśe ćiku drînd
— dete malo, ali kada vidi gole devojčice, piša mu se sva ukruti
* śe ĭe ku kopilo-la đi stîă drînd în kuot?
— šta je sa onim detetom, da sav nabusit stoji u ćošku? [Por.]
* bat drînd
— mortus pijan; pijan ko letva (Krivelj) [Crn.]
* drîndu sî faśe đin ļiemn tarĭe, đi sî nu să frîngă
— drndalo se pravi od tvrdog drveta, da se ne bi polomilo [Crn.]
* ku drîndu sa skutură lîna, să ĭasă đin ĭa luomurĭ, imală kare s-a prins pi lîna uoĭi pănă uaĭa a paskut
— drndalom se trese vuna, da izađe iz nje trunje, prljavština koja se uhvatila za ovčje runo dok je ovca pasla
* dakă vrĭeĭ sî faś koļașă, îț trîabe fańină đi kukuruḑ, feruaĭkă, koļeșîărĭ, drînd șî fund
— ako hoćeš da praviš kačamak, treba ti kukuruzno brašno, kotao, kačamalo, luk i lopar [Por.]
* kîntă-n drînd
— svira u drombulje (Plavna) [Pad.]
* lîna pođită sî drîndîĭe đi sî să rupă kokoluașîļi
— sabijena vuna se rastresa da bi se razbile grudve [Crn.]
* nu drîndai, kî nu ći măĭ askultă ńima
— ne drndaj, jer te više niko ne sluša
* nu șćiĭe sî kînće, numa drîndîĭe lauta-ĭa đi źaba, đin ĭel kîntatuorĭ n-o sî fiĭe ńiśkînd
— ne zna da svira, samo badava drnda onu violinu, od njega nikad svirač neće biti [Por.]
* drîndarĭ a fuost đe mult, akuma s-a pĭerdut
— drndara je bilo nekad, sada su se izgubili [Por.]
* drîndari a mĭers đi la kasă la kasă, ku drndu-n șîaļe, șa drîndait lîna la uamiń
— drndari su išli od kuće do kuće sa drndalom na leđima, i drndali ljudima vunu
* drîndari s-a rarit kînd a ĭeșît daraśiļi, da đi tuot s-a pĭerdut kînd a-nśeput sî sa fakă mașîń đi miță
— drndari su se proredili kada su se pojavili grebeni, a nestali su sasvim kada su počele da se dižu vunovlačare (Jasikovo) [GPek]
* am fuost sarak, n-am avut țuaļe, am purtat ńișći drîsmańe rupće
— bio sam siromah, nisam imao odelo, nosio sam neke pocepane dronjke
* drîsman s-a ḑîs la un fĭeļ đi pînḑă supțîrĭe, kare s-a țasut atîta đi rat đ-aĭ putut pin ĭa să trĭeś ku źeĭśtu, đin kare s-a kusut nadraź đi uamiń đi vară, đi să ļi fiĭe la uamiń rakuare pănă lukră
— drsman se zvala jedna vrsta tankog platna, koje se tkalo tako retko da si mogao kroz njega prst da provučeš, od koga su se šile letnje muške pantalone, da bi muškarcima bilo sveže dok rade (Rudna Glava)
* mĭ-a kusut muĭarĭa un drîsman đi kimĭașă, stă pi mińe ka slamńaku
— sašila mi je žena preveliku košulju, stoji na meni kao slamarica (Tanda) [Por.]
* s-a zuĭtat tuoț śi ĭe drĭam
— zaboravili su svi šta je dram (Klokočevac) [Por.]
* a kaḑut, ș-a frînt drĭava la umăr
— pao je, i polomio ključnu kos t
* drĭava ku fluiru sînt duauă uasă la piśuor
— lisnjača i golenjača su dve koske na nozi
* ku drĭavă prinḑ duauă blîăń
— sa prečagom spajaš dve daske [Por.]
* drĭeșu ĭe mașînă đi trăirat mare, kare a mînato motuoru pista o kurao lungă, da kînd s-a ivit traktur-ļi, a mînato trakturu
— dreš je velika vršalica koju je pokretao motor preko dugačkog kaiša, a kada su se pojavili traktori, pokretao je traktor
* drĭeșu a katat drumurĭ đi kar larźe, șî mulț lukratuorĭ
— dreš je tražio široke kolske puteve, i mnogo radnika [Por.]
* la drpeļit păn’ la uos
— odrao ga do koske [Por.]
* aud kînd șî kînd în kuzńiță: „drr! drr!” - śe va dîrai, draku va șći, mi frikă sî ma duk sî vîăd śiĭe
— čujem kat-kad u kovačnici: "drr! drr!" - šta li drlja, đavo će ga znati, strah me je da odem i vidim šta je [Por.]
* struguri aĭ śe nu să stropĭesk, au druažă kîta mîĭ gruasă
— grožđe koje se ne prska, ima malo deblju kožmuru [Crn.]
* ćimpo-sta mîndru a rođit kukuruḑu: kîće tri druź la un fir
— ove godine lepo je rodio kukuruz: po tri klipa na jednom struku [Crn.]
* druga ĭe o blanuță đi ļiemn îmblatuare, ku kare sa-nkis ușa đi bătrîńață
— reza je pokretna daščica kojom su se nekada zatvarala vrata
* druga a țînuto duauă kuńe batuće-n ușă, kare avut kîrļig la vîr, să țînă blanuța să nu skadă
— rezu su držala dva klina, nabijena u vrata, koja su imala kuku na vrhu, da drže daščicu da ne spadne
* druga a fuost đisupra înkreștată, unđe a veńit ļimba kĭeĭi
— reza je sa gornje strane imala ureze, u koje je ulazio jezičak ključa [Por.]
* đ-aiś pîn în Buļuoț drumu ĭe larg șĭ đirĭept
— odavde do Boljevca put je širok i prav [Crn.]
* drumo-l mare
— veliki put, javni put, glavna saobraćajnica
* mĭarźe ka kațaua, șî ma latră pi drumo-l mare
— skita kao kučka, i olajava me javno (=ogovara)
* traĭașće pi drumo-l mare
— živi kao beskućnik, skitnica
* drumo-l mik
— mali put, sporedni put, puteljak, staza; prečica
* kînd s-a întuors đi la bîlś, a dat pi drumo-l mik, șî đ-aĭa aźuns ĭuta
— kad su se vratili sa vašara, udarili su prečicom, pa su zato brzo stigli
* drum înćins
— prav put c.
* drum đi kar
— kolski put d.
* drum đi viće
— stočni put, put kojim ide stoka na pašu ili pojilo [Por.]
* lukru mĭ-a fuost đeparće, șî ĭo am tîbarît đi drumaĭală pănă n-am ažuns la penzîĭe; akuma ńiś ku gîndu nu drumîĭ ńiś unđe
— posao mi je bio daleko, i ja sam se umorio od putovanja dok nisam stigao do penzije; sada ni u mislima ne putujem nigde
* n-am kînd sî-ț puvestîăsk drumuĭturiļi mĭaļe tuaće
— nemam kada da ti pričam sva svoja putešestvija [Por.]
* drumașî mĭerg pi drum, da uoțî-ĭ aśiră đin padure
— putnici idu drumom, a lopovi ih vrebaju iz šume [Por.]
* am fuost ńigustuorĭ, ș-atîta am drumait đi m-am sîturat đi drum
— bio sam trgovac, i toliko sam se naputovao da sam sit puta [Por.]
* a-nflurit druogu, mirusă întoaťe părțîļi
— procvetao bagrem, miriše na sve strane [Dun.]
* uĭtîće kum s-a înbrakat, ka duamnă đin varuș
— vidi kako se obukla, kao gospođa iz grada [Crn.]
* trĭeku ka duamna ku kapu pi sus, la ńima nu sa uĭtă
— prođe kao gospođa sa uzdignutom glavom, nikoga nije pogledala [akc.
* kînd am înpļińit duauăḑîăś đi ań, m-am dus în vuoĭskă
— kad sam napunio dvadeset godina, otišao sam u vojsku [Crn.]
* am oltańit un dud, ș-am vaḑut kî s-a prins
— kalemio sam dud, i video sam da se primio a.
* dud đ-aĭ albĭ (Morus alba)
— beli dud
* am în obuor un dud đ-aĭ albĭ, batrîn ka mińe
— imam u dvorištu beli dud, star koliko i ja
* dud đ-aĭ ńegi (Morus nigra)
— crni dud
* nuĭe ļiemnu duduluĭ ńegru, numa ĭel faśe duđe ńagrĭe
— nije dudovo drvo crno, nego ono rađa crne dudinje [Crn.]
* dudai așa bunataće đi muĭarĭe, numa pîntru parinț
— otera onako krasnu ženu, samo zbog roditelja
* dudîĭe pîăsîrļi đin viĭe, sî nu manîśe struguri
— oteraj ptice iz vinograda, da ne pojedu grožđe [Crn.]
* dudait đi la lukru șîađe akas
— isteran sa posla sedi kod kuće [Crn.]
* la prins în furaluk, șî la dudait đin țară afară
— uhvatili ga u krađi, i proterali ga iz zemlje [Por.]
* sî șćiĭ kî dudaĭala buaļi ku ļekurĭ nuĭe în tuot đi una ku ļak
— da znaš da isterivanje bolesti lekovima nije uvek uspešno [Crn.]
* am adunat un śubîăr đi duđe đi rakiĭe
— sakupio sam jedan čabar dudinja za rakiju [Crn.]
* ĭastă duauă fuarme đi duđe, albe șî ńagrĭe, miĭe măĭ mult îm plak aļi ńiagre
— ima dve vrste dudinja, bele i crne, ja više volim crne [Por.]
* lula la kazan ĭe fakută ka duda
— lula na kazanu je u obliku cevi
* duļaćiļi la kovrag are dudă, șî kopiĭi fak fluir đin ĭa
— dulek na vreži ima cevku, i deca prave frulu od nje
* masură țaua-ĭa, sî vĭeḑ kît ĭe đi largă la dudă
— izmeri tu cev, da vidiš koliko joj je otvor širok (Rudna Glava)
* duda la șporĭet ĭe pļină đi fuńiźină
— čunak na šporetu pun je gareži
* sa-uḑe duda-n Buor, ĭasă lukratuori đi la lukru
— čuje se sirena u Boru, izlaze radnici s posla (Tanda) [Por.]
* oboru s-a înplut dă dudîau, nu mi puoț să ći măĭ baź în ĭal
— dvorište se napunilo korova, ne možeš više da uđeš u njega
* mi s-a înplut straturiļi dă dudîau, ma duk să ļe pļivĭesk
— leje su mi se napunile korova, idem da ih oplevim [Hom.]
* đi kînd aśiĭa nu traĭașće ńima, a krĭeskut dudău pănă-n gard
— otkad tu ne živi niko, narastao je korov do ograde [Por.]
* s-ambatat, ș-a fakut đintr-o arćiĭe duduļaĭkă, șî s-a pus, fara rușîńe, să sufļe-n ĭa ka kînd ĭe bandă
— napio se, napravio je od neke hartije svitak, i počeo, bez stida, da duva u njega kao da je truba (Tanda) [Por.]
* vrĭeĭ sî-m taĭ o duduļaĭkă đi suok, sî fak đin ĭa pokńituarĭe?
— hoćeš li da mi isečeš jednu cevku od zove, da napravim od nje pucaljku? [Crn.]
* đin śuariko-sta fă un vig duduļiu, sî puot să-l duk pi bît
— smotaj mi ovu tkaninu u trubasti svitak, da mogu da ga nosim na štapu (Tanda) [Por.]
* fĭaćiļi marĭ a fakut dudurăĭś đin laptukă, ș-a sufļat în ĭaļe kînd a vrut s-îĭ audă baĭețî unđe sînt, șî sî vină sî sa gasîaskă
— devojke su pravile dudurajke od maslačka, i duvale su u njih kada su želele da momci čuju gde su, i da dođu na sastanak
* dudurîăĭśiļi a fuost fakuće đin duauă duđe đi laptukă, una măĭ skurtă, una măĭ lungă, đ-aĭa avut duauă glasurĭ, măĭ supțîrĭe șî măĭ gruos
— dudurajke su bile napravljene od dve maslačkove cevčice, jedne kraće i jedne duže, zato su imale dva glasa, niži i viši
* fĭaćiļi kare a fuost măĭ sprimiće, a putut în duduraĭkă sî fakă kînćik frumuos, kare a rîsunat pista vîăĭ, șî s-a-uḑît đeparće
— devojke koje su bili spremnije, mogle su na dudurajci da izvedu lepu melodiju, koja je odjekivala preko dolina, i čula se nadaleko (Rudna Glava)
* s-a fakut dudurăĭśiļi șî đin țauă đi suok, kî laptuka pi ļivađe n-a țînut mult
— pravile su se dudurajke i od zove, jer maslačak sa livade nije trajao dugo (Tanda) [Por.]
* s-a prins la lukru-n dugaĭe, ș-a fuost dugaĭaś ḑîaśe ań
— zaposlio se u prodavnici, i bio je prodavac deset godina [Por.]
* în dugăĭ măĭ mult a lukrat uamińi, ama koļa-koļa, pin saće, s-a gasît șî kîć-o muĭare ka dugaĭașîță
— u prodavnicama najviše su radili muškarci, ali ovde-onde, po selima, našla se i po neka žena kao prodavačica [Por.]
* ńa-nkis dugaĭa, nu măĭ avĭem unđe să kumparăm
— zatvorili su nam prodavnicu, nemamo više gde da kupujemo [Por.]
* s-a întîńit ku ĭel în dugaĭe
— sreo se sa njim u prodavnici (Prahovo) [Kmp.]
* đin țuaļiļi luĭ mĭarźe duguĭală ka kînd a durmit în ștală
— iz njegovog odela širi se zadah kao da je spavao u štali
* vinu đin baśivă arĭe dug urît
— vino iz bačve ima neprijatan miris [Crn.]
* kumparaĭ în dukĭan un kîlțan đi mińe, da đi muĭarĭe pînḑă đi krețan
— bio sam u dućanu i kupio sebi košulju, a ženi platno za suknju [Crn.]
* dukĭanźiu nu đișkiđe mĭńe dukĭanu, kî ĭe ḑî marĭe
— dućandžija ne otvara sutra dućan, jer je praznik [Crn.]
* în șîaļe, unđe la lovit berbĭeku ku kuornu, ĭa ĭeșît un dul marĭe
— na leđima, gde ga je ovan zakačio rogom, napravio mu se veliki otok [Crn.]
* ma muśkat o guangă, șî mi s-a fakut un dul pi pĭaļe
— ujela me neka buba, pa mi se napravio otok na koži
* a ploĭat șî apa ń-a luvat drumu, a ramas numa ńișći dulurĭ koļa-koļa
— padala je kiša i odnela nam put, ostale su samo neke izbočine ovde-onde [Por.]
* kînd aĭ dulăĭ ku ćińe la munće, nu ći ćĭemĭ ńiś đi lupĭ, ńiś đi urș
— kad uz sobe u planini imaš velike pse, ne bojiš se ni vukova, ni medveda [Por.]
* dulfă ĭe un fĭeļ đi kațauă
— dulfa je jedna vrsta kučke
* śe-ț trîabe dulfa-ĭa đi muĭarĭe, kare mĭarźe đin mînă-n mînă?
— šta će ti ta kučka od žene, koja ide iz ruke u ruku? [Por.]
* ļebeńița-ĭa a statut prĭa mult, ș-a perdut dulśața
— ona lubenica je predugo stajala, pa je izgubila slast
* la nuoĭ prazńiku nu să faśe fîră dulșețurĭ
— kod nas slava se ne pravi bez slatkiša [Crn.]
* mînkarĭa fara dulśață
— jelo bez ukusa [Por.]
* ļebeńița ś-am kumparato ĭe dulśe ka mńarĭa
— lubenica koju sam kupio slatka je kao med
* đimult n-am mînkat așa pasuĭ dulśe
— odavno nisam jeo tako ukusan pasulj
* fećița-sta arĭe așa vuorbă dulśe, ka pasarika
— ova devojčica ima tako sladak govor, kao ptičica [Crn.]
* duluźala luĭ ku datoriĭa, arĭe sî ma mîńe sî nu-ĭ mîĭ dau ńimika
— njegovo otezanje sa dugom, nateraće me da mu više ne pozajmljujem ništa [Crn.]
* nu duluźi sî ći duś la duoktur, kî puaće sî-ț fiĭe șî mîĭ rîău
— nemoj otezati sa odlaskom lekaru, jer može da ti bude još gore
* tu duluźeșć ku-nsuratu, da ańi trĭek
— ti odugovlačiš sa ženidbom, a godine prolazi [Crn.]
* duļaĭkă ĭe žukariĭe kopilarĭaskă, fakută đin bît đi buśińiș
— „duljajka” je dečja igračka, napravljena od kukute (Blizna, s. Rudna Glava) [Por.]
* kînd nus ļiamńe, fuoku sa faśe ku duļiźaku
— kad nema drva, loži se „duga” vatra (tj. vatra koja tiho sagoreva i koja će dugo da traje ) [Por.]
* kuodru kare stă întrĭeg, nuĭe taĭat đin ĭel, padure đasă, ku ļiamńe nu prĭa marĭ
— šuma koja je ostala cela, koja nije sečena, gusta šuma sa drvećem koje nije previše visoko
* ĭastă o Dumbrauă la Gorńana șî una la Lazńița
— ima jedna Dubrava u Gornjani i jedna u Laznici [Por.]
* dumińika ĭe ḑîuă đi ođină șî đi dus la fameļiĭe
— nedelja je dan za odmor i obilazak rodbine
* Dumińika marĭe sî kađe la șapće saptamîń dupa Pașć
— Trojica pada na sedam nedelja posle Uskrsa
* atunșa ĭasă Rusaļiļi șî sî puńe puostu lu Sîm-Pĭetru
— tada se završava Rusalna nedelja i počinje Petrov post [Crn.]
* dumińika trĭekută
— prošla, protekla nedelja
* dumińika śe vińe
— iduća, naredna nedelja [Por.]
* dumińika ćinîră ĭe la svîrșîtu saptamîńi pi karĭe s-a pus luna nuauă
— mlada nedelja je poslednji dan u sedmice u toku koje se pojavio mlad mesec [Crn.]
* dumińikă ćinîră ĭe șî sîptamîna întrĭagă, đin ḑîua-ĭa kînd sa puńe luna mikă
— mlada nedelja je i cela sedmica, od dana kada se pojavi mlad mesec [Por.]
* đimult, kînd s-a-ntîlńit duoĭ drumaș, unu a ḑîs: „Bună kaļa!”, d-alalalt s-a raspuns ku: „Mulțamĭesk, dumitaļe!”
— Nekada, kada su se sretala dva putnika, jedan bi rekao: — „Dobar put!”, a drugi je odgovarao sa: „Zahvaljujem, gospodine!” [Crn.]
* puorku al dumĭastîk manînkă kukuruḑ kînd îĭ daĭ, da al salbaćik numa kînd gasîașće
— domaća svinja jede kukuruz kad joj daješ, a divlja samo kad nađe
* în tuaće saće ĭastă pĭară dumĭastîśe, da șî pĭară porśeșć sa mîĭ gasîăsk unđe-unđe
— u svim selima ima domaćih krušaka, a i divljih ima još uvek ovde-onde
* žuavină dumĭastîkă
— domaća životinja (Krivelj) [Crn.]
* ćińerișu nu măĭ krĭađe-n dumńeḑîu
— omladina više ne veruje u boga [Por.]
* dumńișuoru ĭe măĭ mikă pasîrĭe la nuoĭ
— carić je najmanja ptica kod nas [GPek]
* o dundă đi fată, s-angrașat ka purśelu
— zdepasto devojče, ugojilo se ko prase
* dundă ĭe insă mikă șî grasă, rar s-a ḑîs așa đi uamiń
— zdepasta je osoba mala i debela, retko se kad tako govorilo za muškarce [Por.]
* đemper ku dunźi
— đžemper sa prugama
* iș đață suariļi dupa dungă
— sunce zađe za vidik [Hom.]
* a tras o dungă ruoșîĭe pista fuaĭe
— povukao je crvenu liniju preko lista
* a ĭeșît ku uoiļi la dunga krși, a kolo ĭastă skradă đi paskut
— izgonio je ovce na ivicu krša, tamo ime dlakave šaši za pašu
* stă-n dungă
— nakrivo je nasađen, nije raspoložen
* luvă dunga, șî skapă
— dohvatio se vidika i nestao, spasio se
* ĭa-ț dunga!
— briši, nestani! c. preterivanje, laganje, prelazak neke mere
* đaće kîta dupa dungă
— rekao je neistinu; slagao je (Tanda) [Por.]
* kînd s-a dus lumĭa la lukru în Rumîńiĭe, pistă Dunurĭe a trekut ku vapuoru
— kad su ljudi išli na rad u Rumuniju, Dunav su prelazili brodom [Crn.]
* Dunîrĭe, apă tulburĭe
— Dunav, mutna voda
* aĭ nuoștri aĭ batrîń, kînd a fuźit đin Țara rumîńaskă, a trĭekut Dunîrĭa, notînd ku truaśiļi la brîu
— naši stari, kada su bežali iz Vlaške, prelazili su Dunav plivajući sa tikvama oko pojasa [Por.]
* pi la nuoĭ a veńit komșîĭa ku duoda luĭ
— kod nas je došao komšija sa svojom nevestom [Crn.]
* doda Mariĭa ĭe suora-mĭa măĭ mare
— doda Marija je moja starija sestra (Voluja) [Zvizd]
* duodă sa ḑîśe la fiĭekare muĭare măĭ batrînă, fiva suoră, or nu
— dodom zovemo svaku stariju ženu, bila sestra ili ne (Doljašnica) [Bran.
* o duodă đi uom, fuź đi ĭel
— prostak, beži od njega (Rudna Glava) [Por.]
* uomu arĭe duoĭ uokĭ în kap, șî duauă mîń în umirĭ
— čovek ima dva oka u glavi i dve ruke u ramenima
* duoĭ đin sută
— dva odsto, dva procenta [Crn.]
* doĭ kopiĭ mĭerg pe drum și să uĭtă la doo feťe
— dva dečaka idu ulicom i gledaju dve devojke [Kmp.]
* a duoĭļa uară lu tata a operesît uokĭu
— po drugi put su mome ocu operisali oko [Crn.]
* vĭerĭ a duoĭļa
— (za srodstvo) treće koleno
* ĭuo ku Ĭanku sînćem vĭerĭ a duoĭļa
— ja i Janko smo treće koleno [Por.]
* do veńi kumva ș-a doĭsprîaśiļa lună, sa do va înkeĭa șî anu-sta odată
— dođe nekako i dvanaestgi mesec, završiće se valjda i ova godina jednom [Por.]
* duauăsprĭaśe luń ĭastă pi un an
— dvanest meseci ima u jednoj godini [Crn.]
* doăsprîaśe muĭerĭ sapă-n luok
— dvanaest žena kopa na njivi [Por.]
* luna marĭe ĭe duauăsprĭaśeļa lună-n an
— decembar je dvanaesti mesec u godini [Crn.]
* sî faśe duomn, da ĭel ĭe golan pruost
— pravi se gospodin, a on je običan golja [Crn.]
* dakă a fuost saćan, s-a țînut maruos, șî numa ku duomńi a șaḑut la masă
— iako je bio seljak, držao se gospodski, i samo je sa gospodom sedeo za stolom [Por.]
* ku duopu sa astupă gîăurļi la vasurĭ: la kiļe, krśiaźe, baluańe, butuańe
— čepom se zatvaraju rupe na posudama: flašama, testijama, balonima, buradima
* kînd n-aĭ duop đi plută, astupĭ kila ku tuļanu
— ako nemaš čep od plute, zatvaraš flašu kočanjem [Kmp.]
* am sî muor đi duoru luĭ
— umreću od čežnje za njim [Crn.]
* kînćiśe đi duor
— (dosl.) pesme tuge (muz.) ljubavne pesme, sevdalinke
* duor ușuor
— (dosl.) „laka želja”, (fig.), lažna ljubav
* duoru lu Marćin Kĭuoru
— (dosl.) ljubav Slepca Martina (=nikakva ljubav, prazna ljubav, ljubav naslepo, bez pokrića) [Por.]
* duornu puaće să fiĭe numa đi fĭer
— probojac može biti samo od metala [Por.]
* mis duorńik đi pîńe đin śirińe
— željan sam hleba iz crepulje
* mi sa-m pare kî sînt măĭ mare duorńik pi pomînt đi apă rîaśe đin fîntînă đi supt fag
— čini mi se da sam najveći željnik hladne vode sa izvora ispod bukve [Por.]
* duorśa ĭe un feļ đi kal, ama aăĭa kare ĭ-avut, așa șî ļ-a ḑîs pi nume
— dorat je vrsta konja, ali oni koji su ih imali, tako su ih zvali i po imenu (Leskovo) [GPek]
* am avut duoĭ kîń la baśiĭe, unu la kĭemat Duorśa, da unu Murźa
— imao sam dva psa na bačiji, jedan se zvao Dorča a drugi Murdža (Tanda) [Por.]
* aĭ înbrakat kîlțanu pi duos
— obukao si košulju naopako
* duosu palmi; duosu mîńi
— nadlanica
* îĭ đață ku duosu mîńi pistă nas
— udario ga je nadlanicom preko nosa [Crn.]
* nuĭe bun sî puń pîńa pi masă ku duosu-n sus
— ne valja da stavljaš pogaču na sto sa naličjem na gore [Por.]
* duosu ĭe mîĭ rîaśe, mîĭ mult țîńe raveńala, șî đi aĭa mîĭ bińe rođașće kînd ĭe ćimpu uskaśiu
— osoje je hladnije, duže zadržava vlagu, i zbog toga bolje rađa kad je godina sušna [Crn.]
* mĭ-aĭ întuors duosu kînd mĭ-a fuost măĭ grĭeu
— okrenuo si mi leđa kada mi je bilo najteže
* đi vrĭamĭa đi rat: vin ńamțî - fuź în duos, vin ćetńiśi - fuź în duos, vin partizańi - fuź în duos, kă pi saćanu tuoț ĭ-a apaurît
— za vreme rata: dolaze Nemci - bež’ u šumu, dolaze četnici - bež’ u šumu, dolaze partizani - bež’ u šumu, jer su seljaka svi pljačkali
* đi vrĭamĭa đi bugarĭ, Golubuońi a fuost în duos
— za vreme Bugara, Golubovići su bili odmetnici [Por.]
* duosńikă, buĭađe padurĭaļnikă ku frunḑă întuarsă ku duosu una kîtra alta, a fuost kunoskută numa lu vrăžîtuorĭ
— „dosnika”, šumska biljka sa lišćem okrenutim leđno jedno prema drugom, bila je poznata samo vračarama
* vrîžîtuorļi a kreḑut kă așa buĭaḑe, ku frunḑă întuarsă „șăļe-n șăļe” puaće să mîńe rău să-ntuarkă șăļiļi la-l bolnau, șî să-l lasă sînatuos
— vračare su verovale da takva biljka, sa lišćem okrenutim „leđa u leđa”, može da natera zlo da okrene leđa bolesniku, i da ga ostavi zdravog [Por.]
* dupa pluaĭe ĭasă suariļi
— posle kiše izlazi sunce [Crn.]
* dupa prînḑ
— posle ručka
* dupa amńaḑîț
— posle podne [Por.]
* ĭel mĭarźe înainće, da muĭarĭa dupa ĭel
— on ide napred, a žena za njim [Crn.]
* a dat dunga dupa skapît
— zbrisao je iza prevoja (nestao sa vidika) [Por.]
* dur! dur! pi śĭerĭ, șî la urmă ńimika, nu pikă ńiś un struop đi pluaĭe
— dur! dur! po nebu, i na kraju ništa, ne pade ni kapka kiše
* askultă: sa uđe kînd șî kînd „dur!” pin puod, sigurat ĭară s-a-npuĭat șobolama-ĭa
— slušaj: čuje se kad-kad „dur!” po tavanu, sigurno su se opet namnožili one pacovčine [Por.]
* dur, îrțuaźilor!
— brže, kljusine! [Crn.]
* a veńit suakra șî m-a luvat ku dura la lukru, dakă mis bolnauă đ-abĭa stau în piśuare
— došla je svekrva i na zort me je poterala na posao, iako sam bila bolesna da sam jedva stajala na nogama [Por.]
* kînd kalu mĭarźe-n śiet, da tu vrĭeĭ să-l ĭuțășć, tu iĭ daĭ ku zengiĭļi în burtă, șî-ĭ zbĭerĭ: „Dura! Dura!”
— kada konj ide lagano, a ti hoćeš da ga poteraš, udariš ga uzengijama po stomaku, i vikneš mu: „Dura! Dura!” [GPek]
* durîĭe-n śĭerĭ
— grmi na nebu
* durîĭe șî sfulđiră în tuaće părțîļi, așćetăm ku frikă să veđem unđe o să trasńaskă
— grmi i seva na sve strane, čekamo sa strahom da vidimo gde će da udari grom [Por.]
* la zavĭrńit a nuvarat șî dudîĭe în śerĭ, mînă uoiļi în strungă sî nu ļi prindă pluaĭa
— na zapadu se naoblačilo i grmi, teraj ovce u tor da ih ne uhvati kiša [Crn.]
* duraĭala țîńe una-ntruuna, da pluaĭa înga nuĭe
— grmljavina neprekidno traje, a kiše još nema [Por.]
* kînd durdukîĭe pin puod, ma ginđesk śe va fi: șobuoļi, or suakrîmĭa s-a fakut moruoń
— kada nešto tandrče na tavanu, pomislim šta je: pacovi, ili mi se tašta povampirila [Por.]
* đemult n-aĭ vaḑut uom gras, d-akuma șă kopiĭi gata tuoț sînt durdulăĭ
— nekad nisi mogao videti gojaznog čoveka, a sada su gotovo sva deca gojazna [Por.]
* s-a pus pi mińe o durimĭe grĭa
— spopala me neka teška boljka [Por.]
* atîta ma duarĭe kapu đi nu vîăd ńimika
— toliko me boli glava da ne vidim ništa [Crn.]
* kînd am lukrat în padurĭe, sparźam la mĭetîrĭe ku sakurĭa ḑîua kît ĭe tuată, șî ma durĭa pućarĭa-ntrĭagă ku ḑîļiļi dupa śe gaćam lukru
— kada sam radio u šumi, cepah drva sekirom po ceo dan, pa me je bolela cela snaga dugo posle toga [Por.]
* ĭa pĭerit kopilu, ș-o durĭa sufļitu ań șî ań
— poginuo joj je sin, i duša ju je bolela godinama [Por.]
* am sîĭ fak așa pakustă, đi o s-îl duară pîn va fi viu
— napraviću mu takvu pakost, da će ga boleti dok bude živ c. (fig.) imati lažnu bol
* ĭuo-ĭ spusîăĭ, dakă nu m-askultă, ma duarĭe-n śokan đi nakazu luĭ
— ja mu rekoh, ako me ne posluša, boli me đoka za njegoov problem [Crn.]
* am o durĭarĭe la burtă, șî muara sî ma duk la duoktur
— imam neki bol u stomaku, i moram da idem kod lekara
* o durĭarĭe grĭa am pi sufļit đi kînd mi s-a dus kopiĭi
— tešku bol imam u duši otkako su mi deca otišla [Crn.]
* sî puaće durmi pi kapatîń, da șî-n piśuarĭe, kînd ći prinđe nužda
— može se spavati na jastuku, a i stojeći, kad te pritisne muka [Crn.]
* ma adurmi ku povasta, ama nu putuĭ mult sî duorm, kî-nśepură tuoț sî sa rîdă đi mińe
— uspavao me je pričom, ali nisam mogao dugo da spavam, jer su počeli svi da mi se smeju [Por.]
* durmitu ođińašće uomu șî-ĭ întuarśe pućarĭa đi sî puată lukra
— spavanje odmara čoveka, i vraća mu snagu da bi mogao raditi [Crn.]
* vrĭamĭa đi durmit
— vreme za spavanje [Por.]
* „duru, duru, duruĭan” ḑîś kînd puń kopilo-l mik pi źanunkĭe, șă-l țupîĭ ka kînd kîlarĭașće kalu
— „điha, điha, đihana” kažeš kada staviš malo dete na kolena, i cupkaš ga kao da jaše konja [Por.]
* duruorĭ ĭe buală kare s-a ļekuit numa ku ḑakutu
— kostobolja je bolest koja se lečila samo ležanjem [Por.]
* uomu mĭeu ĭe dus, nuĭe aiśa
— moj muž je odsutan, nije ovde [Crn.]
* ḑaśe dus ku ḑîļiļi, n-o sî traĭaskă mult
— leži danima u nesvesti, neće dugo da poživi
* dusă, luvată đi șoĭmańe
— u transu je, obuzeta šojmanima
* ka kînd ĭeș dus, unđa-ĭ pĭerdut gîndurļi?
— kao da si odsutan, gde su ti odlutale misli? [Por.]
* al dușman nu zauĭtă șî nu prostîașće ńiś kînd
— dušman ne zaboravlja i ne prašta nikada [Crn.]
* dușman, kîńe đi uom, ńiśkînd nu sa șćiĭe śe-ț ginđașće
— dušmanin, pseto od čoveka, nikad se ne zna šta ti misli [Por.]
* muĭare dușmanuosă, taśe, sa uĭtă kĭuorđiș ka kațaua, dakă-ĭ va skapa vro vuorbă, ĭa ĭe veńin guol
— žena dušmanka, ćuti, gleda ispod oka ko kučka, ako joj se i omakne neka reč, to je pravi otrov [Por.]
* đață odată dușmańașće, ș-îl trînći la pomînt
— udari ga jednom dušmanski, i obori ga na zemlju [Crn.]
* la lovit plumbu dușmańesk
— pogodio ga je dušmaninov metak [Crn.]
* asta ĭe kuțît dușmańesk, alu dușmanu-la kare a taĭat lumĭa đi vrĭamĭa đi rat
— ovo je dušmaninov nož, onoga krvnika koji je klao ljude za vreme rata [Por.]
* tuoț sînt dușmań șî ńințaļeș, șî đi aĭa s-a bagat în dușmańiĭe marĭe
— svi su dušmani i nerazumni, i zato su ušli u veliko neprijateljstvo [Crn.]
* a tunat mare dușmańiĭe-n lume, fraț ku fraț nu sa măĭ sufîră
— veliki je dušmanluk ušao u ljude, brat se s bratom više ne podnosi [Por.]
* în spinarĭe sî puaće duśa marĭe tovar
— na leđima se može nositi veliki teret [Crn.]
* are lukru bun, șî duśe la kasă plată mare
— ima dobar posao, i kući donosi veliku platu
* vîntol kald duśe buală
— topao vetar donosi bolest [Por.]
* muma sî duśe mĭńe la piĭaț ku kîća bukaće șî kîća puamĭe
— majka ide sutra na pijacu sa malo povrća i malo voća [Crn.]
* du-će drakuluĭ
— (kletva) idi dođavola
* duśe minća la luok
— dolazi k pameti, razume, shvata [Por.]
| ḑ |
* apa ḑakută în vas đi fĭer nuĭe bună ńiś đi fĭert mînkarĭa
— ustajala voda iz limenog suda nije dobra ni za kuvanje hrane [Por.]
* ḑalarĭu a fuost fakut đin krĭangă đi kuorn, gruasă
— verižnjača je bila napravljena od debele drenove grane
* đi ḑalarĭ a fuost atîrnaće ḑîaļiļi, kare a putut sî sa skurćaḑă, or sî sa lunźaskă, kît a trîbuit vasu sî fiĭe rîđikat đi la fuok
— za verižnjaču su bile okačene verige, koje su mogle da se produžuju ili skraćuju, prema tome koliko je sud morao biti udaljen od vatre [Por.]
* s-a rupt o ḑală la sanźir, șî vadra a kaḑut în bunarĭ
— pokidala se jedna alka na lancu, i vedro ja palo u bunar [Crn.]
* ḑamă đi pĭeșć
— riblja čorba
* ḑamă akră
— kisela čorba
* ḑamă đi varḑă
— kuvani kupus
* (euf.) ḑamă đi pruńe
— rakija
* ḑamă đi kuńe
— klin-čorba
* s-a topit la kaldură, șî s-a fakut ḑamă
— istopilo se na toploti i pretvorilo u kašu
* o sorbiḑamă guală, sărakaśuos șî flomînźuos
— jedno golo čorbosrkalo, siromašak i gladnica [Por.]
* of, da-r fi bună o ḑamuĭkă đi pĭașće akuma, dupa bĭețîa đ-asară
— of, kako bi dobro došla jedna riblja čorbica sada, posle sinoćne pijanke [Por.]
* muĭarĭa ńi gaćașće pasuĭ ḑamuos
— žena nam sprema čorbast pasulj [Crn.]
* ḑară sa faśe đin lapće fĭert, în kare puń triĭ pikurĭ đi akrĭală, șă-l laș duauă ḑîļe să șća la kaldură; sa manînkă ku đimikat đi malaĭ, vara kînd sa lukră pin zîpușală mare
— jogurt se pravi od skuvanog mleka, u koje se dodaju tri kapi sirćeta, i pustiš ga da stoji dva dana na toplom; jede se sa udrobljenom projom, leti kada se radi po velikoj vrućini
* ḑară sa faśe kînd sa mĭastîkă lapće akru ku ḑăr, șî ku ĭa sa faśe ḑamă đi șćir, kare ĭe dulśe đi tuot
— mlaćenica se dobija kada se kiselo mleko pomeša sa surutkom, i njome se pravi čorba od štira, koja je mnogo slatka (Rudna Glava)
* ḑară ku ḑăru la nuoĭ ĭe tuot una
— „dzara” i „dzeru” je kod nas jedno isto (surutka) (Tanda) [Por.]
* nu-m ḑaśa aśiĭa, skualîće kî ĭe vrĭamĭa đi lukru
— nemoj mi tu ležati, ustani jer je vreme za posao
* ḑaśe đi buală grĭa
— leži (boluje) od teške bolesti
* a kaḑut în pat, ḑaśe pi muarće
— pao je u postelju, leži na samrti [Por.]
* ku atîta ḑaśială nu sa fak bań
— sa tolikim izležavanjem ne pravi se novac
* grĭeu o să skîape viu numa ku ḑaśială în pat, trîabe dus la duoktur
— teško da će preživeti samo sa ležanjem u krevetu, treba ga odvesti lekaru [Por.]
* gaća, muĭare, mînkîărĭ țapińe, da ḑămuriĭļi-șća a tĭaļe labîdă la puorś
— gotovi ti, ženo, jaka jela, a ove svoje čorbuljage baci svinjama
* mulće ḑămuriĭ, în tuot fĭeļu, a fuost pi masă l-aĭ batrîńi nuoștri
— mnogo je čorbi, raznih vrsta, bilo na jelovniku naših starih [Por.]
* kînd pĭerḑ đințî, ć-așćată numa mînkărĭ ḑămuruasă
— kad izgubiš zube, čekaju te samo čorbasta jela [Por.]
* đin ḑăr fĭert sî faśe urdă
— od kuvane surutke prаvi se vurda [Crn.]
* ḑăru sa kapîtă đin lapće înkegat, kînd sa străkură kașu pin strîkuratuare
— surutka se dobija od podlivenog mleka, kad se kaša oceđuje kroz cediljku
* ḑîăru a dat la puorś
— surutku su davali svinjama [Por.]
* ḑău, mă, așa ĭe kum îț spusăĭ
— boga mi, bre, tako je kako ti rekoh
* ḑî ḑău
— zakuni se (da govoriš istinu)
* dumńeḑău
— gospodbog < duomnu — gospod + ḑău — bog [Por.]
* đ-autunśa ĭastă o ḑî șî măĭ bińe
— od tada ima dan i više (=više od jednog dana)
* o ḑî đi lukru
— jedan radni dan
* o ḑî đi kosît
— jedan dan košenja
* să vină kînd va fi vro ḑî mare
— neka dođe kad bude neradan dan
* pista ḑî
— preko dana [Por.]
* ḑîaļiļi a fakut țîgańi ferari
— verige su pravili Cigani kovači
* în ḑîaļe a fuost atîrnată feruaĭka în kare s-a fĭert koļașa
— o verige je bio okačen kotao u koji se kuvao kačamak [Por.]
* la mîń aĭ ḑîaśe źaĭśće, șî nu sînt tot una
— na rukama imaš deset prstiju, pa nisu svi jednaki [Crn.]
* pi la ḑîaśe śiasurĭ am mînat uoĭļi la ḑîkatuare
— oko deset sati terali smo ovce na plandište [Por.]
* a ḑîaśeļa ḑîuă buturirîm la o kasă
— desetog dana nabasasmo na jednu kuću [Crn.]
* a ḑîăśiļa uorĭ ț-am prospus, da tu înga n-aĭ luvat la kap
— deseti put sam ti ponovio, a ti još nisi shvatio [Por.]
* să-ț spun ĭuo o ḑîkală, fîrtaće, da tu s-o ĭaĭ la kap bińe
— da ti ja kažem jednu mudrost, brajko, a ti da je dobro upamtiš
* ḑîkală ĭe vuorba đi batrîńață, șćirĭa lu lumĭa vikļană đin vrĭemuriļi trĭekuiće
— izreka je starinska reč, znanje mudrih ljudi iz prošlih vremena [Por.]
* uoĭļi ḑak la ḑîkatuare, da pîkurarĭu duarme la umbra gruasă
— ovce odmaraju na plandištu, a čobanin spava u debelom hladu [Por.]
* Ĭovan Ramă đin Metońița șî Ļeksa Ĭovĭańi đin Osńiśa, a fuost mîĭ buń ḑîkatuorĭ în fluĭer pi tuata Vaļa Ćimuokuluĭ
— Jovan Ramić iz Metovnice i Aleksa Jovanin iz Osnića, bili su najbolji svirači na duduku u celoj Crnoj Reci [Crn.]
* am askultat o ḑîkatură batrînă în fluĭer
— slušao sam jednu staru svirku na duduku [Crn.]
* ḑîkatura lu moșu Voĭna lăutarĭu a fuost kunoskută șî-n afară dă Mlaoa
— sviranje čiča Vojne violiniste bilo je poznatgo i izvan Mlave (Busur) [Mlava]
* muoșu a fuost uom ikļan, a vorbit tuot pin ḑîkaturĭ
— čiča je bio mudar čovek, govorio je sve kroz izreke
* fata mĭa ĭe frumuasă ka ḑîna
— moja je devojka lepa kao vila
* ḑînă batrînă
— stara vila, majka vila [Por.]
* bagîće înluntru, nu ḑînḑai afară đi frig
— uđi unutra, nemoj napolju cvokotati od hladnoće [Crn.]
* ĭuo ḑînḑîĭ đi frig, da ĭa ḑînḑîĭe đi frikă
— ja cvokoćem od hladnoće, a ona se trese od straha [Por.]
* krapaĭ đi ḑînḑaĭală așćaptînd în rînd
— crkoh od cvokotanja čekajući u redu [Crn.]
* să-ț spun o ḑîsă batrînă, șî s-o ĭaĭ la kap
— da ti kažem jednu starinsku mudrost, i da je dobro upamtiš [Por.]
* ḑîsa ĭe sîla-ĭa śe rașîașće suđina uomuluĭ, în śasu nașćiri
— usud je ona sila koja određuje čovekovu sudbinu u času rođenja
* (u izr.) nu ĭ-a ḑîs sî fiĭe
— nije mu suđeno da bude
* basanka așa ĭ-a ḑîs
— valjda mu je tako suđeno
* avut o ḑîsă rîa
— imao je zlu sudbinu
* s-a đisparțît, ĭa basanka n-a fuost ḑîsa luĭ
— rastali su se, ona valjda nije bila njegova suđenica [Por.]
* nu puoț ḑîśa kî nu ț-am ažutat
— ne možeš kazati da ti nisam pomogao [Crn.]
* a ḑîs muma sî veńiț mîńe la pomană
— poručila je majka da dođete sutra na daću [Por.]
* Raka đin Lukuva tare frumuos a ḑîs în bandă
— Raka iz Lukova je jako lepo svirao trubu [Crn.]
* rumîńi dă mult măĭ bun a ḑîs dîn fluĭer dăkît astăḑ
— Vlasi su ranije mnogo bilje svirali frulu nego danas (Ranovac) [Mlava]
* vińe tuamna, ḑîua ĭe tuot mîĭ mikă
— ide jesen, dan je sve kraći
* mîńe ĭe ḑîuă marĭe, nu să lukră
— sutra je praznik, ne radi se
* am pus grîu vro tri ḑîļe đi aratură
— posejao sam pšenice oko tri dana oranja
* pînă-n Ńiș ĭastă duauă ḑîļe đi mĭers
— do Niša ima dva dana hoda [Crn.]
* a lukrat ḑîua-nuapća, șî la urmă ĭar’ ńimika
— radio je danonoćno, i na kraju opet ništa [Por.]
* ăĭa kare sînt naskuț tuot într-o ḑîuă în stamînă, sînt ļegaț tuot k-o ursă
— oni koji su rođeni istog dana u nedelji, vezani su istom sudbinom
* dakă muare ḑîvaćiku tĭeu, ĭel puaće să ći tragă ku ĭel, ș-atunśa će duś la vro vrîžîtuare să ći đizļaźe đi ĭel
— ako umre tvoj jednodanac, on može da te povuče sa sobom, onda moraš da odeš kod neke vračare da te odveže od njega [Por.]
| ğ |
* afară ĭe ğer mare
— napolju je veliki mraz [Kmp.]
* atîta źier ĭe la śuaka, đi la nuapće o sî duarmă lupu ku kîńiļi într-un bîrluog
— toliki je mraz u planini, da će noćas vuk i pas zajedno spavati u brlogu [Por.]
* ğińere în kasă
— zet u kući, domazet [Kmp.]
* ğińere ĭe soțu miresi la nuntă
— mladoženja je mladin par na svadbi
* soțu feći vińe la parinți a ĭeĭ ğińere
— ćerkin muž je zet njenim roditeljima [Kmp.]
| đ |
* đi kînd ăl șćiu, Pîătru ĭe uom đadavĭeră, n-a mințît pi ńima ńiśkînd, pi ńima n-a lasat la ńevuoĭe ...
— od kad ga znam, Petru je čovek pravedan, nikoga nije slagao nikad, nikoga nije ostavio u nevolji ... [Por.]
* đafĭeća ĭ-am vorbit, n-a luvat ńimika la kap
— badava sam mu govorio, nije shvatiio ništa [Por.]
* kît vĭeḑ ku uoki, numa đalurĭ, nuĭe luok poļažńik ńiśunđe
— dokle pogled dopire, samo bregovi, ravnice nema nigde
* în đal
— na brdo, na gore, prema vrhu brda; uzbrdo
* ma duk în đal
— idem na gore, idem ka brdu; idem na brdo
* mĭerg în đal
— idem uzbrdo, penjem se na brdo
* sa suĭe-n đal
— penje se na brdo; uspinje se
* mare đal
— velika uzbrdica
* la đal
— uzvodno
* kînd rîu în vaļa mare, în kare ĭe pus satu, mĭarźe đi la zovrńit kîtra rĭsarit, atunśa vorbiļi „la đal” ku „zovrńitu” sînt tot una
— kada glavna reka u dolini u kojoj je selo, teče sa zapada na istok, onda reči „la đal” :„ka brdu” i „zovrnjit”: „zalazak; zapad” isto znače [Por.]
* în tuot țînutu porĭeśi pomîntu ĭe đaluruos
— u celom porečkom kraju zemlja je brdovita [Por.]
* kasa mĭa ĭe supt un đaluț
— moja kuća je ispod jednog brežuljka [Crn.]
* am pļekat đampreuna la bîlś, akolo ń-am đisparțît șî ń-am întuors la kasă tot nat đi trĭaba luĭ
— pošli smo zajedno na vašar, tamo smo se razdvojili i vratili se kući svako za sebe [Por.]
* kînd ńe-ntoarčem đe la lukru, noĭ doĭ merğem đankuračiļa
— kada se vraćamo s posla, nas dvojica idemo trčeći [Tim.]
* đarîndu l-a katat, da ĭel nuĭe ńiśunđe
— svuda su ga tražili, a njega nema nigde [Por.]
* đasńață n-am putut sî manînk, ș-akuma mis flomînd
— jutros nisam mogao da jedem, pa sam sada gladan [Crn.]
* đasńață m-am amînatat la lukru
— jutros sam zakasnio na posao (Leskovo, Jasikovo) [GPek]
* s-a dus, șî đatunśa nu la măĭ vaḑut ńima
— otišao je, i otada ga više niko nije video [Por.]
* đe, mă, nuĭe aĭa așa kum sa puvestîașće
— de, bre, nije to tako kako se priča
* đe pļakă, đe nu pļakă, nu șćiĭe ńiś ĭel śe sî fakă, saraku
— te kreće, te ne kreće, ne zna ni on sam šta da radi, siroma c. i, ili
* đe va vrĭa, đe nu va vrĭa, tuot una-ĭ vińe
— i da hoće, i da neće, jednako mu dođe [Por.]
* đa-nkuaś, đa-nkolo, șî đebĭa do skaparăm đi ĭel
— đa ’vamo, đa tamo, i jedva nekako utekosmo od njega [Por.]
* aĭa a fuost đemult, ńima ńiś nu măĭ țîńe minće
— to je bilo davno, niko više i ne pamti
* (komp.) đemult, măĭ đemult, șî măĭ đemult
— davno, davnije, još davnije [Por.]
* s-a momit, șî đes vińe pi la mińe
— navadio se, i često dolazi kod mene
* rîndurļi đi kukuruḑ sînt pusă đasă
— redovi kukuruza su gusto posejeni [Crn.]
* padurĭe đasă
— gusta šuma
* măĭ đes
— (komp.) češće; gušće; zbijenije [Por.]
* kînd are bań, ńima nuĭe așa đesfălorat ka ĭel
— kad ima para, niko nije tako razuzdan kao on
* đesfălorat ĭe uom kare nuĭe înbrakat kum trăbe: mĭarźe fara bumbĭ, fara kurauă, đișkiptorat
— raspojasan je čovek koji nije obučen kako treba: ide bez kaiša, bez dugmeta, raskopčan [Por.]
* tuată pîătura ńi s-a đisfirat, pućem s-o puńem numa la prag, đi șćiers piśuariļi
— sva ponjava nam se rasparala, možemo samo da je stavimo kod praga, za brisanje nogu [Por.]
* sarak, mĭarźe tuot k-o kimĭașă đesfirată
— siromah, ide stalno u nekoj rasparanoj košulji [Por.]
* m-am kulkat în pat tuot đesfrînt đi la sapat, șî nu puot să aduorm
— legao sam u krevet sav skršen od kopanja, i ne mogu da zaspim [GPek]
* ma uĭt la lastari-șća, đesfrînț đi pĭatră, ș-ăm kađe grĭeu la ińimă
— gledam ove mladice, skrljane od grada, i teško mi je na srcu
* ĭa perit kopilu đi vina luĭ, șî ĭel tuot đesfrînt, s-a spînḑurat
— dete mu je poginulo njegovom krivicom, i on se, sav skrhan, obesio [Por.]
* kaḑuĭ pi gĭață, șî ma đesfrînsîăĭ tuot
— padoh na led, i sav se skrših [GPek]
* vižuļiĭa a đesfrînt krĭanźiļi la puomĭ
— oluja je skršila granje na voćkama
* fara lukru, uomu sa đesfrînźe ĭuta
— bez posla, čovek brzo krahne [Por.]
* mînă kapriļi sî mezdrĭaskă în đesîșo-la
— teraj koze da brste u onom čestaru [Crn.]
* đi kînd s-a mutat lumĭa-n orașă, śuośiļi s-a umplut đi đesîș
— otkad su se ljudi preselili u gradove, brda su obrasla gustišom [Por.]
* nu đeskatarama kalu, numa puńiĭ zuobńița în kap, să manînśe pănă ĭuo nu do gaćesk lukru
— nemoj rasedlati konja, nego mu samo stavi zobnicu, neka jede dok ja ne završim posao [Por.]
* đeskînćiśiļi đi dragusta au măĭ frumuasă vuorbe
— ljubavne basme imaju najlepše reči
* s-a dus la vrîžîtuare să-ĭ fakă đeskînćik đi durĭarĭe la burtă
— otišao je kod vračare da mu baje protiv bolova u stomaku
* ĭastă đeskînćiśe în tuaće fĭelurĭ
— ima bajalica svih vrsta
* đeskînćik ku al kurat
— čista magija
* đeskînćik ku al rîău
— zla magija, bajanje uz pomoć zle sile
* măĭ tare ĭe đeskînćiku ku al rîău, ama aĭa nu kućaḑă tot nat să lukrĭe
— najače bajanje je sa zlim silama, ali to ne sme svako da radi
* đeskînćik đi skrisa
— (dosl.) bajanje za zapisano, tj. da se ostvari zapisana sudbina
* đeskînćik đi dragusta
— ljubavna basma
* đeskînćik đi naluś
— basme protiv priviđenja [Por.]
* dakă ĭe lumĭa astîḑ măĭ șkolaită, șî ĭastă duokturĭ în tuaće pîărțîļi, mulț sa duk la vrîžîtuorĭ să ļi sa đeskînće đi fiĭe śe
— iako su ljudi danas školovaniji, i ima lekara na sve strane, mnogi idu kod vračara da im se baje za bilo šta [Por.]
* uoĭļi mi sînt đeskîntaće, șî nu mi s-a bulnavit ńiś una pănă akuma
— ovce su mi prebajane, i do sada mi se nije razbolela nijedna [Por.]
* la rumîń ĭastă uamiń đeskîntatuorĭ, ama sînt măĭ mulće muĭerĭ đeskîntatuare, kî aăla ĭe lukru muĭerĭesk đi kînd ĭe lumĭa șî pomîntu
— kod Vlaha ima muškaraca vračeva, ali više ima žena vračara, jer je to ženski posao od kako je sveta i veka
* măĭ tare đeskîntatuorĭ în Porĭeśa a fuost vrunu Pătro-l Mik đin Tanda
— najjači vrač u Poreču bio je neki Petar Mali iz Tande [Por.]
* ĭapa ĭe đeskîtaramată, bago-n koșîărĭe
— kobila je rasedlana, vodi je u košaru [Por.]
* șî đesńață, șî ĭerĭ đimińață, am slubaḑît uoĭļi la pașuńe rău đinuapće
— i jutros, i juče ujutru, pustio sam ovce na pašu jako rano [Por.]
* sa đespikă-n doă
— cepa se na dvoje [Por.]
* morśila pi koļiba batrînă ĭe tuată đespikată
— blato na staroj kući je svo odlepljeno [Por.]
* a lukrat đestul, s-a dus la ođină
— radio je dosta, otišao je na odmor [Por.]
* tata ńi s-a đeșalat, dukînd saśi-n gîrgă
— otac nam se pogrbio, noseći džakove na krkači [Por.]
* mis đeșalat đi lukru, nu mi đi visaļiĭe
— iznuren sam od posla, nije mi do veselja
* șaua la kal stă đeșalat, trîabe strînsă
— sedlo na konju stoji labavo, treba ga zategnuti [Por.]
* đeșfațare sa faśe ku ańi, da sa pĭarđe đ-un momĭent
— ugled se stiče godinama, a gubi se za tren [Por.]
* kasa lor ĭe în satu nuostru đemult kunoskută ka o kasă omeńită șă tare đeșfațată
— njihova kuća je u našem selu odavno poznata kao časna i veoma ugledna [Por.]
* muma a đeșîrat pĭarîļi uskaće đi pi ață, șî ńi ļa dat sî mînkăm
— majka je skinula suve kruške sa konca, i da la nam ih je da jedemo
* s-a slubaḑît lațu la điempir, șî ĭel gata žumataće s-a đeșîrat
— popustila je petlja na džemperu, i on se gotovo pola rasparao
* pĭaćiku la kimĭașă s-a đeșîrat đ-atîta spalat
— zakrpa na košulji razvukla se od tolikog pranja [Por.]
* am marźiaļe, numa ļi pazăsk đeșîraće într-un vas
— imam ogrlicu, ali je čuvam raznizanu u jednoj posudi [Por.]
* uomu puaće să đeșkidă ușa, drumu, lukru, dugaĭe, uoki, gura, ińima
— čovek može da otvori vrata, put, posao, prodavnicu, oči, usta, srce
* nu đeșkiđe ińima la fiĭe kare
— ne otvaraj srce bilo kom
* kînd sa dă bĭare đi pomană la-l muort, kila trăbe sî sa đeșkidă, sî puată al muort sî bĭa
— kad se pokojniku namenjuje piće, flaša treba da bude otvorena, da bi umrli mogao da pije [Por.]
* am katat trĭaba mĭa, șă nu mis đevină ńimika
— gledao sam svoja posla, i nisam ništa kriv
* tuoț sînćem nuoĭ đevină
— svi smo mi krivi [Por.]
* tata s-a dus să đezbată gĭața la ĭazu muori
— otac je otišao da razbije led na vodeničnom jazu (Tanda)
* la ļiemno-la s- đizbaće drumu-n stînga
— kod onog drveta put se odvaja na levo [Por.]
* s-a frekat vićiļi đe gard, șî un bunduk a ramas đezbatut
— češala se goveda o ogradu, i jedan stub je ostao odvaljen
* kînd muĭerļi țîasă, țîasă batut or đezbatut
— kad žene tkaju, tkaju retko ili gusto [Por.]
* mama a-nbătrîńit, șî tuot măĭ đes iĭ sa đezļină tuorsu, nu sa țîńe pi fus
— baba je ostarila, i sve češće joj se labavi pređa, ne drži se na vretenu (Tanda)
* kînd sa fak śarapi, nu-ĭ faś prĭa strîns, numa kîta-ĭ đizļiń, să nu ći bată la piśuor
— kada pleteš čarape, ne pleteš ih previše čvrsto, nego ih malo labaviš, da ti ne žuljaju nogu (Rudna Glava) [Por.]
* kînd tuorś, șă nu răsuśeș firiļi kalumĭ, numa ramîn afanaće pi fus, muĭeriļi ḑîk kă a tuors đezļinat
— kada predeš, i kada se konac ne uprede dovoljno čvrsto, tada žene kažu da je pređa labava (Tanda) [Por.]
* ma miraĭ, ka kînd vaḑuĭ pi draku, numa fakuĭ kruśe șî ma đezmiraĭ ĭuta
— začudih se, k’o da sam ugledao đavola, ali se prekrstih, i raščudih se brzo [Por.]
* apļakăm krĭanga ku śerĭașă, numa bagă sama să nu sa đežgińe đi la ļiemn
— savij mi granu sa trešnjama, ali pazi da se ne odlomi od stabla [Por.]
* dupa vižuļia-sta a ramas pruńi pļiń đi krĭanźe đežginaće
— posle ove oluje ostao je šljivik pun prelomljenih grana [Por.]
* kînd s-a đeșkis rudńiku, mulț s-a prins la lukru, ș-a skapat đi la sîraśiĭe
— kad se otvorio rudnik, mnogi su se zaposlili, i utekli od siromaštva
* a ramas ușa đeșkisă, șă puorśi a tunat în koļibă
— ostala su vrata otvorena, i svinje su ušle u kuću
* kînd saćanu sa duśe în oraș, trăbe să țînă uoki đeșkiș
— kad seljak ode u varoš, treba da drži oči otvorene
* (u izr.) farbă đeșkisă
— svetla boja
* vînît đeșkis
— svetloplav
* lukru đeșkis
— otvoren, pošten posao
* ĭ-a spus đeșkis în uokĭ aĭa śe ginđașće đi ĭel
— otvoreno mu je govorio u oči šta misli o njemu [Por.]
* ļingura ĭe fakută đi ļiemn
— kašika je napravljena od drveta
* kînd am pļekat đi la vuoĭ, m-a prins pluaĭa
— kad sam pošao od vas, uhvatila me kiša
* pluaĭa vińe đi la apus
— kiša dolazi sa zapada c. iz-
* ușa ĭe înkisă đinuntru
— vrata su zaključana iznutra d. za
* a kumparat șî đi mińe
— kupio je i za mene
* ak đi kusut
— igla za šivenje c. o
* vorbim đi ĭel
— govorimo o njemu [Por.]
* tata a lukrat la rudńik, șî đ-akolo a dus un đibruomńik đi kasă
— otac je radio u rudniku, i odande je doneo jedan đubrovnik za kuću [Por.]
* nu ći đida la bĭare, kî ĭe bĭarĭa rîău mare
— nemoj se odati piću, jer je piće veliko zlo [Por.]
* s-a đidat la furaluk, șî nu krĭed k-o să skîape đi-nkisuare
— odan je krađi, i ne verujem da će izbeći zatvor
* s-a pus pi mińe tuoț să ma marit dupa ĭel, șî la urmă ĭuo m-am đitad, n-am avut unđe
— navalili su svi na mene da se udam za njega, i ja sam se na kraju predala, nisam imala kud
* s-a đidat la karće, ș-a gaćit șkuala
— posvetio se knjizi, i završio školu [Por.]
* s-a frînt ļiemnu đi vînt șă stîă điduoĭļa pista drum, ńima ni puaće sî trĭakă đi ĭel
— polomilo se drvo od vetra i leži poprečno na putu, niko ne može da prođe od njega
* bat muort, mĭarźe điduoĭļa, numa śe nu kađe
— mrtav pijan, hoda poprečke, samo što ne padne [Por.]
* să-ț fiĭe đi điđikă așa kopiĭ
— neka su ti na ponos takva deca
* điđikă guală
— prazna hvala (kad se od hvale nema koristi) [Por.]
* muma mĭ-a-npļećit un điemper frumuos, đi lînă gruasă, să nu-m fiĭe frig
— majka mi je isplela lep džemper od debele vune, da mi ne bude hladno [Por.]
* nu pļeka înga, kă tuman pusîăĭ điezma sî fĭerbĭem kafă
— nemoj još da pođeš, upravo sam stavio džezvu da skuvamo kafu [Por.]
* lukru đigrab nuĭe ńiś un lukru
— brzopleti posao nije nikakav posao
* lukru măĭ đigrab
— hitan, važan posao [Por.]
* tu, đikă, nu ći ogođeșć ku nuoĭ
— ti se, daklem, ne slažeš sa nama [Por.]
* alta nuĭe, frațîluor, đikît sî fuźim đ-aiśa
— druge nema, braćo, nego da bežimo odavde
* măĭ mare oțoman đikît śi ĭe ĭel, nu ma ĭastă pi lume
— većeg lopova nego što je on, nema više na svetu
* kum puaće ĭel să fiĭe măĭ bun đikît mińe?
— kako on može biti bolji od mene?
* đikît va fi aĭa așa, nuoĭ o să perim
— ako to bude tako, mi ćemo izginuti [Por.]
* điluok slobuoḑ uoĭļi la pașuńe, kî muor đi fuame înkisă-n strungă
— odmah pusti ovce na pašu, jer će lipsati od gladi zatvorene u toru [Crn.]
* întuarśi-će điluok, nu ći zîbovi akoluo ńiśkotrĭabă
— vrati se odmah, nemoj se tamo zadržavati nepotrebno [Por.]
* kînd îm dă-n gînd kum la baśiĭe đimikam koļașe-n bļidu ku lapće, la burtă ma duare
— kad se setim kako sam na bačiji drobio kačamak u zdelu sa mlekom, stomak me zaboli [Por.]
* malaĭu ku lapće nuĭe dulśe dakă malaĭu nuĭe đimikat marunt
— proja sa mlekom nije slatka ako proja nije udrobljena sitno
* đimikatu sa faśe așa: puń apă ku sarĭe să fĭarbă; kînd fĭarbe apa, puń pîńe zdrumikată, șî mĭastîś; kînd s-angroșîașće, puń brînḑă, șă ĭară mĭastîś
— popara se pravi ovako: staviš so u vodu i kuvaš: kad voda provri, staviš udrobljen hleb, i mešaš; kada se zgruša, dodaš sir, i opet mešaš [Por.]
* alaltîĭerĭ đimińață
— prekjuče ujutro
* ĭerĭ đimińață
— juče ujutro
* asta đimińață
— ovo jutro
* în asta đimińață
— jutros, ovog jutra
* đimińață; mîńe đimińață
— ujutro; sutra ujutro
* o s-îm vină lukratuori đimińață đinuapće
— doći će mi radnici (sutra) ujutro rano
* ku sînataće, ńi veđem đimińață
— u zdravlje, vidimo se ujutro
* mîńe đimińață pļakă la drum
— sutra ujutro polaze na put
* păĭmîńe đimińață
— preksutra ujutro [Por.]
* đimińața ĭe vrĭamĭa đin krapat đi ḑî, pîn la prînḑu al mik, pănă pi la nuauă śasurĭ
— jutro je vreme od svitanja do doručka, do oko devet sati [Crn.]
* a krapat ḑîua, o să fiĭe o đimińață frumuasă
— svanuo je dan, biće lepo jutro [Por.]
* đimult lumĭa a trait în borđeĭ
— nekada su ljudi živeli u zemunici [Crn.]
* đimult, măĭ đimult, șî măĭ đimult
— (komp.) davno, davnije, najdavnije [Por.]
* a ĭeșît đin kasă, șî s-a dus
— izašao je iz kuće, i otišao
* đin parća-ĭa vin nuvirĭ ńegri
— sa one strane dolaze crni oblaci [Crn.]
* tună đinafară ku opinśiļi pļińe đi morśilă, șî nu sa đeskulță
— ulazi spolja sa opankama punim blata, i neće da se izuje [Por.]
* numa kată s-îĭ puń đinainće, da kum aĭ fakut mînkarĭa, luĭ nu sa pasă
— samo traži da mu se stavi ispred, a kako je jelo spremano, njega se ne tiče
* a ĭeșît đin tufă ku sakurĭa rîđikată, a statut đinainća luĭ, șî nu ĭ-a dat sî trĭakă
— izašao je iz grma sa dignutom sekirom, stao ispred njega, i nije mu dao da prođe [Por.]
* nu ĭa vaḑut ńima, kă iĭ a veńit nuapća ș-atunat pi đinapuoĭ în kasă
— nije ih video niko, jer su oni došli noću i odostrag ušli u kuću [Por.]
* đințî aĭ marĭ, aĭ miś, aĭ marunț
— zubi veliki, mali, sitni
* durĭarĭa đințîlor
— zubobolja
* đințî firizuluĭ
— zupci testere [Por.]
* ma luvă đindarăćiļa, fara vĭastă, șî pănă ĭuo ma-ntorsăĭ, ĭel sa dusă
— dohvatio me je otpozadi, iznenada, i dok sam se ja okrenuo, on je otišao [Por.]
* ma karat ĭel pi ruată, numa ma pus đindarîăt
— vozio me je na biciklu, ali me je stavio otraga [Por.]
* ma grabiĭ ĭuta să trĭek pi punće, șă đinkît sî kad în apă
— žurio sam da brzo pređem preko brvna, i umalo da padnem u vodu [Por.]
* kasa luĭ ĭe đinkoluo đi drum
— njegova kuća je sa one strane puta [Crn.]
* tu dăĭ pi đinkoluo, ĭuo dau pi đinkuaśa șî veđem kare drum ĭe măĭ bun
— ti idi odonud a ja ću odovud, pa ćemo videti koji je put bolji
* șî đinkoluo șî đinkoļa arată kî ĭe śeva đeparće đi nuoĭ, numa đinkoluo ḑîśem kînd nu sa vĭađe, da đinkoļa kînd sa vĭađe, șî kînd ĭe măĭ apruape
— i „đinkolo” i „đinkolja” pokazuju da je nešto udaljeno od nas, samo „đinkolo” kažemo kada to ne vidimo, a „đinkolja” kada vidimo i kad nam je bliže [Por.]
* pazîaće bińe, nu șćiĭ rîău đinkotruo vińe
— čuvaj se dobro, ne znaš zlo otkuda dolazi [Por.]
* nu lukră ńimika, numa sa uĭtă la drumol mare, nu-ĭ va veńi mînkarĭa sîngură đinkotruova
— ne radi ništa, samo gleda na put, ne bi li mu hrana došla sama odnekuda [Por.]
* đinkuaś đi ogaș n-a ploĭat
— sa ove strane potoka nije padala kiša [Crn.]
* vîntu baće đinkuaśa-n koluo
— vetar duva odavde na tamo
* trĭeś đinkuaśa, kî ĭe măĭ kald
— pređi ovamo, jer je toplije [Por.]
* đintîń mi s-a împarut kî ĭe uom đi trĭabă, pĭe urmă vaḑuĭ kî ĭe ĭel o žîguare putrîdă
— spočetka mi se činilo da je dobar čovek, kasnije videh da je on jedna pokvarena džukela
* lapćiļi đintîń alu vakă nu sa manînkă
— prvo kravlje mleko se ne jede
* s-a-npins ku tuot, numa să fiĭe al đintîń în rînd
— gurao se iz sve snage, samo da bude prvi u redu [Por.]
* țîn minće, mama puvesta kă đintođeuna a durait în śierĭ la Svićiļiĭa
— pamtim, baba je pričala da je oduvek je grmelo na svetoga Iliju [Por.]
* nu sa șćiĭe kare ĭe đintra ĭaļe triĭ măĭ frumuasă
— ne zna se koja je od njih tri lepša [Por.]
* mîńe ma skuol đinuapće, kî ma duk în Buļuoț la piĭaț
— sutra ustajem rano, jer idem u Boljevac na pijac [Crn.]
* đesńață m-am pumeńit prĭa đinuapće
— jutros sam se prerano probudio
* mîńe vinu kîta măĭ đinuapće
— sutra dođi malo ranije (ujutru) [Por.]
* đinuarļa ažunsăĭ, n-am avut ńiś kînd sî ma điskulț
— maločas sam stigao, nisam imao vremena ni da se izujem [Por.]
* a tunat în butuoń, să-l kurîță đinuntru
— ušao je u bure da ga očisti iznutra [Por.]
* fu mĭarńik, șî đodată sari la mińe, vrĭa sî sa bată
— beše miran, i odjednom skoči na mene, hoće da se bije [Por.]
* đi điokĭ măĭ mult trîabe sî sa pazîaskă kopiĭi în ļagîn
— od uroka najviše treba da se čuvaju deca u kolevci [Por.]
* ĭa ći điokĭaḑă șî ku uoki-nkiș
— ona te uriče i zatvorenih očiju [Por.]
* puaće fi điokĭat tuot śi ĭe viu, șî tuot aĭa śe faśe uomu ku mîńiļi luĭ, đi la ļingură, dakă ĭe fakută frumuasă, pănă la kasă, dakă ĭe mare șî pļină đi gluaće norokuasă
— može biti ureknuto sve što je živo, i sve što je čovek stvorio svojom rukom, od kašike, ako je lepo izrađena, do kuće, ako je velika i puna srećnih ljudi [Por.]
* điokĭatură ĭe muĭarĭa ku uokĭ urîț, kare sa miră kînd sa uĭtă la śuava
— uročica je žena sa ružnim očima, koja se čudi kada nešto gleda
* tuata mumă ćinîră trîabe să șćiĭe vro điokĭatură, să apire kopilu iĭ đi điokĭ
— svaka mlada majka treba da zna neku uročicu, da bi zaštitila svoje dete od uroka [Por.]
* kopilu ĭe điolak đi kînd s-a fakut
— dete je đavolasto od kako se rodilo [Por.]
* điparće ĭe Ńișu, da Beļigradu ĭe șîmîĭ điparće
— Niš je daleko, a Beograd je još dalje [Crn.]
* lasațî-va đi lukrușală, kî s-a dus prîa đeparće
— manite se lakrdija, jer su otišle predaleko
* s-a dus đeparće
— (dosl.) otišao daleko (fig.) uspeo u životu [Por.]
* nu ći điparta đi uoĭ, kî puot sî să-nfurișă șî fak șćetă
— nemoj se udaljavati od ovaca, jer mogu da se iskradu i naprave štetu [Crn.]
* nu ći điparta đi nuoĭ, kî aĭ sî rîtaśeșć
— nemoj se udaljavati od nas, jer ćeš zalutati [Por.]
* la munće ĭe întra kîăș mare đipartare
— u planini je između kuća velika udaljenost [Por.]
* kînd ĭe uomu đipartat đi kasă, dorĭașće dupa ĭa
— kad je čovek udaljen od kuće, tuguje za njom [Crn.]
* a fuost prĭaćiń buń, akuma sînt đipartaț ka śerĭu ku pomîntu
— bili su dobri prijatelji, sada su udaljeni ko nebo i zemlja
* traĭașće đipartat đi lume
— živi odvojen od sveta [Por.]
* la đirĭapta
— na desno, udesno
* đi đirĭapta
— sdesna, sa desne strane
* parća đirĭaptă
— desna strana (fig. pravedna strana)
* mĭerź tot la đirĭapta, pănă nu daĭ pista un ogaș
— ideš sve na desno, dok ne naiđeš na jedan potok
* iĭ s-a luvat mîna đirĭaptă, șî piśuoro-l đirĭept, uloźit ḑaśe în pat
— oduzela mu se desna ruka i desna noga, šlogiran leži u krevetu [Por.]
* ažutarĭa đirĭepțîaskă
— pravna pomoć [Por.]
* ļiemnu krĭașće đirĭept în sus
— drvo raste pravo na gore
* țî sa uĭtă đirĭept în uokĭ, șî minće
— gleda te pravo u oči, i laže
* s-a đisparțît, unu s-a dus đirĭept la kasă, da alalalt s-a dus în padure
— rastali su se, jedan je otišao pravo kući, a drugi je otišao u šumu
* fĭaćiļi đemult n-avut đirĭept pi moșîĭe
— devojke nekada nisu imale pravo na nasleđe imovine
* uom đirĭept ku tuot
— čovek ispravan u svemu
* nu kat alta ńimik đi la ćińe la sud, numa să spuń aĭa śi ĭe đirĭept
— ne tražim ništa drugo od tebe na sudu, nego da kažeš ono što je pravo [Por.]
* nu ĭe đirĭeptaće-n lume, ńiś la sud, ńiś la bisîarikă
— nema pravde u svetu, ni na sudu, ni u crkvi
* fara bań, grĭeu o sî ĭeș la đirĭeptaće
— bez para, teško ćeš ostvariti pravdu [Por.]
* akuma mi ĭe karu đirĭes, șî puot să-l mîn
— sada su mi kola popravljena, i mogu da ih vozim [Por.]
* atîta ĭe karu strîkat, đi nu sa măĭ puaće đirĭeźe
— toliko su kola pokvarena, da se više ne mogu popraviti [Por.]
* ḑama sa đirĭaźe ku uou batut șă ku oțăt
— čorba se začinjava umućenim jajetom i sirćetom
* kînd sa đirĭaźe ḑama, dakă uou batut sa tuarnă îń ḑamă ferbinće, uou sa prîvarĭașće ș-în ḑamă s-a fak torofloanță
— kada se začinjava čorba, ako se umućeno jaje sipa u vrelu čorbu, jaje se zapari i u čorbi se naprave dronjci
* sî nu sa prîvarĭskă uou kînd sa đirĭaźe ḑama, măĭ întîń uala sa ĭa đi pi fuok, sî sa raśiaskă
— da se ne bi zaparilo jaje kad se začinjava čorba, lonac se skida sa vatre, da se ohladi [Por.]
* đisparțî (đis + sparțî)
— rastaviti, razdvojiti
* đizbraka (điz + /în/braka)
— svući (odeću)
* đișkuńa (đis /s:ș/ + kuńa)
— otključati (Rudna Glava) [Por.]
* a umplut đisaźi ku grîu, ļ-a pus pi kal șî s-a dus ku ĭiĭ la muară
— napunio je bisage žitom, bacio ih na konja, i odneo na vodenucu [Por.]
* vuorba đisară astăḑ nu însamnă ńimika, numa ĭe o parće đin vuorbă „înđisară” kare ĭe tot una ku „astară”
— reč „đisara” danas ne znači ništa, samo je deo reči „anđisara” koja je isto što i „večeras” [Por.]
* ĭel ĭe uom đisfațat, śe guođe vorbĭașće, tuot ĭe adăvarat
— on je otvoren čovek, šta god kaže, sve je istinito [Crn.]
* îm kaḑu śasńiku đin mînă, sî sparsă șî ramasă žuos tuot đisfakut
— pade mi sat iz ruke, razbi se i ostade dole sav rasturen [Crn.]
* đisfakuĭ grapa đi s-o pućem înkarka-n kar
— rasklopio sam drljaču da bismo je mogli natovariti na kola [Crn.]
* baba đisfaśe điemper batrîn să îmļerćiaskă manuș đi ńepuot
— baka para stari džeper da isplete unuku rukavice
* śe god faś, puoț să đisfaś; aĭ batrîń ku vuorba-ĭa a-nsamnat șî kînd s-a lasat đi vro vuorbă: a đisfakut vuorba đi vinḑare, đi nuntă, đi vrun lukru
— što god praviš, možeš da pokvariš; stari su ovu reč koristili da označe i raskid nekog dogovora: raskinuli su dogovor o prodaju, o svadbi, o nekom poslu (Rudna Glava) [Por.]
* đisfășură skućiku la kopil, sî nu sa nîparĭaskă
— raspovij benkice detetu, da se ne ojede
* tata đisfășură kuraua, șî ma luvă la bataĭe
— otac je odmotao kaiš, i počeo da me mlati [Por.]
* kînd în vĭeț sî-nfîășurĭ kopilo-l mik, đisfășurarĭa ĭe ușuară
— kad naučiš da prepoviješ malo dete, raspovijanje je lako [Por.]
* mĭarźe ka Nasta Suļi, ku braśir-ļi đisfășuraće
— ide kao Nasta Suljina sa odmotanim tkanicama [Por.]
* la sat sa đisfîrșîașće klańa ku fîn, frunḑarĭu, saku ku fańină, śubăru ku brînḑă
— na selu se načinje plast sa senom, lisnik, džak sa brašnom, čabar sa sirom [Por.]
* am tri klîăń ku fîn, una ĭe đisfîrșîtă da dua nus
— imam tri plasta sena, jedan je načet, dva nisu [Por.]
* karća s-a đisfoĭat tuată, șî đîskaļița ma tras đi urĭekĭ
— knjiga mi se sva raskupusala, i učiteljica me je vukla za uši [Por.]
* mĭarźe pin vînt ku burka đisfoĭată, puaće ļesńe sî sa bulnavĭaskă
— ide po vetru sa raskopčanim kaputom, može lako da se razboli [Por.]
* dakă kopiĭi nu struogîĭ păn’ sînt miś, iĭ sa đisfrîńaḑă kînd krĭesk, șî sa duk în lumĭa albă
— ako decu ne pritegneš dok su mala, razuzdaju se kad porastu, i odlaze u beli svet [Por.]
* a luvat mau, mĭarźe đisfrînat pin sat da kopiĭ bat kanta dupa ĭel
— pomahnitao, ide razuzdan kroz selo a deca lupaju kantu za njim [Por.]
* mi sa đisfundară urĭekiļi, ș-akuma aud bińe
— otčepile mi se uši, i sada čujem dobro
* kaldarĭa ruźińită ĭuta sa đisfundă
— zarđali bakrač brzo ostaje bez dna [Por.]
* barbațî-mĭu s-a dus la lukru, kă astîḑ înśape đisfundarĭa țîăvilor đi apă
— muž mi je otišao na posao, jer danas počinje otčepljivanje vodovodnih cevi [Por.]
* țîăviļi sănt đisfundaće, șî apa akuș vińe
— cevi su otčepljenje, i voda će uskoro doći
* bun lăutarĭ kare kîntă đisfundat, ka kînd îț dîă îăripĭ pănă žuoś
— dobar violinista koji svira visoko, kao da ti daje krila dok igraš [Por.]
* nu điskarka karu pănă nu vińe śińeva sî-ț ažuće
— nemoj istovariti kola dok neko ne dođe da ti pomogne [Por.]
* karîļi điskarkaće puot sî trĭakă pi puodu đi ļiemn
— istovarena kola mogu da pređu preko drvenog mosta [Por.]
* trag pĭatra đi kasă, șî am mulț lukratuori la điskarkat
— prevlačima kamen za kuću, pa imam mnogo radnika na istovaru [Por.]
* măĭ avĭem vro duauă-triĭ điskarkaturĭ đi pĭesîk, șî lukru đi astîḑ ĭe gata
— imamo još dva-tri istovarivanja peska, i posao za danas je gotov
* a lasat điskarkatura-n mižluoku drumuluĭ
— ostavio je istovar na sred puta [Por.]
* kînd ĭe katarama bună, nu sî puaće điskatarama ļesńe
— kad je kopča dobra, ne može se otkopčati lako [Crn.]
* n-am bagat sama, am mĭers ku opinka đi gumă điskataramată pin naruoĭ, șî opinka mĭ-a pikat đi pi piśuor
— nisam obratio pažnju, išao sam sa otkopčanim opankom kroz blato, i opanak mi je spao s noge [Crn.]
* nu puaće sîngură ńiś sî sa înkaļiśe, ńiś sî sa điskăļiśe đi pi kal
— ne može sama ni da uzjaše, ni da sjaše s konja [Por.]
* ḑîaśe ań am lukrat ku lopata, am fuost điskărkatuorĭ la stańița đi vuoz
— deset godina sam radio sa lopatom, bio sam istovarivač na železničkoj stanici [Por.]
* m-a-nkîlśiĭ tuorsu, șî nu puot să-l điskîlśiesk sîngură
— umrsila mi se pređa, i teško mi je da je razmrsim sama [Por.]
* firîļi la pîătură sînt điskîlśiće, puoț s-o kuoș pi đi lîăturĭ
— konci na ponjavi su razmršeni, možeš da je opšiješ [Por.]
* atîta ma strîns în șîaļe, đu nu puot ma điskļeșta ļesńe
— toliko me steglo u leđima, da se ne mogu lako otklještiti [Por.]
* kînd țî sa-nkļeșćiaḑă șîaļiļi, gasîa o fată mare sî-ț fakă o „điskļeștare”
— kad ti se uklješte leđa, nađi neko devojče da ti uradi jedno „otklještavanje” [Por.
* đi kînd mi ĭe điskļeștat șîaļiļi, ĭuo mis alt uom
— otkad su mi leđa otklještena, ja sam drugi čovek [Por.]
* dakă ći-nkîlśeșć ku îĭ, nu ći măĭ điskobeļieșć ļesńe đin gĭarîļi luor
— ako se upetljaš s njima, nećeš se lako iskobeljati iz njihovih kandži
* fusăĭ datuorĭ pista masură, ama kumva ma điskobeļiĭ đin dîtoriĭ
— bio sam prezadužen, ali sam se nekako iskobeljao iz dugova [Por.]
* kum, drakuluĭ, mi sa điskolaśi žîța-sta đi pi mosuor?
— kako mi se, dođavola, razmotala ova žica sa kalema?
* kînd ļi auḑî pi tuaće śe ļi am fakut, muma atîta điskolaśi uoki đi ma spumîntaĭ k-o sî krîape
— kad je čula sve šta sam uradio, majka je toliko razrogačila oči da sam se uplašio da će svisnuti [Por.]
* saĭla stă điskolaśită supt șupă, șî ruźińiașće
— sajla leži rauzmotana pod šupom, i rđa [Por.]
* ažută sî ma điskroșńieḑ, kă nu puot sîngură sî điznuod obrăńiļi trîășći đi la pĭept
— pomogni mi da se rastovarim, jer ne mogu da razvežem čvor torbinih uprtnjača na grudima [Por.]
* lasaĭ trasta ku șîbiĭaļe, șî pļekaĭ înainće điskroșńată, ușuară ka pasîrĭa
— ostavila sam torbu sa šibljem, i pođoh napred rastovarena, laka kao ptica [Por.]
* țuala sa điskuasă ĭuta dakă kroĭtuorĭu n-a kusut bun
— odelo se brzo rašije ako krojač nije dobro šio [Por.]
* în vrĭamĭa lu opinś đi puork, tuata vara lumĭa a mĭers điskulță
— u vreme svinjskih opanaka, ljudi su celog leta išli bosi [Por.]
* nu ći điskulța, kî asta nuĭe kasă domńaskă
— nemoj se izuvati, jer ovo nije gospodska kuća
* supr. înkalța
— obuvati [Por.]
* nu vrĭeu să tun, kă mis điskulțat, d-am trĭekut pin ńișći morśilarĭ, șî ma ćĭem k-ăț im puodu
— neću da uđem jer sam bos, a prošao sam kroz neko blatište, pa se bojim da ću ti isprljati pod
* uomu ĭe điskulțat kînd sa điskulță
— čovek je bos kada se izuje [Por.]
* am aļergat ku furka-n mînă pin ńișći tufe dupa viće, șî abĭa pĭe urmă am điskurkat kairu đi spińamă
— trčala sam sa preslicom u ruci kroz neko žbunje za stokom, pa sam posle jedva razmrsila kudeljku od trnjaka
* feĭmĭa ku naruok đ-al mare sa do điskurkat đi bĭețîoso-la a iĭ
— ćerka mi se uz veliku sreću konačno ratosiljala one njene pijandure [Por.]
* tuma kînd am întuors împrumutu, am putut trai điskurkat đi tuaće grižîļi
— tek kad sam vratio dug, mogao sam živeti oslobođen svih briga [Por.]
* saśi-șća sînt điskusuț, nus đi trĭabă
— ovi džakovi su rašiveni, nisu za upotrebu [Por.]
* ma duk să đispańeḑ karu, kî mi s-a slabit șîna pi drum, ș-a fuost muara s-o înpańeḑ sî nu-m piśe đi pi ruată
— idem da „rasklinim” kola, jer mi se olabavila šina na putu, pa sam morao da joj stavim klinove da ne spadne sa točka
* kînd će duś la ibomńikă, nu ći đispana uodma, kă dakă ći prispĭașće barbatî-su, fuź în pĭaļa guală
— kad odeš kod ljubavnice, nemoj se raspasati domah, jer ako te zbrza muž, bežiš nag do gole kože [Por.]
* am spart gĭața la fusu mori, ș-akuma muara lukră bun, đispanată
— razbio sam led sa vodeničnog vretena, i sada vodenica radi dobro, raščepljena [Por.]
* mi sa suit în vîru kapuluĭ ku đisparțălur-ļi a luor
— popeli su mi se navrh glave sa njihovim rastavljanjima
* dupa rat a tunat mare đisparțală în lume
— posle rata nastalo je velika podvojavanje među ljudima [Por.]
* parințî mi s-a đisparțît înga kînd am fuost kopil
— roditelji sumi se rastavili još dok sam bio dete
* đisparće kopiĭe-ĭa pănă nu sa ĭau la bataĭe
— razdvoji tu decu dok se ne pobiju [Por.]
* mult am fuost đisparțîț, ama nu ń-am zuĭtat unu đi altu
— dugo smo bili razdvojeni, ali nismo zaboravili jedno drugo [Por.]
* sa đispătură aĭa śe puaće sî sa înpăture: fuaĭa đi arćiĭe, pătura, kimĭașa, nuovina ...
— rasklapa se ono što se može sklopiti: list hartije, ponjava, košulja, novina ... [Por.]
* a lasat novina đispăturată pi astal a fară, șî vîntu ĭa skimotoșît fuoiļi
— ostavo je novine rasklopljene napolju na stolu, i vetar je zgužvao listove [Por.]
* pi drumo-l bun mîń karu đispiđekat, numa la stîrmină ăl înpĭađiś
— po ravnom putu teraš kola otkočena, samo ih na nizbrdici zakočiš
* aș ḑîśa kî ĭe đi plaku mĭeu baĭato-la prĭa đispiđekat
— rekao bih da je za moj ukus taj momak previše razuzdan [Por.]
* đispĭađikă karu, kî ažunsărîm la luok bun
— otkoči kola, jer smo stigli na ravan put [Por.]
* nu đispļeći bîrțîļi la fată, kă frumuos iĭ stau
— nemoj rasplitati kike devojčici, jer joj lepo stoje [Por.]
* muĭarĭa žîăļńikă a mĭers đispļećită
— žena u žalosti išla je raspletena [Por.]
* numa pintru otară, a tunat într-o đispļećitură tare grĭa đi trĭabă
— samo zbog međa, ušli su u neko jako teško rasplitanje stvari [Por.]
* ĭarna kînd pļakă la drum, uomu sa-npodobĭașće ku trankuće în tot fĭeļu sî nu-ĭ fiĭe frig, da kînd vińe la koļibă, ĭel sa đispodobĭașće
— zimi kad čovek krene na put, natronta se svim i svačim da mu ne bude hladno, a kad dođe kući on se rastronta (Tanda)
* țîn minće kum mama Ļița ńi zbera ĭarna kînd tunam în kasă, sî ńi đispodobim, să nu duśem zapadă-n suobă
— sećam se kako je baba Lica vikala na nas zimi kada smo ulazili u kuću, da se rastrontamo, da ne unosimo sneg u sobu (Rudna Glava) [Por.]
* măĭ ļesńe suflu așa đispodobit, đi kît înkarkat ku țolamă
— lakše dišem ovako ratsrontan, nego natovaren odećom [Por.]
* nu ći đispoĭa întra lume
— nemoj se razgolititi pred ljudima [Por.]
* sa tîvaļiașće bat șî đispoĭat
— valja se pijan i raspasan
* fata-sta ĭe pļesńită șî đispoĭată
— ova devojka je blesava i raspusna [Por.]
* kînd a fuost đispre kasă, s-a pus kîńi sî latre, șî ĭel a fuźit
— kad je bio naspram kuće, zalajali su psi i on je pobegao
* a trĭekut pista Dunîrĭe la ĭuț, đispre Porĭeśa
— prelazili su Dunav kod brzaka, naspram Poreča
* aĭa fu la un śas đispre zuorĭ
— to beše na jedan sat pred zoru
* vorbim đispre lukru nuostru
— govorimo o našem poslu [Por.]
* s-a đispreunat la sud
— rastavili su na sudu (sudski) [Por.]
* tuata ḑîua stă baskiĭa-ĭa đispreunată đi la șćiump, șă puorśi sluobîd tună-n bașćauă
— ceo dan stoji ona baskija odvaljena od stuba, i svinje slobodno ulaze u baštu [Por.]
* nuĭe đi ńimika opinka-sta kumparată, mi s-a đisprins la kalkîń
— nije ni za šta ovaj kupljeni opanak, odlepio mi se na peti [Por.]
* đi kînd stîă taraba đisprinsă đi baskiĭe, mîńiļi sî-ț piśe đi śe n-o prinḑ
— otkad stoji taraba otkačena od baskije, ruke ti otpale što je ne zakuješ [Por.]
* vaka s-a đispripońit șî s-a bagat în kukuruḑ
— krava se odvezala sa pripona, i ušla u kukuruz [Por.]
* vaka pașće đispripońită, bagă sama sî nu sa dukă în luok
— krava pase odvezana sa pripona, pazi da ne ode u njivu [Por.]
* nu ći đisprupađi, kî ĭe afară frig
— nemoj se razbraditi, jer je napolju hladno [Por.]
* nare rușîńe, mĭarźe đisprupađită
— nema stida, ide razbrađena [Por.]
* s-a đisputkovit un buou, șî ma duk ku ĭel la putkovarĭu să-l în putkovĭaskă ĭară
— otpao je potkov jednome volu pa idem sa njim kod potkivača da ga ponovo potkuje [Por.]
* vaka đisputkovită nu traźe bińe în žug
— raspotkovana krava ne može dobro da vuče u jarmu [Por.]
* nu puot đistîrna kutarița đi la grindă fara skamn, kă mis mikă
— ne mogu skinuti korpu sa tavanske grede bez stoličice, jer sam mala [Por.]
* plugu ĭe đistîrnat đi la proțap, da proțapu đi la žug
— plug je otkačen od rude, a ruda od jarma [Por.]
* kimĭașă batrînă, s-a đistramat tuată
— stara košulja, sva se rasparala
* đistrîăm điemperu
— param džemper [Por.]
* kapăstru-sta ĭe tuot đistramat, vrĭamĭa ĭe să kumpîr nuou
— ovaj je ular sav raspleten, vreme je da kupim nov [Por.]
* bagă sama, kopiĭi nuapća sa đistrukă, puot sî raśiaskă
— obrati pažnju, deca se noću otkrivaju, mogu da se prehlade [Por.]
* kînd duormĭ đistrukat lînga ferĭastă đeșkisă, ći prinđe tusă
— kad spavaš otrkiven pored otvorenog prozora, uhvati te kijavica [Por.]
* đistul a fuost odată să-ĭ spună
— dovljno je bilo jednom da mi kaže
*
◊ var. đestul [Por.]
* pĭatra-n trĭeku pi đisupra đi kap, đinkît sî ma lovĭaskă
— kamen mi prođe tik iznad glave, zamalo da me pogodi
* parća đisupra
— gornja strana [Por.]
* đișćaptîće, kî ĭe vrĭamĭa sî pļeś la lukru
— probudi se, jer je vreme da pođeš na posao
* sî va đișćepta saraka, șî nu va mîĭ rabda așa barbat
— valjda će se osvestiti jadna, pa više neće trpeti takvog muža [Crn.]
* grieu îm kađe đișćeptarĭa đimińața
— teško mi pada buđenje ujutru [Crn.]
* ĭel ĭe uom đișćeptat, șćiĭe śe ĭe đirĭept, da śe nuĭe
— on je razborit čovek, zna šta je pravo a šta nije [Crn.]
* mĭarźe ku kuraua đișćinsă, iĭ pikă pîntaluońi
— ide sa otpasanim kaišem, spașće mu pantalone [Por.]
* învață kopilu să đișćingă sîngur kuraua la nadraź
— nauči dete da samo otpaše kaiš na pantalonama [Por.]
* kum ma luvă-n brață, pokńi urĭakĭa la kiptuarĭe, șî kimĭașa mi sa đișkiptoră singură
— čim me zagrli, puče ušica na petlji, i košulja se sama raskopča [Por.]
* în vuoĭskă ńima nu kućaḑă sî mĭargă đișkiptorat
— u vojsci niko ne sme da ide raskopčan [Por.]
* ku kĭaĭa-sta nu sa puaće đișkuńa ușa
— sa ovim ključem ne mogu se otključati vrata [Por.]
* am lasat ușa đișkuńată, kă nau uoțî śe s-îm fure đin koļibă
— ostavio sam vrata otključana jer lopovi nemaju šta da mi uzmu iz kolibe [Por.]
* vinu śe guod puoț măîĭ đivrĭame, kă avĭem mult đi lukru
— dođi što god ranije možeš, jer imamo mnogo posla
* oguaĭe vićiļi măĭ đivrĭame, să nu ńegurĭeḑ ku ĭaļe
— izmiri stoku malo ranije, da ne omrkneš sa njom (Tanda) [Por.]
* nu ći đizbraka, kî ĭe afară înga frig
— nemoj se skidati jer je napolju još uvek hladno
* đizbrakă kopiĭi, vrĭamĭa ĭe đi kulkuș
— skini decu, vreme je za spavanje [Por.]
* m-am đizbrakat kă număĭ puot đi zapuk
— skinuo sam se jer mi je vruće [Por.]
* sa đizdoĭașće śeva ś-a fuost îndoĭit, kînd sa đisparće în dua
— razdvaja se nešto što je bilo udvojeno, kada se razdvaja na dva dela [Por.]
* sfuara đizdoită nuĭe bună đi ļegat sarśina
— rasukan konopac nije dobar za vezivanje naramka [Por.]
* muĭeriļi kînd kîntă dupa-l muort, ĭaļe sa đizdorĭesk, stîmpîră duoru dupa ĭel
— žene koje pevaju za pokojnikom, ražaljuju se, smanjuju žal za njim [Por.]
* nu traźa pîătura đi pi mińe, nu ma đizgoļi kî mi frig
— ne skidaj ponjavu sa mene, nemoj me otkriti jer mi je hladno
* kînd vrĭeĭ sî skuoț puomu đin pomînt, tu măĭ întîń iĭ đizgoļieșć rîdaśińiļi
— kad hoćeš da izvadiš voćku iz zemlje, ti joj najpre razgolitiš korenje [Por.]
* m-am învațat ku kîrpa-n kap, șî kînd mis ku kapu guol, parke mis đizgoļită
— navikla sam na maramu, i kada sam gologlava, kao da sam razgolićena
* pluaĭa a fakut ogaș pin građină, șî krîmpiĭi mĭ-a ramas đizgoļiț ku rîdaśińiļi la suare
— kiša je napravila potok kroz baštu, i krompiri su mi ostali ogoljeni, sa korenjem na suncu (Tanda) [Por.]
* s-a sfîrșît klańa ku fîn, șî akuma m-am pus să đizgrađiesk țarku
— stog je gotov, i sada sam počeo da skidam ogradu [Por.]
* nu lasa bașćauă đizgrađită, kă tună vićiļi șî fak șćietă
— ne ostavljaj baštu neograđenu, jer ulazi stoka i pravi štetu [Por.]
* krumpiĭ sa đizgruapă ku sapa
— krompir se vadi iz zemlje motikom
* a sapat ku furiș ḑîua-nuapća, ș-a đizgropat uala ku bańi
— kopali su krišom dan i noć, i iskopali ćup sa parama [Por.]
* rumîńi în Omuoļ sa lasat đi đizgroparĭa morțîlor
— Vlasi u Homolju napustili su otkopavanje pokojnika
* sapă bunarĭu, șă kată lukratuorĭ la đizgropare
— kopa bunar, i traži radnike za iskopavanje [Por.]
* ńișći puomĭ a ramas đizgropaț la dunga gruopi
— neke voćke su ostale iskopane na ivici rupe [Por.]
* śeva sa đizluokîe kînd ĭasă đin luok
— nešto se „izmešta” kad ispadne iz ležišta [Por.]
* đizlokat, nuĭe la luok unđe l-am pus
— izmešten, nije na mestu gde sam ga stavio [Por.]
* nu đizļega saku, kî sa varsă grîu
— ne odvezuj džak, jer će se prosuti žito
* ĭe đizļagăm nuodurļi la sfuara-sta
— razveži mi čvorove na ovome konopcu [Por.]
* s-a đizļegat kîńiļi, ș-a muśkat drumașu
— odvezao se pas, i ujeo prolaznika [Por.]
* đizļegatuorĭ la saś la muară, đizļegatuorĭ la snuopĭ la mașînă đi trîirat
— odvezivač džakova u vodenici, odvezivač snopova na vršalici [Por.]
* s-a dus la sud, ș-akolo a fakut đizļegatură la vuorbă ś-a fuost întra iĭ
— otišli su na sud, i tamo obavili raskid ugovora koji je bio među njima
* kînd nu măĭ puoț sî aĭ trĭabă ku muĭarĭa, će duś la vro vîržîtuare să-ț fakă đi đizļegatură
— kad više ne možeš da imaš posla sa ženom, ideš kod neke vračare da ti baje za odvezivanje [Por.]
* mi s-a đizļipit morśila đi pi parĭeț la koļibă, șî tună frugu-n suobă
— odlepilo mi se blato sa zidova kolibe, i ulazi hladnoća u sobu [Por.]
* tutkalo-la nu ĭe đi ńimika, ĭut mi s-a đizļipit blana la astal
— tutkal nije ni za šta, brzo mi se odlepila daska na stolu [Por.]
* supt strĭeșîna koļibi o gramadă đi đizļipitură đi pi parĭeț
— pod nadstrešnicom kolibe gomila odlepaka sa zidova
* am fakut morśilă ku pļauă, să astup đizļipituriļi la konak
— umesio sam blato i plevu da zatvorim mesta na kući na kojima se odlepio zid [Por.]
* kînd auḑîĭ kă kopilu a kaḑut amețît, aļergaĭ ku sufļitu-n gură, șă înśepuĭ ĭuta ku đizmećiśala kum am șćut măĭ bińe
— kad sam čuo da je dete palo u nesvest, potrčah kao bez daha, i započeh sa osvešćivanjem kako sam najbolje znao [Por.]
* a fuost mult amețît, pănă n-a turnat apă pĭe ĭel să-l đizmećiśaskă
— bio je dugo ošamućen, dok nisu sipali vodu na njega da ga osveste [Por.]
* uom ponćur: kînd sa mîńiĭe, nu puaće să-l măĭ đizmîńiĭe ńima
— namćor od čoveka: kad se naljuti, ne može da ga odljuti niko [Por.]
* sigurat s-a-npakat, kă s-a dus mîńiuos, d-a veńit đizmîńiĭat
— sigurno su se pomirili, jer je otišao ljut, a došao odljućen [Por.]
* uom đizmĭaćik ĭe aăla kare n-are ńiś un rînd, kare nu sa dă ku ńima, numa traĭașće sîngur ka kuku
— dezmetik je onaj čovek koji nema nikakvog reda, koji se ne slaže ni s kim, nego živi sam kao sinja kukavica [Por.]
* nu înțaļeg đi śe ĭel așa sa đizmĭaćiśiașće ku bĭețîluko-la luĭ
— ne razumem zašto on toliko zastranjuje sa tim svojim pijančenjem [Por.]
* traĭașće đizmĭaćiśiuluĭ
— živi nastrano [Por.]
* nu đizmĭerda kopilu, kă n-o sî puoț trai đi zburdațîĭa luĭ
— nemoj razmaziti dete, jer nećeš moći da živiš od njegove razmaženosti [Por.]
* astîḑ nu măĭ vĭeḑ tu kopiĭ vrĭańiś, numa đarîndu vĭeḑ gramadă đi kopilamă đizmĭerdată
— danas više ne vidiš vrednu decu, nego svuda vidiš samo gomilu razmažene dečurlije [Por.]
* điznuadă sfuară, ļagă vaśiļi đi par, șî pļakă
— razveži konopac, veži krave za kolac, i kreni [Por.]
* urḑala điznodată țî sa traźe dupa opinkă
— razvezana uzica vuče ti se za opankom [Por.]
* ńimik nuĭe bun, trăbe tuot fakut điznou
— ništa ne valja, treba sve nanovo uraditi [e] +
* skosăĭ đinćiļi, șî mi sa đizumflă obrazu ĭuta
— izvadih zub, i otok na obrazu je brzo splasnuo [Por.]
* ruata nu mi kum trîabe, ăće, îm stîă supt parĭaće ku gumiļi đizumflaće
— bibickl mi nije ispravan, eno, stoji mi pod zidom, sa ispumpanim gumama [Por.]
* kum uomu sa învață, așa sa șî đizvață
— kako se čovek navinke, tako se i odvikne [Por.]
* vaśiļi sînt đizvațaće đi tras în žug
— krave su odučene od vučenja u jarmu
* s-a ļikuit, ș-akuma traĭașće kuminće, đizvațat đi bĭare
— lečio se, i sada živi mirno, odviknut od pića [Por.]
* măĭ grĭeu đizvîăț ĭe sî ći laș đi tutun
— najteža odvika je da ostaviš duvan [Por.]
* nu kućeḑ sî đizvîrćiesk șrafu, k-a ruźinit, șî ma ćiem k-ăl rup
— ne smem da odvrnem šraf, jer je zarđao, pa se bojim da ću ga slomiti [Por.]
* n-am bagat sama, mi s-a lîbovit șrafurļi la ruată, șî ĭuo ku ĭaļe așa đizvîrćiće am karat gata un śias șî măĭ bińe
— nisam primetio, olabavili su mi se zavrtnji na točku, i ja sam sa njima tako odvrnutim vozio gotovo sat i nešto [Por.]
* mi sa đizvîrḑîră kurîaļiļi la opinś
— razvezali su mi se kaiševi na opankama
* atîća înkîlśiturĭ întra iĭ nu măĭ đizvîrḑîașće ńiś dumńeḑîu
— tolike petljancije među njima ne može da razmrsi ni gospod bog [Por.]
* kînd vaḑuĭ firîļi đizvîrḑîće, tunaĭ în razbuoĭ ku drag
— kad videh razmršene niti, uđoh u razboj puna volje
* parkĭe ĭe măĭ ușuor đi kînd ĭe întra nuoĭ tuot đizvîrḑît
— kao da je lakše otkad je muđu nama sve raspteljano [Por.]
* n-am ńiś o trĭabă ku đizvîrḑîtura fĭeći mĭaļe ku uomu iĭ đintîń
— nemam nikakve veze sa raspetljancijom moje ćerke sa njenim prvim mužem [Por.]
* vińe primovara, pomîntu sa đižgĭață
— dolazi proleće, zemlja se odmrzava [Por.]
* apa în valîău ĭe đižgețată, pućem să adapîăm vićiļi
— voda u valovu je odleđena, možemo da pojimo stoku [Por.]
* sînćem puțîńe, nu pućem đižgiora pasuĭ tuot pănă astară
— malo nas je, nećemo moći oljuštiti sav pasolj do uveče [Por.]
* pasuĭu đižgiorat prĭa mult stîă la suare
— oljušćeni pasulj predugo stoji na suncu [Por.]
* đižugă buoĭi sî ođińaskă, șî dîăļe kîta uruĭală
— ispregni volove da se odmore, i daj im malo jarme [Crn.]
* pućem sî mîĭ traźem kîćiva brĭažđe pin luok, pînă nu vińe vrĭamĭa đi đižugarĭe
— možemo povući još koju brazdu na njivi, dok ne dođe vreme za isprezanje [Crn.]
* vaka ĭe đižugată, ș-akuma ođińiașće
— krava je ispregnuta, i sada odmara [Crn.]
* a lasat buoĭi đižugaț în marźina luokuluĭ, șî iĭ s-a bagat în kukuruḑ
— ostavio je ispregnute volove na ivici njive, i oni su ušli u kukuruz [Por.]
* điźaba a mĭers la șkuală
— badava je išao u školu
* dakă vinḑ, nu da điźaba
— ako prodaješ, nemoj davati za badava
* điźaba źabuță
— banbadava [Por.]
* a murit dă frikă kînd auḑît kă đumińață o să-l dukă la șkuală
— premro je od straha kada je čuo da će ga ujutro odvesti u školu [Mlava]
* đurđița ĭe fluare padurĭană kare dă în primovară, șî are fluorĭ albe, marunće șî fakuće ka klopațăļiļi
— đurđevak je šumsko cveće koje niče u proleće, i ima sitne bele cvetove, nalik na zvončiče [Por.]
| ď |
* ďin ďeparťe
— izdaleka [Kmp.]
* s-a ďepărtat unu ďe altu
— udaljili su se jedan od drugog [Kmp.]
* ďinaďins am făkut așa
— namerno sam tako uradio [Kmp.]
| e |
* numa „e”, or „eee”, sa ḑîśe kînd će mirĭ đi śauva, kînd îț pare rău k-aĭ auḑît vrun rîău, kînd iș ńisufarat or mîńiuos
— samo „e”, ili „eee”, kaže se kada se čudiš nečemu, kada ti je žao zbog nečeg lošeg što si čuo, kada si nestrpljiv ili ljut
* eee, kopiĭ, ńimik n-o sî fiĭe đin vuoĭ, kă durmiț pănă-n amńaḑîț
— eee, deco, ništa neće biti od vas, jer spavate do podne
* kînd vrĭeĭ s-întrîăbĭ, kî nu baș do krĭeḑ în aĭa ś-aĭ-uḑît
— kad želiš da (se) pitaš, jer ne veruješ sasvim u ono što si čuo
* e, măĭ ḑî odată, pă sî krĭed în urĭekiļi mĭaļe
— e, kaži još jednom, pa da poverujem svojim ušima
* kînd kĭem pi vrunu, or kaț sî sa-ntuarkă kîtra ćińe
— kada zoveš nekog, ili tražiš da se okrene prema tebi
* e, auḑ tu śe-ț vorbĭesk, or sî-ț trag o palmă
— e, čuješ li šta ti govorim, ili da ti razvučem jednu šamarčinu
* kînd înśĭepĭ vuorba, da nu iș baș đi tuot sigirat śe trîabe să spuń
— kad počneš rečenicu, a nisi baš siguran šta treba da kažeš
* e, pă ĭuo atîta am șćut, atîta v-am spus
— e, pa ja sam toliko znao, toliko sam vam kazao [Por.]
* a durmit ku evangeļa supt kîpatîń
— spavao je sa jevanđeljem pod jastukom [Por.]
| f |
* „fa” puaće să ḑîkă fiĭekare la o famĭaĭe, numa dakă sînt baș prĭaćiń buń, șî nuĭe ńiś-o mîńiĭe întra iĭ
— „fa” može da kaže bilo ko ženskoj osobi, samo ako su baš dobri prijatelji, i ako među njima nema nikakve ljutnje
* fa, Mariĭo, m-auḑ tu, ba, or ći faś surdă?
— devojče, Marija, čuješ li ti mene, bre, ili se praviš gluva?
* „fa” arată mare dragusta întra duauă muĭerĭ
— „fa” pokazuje veliku bliskost između dve žene [Por.]
* fața uomuluĭ kuprinđe frunća, uoki, nasu, obrazu, gura șî barba
— lice kod čoveka obuhvata čelo, oči, nos, obraz, usta i bradu
* kare ĭe vićaz, întuarśe fața kîtra uom, șî-ĭ tuot đeșkis în uokĭ
— onaj ko je hrabar, okreće lice prema čoveku, i kaže mu sve otvoreno u lice (Rudna Glava) [Por.]
* sî-ntuarsă ku fața kîtră mińe, șî roșî ka raku
— okrenu se licem prema meni i pocrvene kao rak (Osnić) [Crn.]
* puńe pîătura pi pat ku fața-n sus
— stavi ponjavu na krevet sa licen na gore
* fața ĭe pomîntu întuors kîtra suare
— „faca” je zemljište okrenuto suncu (Tanda) [Por.]
* în față mîĭ îndată rasîarĭe kukuruḑu, kî ĭe pomîntu mîĭ kalduruos
— u prisoju ranije niče kukuruz, jer je zemlja toplija (Osnić) [Crn.]
* a ĭeșît în fața luokuluĭ, adunat marturi, ș-aratat k-a vorbit đ-adaverĭe
— izašao je na lice mesta, okupio je svedoke, i dokazao da govori istinu (Rudna Glava)
* Fața mikă (or mare)
— Malo (ili veliko) prisoje
* Fața lu Ĭuon
— Jonovo prisoje (Tanda)
* Fața muori
— Vodenično prisoje (prisojna strana iznad vodenice) (Crnajka)
* aĭa a fuost în față đi ḑîuă
— to je bilo u osvitu dana (Blizna) [Por.]
* padurĭa ĭe bună, numa faź dau pin ĭa
— dobra je šuma, samo bukve rastu u njoj [Por.]
* aźutaĭ la dĭeda să muće stupi, șî kîpataĭ duoĭ fagurĭ đi mńare
— pomogoh dedi da premesti košnice, i dobih dva saća s medom [Por.]
* đi źaba m-am trîpadat ku atîta drum, ńiś o faĭdă n-am avut
— uzalud sam prevaliio toliki put, nikakve koristi nisam imao [Por.]
* prînḑîră faĭn, șî sa kulkară sî duarmă o țîră
— ručaše dobro, i prilegoše da malo odspavaju
* faĭń uamiń đi tuot
— ljudi sasvim dobri
* țuala-sta îm stă faĭn
— ovo odelo mi stoji dobro [Por.]
* tuot a fuost faĭn, ń-am pitrekut rău frumuous
— sve je bilo dobro, proveli smo se vrlo lepo
* a fakut koļașă bună, a śinat faĭn, șî s-a kulkat să duarmă
— napravili su dobar kačamak, večerali lepo, i legli da spavaju [Por.]
* fakļiĭe aĭ nuoștri a fakut đin skuarță đi śerieș
— naši su baklje pravili od trešnjine kore [Por.]
* fakut a puļi
— urađen naopako, sklepan
* fakut numa đi rîs
— rođen samo za podsmeh
* fakut adîns đ-așa trĭabă
— napravljen posebno za tu namenu [Por.]
* ma duare đinćiļi, șî mi s-a-nflat falka tuată
— boli mi zub, i natekla mi je vilica sva
* n-are ńiś un đinće-n falkă
— nema nijedan zub u vilici [Por.]
* nu-m faļiașće ńimika
— ne fali mi ništa
* pļesńit, iĭ faļiașće śuava-n kap, nuĭe întrĭeg
— blesav, fali mu nešto u glavi, nije ceo
* am uoptsuće, măĭ îm faļiașće duauăsuće pă să am omiĭe
— imam osamsto, fali mi još dvesta pa da imam hiljadu
* đeșkiđe uoki șî pazîa bińe: numa-m va faļi fiĭe śe, tu iș gata
— otvori oči i pazi dobro: samo li mi bude falilo bilo šta, ti si gotov [Por.]
* dupa śe strîkurăm kașu, taĭem brînḑa-n faļiĭe, șă ļi puńem în śubăr
— kada se kaša iscedi, tada isečemo sir na kriške, i položimo ih u čabar [Por.]
* n-a kumparat vaka kî ĭa gasît vro faļinkă la đinț
— nije kupio kravu jer joj je našao neku falinku na zubima
* kînd kaț fată să ći-nsuorĭ, uĭće prĭa bińe să fiĭe fara faļinkă
— kad tražiš devojku za ženidbu, predobro gledaj da bude bez mane [Por.]
* faļiuos sa ḑîśe đi śeva śe ĭe fakut ka faļiĭa, da n-ar trăbuĭa să fiĭe așa
— kriškasto se kaže za nešto što je napravljeno kao kriška, a ne bi trebalo da bude takvo [Por.]
* kînd vĭeḑ pi drum o insă-n suknă, da nu șćiĭ kare ĭe șî śi ĭe, spuń kî vĭeḑ o famĭaĭe
— kad vidiš na putu osobu u suknji, a ne znaš ni ko je ni šta je, kažeš da vidiš jednu žensku osobu
* famĭaĭe ćinîră, ńimîritată sa kĭamă fată
— ženska osoba, mlada i neudata, zove se devojka
* famĭaĭe mîritată ĭe muĭarĭe
— udata ženska osoba je žena
* famĭaĭe batrînă sa kĭamă babă
— stara žena zove se baba [Por.]
* saraku, nu kî nare ńiś un sîămn voĭńiśiesk, numa șî vorbĭașće kumva famĭeĭașće
— siroma, ne samo da nema nijedan muški znak, nego i nekako govori ženskasto [Por.]
* puort famĭeĭesk
— ženska nošnja
* lukru famĭeĭesk
— ženski posao
* ruda famĭeĭeskă
— ženski rod
* trĭaba famĭeĭeskă
— mesntruacija
* gîndu famĭeĭesk (muĭerĭesk)
— ženska (laka) pamet [Por.]
* fańina sa maśină la muară đin buobe đi mărințîș
— brašno se melje u vodenici od semena žitarica
* đi kum sa ogođașće pĭatra muori, fańina puaće fi măĭ maruntă, or măĭ mare
— od toga kako se namešta vodenični kamen, brašno može biti finije i krupnije [Por.]
* tuot morarĭu ĭe fańinuos, kă lukră ku fańina
— svaki mlinar je brašnjav, jer radi sa brašnom [Por.]
* fara ĭel sa puaće
— bez njega se može
* fara ńimika
— bez ičega, siromah
* (izr.) Nuĭe muarće fara rîs, nuĭe nuntă fara plîns.
— Nema pogreba bez smeha, nema svadbe bez plača. [Por.]
* am ćokńit karu pi đinainće, șî l-am mînat la un farbarĭ sî mĭ-el fărbuĭe
— čuknuo sam kola spreda, i oterao sam ih kod jednog farbara da ga ofarba [Por.]
* đimult fărburļi a fakut muĭerļi đin buĭeḑ, d-akuma fiĭe śe farbă-ț trîabe, o gasîășć în dugaĭe
— nekada su farbe pravile žene od biljaka, a sada koja god ti farba zatreba, nađeš je u prodavnici
* mĭ-a mînžît tumobilu ku farbă ńagră la vo doă-triĭ luokurĭ
— namazali su mi kola crnom farbom na dva-tri mesta
* farbă albă, galbină, ruoșîĭe, bilovinkă
— boja bela, žuta, crvena, ljubičasta
* farbă đeșkisă, farbă înkisă
— svetla boja, tamna (zagasita) boja
* fărburļi pi pîătură, ś-a țasuto mama đimult, nu sa ogođesk prĭa bińe
— boje na ponjavi, koju je davno izatkala baba, ne slažu se najbolje [Por.]
* ĭ-a fakut vrîžîtuarĭa șî vro farmikă, s-o labiđe în drumu fĭeći, pi unđe ĭa sa duśe la apă, șî ĭar’ ńimika, fata n-a prins drag đi ĭel
— napravila mu je vračara i neku vradžbunu, da je baci na put kud devojka ide na vodu, i opet ništa: devojka ga nije zavolela
* faśe farmiśe
— pravi čini, mađije; vrača
* labdă farmiśe
— baca čini [Por.]
* farńikă faśe la farmiśe
— vračara pravi čini
* kam s-a pĭerdut farńiśiļi aļi batrîńe, kare a ļikuit lumĭa ku đeskînćiśe șî ku buĭeḑ, așća śe s-a înpuĭat akuma măĭ mult mint lumĭa đikît să șćiu śieva
— dosta su se izgubile stare vračare, koje su lečile ljude bajanjem i travama, ove koje su se sada ispilile, više lažu ljude nego što nešto znaju [Por.]
* în farńiśiĭe akuma krĭed numa muĭeriļi aļi batrîńe
— u vračanje sada veruju samo starije žene [Por.]
* ku fașîĭe đe pînḑă a ļegat piśuariļi la kopiĭ miś pănă a fuost în ļagîn, să nu sa strîmbe
— platnenom trakom vezivali su noge maloj deci dok su bila u kolevci, da se ne iskrive
* (izr.) n-a ĭeșît đin fașîĭe, da a pļekat dupa fĭaće
— nije izašao iz pelena, a krenuo po devojke [Por.]
* fașîĭ sînt barbațî alu duauă suruorĭ
— pašenozi su muževi dveju sestara
* kînd vro muĭare are măĭ mulț ibuomńiś, lumĭa ḑîśe kî sînt iĭ unu la altu fașîĭ
— kad neka žena ima više ljubavnika, narod kaže da su oni jedan drugom pašenozi [Por.]
* uomu faśe tuot śe-ĭ plaśe
— čovek čini (sve ono) što mu prija
* fakură ś-o fakură, akuma ĭe amînat
— učiniše što učiniše, sad je kasno
* muma a fakut triĭ kopiĭ
— majka je rodila troje dece
* nu ma măĭ baća, kă ma faś să pļek đi la ćińe
— nemoj me više tući, jer ćeš me naterati da pođem od tebe
* atîta ku ańi a nîkažîto fara ńiśkotrĭabă, đ-a fakuto la urmă sî sa spînḑure đi rău
— toliko ju je godinama mučio bez razolga, da ju je na kraju primorao da se zbog zla obesi [Por.]
* faśiare guală
— prazno delo
* ńiś o faśiare bună nu-ț ažută, iș păkatuos đi tot
— nijedno dobro delo ti neće pomoći, sav si grešan [Por.]
* fată tuata žuavina: vaka, skruafa, ĭapa, ursuaĭka, lupuaĭka; rumîńi nau vuorbĭe adînsă đi tuata suartă đi viće
— rađa svaka životinja: krava, krmača, kobila, medvedica, vučica; Vlasi nemaju posebne reči za pojedine životinje
* đi la žuaviń, vuorba a trĭekut la muĭerĭ, ama aĭ batrîń a vorbit kî ĭe rușîńe șî pakat sî sa ḑîkă đi vro muĭarĭe kî fată, a ḑîs: „Vaka fată, da muĭarĭa sa nașće!”
— sa životinja, reč se prenela na žene, ali su stari govorili da je sramota i greh reći tako za neku ženu, govorili su: „Krava se teli, a žena se porađa!”
* feĭma a fatat a sară, a fakut duoĭ kopiĭ đi źiamîn
— ćerka mi se sinoć porodila, dobila je dva deteta blizanaca [Por.]
* a krĭeskut fećița, akuma ĭe o fataluankă întrĭagă
— izrasla je dovojčica, sada je pravi devojčurak [Por.]
* a veńit vrĭamĭa đi fatat, da koćețu đi mńiĭ nuĭe gata
— došlo je vreme jagnjenja, a jaslice za jagnjad nisu gotove
* muĭarĭa greuańe ḑaśe în pat, așćată fatatu
— trudna žena leži u krevetu, čeka porođaj [Por.]
* fată ĭe famĭaĭe ńimăritată
— devojka je neudata ženska osoba
* fată ćinîră
— mlada devojka
* fată batrînă
— baba devojka; usedelica
* fată frumuasă
— lepa devojka [Por.]
* lumĭa s-a zuĭtat đ-asta vuorbă, s-a pastrat numa pin žuramînće șî blastîame
— ljudi su zaboravili ovu reč, sačuvala se samo u psovkama i kletvama [Por.]
* ĭuo am treĭ fatuĭ, unu l-am skopit, să-l rańesk șî să-l taĭ, a doĭļa o să-l vind, a treĭļa o să-l las dă mińe dă domazluk
— ja imam tri mlada jareta, jednog ću da uštrojim za tov, drugog ću prodati, a trećeg ću ostaviti za domazluk [Stig]
* kît sa vĭađe ku uoki, numa faźiet guol
— koliko se očima vidi, samo goli bukvik
* faźiet ĭe padure đi fag
— bukvik je bukova šuma
* faźiet đies
— gusti bukvik [Por.]
* Fașanź au fost ađet la Bufań la Măĭdan în tot anu, în ḑîļiļi đi zîpostît
— Fašnik je bio običaj kod Bufana u Majdanpeku u vreme poklada
* đi vrĭamĭa Fașanźilor mulț Bufań au făkut ļorfe
— u vreme Fašnika mnogi Bufani su izrađivali maske
* a fost Fașanź-aĭ miś la Zîpostîto-l mik, șî Fașanź-aĭ marĭ kare a kaḑut la Zîpostîto-l mare
— bili su Mali Fašnici na Mesne poklade, i Veliki Fašnici koji su padali na Bele poklade [Buf.]
* sa făduļiașće parke a prins pi dumńeḑîu đi kuaĭe
— hvali se kao da je uhvatio boga za muda
* n-am đi śe sî ma făduļiesk, vîăd tuoț k-am fakut lukru bun
— nemam zašto da se hvalim, vide svi da sam uradio dobar posao [Por.]
* kată lukru tĭeu, n-askulta făduļiĭļi luor, kă nau marźină
— gledaj svoja posla, ne slušaj njihova hvalisanja, jer nemaju granicu
* a gaćit șkuala șă puaće ku făduļiĭe să ĭasă-n lume
— završio je školu, i može s ponosom da izađe u svet
* nu țîńerîț lukrușală ku ĭel, kî ĭel ĭe baĭat đi tuata făduļiĭa
— ne zbijajte šalu s njim, jer je on momak za svaku pohvalu
* făduļitură guală
— golo hvalisanje [Por.]
* tuoț sînt iĭ numa făduļituorĭ fara ńiś k-o trĭabă
— svi su oni samo hvalisavci bez i jednog razloga [Por.]
* făgăńiță ĭe un ļiemn đi fag, ćinăr, supțîrĭe șî nalt
— „faganica” je jedno bukovo stablo, mlado, tanko i visoko [Por.]
* făgăńiță ĭe un fieļ dă fag alb, kare ĭe bun dă blîăń, kî sa sparźe frumuos șî n-are nuodurĭ pră ĭeal
— „faganica” je jedna posebna vrsta bele bukve, koja je dobra za daske, jer se lepo cepa, i nema čvorove (Kladurovo) [Mlava]
* făinarĭu la nuoștri aĭ batrîń a fuost o butuarkă adîns taĭată șî ńićeḑată đi țînut fańina
— brašnar je kod naših starih bila šupljika posebno isečena i izglačana za držanje brašna [Por.]
* kađe o zapadă făńinată, ka kînd s-a rupt saku śĭeruluĭ ku fańină
— pada neki brašnast sneg, kao da se pocepao nebeski džak s brašnom [Por.]
* a lukrat mulț ań în Mńemțîĭe, într-o fărbariĭe mare
— radio je mnogo godina u Nemačkoj, u nekoj velikoj farbari
* oraș mik, nare ńiś o fărbariĭe adînsă, ku tuaće fărburļi kare ar trăbui la lume
— mala varoš, nema ni jednu specijalnu prodavnicu boja, sa svim farbama koje bi zatrebale ljudima [Por.]
* ĭuo nu dau la feĭmĭa sî fărbuĭe buḑîļi, kă ĭe prĭaćinîră, șî numa sa buskofĭașće
— ja ne dam ćerki da farba usne, jer je premlada, i samo se razmaže
* n-askulta tuaće-tuaćiļi śe-ț vorbĭașće baĭatu, kî puaće-fi vrĭa numa s-ț fărbuĭe uoki, șî sî ći lasă-nkarkată
— ne slušaj sve i svašta što ti govori momak, jer možda hoće samo da ti namaže oči, i da te ostavi trudnu [Por.]
* vinu sî vĭeḑ kum đi fumuos am fărbuit gardu
— dođi da vidiš kako sam lepo ofarbao ogradu
* fuź đi ĭel, kî ĭe fărbuit đin tuaće părțîļi
— beži od njega, jer je namazan sa svih strana (=svim bojama) [Por.]
* am fuost la maĭstur, șî ma tokmiĭ ku ĭel đi fărbuito-la đi kare ț-am puvestît đimult
— bio sam kod majstora, i pogodio sam se s njim za ono farbanje, o kome sam ti pričao odavno
* a luvato ku vuorbe dulśe, șî ĭa a kaḑut la fărbuitu luĭ kopilarĭesk
— spopao je slatkim rečima, i ona je pala na njegovo detinjasto farbanje [Por.]
* dakă nu-ĭ alta ńimik dă mînkare, bun ĭe șî făsuĭ d-asară
— ako nema ničeg drugog za jelo, dobar je i pasulj od sinoć [Rom.]
* făurarĭu ĭe lună ĭernuasă
— februar je zimski mesec [Por.]
* a fuost bun lăutarĭ kare a șćut mulće kînćiśe fećeșć
— bio je dobar violinista koji je znao mnoge devojačke pesme
* dragu fećesk ĭe măĭ adînk
— devojačka ljubav je najdublja [Por.]
* fećița ĭe fată mikă, kopil
— devojčica je mala devojka, dete
* fećițîļi ažuns đi șkuală
— devojčice su stasale za školu
* trĭeku un baĭețîăl ku fećița đi supt mînă
— prođe jedno momče, s devojčetom ispod ruke
* am o fećiță ku dulśe guriță
— imam devojče sa slatkim ustašcem [Por.]
* fata mare trîabe să pazaskă fećiĭa ka uoki-n kap, kă dakă o pĭarđe, grĭeu sa marită
— devojka treba da čuva nevinost kao oči u glavi, jer ako je izgubi, teško će se udati [Por.]
* fata kare s-a lasat la vrun baĭat, ș-a pĭerdut fećinźiĭa, a putut sî sa mariće numa dupa vrun văduvuoń batrîn șî sarak
— devojka koja se dala nekom momku i izgubila nevinost, mogla je da se uda samo za nekog starog i siromašnog udovca [Por.]
* fată fećiuară, înga nu șćiĭe śi ĭe lukru voĭńiśesk
— nevina devojka, još uvek ne zna šta su muška posla [Por.]
* fedeleșu ĭeste vas de lemn în kare se duče apa și alta bere
— buklija je drveni sud u kome se nosi voda i drugo piće
* la lok kînd ń-am dus la săpat, am dus apa ku fedeleșu, kî ĭeste vas de lemn în kare apa sta mult reče
— kad smo išli da kopamo njivu, nosili smo vodu u bukliji, jer je sud od drveta u kome voda dugo ostaje hladna [Tim.]
* ńima la noĭ nu ḑîśe đi fata luĭ ńiś „fie” ńiś „feĭ”, numa ḑîśem: feĭ-mĭa (fata a mĭa), feĭ-ta (fata a tĭa), feĭ-sa (fata a luĭ)
— niko kod nas za svoju ćerku ne kaže ni „fie” ni „fej”, nego kažemo: „fej-mja” (kći moja), „fej-ta” (kći tvoja), „feĭ-sa” (kći njegova) [Por.]
* Feļeșana ĭe un rîurĭel, izvorĭaḑă supt Pĭatra roșîĭe, la izvuor are un bobît mik; sa-npreună ku Brĭeza, șî la gura văĭu tună-n Țrna; Țîrnă măĭ amînat, la kapu satuluĭ, tună-n Pĭek
— Felešana je rečica, izvire ispod Crvenog krša, na izvoru ima mali vodopad; sastaje se sa Brezom, i na izlazi iz doline uliva se u Crnu reku; Crna reka se kasnije, na kraju sela, uvire u Pek [GPek]
* va ferbĭa apa-sta odată, or nu?
— hoće li ova voda već jednom provreti, ili ne?
* la tuata muĭarĭa măĭ întîń s-a katat să șćiĭe să fĭarbă uala
— od svake žene se najpre tražilo da zna da „kuva lonac” (=sprema kuvanu hranu)
* fĭarbe tuot đi mîńiĭe, numa śe nu krapă
— kipti sav od besa, samo što ne prsne [Por.]
* ferfeļița ĭe ḑamă dă prună, a sa pun pruńiļi la soare, pă ĭeasă ḑama dîn ĭeļe, pă aĭa s-a mînkat vrodată pănă nu sa nakrĭașće, a kînd s-a nakrit, a kĭemato kiseļiță
— ferfelica je čorba od šljiva, stavljaju se šljive na sunce, pa izlazi sok iz njih, pa to se nekada jelo dok se ne ukiseli, kada ukisne, zove se kiselica [Mlava]
* ńi feri dumńeḑîu đi rîău
— bog nas je sačuvao od zla [Por.]
* feriku đi mińe
— blago meni
* feriku șî blagu đi ćińe kînd aĭ skapat đi la muarće
— sreća tvoja i blago tebi što si utekao od smrti [Por.]
* numa drako-l ńegru sa va feriśi ku ĭel
— samo se crni đavo može usrećiti sa njim [Por.]
* ma ruog la dumńeḑîu sî va đia feriśiĭe șî sînataće
— molim se gospodu bogu da vam da sreću i zdravlje [Por.]
* ku uomu đintîń am avut traĭ feriśit, ama ĭel a murit ĭuta
— sa prvim mužem imala sam srećan život, ali on je ubrzo umro [Por.]
* ferĭasta ĭe gaura-n parĭaće pin kare tună viđiarĭa
— prozor je otvor u zidu kroz koji ulazi svetlost
* kînd lumĭa a trait ăn borđiĭe, n-așćut đi ferĭeșć
— kada su ljudi živeli u zemunicama, nisu znali za prozore
* kînd s-a dus turśi, a-nśeput sî fakă bîrnarĭață, ku ferestuĭś miś, la kare în luok đi stîklă a pus pĭaļe đi ĭed, kare a raso, a raso pănă nu s-a supțîĭat atîta đi s-a vaḑut pin ĭa
— kada su Turci otišli, počeli su da dižu brvnare, sa malim prozorima, na koje je se stavljala jareća koža, koju su drali, drali dok se nije istanjila toliko da je postala providna
* la ferĭastă astăḑ sa pun feruanke
— na prozor se danas stavljaju zavese
* a dat ku pĭatra, a spart ferĭasta
— bacio kamen, razbio prozor
* ferĭasta đeșkisă, ferĭasta înkisă
— prozor otvoren, prozor zatvoren
* sa uĭtă pi ferĭastă
— gleda kroz prozor
* ḑînḑîĭe đi frig supt ferĭastă, kă ńima no-l lasă înuntru
— cvokoće od hladnoće pod prozorom, jer ga niko ne pušta unutra [Por.]
* o dorîngă skurtă pusă la karuță đinainće, đi kare sa prinđe amu kaluluĭ
— jedna kratka motka, postavljena na prednjoj strani karuca, za koju se vezuje konjski am
* ferkeđeu sa atîrnă la am șî kînd kalu traźe-n plug, or kînd skuoț la tutuśe đin padure
— ždrepčanik se kači na am i kad konj vuče plug, ili kada izvlačiš trupce iz šume [Por.]
* kum înśapu ḑîua, sa vĭađe kă o să fiĭe mare fertuare, n-o să pućem să lukram în kîmp
— kako je počeo dan, vidi se da će biti velika zapara, nećemo moći da radimo u polju [Por.]
* în feruaĭkă, atîrnată pi ḑalarĭ la kamin, sa fĭarbe măĭ dulśe koļiașă
— u kotliću na verigama iznad ogništa, kuva se najslađi kačamak
* ĭastă feruaĭkă, șî ĭastă kaldare: feruaĭka ĭe turnată đin tuś, da kaldarĭa ĭe fakută đin pļiek đi aramă
— ima kotao, i ima bakrač: kotao je liven od tuča, a bakrač je napravljen od bakarnog lima [Por.]
* đemult n-a fuost ferĭeșć la borđiĭe, đ-aĭa aĭ nuoștri n-așćut đi feruanke
— na burdeljima nije bilo prozora, pa zato naši stari nisu znali za zavese [Por.]
* fi śe vrĭeĭ, ama fi uom
— budi šta hoćeš, ali budi čovek
* va fi, nu va fi
— može biti, ili ne biti
* ma ginđiĭ ĭuo: śe sî fiĭe akuma, ama takuĭ, nu spusăĭ ńimika
— pomislio sam: šta će biti sada, ali zaćutah, ne rekoh ništa
* fi-va așa, or nu va fi, nu puot a șći
— da li je tako, ili nije tako, ne mogu znati
* tu nu vi fi, da ĭuo sînt
— ti nećeš biti, a ja jesam
* basanka n-a fuost să fiĭe, nuĭe ursat
— valjda nije bilo da bude, nije suđeno
* nuĭe la kasă, puaće fi dus vrunđeva
— nije kod kuće, možda je nekud otišao
* va fi veńit kopilu pănă akuma, s-a fi fuost vrunu đ-aĭ batrîń ku ĭel
— došlo bi dete do sada, da je neko od starijih bio sa njim
* kînd ĭerarăm ćińirĭ, fusăsărăm zburdaț ka ńima pi lume
— kad bejasmo mladi, besmo razuzdani ko niko na svetu [Por.]
* kînd muĭerļi a kîntat-n fifă, ińima-n pĭept s-a topit đi milă
— kada su žene svirale „fifu”, srce u grudima se topilo od miline [GPek]
* dî fifă s-a șćut șî-n Buļećin; aiśa fluĭerļi a fuost fakuće dîn kovragu alu duļeaće
— za „fifu” se znalo i u Boljetinu; ovde su se frulice pravile od dulekove vreže (Boljetin) [Por.]
* ma sî vină fiĭekare, nu mi sa pasă
— ma nek dođe bilo ko, nije me briga [Por.]
* ĭa-m spus să vină fiĭekînd kînd luĭ iĭ vińe
— rekao sam mu da dođe bilo kad kad je njemu zgodno [Por.]
* maĭsturu n-a fakut sokoată buna kînd a ginđit kă poaće o afuma fiĭekum, șî sî sa dukă
— majstor se preračunao kad je mislio da je može smandrljati bilo kako, i da ode [Por.]
* nu kređa în fiĭeśe, șă o să će petrĭeś bun
— ne veruj u bilo šta, i dobro ćeš proći [Por.]
* să vină fiĭeśińe, iĭ nu-ĭ sa pasă kă ĭe kasa ńisîruită
— da dođe bilo ko, nju nije briga što joj je kuća nesređena [Por.]
* fiĭeunđe să fîĭe pitulat, žîndari ăl gasăsk
— bilo gde da je skriven, žandarmi će ga naći [Por.]
* fikaț-aĭ ńegri
— crna džigerica, jetra
* fikaț-aĭ albĭ
— bela džigerica, pluća
* fikațî la uom sînt supt kuasta đirĭaptă
— jetra je kod čoveka pod desnim rebrom
* đi fikaț ĭe ļipită fĭarĭa
— za jetru je zalepljena žuč [Por.]
* măĭ grĭa buala lu fikaț-ăĭ albĭ a fuost uskatura
— najteža plućna bolest bila je sušica [Por.]
* đi bĭare la uom puot s-ă putraḑaskă fikaț-aĭ ńegri
— od pića čoveku može da istruli crna džigerica [Por.]
* fikă ĭe muĭare marĭață, frumuasă, skuturată kare arată đeșkis kî-ĭ plaśe lukru uomeńiesk
— fika je žena kicoš, lepa i otresita, koja otvoreno pokazuje da joj se sviđa muška rabota
* nu șću đi śe sa faśe, kî sa vĭađe đeșkis kum kată pi vrun futaș s-îĭ đa-n fikă, șî sî takă
— ne znam šta izigrava, kada se jasno vidi da traži nekog jebača da je opali po pički, i da ćuti [Por.]
* saćańi kăsătoriț prîngă rîurĭ, au oboru pļin dă fike
— seljaci nastanjeni pored reke, imaju dvorišta puna pataka
* fikă ku fiku
— patka i patak [Mlava]
* fiļińierĭ ĭe un fĭeļ đi lampă la gas, đi dus în mînă, kînd će duś vrunđiva la drum
— fenjer je vrsta lampe na gas, za nošenje u ruci kada ideš negde na put [Por.]
* dakă mi ĭel naș, kî ma bućeḑat, ĭuo sînt luĭ fin
— ako je on meni kum, jer me je krstio, ja sam njemu kumče
* mîńe-m vin fińi miĭ în gostîĭe
— sutra mi dolazi kumčad u goste [Por.]
* fina ĭe famĭaĭe kare a bućeḑato nașu, or muĭarĭa lu finu, or ĭe ńam apruape alu finu mĭeu
— kumica je žena koju je krstio kum, ili je kumčetova žena, ili je blizak kumčetov rod
* sa ḑîśe fină șî la ńamu apruape lu nașu mumi, or alu tata
— sa kumicom se oslovljava i blizak rod majčinog ili očevog kuma
* fină ĭe una, da nașîța alta, ama ĭaļe sînt insă ļegaće ku bućeḑatu
— kumica je jedno, a kuma drugo, ali su one osobe povezane krštenjem [Por.]
* fir đi ață
— končana nit
* mĭarźe ka pi fir
— ide kao pod konac
* s-a rupt firu
— pokidao se konac
* fir supțîrĭe, gruos
— konac tanak, debeo
* nu șćiĭe sî țîasă, numa-nvîrḑîașće fir-ļi
— ne zna da tka, samo mrsi konce
* fir đi busuĭuok
— struk bosiljka
* nu-ĭ faļiașće fir đi pîăr đin kap
— ne fali joj dlaka kose sa glave
* șî fir đi firu luĭ o să tragă pakaćiļi luĭ
— i daleki potomci će nositi njegov greh
* pļekăm đin sat șî pi fir în sus, ńi duśem la Śuaka uokńi-n rudńik la lukru
— pođemo iz sela i kosom na gore, idemo na Čoka okni u rudnik, na posao [Por.]
* la nuoĭ, la munće, aĭ firegarĭe kîće vrĭeĭ
— kod nas, u planini, imaš papratišta koliko hoćeš [Por.]
* pînḑa ĭe țasută đin firiśiaļe đi sîrmă
— platno je satkano od tankih srebrnih niti
* am kuļes firiśiaļe đi busuĭuok, sî đeskînt ku ĭaļe
— nabrala sam stručiće bosiljka, da bajem sa njima [Por.]
* firiz ĭe alat đi taĭat la ļiamńe, are pînḑă đi fĭer ku đinț marunț, kare s-a askut ku ĭega
— testera je alat za rezanje drveta, ima metalno platno sa sitnim zupcima, koji se oštre turpijom
* ĭastă măĭ mulće fĭelurĭ đi firiză
— ima više vrsta testera [Por.]
* la firizană sa taĭe blîăń đin tutuśe gruasă
— na strugari se režu daske iz debelih trupaca
* firizańiļi batrîńe a foust la un luok ku muorîļi, șă pi ĭaļe a mînat apa tuot într-un fĭeļ ka pi muară
— stare strugare su bile na istim mestima sa vodenicama, i njih je pokretala voda na isti način kao i vodenicu [Por.]
* pînă nu s-a bolnavit, a fuost ruoșu la firĭe, da akuma ĭe galbin ka śara
— dok se nije razboleo, bio je rumen u licu, a sada je žut kao vosak [Crn.]
* față ĭe parća đi-nainće alu kapu uomuluĭ, da fire ĭe faktura fĭețî: puaće-fi ruoșu la fire, alb, ńegru, pusumorît, tras ...
— „faca” je prednja strana čovekove glave, a „fire” je izgled njegovog lica: može biti crven u licu, beo, crn, natmuren, ispijen ... (Rudna Glava) [Por.]
* gasîĭ o firoćină ruźińită-n drum, ș-o luvaĭ ku mińe s-o pun bińe, îm va trîbui đi śuava
— nađoh na putu jednu zarđalu gvožđurinu, i ponesoh je da je sačuvam, možda će mi zatrebati za nešto
* pļină ĭe kuzńița đi firoćiń
— puna je kovačnica gvožđurije [Por.]
* firoĭka ĭe ață rasuśită, s-a pus la braśire, dă ĭa a fuost ļegată bripta, kare babiļi a duso-n pungă la braśirĭ, a bripta a fuost kîrśură, șî pusă-n kuorn dă berbĭek
— „firojka ” je vrpca od upredenog konca, stavljala se na tkanice, o nju je bila vezana britva, koju su babe držale u kesi, a britva je bila kukasta, i udenuta u ovnujski rog [Mlava]
* asta firuț ĭe prĭa supțîrĭe, nu puot sî kuos ku ĭel
— ovaj končić je previše tanak, ne mogu njime da šijem [Por.]
* fișćaĭkă ĭe pîraman đi pînḑă, îngust șî lung
— traka je komad platna, uzan i dug
* tata đin moșîĭe mĭ-a dat numa o fișćaĭkă đi ļivađe
— otac mi je od imovine dao samo jedan uzan pojas livade [Por.]
* kumparaĭ đi kopiĭ bobuanță, șî dugaĭașîța ļe-nvăluĭi într-un fișîk đi arćiĭe
— kupio sam bombone za decu, i prodavačica ih je uvila u fišek od hartije [Por.]
* fișîkļiĭa ĭe kĭes đi pĭaļe đi țînut plumbi, kare sa puartă la brîu
— fišeklija je kožna kesa za držanje metaka, koja se nosi o pojasu [Por.]
* laptarĭu Miļisau lu Đină Șćefîn a krapat dă žăļ ka ĭ-a perit fiśuoru ku nuorî-sa șî fata, ku tomobilu
— violinista Milisav Đine Štefana presvisnuo je od tuge, jer mu je poginuo sin sa snajom i ćerkom, sa automobilom (Manastirica, Mlava) [Mlava]
* asta ĭe fiśuoru mĭeu ku muĭarĭa đintîń
— ovo je moj sin sa prvom ženom (Tanda)
* s-adunat la žuok tuoț fiśuori đin satu nuostru
— skupili se na igranci svi momci iz našega sela
* n-am avut kopiĭ đi la ińimă, ș-am luvat un sarak să-m fiĭe fiśuor đi sufļit
— nisam imao rođenu decu, pa sam posinio jednoga siromaška (Rudna Glava) [Por.]
* am vorbit đi mik la fiu-mĭu să poarće griža śe fată-n suară, nu ma askultat
— od malena sam mom sinu govorio da vodi računa kakvu devojku ženi, nije me slušao
* akuma vĭađe șî ĭel kă đin fiu-su n-o sî fiĭe ńimika
— sad vidi i on da od njegovoga sina neće biti ništa
* Fiu-Vaśi, numiļi alu un kopil đi-ntr-o povastă, pi kare la fakut vaka
— Sin Krave, ime dečaka iz jedne pripovetke, koga je rodila krava (Tanda) [Por.]
* źugu a fuost slab, șî buoĭi kînd a tras, a pokńit fiularĭa
— jaram je bio slab, i kad su volovi povukli, pukla je polica
* fiulare sa kĭamă șî pĭaļa đi supt gît la viće, aĭa kare spînḑură đi la buot, păn-la pĭept
— „fiulare” je naziv za kožu ispod goveđeg vrata, ona koja visi od njuške do grudi [Por.]
* ma ĭau fiuoriļi
— obuzima me jeza
* atîta ma spumîntaĭ, đi ma luvară fiuoriļi đi frikă
— toliko sam se uplašio, da me je uhvatila jeza od straha
* fiuorĭ đi muarće
— smrtna jeza [Por.]
* vrîžîtuorļi șćiu sî fakă fîkaturĭ șî trîmisaturĭ
— vračare znaju da prave čini i napratnice [Por.]
* moșu Mika Gĭermîn a fuoust fîmeļaz la șkuală mulț ań
— čika Mika German je bio školski poslužitelj mnogo godina [Por.]
* nu mis fîmeļiĭe ku ĭel
— nisam u srodstvu sa njim
* fîmeļiĭe buna, fîmeļiĭe apruape
— blizak rod
* adunat mulće fîmeļiĭ đin sat
— okupio je mnogo rođaka iz sela
* ĭa ĭe đin fîmeļiĭa lu Trifuļeșći, ńam ku Florĭeșći
— ona je izi familije Trifunovića, rod sa Florićima
* poļikra lu fîmeļiĭa a nuastră ĭe Urșîkańi
— nadimak naše familije je Uršikani
* đi rău boĭerilor, a fuźit đin Rumîńiĭe ku fîmeļiĭa întrĭagă
— od bojarskog zla, pobegao je iz Vlaške sa celom familijom [Por.]
* fînu ĭe ĭarba kuaptă; pănă ĭarba nu sa kuaśe nu sa ḑîśe fîn, numa ĭarbă
— seno je dozrela trava; dok trava ne dozri ne zove se seno, nego trava
* kînd fînu sa kosîașće, dupa kosîtuorĭ ramîn otkuoș
— kad se seno kosi, iza kosaca ostaju otkosi
* kînd fînu în otkuoș sa uskă, otkuoșu sa-ntuarśe ku furka sî sa ușće bińe șî pi parća-ĭa pi kare fînu a fuost kulkat pi pomînt
— kad se seno u otkosu osuši, otkos se okreće vilama da se osuši i sa one strane kojom je seno ležalo na zemlji
* fînu în otkuoș uskat bińe, sa adună în gramĭeḑ kare sa kĭamă kupițîaļe, da lukro-la sa kĭamă kupițît la fîn
— seno u dobro osušenom otkosu skuplja se na gomile koje se zovu naviljci, a taj posao se zove naviljanje sena
* kupițaua sa faśe atîta đi mare kît puaće uomu să dukă pi furkă pănă la luok unđe sa porkońașće porkuońu
— naviljak se pravi toliko veliki koliko može čovek da nosi na vilama, do mesta gde se plasti plast
* porkuońi sa trag ku vićiļi, or ku mîńiļi pi tîrș pănă la luok adîns aļes đi grîmađit klańa
— plast se prevlače stokom, ili rukama na pruću, do mesta posebno određenog da se dene stog [Por.]
* ano-sta a ploĭat la vrĭame, pî ĭastă șî fînariĭe đestulă
— ove godine je kiša padala na vreme, pa ima i dosta sena
* a slubaḑît vićiļi-n țarku ku fîn, ș-akuma ĭe akoluo fînariĭe în tuaće pîărțîļi
— pustili su stoku u ogradu sa senom, i sada je tamo senište na sve strane [Por.]
* ma ginđiĭ: fînkă m-am amînatat đi lukru, măĭ bińe ĭe sî ma duk în kafană, đikît sî ma-ntuork la kasă
— pomislih: pošto sam zakasnio za posao, bolje je da odem u kafanu nego da se vratim kući [Por.]
* tata a fost fîntînar țapîn, l-a șćut șă-n lăturĭ dă Mlaoa
— otac mi je bio jak bunardžija, znali su ga i izvan Mlave
* fîntînarĭu a fuost muara să șćiĭe să gasaskă apa pă tuma prăurmă să săpe bunarĭu
— bunardžija je morao da zna da nađe vodu pa tek posle toga da iskopa bunar [Mlava]
* kînd în padure daĭ pista izvuor đi apă, șă-l ćistășć đi luomurĭ, șă-ĭ faś la fund kîta kroviț đi s-aduńe apa đi baut, aĭe ĭe fîntînă
— kada u šumi naiđeš na izvor vode, pa ga očistiš od trunja, pa mu napraviš malo udubljenje na dnu da može da se sakupi voda za piće, to je kladenac
* alta fuarmă đi fîntînă ĭe kînd îngrađieșć izvuoru, ăl zîđeșć șă-ĭ puń śuśur, aĭa vińe un fieļ đi śieșmă
— druga vrsta izvora je kad ogradiš izvor, kad ga ozidaš i staviš točur, to mu dođe neka vrsta česme [Por.]
* đ-akuma am fakut numa o fîntîńuară-n padurĭe unđe sînt ku vićiļi, kă izvuoru mi slab
— zasad sam uredio samo jedan kladenčić u šumi gde sam sa stokom, jer mi je izvor slab [ă] +
* a lasat baluonu đistupat, șă vinu a fîntîrezît, s-a fakut apă molkuță far ńiśun gust
— ostavio je balon otčepljen, i vino je izvetrelo, postao je mlaka voda bez ikakvog ukusa
* uomu kînd înbîtrîńașće, pĭarđe minća șă fîntîrîzîașće đi tuot
— čovek u starosti gubi pamćenje, i izlapi načisto [Por.]
* am o ļivađe fînuosă kare n-o are ńima-n arito-sta
— imam jednu livadu bogatu senom kakvu nema niko u ovoj okolini [Por.]
* nu fîrțai pi skamn, stăĭ mĭarńik sî puot sî će tung
— ne vrckaj mi se na stolici, budi miran da mogu da te ošišam
* ĭară fata-ĭa a pļekat đi la parinț, șî fîrțîĭe pi vaļa mare
— opet je ona devojka pošla od roditelja, i vrti guzu po dolini [Por.]
* fîrțaĭală sa ḑîśe kînd vrunu miśkă đin kur, kînd șîađe, or kînd mĭarźe pi drum
— vrckanje se kaže kada neko mrda zadnjicom dok sedi, ili kada ide putem
* fîrțaĭala muĭeri ĭe momĭală đi uom, sî pĭardă kapu, șî să aļiarźe dupa ĭa ka naruodu
— žensko vrckanje je mamac za čoveka, da izgubi glavu, i da trči za njom kao lud [Por.]
* nu-l măĭ țîńe luoku, așa fîrță đi kopilaš n-am măĭ vaḑut
— ne drži ga mesto, takvog vrtiguza od dečarca još nisam video
* mĭarźe ka fîrța pin sat, șî nuĭe đi mirat śe sa atîrnă tot nat đi ĭa
— ide kroz selo ko vrtirepka, pa nije čudo što se svako kači za nju [Por.]
* pîkurari a mĭers dupa viće ku fîrdamĭezu dupa brîu
— pastiri su išli za stokom, sa federmeserom o pojasu [Por.]
* uomu fîrfîĭe kînd are vro faļinkă, or kînd vorbĭașće ńințaļies
— čovek frflja kada ima neku manu, ili kada govori nerazumno
* fîrfîĭe aăla kare nare đințî đinainće, șî nu-l înțaļieź śe vorbĭașće
— frflja čovek koji nema prednje zube, i ne razumeš ga šta govori
* baba s-a mîńiĭat pi muoșu, șî numa fîrfuańe pin kasă
— baba se naljutila na dedu, i samo frflja po kući [Por.]
* nu măĭ puot să sufăr fîrfońala luĭ
— ne mogu više da podnosim njegovo frfljanje [Por.]
* fîrfuoșńiță ka ĭa nu ma ĭastă pi lume
— torokuše poput nje nema na svetu
* s-a fakut đin ĭa o fîrfuoșńiță grozauă, kî nare gazdă s-îĭ đa pista fļit
— pretvorila se u jednu groznu torokušu, jer nema gazdu da je tresne po gubici [Por.]
* fĭrfută ĭe uom kare una ḑîśe, alta lukră, da śe ginđiașće, aĭa ńiś draku nu șćiĭe
— „frfuta” je čovek koji jedno kaže, drugo radi, a šta misli, to ni đavo ne zna [Crn.]
* a kaḑut đin ļiemn șî s-a fîrîmat tuot
— pao sa drveta, i sav se polomio
* baće kopilu, ama nu-l fîrîma
— tuci dete, ali nemoj ga ozlediti [Por.]
* a frînt piśuoru la žuakă, ș-akuma fîrîmat ḑaśe în pat
— polomio je nogu u igri, i sada ozleđen leži u krevetu [Por.]
* înga nu mi s-a vinđikat fîrîmatura la piśuor
— još mi se nije zalečila ozleda na nozi [Por.]
* kalu fîrkuańe, a sîmțît ĭapa pin apruape
— konj frkće, osetio je kobilu u blizini [Por.]
* într-o vrĭame s-auḑît fîrkońala kaluluĭ đi pi ļivađe, akuma nu sa măĭ auđe
— jedno vreme se čulo frktanje konja sa livade, sada se više ne čuje [Por.]
* dupa śe fîrșîăsk sapatu la mińe, vin sî ț-ažut șî fîrșîșć șî tu
— kad završim kopanje kod mene, doći ću da ti da pomognem da završiš i ti
* đi pi fuga s-a fîrșît luna
— brzo je protekao mesec
* ma mir kînd a fîrșît ĭel kil-aĭa ku rakiu, kă ĭerĭ în kilă a fuost măĭ mult đi žumataće
— čudi me kad je on dovršio taj litar rakije, jer je juče u flaši bilo više od pola
* ăl fîrșîașće frika, kînd triĭaśe nuapća pi lînga morminț
— preseče ga strah, kad noću prolazi pored groblja [Por.]
* sapatu ĭe fîrșît, akuma ńi puńem pi kosît
— kopanje je završeno, sada počinjemo sa košenjem [Por.]
* akuma vińe, ļenuosu, la fîrșîtura lukruluĭ, kînd ĭe tuot gata
— sada dolazi, lenčuga, na svršetku posla, kada je sve gotovo
* drumu n-are fîrșîtură
— put nema kraja [Por.]
* m-a-ntrabă sî ma fîrtațîăsk ku ĭel, ama miĭe nu-nd-o fi pi vuoĭe, ș-așa am ramas numa ka duoĭ kunoskuț
— pitao me je da se pobratimimo, ali meni nije bilo baš po volji, pa smo tako ostali samo dva poznanika [Por.]
* tare fîrtațîĭe avĭem nuoĭ duoĭ, mîńiļi să ńi taĭe, unu pi altu nu izdîăm
— jako pobratimstvo imamo nas dvojica, ruke da nam seku, jedan drugog ne izdajemo [Por.]
* ĭel ĭe fîrtatu mĭeu înga đi la ćińerĭață
— on je moj pobratim još od mladosti
* fîrtaț buń
— dobri prijatelji [Por.]
* kînd s-a fakut Lumĭa, șă tuot pi Pomînt, Dumńeḑîu n-a lukrat ńimika sîngur, kă avut Ortak kare a fuost Draku, Ńikruśatu
— kad se stvarao Svet i sve na Zemlji, Bog nije ništa radio sam, jer je imao Ortaka, koji je bio Đavo, Nečastivi
* (folk.) kînd a trăbuit să fakă Pomîntu, șă tuot śi ĭe pi ĭel, Dumńeḑîu a fuost ćinîr, șă n-a șćut mulće luază, ama Ortaku a fuost aldrakuluĭ ș-a șćut tuot śe trăbe
— kad je trebalo da stvori Zemlju, i sve što je na njoj, Bog je bio mlad, i nije znao mnoge stvari, ali zato je đavolski Ortak znao sve šta treba [Por.]
* fîsa ĭe un pĭașće mik, traĭașće în rîu
— badelj je mala riba, živi u reci [Por.]
* fîurarĭu ĭe a duoĭļa lună în an
— februar je drugi mesec u godini [Por.]
* kosîtuori a dus dupa brîu un fîșćemal đi pînḑă, șî ku ĭel a șćers apa đi pi frunće
— kosači su nosili parče tkanine za pojasom, i njime su brisali znoj sa čela [Por.]
* fĭară șî miś șî marĭ a fakut țîgańi la fuaļe
— klopke i male i velike pravili su Cigani kovači
* a pus fĭarîļi în urma lupuluĭ
— zapeo je kljuse na vučjem tragu
* a dat în fĭară
— upao u zamku [Por.]
* amară ka fĭarĭ
— gorko kao žuč
* ĭ-a krapat fĭarĭa
— puk’o mu je žuč
* kînd taĭ puorku, fĭarĭa sa lapîdă, kî ĭe amară
— kad kolješ svinju, žuč se baca jer je gorka [Por.]
* fĭarigă măĭ đies krĭașće pi duos, pin krovańe apatuasă, șî apruape đi faźet
— paprat najčešće raste na osoju, po vodnjikavim uvalama, i u blizini bukvika
* ku fĭarigă s-a astrukat borđiĭiļi
— papratom su se pokriovali burdelji [Por.]
* pîkurari a dus kaśuļ într-un fĭeļ
— čobani su nosi istu vrstu šubara
* lukrăm đ-akuma înainće în alt fĭeļ
— radićemo od sada nadalje na drugačiji način
* țarańi sînt alt fĭeļ đi uamiń
— Carani su drugi soj ljudi [Por.]
* fakut đi fĭer
— izrađen od gvožđa; gvozden; metalan
* fĭer đi plug
— raonik
* tare ka fĭeru
— jak, čvrst kao gvožđe
* fĭer fĭerbinće
— vrelo gvožđe [Por.]
* a veńit ku karu ș-adunat fĭerariĭļi luĭ tuaće đin pîrvaļiĭa-mĭa
— došao je kolima i pokupio je svu svoju gvožđuriju iz moga dvorišta [Por.]
* moșu Ĭanku Ferarĭu a fuost maĭstur mare, aăla ś-a vaḑut ku uoki a putut sî fakă đi fĭer
— čiča Janko Gvožđar bio je veliki majstor, taj što je video očima mogao je da napravi od gvožđa [Por.]
* pi fĭerastîĭe s-a fĭert kazanu ku mînkare đi nuntă
— na sadžaku se kuvao kazan sa hranom za svadbu [Por.]
* nuoĭ sapăm în luok, suarļi pripĭașće da fĭerbințala ĭe atîta đi marĭe đi-ț klośesk kriĭiri-n kap
— mi kopamo u njivi, sunce peče a vrelina je toliko vrelika da ti mozak ključa u glavi [Por.]
* ĭastă lu kare-ĭ plaśe ḑamă fĭerbinće, miĭe nu
— ima kome prija vrela čorba, meni ne [Por.]
* pasuĭu ĭe fĭert, traźel đi la fuok
— pasulj je skuvan, skloni ga sa vatre [Por.]
* đemult rar a fuost kîrpĭe șî muĭeriļi vara a mĭers ku kapu guol; pîăru l-adunat în muoț la vîru kapiluĭ, șî pista ĭel a pus fĭesu
— nekada su marame bile retke i žene su išle gologlave; kosu su skupljale u ćubu na vrh glave, i preko nje stavljale fes
* fĭesu muĭeriļi a-npļećit ku kukița đin ață đi mosuor, kumparată đi la dugaĭe
— fes su žene plele kukicom od konca sa kalema, kupljenog u prodavnici [Por.]
* ka pin vis, țîńem minće kî đemult s-a kîntat pi la visaļiĭ: „Aĭ la uară, măĭ flakăĭ!”
— kao kroz san, sećamo se da se nekad na igrankama pevalo: „Haj u kolo, bećarine!” [Por.]
* ș-a găsît pe vrun flăkău, ku zăče ań măĭ ťinăr ďekît ĭa
— našla je sebi nekoga momka, koji je deset godina mlađi od nje [Kmp.]
* avut șî ĭa un flakău, ama a fuost putuare đi ńitrîbuit
— imala je i ona jednoga momka, ali je bio smrdljiva lenčuga [Por.]
* flămîndu ĭe un krîu la șăļe kare-l are vaka, bou, kalu, uaĭa șî kapra
— gladna jama je jedno udubljenje na leđima koje ima krava, vo, konj, ovca i koza
* kînd ĭe vita flămîndă or bolnavă, flămîndu ĭe adînk, ka kînd ĭe ļipit đi burtă
— kad je stoka gladna ili bolesna, onda je gladna jama uvučena, kao da je slepljena za stomak [Por.]
* rău a fuost đi vrĭamĭa đi rat, vin mńamțî: fuź, vin flokańi: fuź, vin părtizańi: fuź, nu șćiĭ đi kare s-ći pazășć
— zlo je bilo za vreme rata, idu Nemci: bež’, idu četnici: bež’, idu partizani: bež’, ne znaš s koje strane da se čuvaš
* đi bătrîńață uamińi nu sa ras șă nu sa tuns numa kînd a fuost în vrun žăļ mare, đi flokań lumĭa s-a ćemut
— nekada se ljudi nisu brijali i šišali samo kada su bili u nekoj velikoj žalosti, od bradonja ljudi su se bojali
* nu m-am ćemut să fiu sîngur ku uoĭļi-n munće, kă am avut duoĭ flokań ku mińe
— nisam se bojao da budem sam sa ovcama u planini, jer sam imao dva rundova sa sobom [Por.]
* a fuost la klakă șî s-a omorît đi lukru: a tuors numa un flokiț đi lînă
— bila je na mobi i ubila se od posla: isprela je samo pramenčić vune [Por.]
* baĭețî đi astîḑ nu-ĭ razńeșć đin fĭaće, kî tuoț sînt flokuoș, șî iĭ puartă păru lung
— današnje momke ne razlikuješ od devojaka, jer su svi kosmati, i oni nose dugu kosu [Por.]
* uaĭe flokuasă ĭe aĭa la kare ĭa pikat lîna, ș-a ramas numa fluoś koļa-koļa
— olinjala ovca je ona kojoj je opala vuna, pa su ostali samo pramenovi ovde-onde (Debeli Lug) [GPek]
* saraku ĭe flomînd đi tuaće
— siromah je gladan svega
* la-l flomînd sînt uoki marĭ
— u gladnog su velike oči
* flomînd ka lupu
— gladan kao vuk [Por.]
* ĭel flomînḑî kît flomînḑî, la urmă sa rapusă đi fuame
— on je gladovao koliko je gladovao, na kraju je umro od gladi
* sî flomînḑaskă nu șću kît, ĭară o să fiĭe gras ka puorku
— da gladuje ne znam koliko, opet će biti debeo ko svinja [Por.]
* mare flomînḑîĭe lumĭa a sufarat đi vrĭamĭa đi turś; aĭa șî ś-avut đi mînkare, lumĭa n-a kućeḑat să țînă în kasă, numa a pitulat pin padure, or kă a-ngropat pin pomînt
— veliko gladovanje su ljudi trpeli za vreme Turaka; ono što su i imali za jelo, ljudi nisu smeli da drže u kući, nego su krili po šumi, ili su zakopavali u zemlju [Por.]
* dakă ći înkurś ku iĭ, numa are kasa sî țî sa umpļe đi flomînźuoș
— ako se spleteš sa njima, ima samo kuća da ti se napuni gladnica [Por.]
* floran sa ḑîśe la bagrĭem or salkim, în Tanda, Gorńiana, Topuoļńița [Por.], Tuopla, Lukĭa, Buśa; Lugńița șî-n Gînzîgrad [Crn.]
— „floran” se za bagrem kaže u Tandi, Gornjani, Topolnici [Por.]
* florarĭu a fuost la rumîńi aĭ batrîń luna śinśiļa în an
— „florar” je kod starih Vlaha bio peti mesec u godini [Por.]
* florarĭ ku fluorĭ marĭ
— maj sa velikim cvećem [Hom.]
* slubaḑîĭ uoĭiļi șî pin florința-ĭa, ama nuĭe ńimik đi paskut
— pustih ovce i u bagremar, ali nema ništa za pašu [Por.]
* arźintuaĭka are floriśikă albă
— kičica ima beli cvetić
* kînd am fuost baĭat, muma mĭ-a-npuĭat kimĭașa ku floriśaļe în tuaće fĭelurĭ
— kad sam bio momak, majka mi je izvezla košulju sa raznim cvetićima
* fećiță frumuasă ka floriśika đin građină
— devojče lepo k’o cvetić iz bašte [Por.]
* ńinźe, da nuoĭ kopiĭi aļergăm șă prinđem flotaśi ku mîńiļi
— pada sneg, a mi deca trčimo i hvatamo pahuljice rukama [Por.]
* fluarĭa ĭe un parśel đi buĭađe în kare sa fak samînțîļî
— cvet je deo biljke u kome se pravi seme
* arĭe o građină pļină ku fluorĭ
— ima baštu punu cveća
* kopilu ĭe pļin đi fluorĭ
— dete je puno boginja
* a țasut o pîătură ku fluorĭ
— izatkala je ponjavu sa cvetovima [Por.]
* fluarĭa mare ĭe fluare đin građină, sa puńe numa pintru dus la morminț
— kadifica je baštensko cveće, gaji se samo radi nošenja na groblje
* fluarĭa mare sa kuļaźe șî sa atîrnă ku rîdaśina-n sus sî sa ușće, sî puată duśa șî ĭarna la morminț
— kadifica se bere i kači sa korenjem na gore da se osuši, da bi se mogla nositi i zimi na groblje
* fluarĭa mare are un miruos kare nu puaće tot nat să-l sufire, așa lumĭe lasă rugamînt să nu ļi sa dukă la morminț kînd va muri
— kadifica ima miris koji ne može svako da podnese, takvi ostavljaju amanet da im se ne nosi na groblje kad budu umrli [Por.]
* rumîńi aĭ batrîń rar a pus fluarĭa suariluĭ; dakă a vi șî puso, a puso pi marźina luokuluĭ, ka un fĭeļ đi gard
— stari Vlasi su retko sejali suncokret; ako su ga i sejali, sejali su ga po obodu njive, kao neku vrstu ograde
* samînțîļi alu fluarĭa suariluĭ ļ-a uskat, ļ-a fĭert șî ku ĭaļe s-a ļegat la luok unđe sa vi uśis
— seme suncokreta se sušilo i kuvalo, i stavljalo kao oblog na ubijeno mesto [GPek]
* fluarĭa turśiaskă krĭașće în bașćauă, înfuare tuamna
— lepa Kata raste u bašti, cveta u jesen
* fluarĭa turkuluĭ sa kuļiaźe, sa uskă, șî kînd trîabe sa duśe la morminț, unđe sa dîă