Rezultat pretrage:

Uneta reč: Jasikovo * Svega reči: 155

BrVlaškiRumunskiSrpskiGnezdo rečiReč u umotvorinamaMestoVidi
388  aĭmintrĭa  altmintrelea  другачије  aĭmintrĭa [akc. aĭmintrĭa] (pril.) — drugačije, na drugi način (da se nešto uradi) ◊ nu samînă ku asta, aĭmintrĭa ĭe fakut — ne liči na ovo, drugačije je napravljen ♦ var. aĭmintriļa, amintrĭa [Por.] ♦ dij. var. imitra (Jasikovo) [GPek] ∞ amintrîļa Rudna Glava  [Vidi]
3504  albină ursaskă  bondar  бумбар  albină ursaskă [akc. albină ursaskă] (sint.) — (ent.) bumbar (Bombus terrestois) ◊ albină ursaskă ĭe guangă sîrbaćikă, ńagră, flokuasă, șî măĭ mare đi kît albina domńaskă — bumbar je divlja buba, crna, dlakava, i veća od domaće pčele ◊ albină ursaskă faśe kuĭb pi supt pomînt — bumbar pravi gnezdo pod zemljom ◊ albină ursaskă faśe fagurĭ ku mńare dulśe, ka șî albina domńaskă — bumbar pravi saće sa slatkim medom, kao i domaća pčela ◊ mńarĭa lu albina ursaskă a fuost mare dulśață a păkurarilor — med bumbara bio je velika čobanska poslastica ◊ albina ursaskă are ak ku kare muśkă ka vĭaspĭa, đi măĭ mulće uorĭ, da durĭarĭa ĭe măĭ tare đi kît alu albińiļi domńeșć — bumbar ima žaoku kojom ujeda kao osa, više puta, a bol je jači od ujeda domaćih pčela ◊ aku lu albină ursaskă nu ramîńe în muśkatură, șî ĭa dupa śe muśkă nu muare ka albina domńaskă — žaoka bumbara ne ostaje u ujedu, i on posle ujeda ne umire kao domaća pčela ◊ o kĭamă albină ursaskă kă mńarĭa iĭ măĭ đes a mînkat urșî, fînkă kuĭbu ļ-a fuost skund sapat supt pomînt — zove se medveđa pčela jer su njen med najčešće jeli medveti, pošto im je gnezdo bilo plitko ukopano pod zemljom ♦ sin. bumbarĭ [GPek] ◊ albina ursaskă are kuru galbin — bumbar ima žutu zadnjicu (Tanda) [Por.] ∞ albină Jasikovo  [Vidi]
196  albĭe  albie  корито  albĭe (mn. albĭe) [akc. albĭe] (i. ž.) — 1. belilo, korito za beljenje rublja ◊ albĭe sa kĭamă o karļiță lungă șî largă, skobită în tutuk đi ļiemn, în kare muĭeriļi spală, or albĭesk rufiļi — belilo se zove jedno dugačko i široko korito, izdubljeno u trupcu drveta, u kome žene peru, ili bele rublje 2. valov za pojenje stoke ◊ albĭe đi adapat vićiļi a fuost fakută ka șî albĭa muĭeriluor, numa măĭ lungă șî prinsă ku parĭ đi pomînt sî nu puată vićiļi s-o rastuarńe; în ĭa nu s-a spalat țuaļiļi — valov za pojenje stoke bio je napravljen isto kao i žensko belilo, samo je bio duži i bio je pričvršćen kočevima za zemlju da ne može stoka da ga prevrne; u njemu se nije prala odeća ◊ ĭ-a ḑîs șî adîpatuare đi viće, da șî valău — zvali su ga i pojilo za stoku, a i valov ♦ var. adîpatuarĭe ♦ sin. valîău, žgĭab [GPek] ♦ dij. sin. žgĭab [Kmp.] ∞ albJasikovo  [Vidi]
147  arag  hărag  рабош  arag (mn. araź) [akc. arag] (i. s.) — raboš ◊ aragu ĭe un bît, śopļit în patru mukĭe, pi kare ku kuțîtu sa skobĭesk sămńiļi kînd sa masură lapćiļi la baśiĭe — raboš je komad drveta, izdeljan četvrtasto, na kome se nožem urezuju znaci kad se meri mleko na bačiji [GPek] ♦ sin. rabuș [Por.]Jasikovo  [Vidi]
1296  aranga  aranga  поребарке  aranga [akc. aranga] (pril.) — (za položaj tela) porebarke, na bok, bočno ◊ a ustańit, s-a dat đi aranga la umbră, a pus mîna kîpatîń, śkă, să uđińaskă o țîră — umorio se, legao porebarke u hlad, stavio ruku pod glavu, veli, da malo predahne (Krivelj) [Crn.] ◊ đi aranga nu puoț mult sî ḑaś, kî ći duor uasîļi, da ńiś n-aĭ kînd kî ĭe aranga ođină skurtă — porebarke ne možeš dugo da ležiš, jer te zabole koske, a nemaš ni vremena jer je „aranga” kratak predah (Tanda) ◊ kînd ći daĭ đi aranga, n-aĭ unđe, numa puń mîna supt kap, kî aĭa ĭe ođină în padure, la luok, dupa viće, unđe nuĭe ńiś pat, ńiś kîpatîń — kad se prućiš porebarke, nemaš kud, nego staviš ruku pod glavu, jer je to predah u šumi, na njivi, za stokom, gde nema ni kreveta, ni jastuka (Rudna Glava) [Por.] ◊ đi aranga sa ḑîśe kînd staĭ pi o parće, rîḑîmat în kuot; așa nu puoț sî duormĭ, numa kukîĭ kîćikîta — „aranga” se kaže kad ležiš na jednoj strani, oslonjen na lakat; tako ne možeš da spavaš, nego samo kunjaš pomalo (Jasikovo) [GPek] Krivelj  [Vidi]
3992  arnaut  arnaut ?  арнаут  arnaut (mn. arnauț) [akc. arnaut] (i. m.) — (bot.) arnaut, vrsta kukuruza ◊ arnaut a fuost o fuarmă đe kukuruḑ gruos ku doaḑăś șî patru đi rîndurĭ đi buobe pi drugă — arnaut je bila vrsta debelolg kukuruza sa dvadeset i četiri reda zrna na klipu ◊ samînța đi arnaut a dus aĭ nuoștri voĭńiś đin Albaniĭa, kînd a trĭekut pista ĭa în rato-l đin tîń — seme arnauta doneli su naši vojnici iz Albanije, kada su je prešli u prvom svetskom ratu ◊ arnautu nu s-a prins la nuoĭ, șî lumĭa s-a lasat đi ĭel — arnaut se nije primio kod nas, i ljudi su ga napustili [Por.] ∞ Arnaut Jasikovo  [Vidi]
376  astrukamînt  astrucământ  покривач  astrukamînt (mn. astrukamînturĭ) [akc. astrukamînt] (i. m.) — 1. pokrivač, materijal ili predmet koji služi za pokrivanje ◊ astrukamînt đi konaśe — pokrivač za zgrade ◊ astrukamînt đi paĭe — slamni pokrivač ◊ astrukamînt đi lînă — vuneni pokrivač [Crn.] ♦ dij. sin. pîătură, ćebĭe 2. krov; krovni pokrivač (u arhitekturi) ◊ n-avut bań, șî ĭa ramas kasa fara astrukamînt — nije imao para, pa mu je kuća ostala nepokrivena ♦ sin. akuperiș, puodtavan, krov ♦ up. țrĭep, kîramidă [Por.] ∞ astruka(izr.) Vîntu a luvat astrukamîntu. — Vetar je odneo pokrivač. (Zapis: F. Paunjelović, Osnić) [Crn.]
(opis)
Pănă dupa ratu ku ńamțî kînd a ĭeșît țrĭepu, koļibiļi a fuost astrukaće ku kîramîdă, or ku șîndră, da pi la uńi luokurĭ șî ku paĭe, ku papură, or ku trĭesă; da măĭ đimult, kînd aĭ nuoștri a trait în borđiĭe, ļ-astrukat ku tuobļe, pista kare a pus fĭarigă, da pista ĭa - pomîntarĭ.
Dok se posle drugog svetskog rata nije pojavio crep, kolibe su bile pokrivene ćeramidom, ili šindrom, a na nekim mestima i slamom, papratom, rogozom ili trskom; nekada davno, kada su naši živeli u zemunicama, pokrivali su ih oblicama, preko kojih je bila nabačena paprat, a preko nje - zemlja. (Inf. Dragi Trailović, r. 1924, Rudna Glava, Janko Blagojević, r. 1934, Jasikovo. Zapis: Durlić, 2011-2012) [Por.][GPek]

(opis)
Pi Vaļa Ćimuokuluĭ al ńegru: în Vaļakuańa, Podguorț, Izvuoru al Mik, Bogovina șî-n Zluot, borđeĭi, kîășîļi șî muoriļi a fuost astrukaće șî ku ļespiḑ đi pĭatră karĭe ļ-a adunat pi puaļe la Maļińik. — U selima Crnorečja: Valakonju, Podgorcu, Malom Izvoru, Bogovini i Zlotu, zemunice, kuće i vodenice su bile pokrivene i kamenim pločama koje su sakupljali u podnožju planine Malinik. (Na osnovu istraživanja na terenu Gornjeg i Srednjeg Crnorečja 1988. g, zapis: F. Paunjelović) [Crn.]
Osnić  [Vidi]
109  avramĭasă  avrămeasă  пролевак  avramĭasă [akc. avramĭasă] (i. ž.) — (bot.) prolevak, lekovita biljka iz porodice zevalica (Gratiola officinalis) [GPek] (ver.) O ĭarbă kare n-o puaće gasî tot-nat; mirusă frumuos, șî uomu ĭuta aduarme đi miruosu iĭ; s-a puvestîașće kă dîă numa la Lokol Mik, în aritu lu Pĭatra Ńagră, la Isîkuva. — Travka koju ne može da nađe svako; miriše lepo, i njen miris brzo uspava čoveka; raste samo u Maloj Njivi u reonu Crnog Kamena, u selu Jasikovo. (Zapis: Durlić, 1987) [GPek]Jasikovo  [Vidi]
2042  așćamîta  așteamăt  узастопце  așćamîta [akc. așćamîta] (pril.) — uzastopce, kriomice, postrance, obaška (za način kretanja) a. uzastopce ◊ sa ḑîśe mĭerź đ-așćamîta kînd mĭerź dupa śińeva, kînd mĭerź pi urma luĭ — kaže se ideš „ašćamata” kad pratiš nekoga u stopu (Osnić) [Crn.] ◊ tuoț mĭerg ku vrun rînd, la gramadă, da ĭel sa traźe pi urma luor, ńiś nu sa lasă đi iĭ, ńiś nu sa-npreună ku iĭ — svi idu po nekom redu u grupi, a on se vucara za njima, niti ih ostavlja, niti im se priključuje (Rudna Glava) b. kriomice, u potaji ◊ nu mĭerź bîrabar ku uomu, numa furiș în urma luĭ — ne ideš naporedo s čovekom, nego kriomice iza njega (Tanda) [Por.] c. obaška, izdvojeno ◊ mĭarźe sîngur ka pļesńitu, nu mĭarźe ku lumĭa-n rînd — ide sam obaška, kao blesav, ne ide s ljudima zajedno (Jasikovo) [GPek]Osnić  [Vidi]
3468  bankă  bancă  банка (монета)  bankă (mn. bănś) [akc. bankă] (i. ž.) — (zast.) (mon.) banka, metalna moneta ◊ bankă ĭ-a ḑîs aĭ batrîń la un fĭeļ đi bań kare avut vrĭad ḑîaśe, doaḑăś șî triḑăś đi dinarĭ — bankom su stari zvali jednu vrstu novca koji je imao vrednost deset, dvadeset i trideset dinara ◊ la banu đi ḑaśe dinarĭ ĭ-a ḑîs o bankă, la-l đi doaḑăś ĭ-a ḑîs doă bănś, da la-l đi triḑăś ĭ-a ḑîs triĭ bănś — novčić od deset dinara zvali se jednom bankom, od dvadeset su zvali dve banke, a onog od trideset dinara, tri banke [GPek] ◊ o bankă a fuost ban tare, kî ĭa avut ḑăśe dinarĭ, da ḑîua đi sapat a fuost triĭ dinarĭ — jedna banka je bila jak novac, jer je vredela deset dinara, a dan kopanja bio je tri dinara (Rudna Glava) [Por.] ∞ banJasikovo  [Vidi]
741  Barbură  Barbură  Варвара  Barbură [akc. Barbură] (i. ž.) — (kal.) Varvara, kokošiji praznik; neradan dan, posvećen živini; Barbura ◊ Barbură ĭe prazńiku alu gaiń — Varvara je kokošinji praznik [Hom.] ◊ Barbura ĭe muĭare sfînțîtă, kare dă birekĭetu pomîntuluĭ — Barbura je sveta žena koja zemlji daje berićet ◊ Barbura are doă suruorĭ, kare sa kĭamă Vîrvare; ĭastă doă Vîrvare: a đin tîń ĭe k-o ḑî nainća Barburi, a Vîrvarĭa a doĭļa ĭe k-o ḑî dupa ĭa — Barbura ima dve sestre, koje se zovu Varvare; prva pada dan pre Barbure, a druga je dan posle nje (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. Barbora (Malajnica) [Pad.] (opis) La Barbură să kićiașće un duļiaće ku un kair dă lînă, or ku fuĭuor, prîngă ĭal șî pră ĭal să puńe buabe dă kukuruḑ, șî să puńe dăpa ușa kășî. Kare măĭ întîń tună în kasă đimińața la Barbură, aăla să puńe să fiĭe kluoță, ĭal ore ĭa inśimpĭașće lînga duļiaće, kî să kadă gaĭińiļi kluoț, șî să sćia kluoțîļi pră uavă. Mîńe ḑî buabiļi să dau la gaĭiń, da duļiaćiļi la puorś. Kare nare duļiaće, aăla kićiašće un urśuor ku apă. Dîn apa-ĭa mîńe ḑî să faśe zîminćit șî să dăa la gaĭiń.

Na dan Varvare, jedna tikva omotana kudeljkom
stavi se iza ulaznih vrata, i po njoj i oko nje se prospu zrna kukuruza. Strana osoba koja tog dana ujutru prva uđe u kuću, postaje kvočka, i treba da čučne pored tikve da bi kvočke ležale na jajima. Sutradan se ta zrna bace kokoškama, a tikva svinjama. Ko nema tikvu, može kititi krčag s vodom. Ta voda se meša sa stočnim brašnom i, takođe sutradan, daje se kokoškama. (Zapis: D. Ilić, Sige) [Hom.]
Sige  [Vidi]
54  batrîn  bătrân  стар  batrîn (batrînă) (mn. batrîń, batrîńe) [akc. batrîn] (prid.) — star, mator, koji ima mnogo godina ◊ uomu al batrîn nuĭe batrîn dakă puaće sî lukrĭe — star čovek nije star ako može da radi [Crn.] ◊ ńiś dumńeḑîu nu șćiĭe kît ĭe pomîntu đi batrîn — ni bog ne zna koliko je zemlja stara ◊ s-a înbrakat în țuaļe batrîńe, șî sa dus la lukru — obukao je staro odelo, i otišao na posao ◊ kînćiśiļi alu lîuatari aĭ batrîń, sînt măĭ batrîńe đi kît așća, śe ļi skuot armuńikașî — pesme starih violinista, starije su od ovih koje izvode harmonikaši ◊ kînd a veńit đin vuoĭskă, s-a întuors la lukru-luĭ, al batrîn — kad je došao iz vojske, vratio se svom starom poslu ◊ kal batrîn, nuĭe ńiś đi kîrnaț — mator konj, nije ni za kobasice [Por.] (izr.) Numa ĭe pomîntu batrîn, da uomu nu. ― Samo je zemlja stara, a čovek ne. (Zapis: Durlić, 1983). [Por.] Muĭare batrînă, đi șapće uorĭ în stamînă. — Stara žena, al sedam puta u nedelji (ima seks). (Jasikovo, Gornji Pek, zapis Durlić, 2011) [GPek]Osnić  [Vidi]
877  bășkașî  despărţi  одвојити  bășkașî (ĭuo ma bășkașîăsk, ĭel sa bășkașîașće) [akc. bășkașî] (gl. p. ref.) — odvojiti, odvajati, podvajati, odeljivati ◊ bașkașîașće mńeĭi đin kîrd sî ļi đa uruĭală — odvaja jagnjad iz stada da ih mahrani jarmom ◊ bășkașîăsk saśi aĭ rupț đ-aĭ întrĭeź — odvajam iscepane džakove od celih [Crn.] ◊ nu vrĭeu sî ma bășkașîăsk đ-aĭ miĭ parinț — neću da se odeljujem od svojih roditelja ♦ dij. sin. đisparțî [Por.] ♦ dij. var. bășkui (Jasikovo) [GPek]Osnić  [Vidi]
618  berekĭet  berechet  берићет  berekĭet (mn. berekĭeturĭ) [akc. berekĭet] (i. m.) — berićet, godišnji rod useva u domaćinstvu ◊ ćimpo-sta a fuost berekĭetu bun — ove godine je rod bio dobar ◊ nu ńi ćamĭem đi fuamiće, berekĭet ĭastă — ne plašimo se gladi, berićeta ima [Crn.] ♦ dij. var. birekĭet [Por.] ♦ dij. sin. ponou (Jasikovo) [GPek]Osnić  [Vidi]
2110  bilovink  bilovinc  ружичаст  bilovink (bilovinkă) (mn. bilovinś, bilovinśe) [akc. bilovink] (prid.) — (color) ružičast, roze ◊ dakă vrĭeĭ sî faś farbă bilovinkă, mĭastîś ruoșu ku vînît, șă-ĭ dodaĭ koźa albă sî sa đeškidă mistakatura-ĭa — ako hoćeš da dobiješ ružičastu boju, mešaš crvenu i plavu, i dodaješ dosta bele, da se ta mešavina prosvetli [Por.] ◊ bilovinkă ĭe fluarĭa đi bužuor, đi śerĭeș, đi pĭarsîkă ... — ružičasti su cvetovi božura, trešnje, breskve ... [Pad.] ♦ var. bilovin, bilovină (Tanda) [Por.] ◊ n-am uḑît đi bilovink, nu șću śi ĭe, da đi fluarĭa lu bužuor ḑîśem kî ĭe rozăvă — nisam čuo za „bilovink”, ne znam šta je, a za božurev cvet kažemo da je rozav ♦ dij. sin. rozăvă (Debeli Lug), rîgobană (Leskovo) ♦ dij. var. belovink (Jasikovo) [GPek](kom.) U Homolju i Zviždu reč je nepoznata. Nepoznata i u Topli. [Hom.][Zvizd][Crn.](Durlić, juni 2013) Rudna Glava  [Vidi]
936  bișćală  căţea  кучка (пеј.)  bișćală (mn. bișćaļe) [akc. bișćală] (i. ž.) — (pej.) kučka, kurva, osoba lakog morala; uličarka; protuva: promiskuitetna osoba uopšte; pokvarenština ◊ s-a-nsurat ku o bișćală, kurveșćină kare nare parĭake — oženio je jednu kučku, kurveštinu bez premca ◊ o bișćală đi uom, ńiś ĭeļ nu șćiĭe ku kîće muĭerĭ a traĭit — pokvarenština od čoveka, ni sam ne zna sa koliko je žena živeo ♦ / < vișńalăpolni nagon kučke, teranje, parenje [Por.] ♦ dij. var. vișćală (Jasikovo) [GPek] Rudna Glava  [Vidi]
1572  bîrță  bercă  плетеница  bîrță (mn. bîrț) [akc. bîrță] (i. ž.) — pletenica, kika ◊ la fată mikă frumuos iĭ șîađe ku bîrță — maloj devojčici lepo stoje kike ♦ sin. kikă [Por.] ♦ dij. sin. bĭerkă [Crn.] ♦ dij. sin. berkă (Plavna) [Pad.] ♦ dij. var. birkă (Sige) [Hom.](stih) Fata faśe bîrță ruată, sî o țuśe lumĭa tuată. — Devojčica kike spliće, da je ljubi ceo svet. (opis) Dugačke kike su se splitale u punđu, koja je imala oblik točka na vru glave. Ovim sitihovima mladići zu zadirkivali takve devojke. (Kazivač Janko Blagojević, zapis: Durlić, Jasikovo, 2012) [GPek] Rudna Glava  [Vidi]
786  bîrḑak  puiet  рибље младунче  bîrḑak (mn. bîrḑaś) [akc. bîrḑak] (i. m.) — (iht.) riblje mladunče, mala ribica ◊ în rîu nuostru puoț sî prinḑ numa bîrḑaś — u našoj reci možeš da loviš samo riblju mlađ [GPek] Jasikovo  [Vidi]
117  bîrḑauș  bârzeuș  убрзање  bîrḑauș (mn. bîrḑaușă) [akc. bîrḑauș] (i. m.) — ubrzanje neke radnje, najčešće u vezi sa vatrom ◊ aprinđe fuoku ku bîrḑaușu — potpaljuje vatru na brzinu [GPek] ♦ var. bîrzauș ◊ ațîțĭe fuoku să fĭarbă uala ku bîrzaușu — džara vatru da ubrza kuvanje lonca ♦ / < ? srb. brzo, „na brzaka” [Por.]Jasikovo  [Vidi]
1568  bļau  bleau  левча  bļau1 (mn. bļeĭś) [akc. bļau] (i. s.) — (tehn.) levča, kriva ugnuta poluga sa osloncem na osovini sa spoljne strane kolskog sanduka (РечникМС3) (Leskovo) ♦ var. bļaukă ◊ bļauka ļagă karu đi la osîĭe pănă la stupăț la kotur, înțîpeńașće karu kînd duś vrun tovar mare șî grĭeu — levča spaja osovinu kola i stubac na sanduku, ojačava kola kada se prevozi velik i težak teret (Jasikovo) [GPek] ◊ bļau s-a kĭemat un parśel la plugol dă ļeamn kare a mĭers prăn pomînt — bljau se zvao deo drvenog pluga koji je išao kroz zemlju (Ranovac) [Mlava] ♦ dij. sin. ļeukă (Tanda), ļoĭkă (Blizna) [Por.]Leskovo  [Vidi]
2029  bokșă  bocșă  ћумурана  bokșă (mn. bokșe) [akc. bokșă] (i. s.) — (zast.) ćumurana ◊ bokșa đi bîtrîńață a fuost astrukată ku pomînt — ćumurana je nekada bila pokrivena zemljom ♦ var. buokșă ♦ sin. (zast.) kărbunarĭe ♦ sin. (inov.) ćumurană [Por.] ◊ kînd a vrut să fakă karbuń măĭ mulț, aĭ nuoștri adunat ļiamńe, ļ-astrukat ku pomînt, șî ļ-a dat fuok — kada su hteli da prave više ćumura, naši su sakupljali drva, pokrivali ih zemljom, i palili (Jasikovo) [GPek] ∞ karbuńeRudna Glava  [Vidi]
1557  brînkă  brâncă  рука  brînkă2 (mn. brînś) [akc. brînkă] — 1. (i. ž.) (zast.) (anat.) ruka ◊ s-a prins đi brînś kînd a žukat — hvatali su se za ruke kada su igrali (Blizna) ◊ vuorba brînkă s-a pĭerdut, akuma șćim numa și ĭe mîna — reč „brnka” se izgubila, sada znamo samo šta je „m’na” (ruka) 2. (pril.) klečeći, ležeći oslonjen na kolenima i laktovima ◊ a kaḑut în brînś, a kaḑut în patru — pao na sve četiri, tj. na ruke i noge (Rudna Glava, Tanda) [Por.] ◊ stîă-n brînś — stoji na sve četiri, tj. leži oslonjen na laktove i kolena (Jasikovo) [GPek] 3. (fig) (u izr.) uz veliki napor, s velikim mukom; golim rukama, bez ičije pomoći ◊ am ramas văduvă, ș-am skuos kopiĭi pi brînś — ostala sam udovica, i decu sam izvela (na put) golim rukama (Tanda) [Por.] ♦ up. mînă, abușļaTanda  [Vidi]
3993  buĭba  îmbuiba  кркати  buĭba [akc. buĭba] (gl.) ● v. înbuĭba [GPek] ∞ înbuĭbaJasikovo  [Vidi]
3502  bumbarĭ  bondar  бумбар  bumbarĭ (mn. bumbarĭ) [akc. bumbarĭ] (i. m.) — (ent.) bumbar (Bombus terrestois) ◊ bumbarĭ ĭe o guangă flokuasă, ńagră, pistriță ku galbin — bumbar je dlakav insekt, crn, išaran žutim [GPek] ♦ dij. sin. albună ursaskă [Por.]Jasikovo  [Vidi]
1896  buonț  bulz  шароње  buonț (mn. buonțurĭ) [akc. buonț] (i. s.) — 1. (nutr.) šaronje,1) šaruljća,2) parče toplog kačamka, sa uvaljanim sirom ◊ buonțu ĭe măĭ dulśe kînd un parśiel đi brînḑă tare șî sarată baź într-un vîžmîk đi koļașă kaldă, fakută đin kukuruḑ alb, șî laș kîta sî șćia pănă brînḑa-ĭa nu sa muaĭe — „bonc” je najslađi kada krišku slanog i tvrdog sira uvaljaš u parče toplog kačamka, naopravljenog od belog kukuruza, i pustiš malo da stoji dok se sir ne smekša ♦ sin. popuțoĭ (Tanda), pupuțuoĭ (Topolnica) [Por.] ♦ dij. sin. kukoluoș (Leskovo) ♦ dij. sin. puțuoĭ (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. guguluoĭ (Slatina, Bor) ♦ sin. pupuoĭ (Topla) [Crn.] ♦ dij. sin. gîskă (Šipikovo) [Tim.] 2. (psih.) ljutito dete, koje se duri ◊ la kopilo-sta śeva nuĭe pi vuoĭe, prĭa mult stă buonț în kuot, șî nu vorbĭașće ku ńima — ovom detetu nešto nije po volji, dugo stoji u ćošku nadureno i ne govori ni sa kim [Por.](kom.) 1)šaronje, izraz preuzet od Srba iz golubačkog sela Dobra, kojima je ova poslastica poznata, 2)šaruljća - izraz preuzet iz timočkog dijalekta srpskog jezika (шаруљћа ж комад средине хлеба и сира сједињен гњечењем у шаци (Јакша Динић, Тимочки дијалекатски речник, Београд, 2008, s.v.) Sursa: JakšaDinićRudna Glava  [Vidi]
2806  burćilă  burtilă  трбоња  burćilă (mn. burćiļe) [akc. burćilă] (i. ž.) — (anat.) (pej.) trbonja ◊ burćilă ĭe aăla kare ĭe ku burta mare, kare ĭe burtanuos — burčilo je onaj koji ima veliki stomak, koji je trbušast [GPek] ∞ burtăJasikovo  [Vidi]
1853  busuĭuok  busuioc  босиљак  busuĭuok (mn. busuĭuaśe) [akc. busuĭuok] (i. s.) — (bot.) bosiljak (Ocimum basilicum) ◊ fir đi busuĭuok — struk bosiljka ◊ busuĭuok ĭe buĭađe sfîntă — bosiljak je sveta biljka ◊ niś un đeskînćik nu puaće fara busuĭuok — ni jedna bajalica ne može bez bosiljka ◊ busuĭuoku ćimpuluĭ — vrsta bosiljka [Por.] ♦ dij. sin. bîsîĭuok (Sige) [Hom.] ◊ busuĭuoku kaluluĭ — divlji, „konjski” bosiljak (Jasikovo) [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
777  bușćan  buștean  пањ  bușćan (mn. bușćeń) [akc. bușćan] (i. m.) — 1. panj, deo drveta koji ostaje na korenu kad se stablo iseče, sruši ili prelomi, bilo da je u zemlji, ili da je izvađen iz nje ◊ am tîrsît pođina, șî mĭ-a măĭ ramas numa ńișći bușćeń đi skuos — istrsio sam padinu, i ostali su mi samo još neki panjevi za vađenje ♦ (demin.) bușćańel, bușćanuț ♦ (augm.) bușćanuoń ♦ sin. truș, śulpan 2. čokot vinove loze ◊ am ḑîaśe bușćeń đi viĭe — imam deset čokota vinove loze [Por.] 3. korenje sasušenog korova i drugog nekorisnog bilja ◊ aĭa śi ĭe în Poreśĭa bușćan, la nuoĭ sa kĭamă buśim, da bușćeńi la nuoĭ sînt rîdaśińiļi kare ramîn șî putraḑăsk dupa buĭeḑ, kînd buĭađa sa uskă — ono što je u Poreču „buščan”, kod nas je „bučim”, a mi „buščan” zovemo korenje biljaka koje je ostalo da truli u zemlji, kad se biljka osuši (Jasikovo) [GPek] ∞ buśim(opis) (običaj) Đemult s-a înkinat aĭ nuoștri, aĭ batrîń, pi la prazńiśe șî pintru bușćanu śe stîă-n drum, să nu rastuarńe karu, dakă karu lovĭașće în ĭel. — Nekada su naši stari na slavama metanisali i za panj na putu, da ne preture kola, ako kola udare u njega. (Rudna Glava, zapis: Durlić) [Por.]Rudna Glava  [Vidi]
778  buśim  bucium  главчина  buśim (mn. buśimĭе) [akc. buśim] (i. m.) — 1. (tehn.) glavčina kolskog točka ◊ buśim ĭe kăpățîna la rotă đi kar, or la rota đi moră — glavčina je deo kolskog točka, ili vodeničnog kola [Buf.] ♦ sin. kîpațînă [Por.] 2. panj ◊ buśimu ĭe bușćanu kare ramîńe în pomînt kînd taĭ ļemnu đen piśuare — bučim je deo drveta koji ostaje uz koren kada se stablo poseče (Jasikovo) [GPek] ♦ sin. bușćan [Por.] Majdanpek  [Vidi]
784  buśińiș  buciniș  кукута  buśińiș (mn. buśińișă) [akc. buśińiș] (i. s.) — (bot.) kukuta, angelika (Anchangelica officinalis) ◊ buśińișu are dudă marĭ, krĭașće înalt — kukuta ima dugačke cevi, raste visoko [Por.] ♦ dij. sin. fifă (Jasikovo) [GPek] (Osnić) [Crn.] Rudna Glava  [Vidi]
1096  țăļină  ţelină  крчевина  țăļină (mn. țăļiń) [akc. țăļină] (i. s.) — (geogr.) 1. krčevina, zemljište koje se krčenjem čisti i pretvara u obradivu površinu ◊ am un lukratuorĭ, îm tîrsîașće țăļina — imam jednog radnika, trsi mi krčevinu [Por.] 2. ledina, zemljište koje se prvi put obrađuje ◊ țăļină ĭe kînd sa ară ļivađa măĭ întîń; arĭ la țăļină — „celina” je kada oreš livadu prvi put; oreš „celinu” (Jasikovo) [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
6296  țăńik  țănic  цедиљка  țăńik (mn. țăńiś) [akc. țăńik] (i. m.) — cediljka ◊ țăńik a fuost un parśel đi kîrpă pin kare sa străkurat śanușa — cediljka je bila parče platna kroz koje se cedila ceđ ♦ sin. strîkatuare [Por.]Jasikovo  [Vidi]
1080  țîăst  ţest  вршник  țîăst (mn. țîăsturĭ) [akc. țîăst] (i. m.) — vršnik, sač, predmet od pečene gline kojim se pokriva crepulja ◊ țîăstu đi bîtrîńață s-a fakut đi pomînt — vršnik se nekada izrađivao od zemlje ◊ țîăstu sa astrukă ku spuḑă — vršnik se pokriva žeravicom [Por.] ♦ dij. sin. vîrșńik [akc. vîrșńik] (Jasikovo), tînaćauă [akc. tînaćauă] (Leskovo, zapis: J. Trifunović, 2012) ◊ puńe tînaćaua pi śirińe — stavi vršnik na crepulju [GPek] ♦ up. śirińe, čirińe(opis) „Вршнике [Влахиње] израђују трећег уторника по Ускрсу, а тај дан називају „рапотин цестило” а и за сам вршник кажу да je ђаволова капа. [...] Вршник je сферичног облика, као калота. Унутрашња површина je издубљена. Прави се на следећи начин: већа груда глине стави се прво на савијено колено и како се помоћу колена издуби, а потом се натакне на набијену иловачу, налик на кртичњак. Ова набијена глина, врста калупа, поспе се пепелом или покрије лишћем, како се умешана глина не би залепила. Према овом калупу моделира се вршник. Кад се глина стави на „калуп” на врху се направи купасто узвишење које се скроз пробуши, да би могла да се провуче гвоздена шипка, односно жарач и вршник са ватре одигне (сл. 2 вршник набављен у селу Дупљану 1969. године). У неким селима купасто узвишење на самом врху се заравни, па се и испод заравњеног дела пробуши (сл. 3, вршник из села Манастирице код Кладова, набављен 1966. године; таквих има у Кобишници и Буковчу). Вршник се прави и без калупа. Направи се масиван вршник, па се изнутра малим будаком издуби. Зидови вршника су дебели, по 5 см, он je веома тежак, око 25 кг, а пречник му je око 50 см. Суши се на „калупу”, и да не би испуцао у току сушења, покрива се травом „бурјаном” (има велике листове). У току сушења и вршнике да не би пуцали, премазују водом у којој je размућена и прокувана коњска балега. Обично жене праве непаран број црепуља и вршника. И у јужној и југозападној Румунији — у Трансилванији (средњем делу), у Олтенији и у јужној Монтенији и у румунском делу Баната жене израђују црепуље и вршнике („test”) од глине истога састава, истог облика и уз веома сличне мађије као у североисточној Србији. У Олтенији их израђују у уторак по Ускрсу, на дан „rapotinul testelor”.” Citat preuzet iz rada: Персида Томић, Црепуље и вршници у североисточној Србији, „Развитак” 4-5, Зајечар 1973, стр. 89. Sursa: Persida1973Rudna Glava  [Vidi]
1027  țîfnă  ţâfnă  избочина  țîfnă (mn. țîfńe) [akc. țîfnă] (i. ž.) — 1. (geog.) a. izbočina, uzvišica na terenu, brežuljak ◊ dupa țîfna-ĭa ĭe kasa mĭa — iz one uzvišice je moja kuća [Crn.] b. uzvišeni šiljak na sastavu dva potoka ◊ țîfnă sa ḑîśe la țărmur askuțît unđe sa-npreună doă ogașurĭ — „cifna” se kaže za šiljak brežuljka koji se javlja na sastavu dva potoka ◊ kînd vĭeḑ o pĭatră mare sîngură pi kîmp, ḑîś: „Ăće o țîfnă-n mižluoku kîmpuluĭ!" — kada vidiš veliki usamljeni kamen na poljani, kažeš: „Evo jedne ’cifne’ na sred poljane!” (Jasikovo) [GPek] c. velika strmina, uspon ◊ ći prinḑ ku nasu đi pomînt pănă ĭeș pi țîfnă-n sus — hvataš se nosom za zemlju dok izađeš uz striminu na gore (Tanda, Rudna Glava) [Por.] 2. (psih.) prznica, prgavac, osoba koja se lako i brzo ljuti i duri bez nekog posebnog razloga ◊ țîfnă ĭe uom kare sa mîńiĭe đi fiĭe-śe — „cifna” je čovek koji se ljuti za bilo šta [GPek][Por.]Osnić  [Vidi]
1097  ćakmă  jgheab  жљеб  ćakmă (mn. ćakme) [akc. ćakmă] (i. z.) — 1. (zast.) a. žljeb, uzdužni kanal izdubljen u direku kuće „čatmare” ◊ ćakma-n puop s-a skobit ku alat karĭe s-a kĭemat „pruosîk” — žljeb u direku dubio se alatom zvanim „prosek” ◊ kasă în ćakme — čatmara [Crn.] 2. (zast.) ćakmă ĭe kasă đi nuĭaļe, ļipită ku imală — ćakma je koliba od pruća, oblepljena blatom (Jasikovo) [GPek] (opis) Fînkă đimult nu sî mîĭ fak kîăș în ćakmă, șî vuorba-sta sa perdut în lume. În luoku ĭeĭ ĭe bagată vuorbă ńemțaskă „nut". — Pošto se odavno ne grade kuće čakmare, i ova reč se u narodu izgubila. Umesto nje se koristi nemačka reč "nut". (Zapis F. Paunjelović, Osnić) [Crn.] Osnić  [Vidi]
3147  ćeĭkă  ceică  тетка  ćeĭkă (mn. ćeĭke) [akc. ćeĭkă] (i. ž.) — tetka ◊ ćeĭkă ĭe suora lu tata ș-alu muma — tetka je očeva i majčina sestra ◊ uomu lu ćeĭka ĭe mutușuoń — tetkin muž je tetak (teča) [GPek] ◊ am ramas sarak đi mik, pî m-a krĭeskut ćeĭkă ku mutușuońu ka pi kopilu luor — ostao sam od malena siroče, pa su me podigli tetka i teča kao svoje dete [Por.] ♦ dij. var. ćeće ◊ ćeće, unđe mutușuońu? — tetka, gde je teča? (Zlot, zapadna polovina) [Crn.] ∞ ńamRASPÎNĐITU VUORBILOR, ĻEGAĆE ĐI SORA LU TATA:
(Raširenost naziva za očevu sestru)

I — Rîu Porĭeśi (Porečka Reka) [Por.]
ćeĭkă, suora lu tata ș-alu muma (cela)
♦ muž, svuda: mutușuoń

II — Pĭeko-l đi Sus (Gornji Pek) [GPek]
ćeĭkă, suora lu tata ș-alu muma (Jasikovo)

III — Ćimoko-l Ńegru (Crnorečje) [Crn.]
ćeĭkă, suora lu tata ș-alu muma (Topla, Luka, Bučje, Krivelj, Brestovac, istočna polovina sela Zlot, prema Podgorcu)
♦ u Brestovcu „ćeĭkin” muž: moșuoń
ćeće, suora lu tata; suora lu muma: mamikă (Zlot, zapadna polovina sela); ovde muž „ćeće”: mutușuoń

IV — Padureńi [Pad.]
mătușă (Malajnica, Jabukovac)

V — Kîmpeńi (Negotinska Krajina) [Kmp.]
mătușă (Prahovo)

VI — Zvižd [Zvizd]
ćeĭkă, suora lu muma ș-alu tata (Duboka, Ševica)

VII - Mlava
ćeĭkă, suora alu muma ș-alu tata (Ranovac, Manastirica)

VIII - Omuoļ - Homolje [Hom.]
ćeĭkă (Medveđiță)

IX - Stig
ćeĭkă, suora lu muma (Kobilje)
ćeće, suora lu tata, uomu-su: matušuoń (Kobilje),
Leskovo  [Vidi]
1134  ćeșît  teșit  искошен  ćeșît (ćeșîtă) (mn. ćeșîț, ćeșîće) [akc. ćeșît] (prid.) — iskošen, isečen ukoso ◊ kînd oltańeșć, raćeḑu la pĭelț trîabĭe sî fiĭe ćešît — kad kalemiš, rez na pelceru treba da bude iskošen [Crn.] ◊ kînd muĭerļi fak fifă, taĭe țaua la un kîpatîń ćeșît, da alalt ăl lasă astupat — kada žene prave „fifu”, seku otvoreni kraj cevčice ukoso, a drugi ostave da bude zatvoren (Jasikovo) [GPek] ∞ ćeșîOsnić  [Vidi]
1167  ćivik  luminiș  пропланак  ćivik (mn. ćivikurĭ) [akc. ćivik] (i. m.) — (oron.) proplanak, livadski prostor okružen šumom ◊ pazîașće uoĭļi pi ćivik, koluo în duoso-la — čuva ovce na proplanku, tamo u onoj šumi [Crn.] ♦ dij. sin. (ret.) rariș [Por.] ♦ dij. sin. spartură ◊ spartură ĭe poĭana-n mižluoku duosuluĭ — „spartura” je livada usred šume (Jasikovo) [GPek] Osnić  [Vidi]
1174  ćuș  clătită  палачинка  ćuș2 (mn. ćușurĭ, akc. ćușurĭ) (i. s.) — (nutr.) a. palačinka, tanka pržena lepinja od pšeničnog brašna, mleka i jaja ◊ aĭa śe ĭe la sîrbĭ „palačinka”, la nuoĭ sa kĭamă „ćuș”, da aĭa śe nuoĭ kemăm „plaśintă”, sîrbi n-au, șî đ-aĭa plaśinta ńiś n-are nume sîrbĭesk — ono što je kod Srba „palačinka”, mi zovemo „ćuš”, a ono što mi zovemo „plačinta”, Srbi nemaju, pa „plačinta” i nema srpski naziv (zas. Blizna, s. Rudna Glava) b. vrsta duguljaste mekike (istočni deo Rudne Glave) ♦ var. ćușka (Crnajka, Tanda) ◊ ćușka sa faśe đin plamad kare ramîńe dupa śe plumađeșć pîńa — ćuška se pravi od testa koji ostaje posle mešenja hleba [Por.] ◊ ćușu faśem dîn fańină, ku kîta brînḑă: mĭastîś, puń în ćipsîĭe șî kuoś în șporĭet — palačinku pravimo od brašna sa malo sira: mesiš, staviš u tepsiju i pečeš u šporetu ◊ alta fuarmă dî ćuș sa faśe dîn fańină mistakată ku kîta apă măĭ multă, puń brînḑă, șî ĭaĭ ku ļingura șî puń în untura kaldă-n ćigańe — druga vrsta palačinke pravi se od brašna pomešanog sa malo više vode, staviš sir, i uzmeš kašikom i staviš u tiganj sa vrelom mašću (s. Medveđica) [Hom.] ♦ dij. sin. gugońaće ◊ la nuoĭ ćuș s-a fakut așa: sparź uou, puń fańină, brînḑă, șî mĭastîś, mĭastîś, șă-l kuoś în ćigańe — kod nas su se palačinke pravile ovako: razbiješ jaje, staviš brašno, sir, i mešaš, mešaš, i pečeš ih u tiganju ◊ asta śe sîrbi kĭamă „palačinke”, n-a fuost đi bîtrîńață, a ĭeșît dupa ratu-sta ku ńamțî; ļi kĭemăm șă pi rumîńașće „palaćinkĭe” — ovo što Srbi zovu „palačinke”, nije bilo kod nas odavnina, pojavile su se posle ovoga rata sa Nemcima; zovemo ih i na vlaškom „palačinke” (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. skovĭardă (Majdanpek) [Buf.]Rudna Glava  [Vidi]
1183  daĭkă  daică  сека  daĭkă (mn. daĭke) [akc. daĭkă] (i. ž.) — (hip.) 1. (folk.) seka; draga, dragana; simpatija; ljubavnica ◊ daĭka mĭa, ku uoki ńegri — moja draga, crnooka [Crn.] ◊ daĭkă iĭ ḑîś la ibomńikă, kînd će dragaļeșć ku ĭa — „dajka” kažeš ljubavnici, kad joj tepaš [Buf.] ◊ daĭkă ĭe nume đizmerdat; kînd la vruna-ĭ ḑîś „daĭko, daĭkuțo”, ĭa înțaļiaźe śi ĭe ku ćińe, șî śe tu aĭ đi gînd — „dajka” je mazno ime; kada nekoj kažeš „dajko, dajkice”, ona razume šta je s tobom, i koja ti je namera (Jasikovo) [GPek] 2. (srod.) a. starija sestra [Crn.] b. (hip.) oslovajljanje među sestrama: tako, od milja, mlađa sestra zove stariju 3. (hip.) oslovljavanje među ženama: tako mlađa žena, iz poštovanja, oslovljava svoju stariju prijateljicu, ili rođaku [Por.] [Buf.] [GPek] ♦ (demin.) daĭkuță [Crn.] [GPek] [Por.] [Buf.] ♦ (demin.) / < dadăńam
(stih)
Daĭka mĭa ku uoki vĭerḑ,
Śe ći faś kî nu ma vĭeḑ.

Draga moja, očiju zelenih,
Mene kao ti ne vidiš.

(Kaz. M. Čulinović (1938), zapis F. Paunjelović, Šarbanovac, 2008) [Crn.]
Osnić  [Vidi]
1182  dalak  dalac  чир  dalak (mn. dalakurĭ) [akc. dalak] (i. m.) — (med.) čir; dalak a. čir ◊ sî vaĭtă k-îl duarĭe rîău la burtă, muara sî fiĭe dalaku — žali se da ga mnogo boli stomak, verovatno ima čir [Crn.] b. gnojna rana na koži, prišt (Furunculus) ♦ sin. bubuoń ◊ dalaku ĭe bubuoń, sa kuaśe șî învînațîașće — dalak je čir; nagnoji i pomodri ♦ (mn. dalaś) ◊ mi s-a fakut duoĭ dalaś, l-amîndoă tîălpĭ kîći unu — izbila su mi dva prišta, na svakom tabanu po jedan ◊ dalaku au șî vićiļi — „dalak” ima i stoka [Por.] (klet.) Minkalar dalaku, lovilar muarća, dabuogda! — Izjeo ga dalak, crko, dabogda! (kaz. Janko Blagojević, Jasikovo, zapis: Durlić, 2012) [GPek]Osnić  [Vidi]
1349  dîmîzluk  tamazlâc  домазлук  dîmîzluk (mn. dîmîzluś) [akc. dîmîzluk] (i. m.) — 1. domazluk, odabrani primerak domaće životinje koji se ostavlja za priplod ◊ purśelo-sta nu-l taĭ, ăl las đi dîmîzluk — ovo prase ne koljem, ostavljam ga za domazluk ♦ var. dumîzluk, domîzluk [Por.] ♦ dij. var. tămăzlîk [Kmp.] ♦ dij. var. tamazlîk ◊ dakă vrĭeĭ, sî-ț dau un berbeśel đi tamazlîk — ako hoćeš, daću ti jednog ovnića za domazluk [Crn.] ♦ dij. var. dămăzluk 2. prihod domaćinstva; opšti napredak, blagostanje ◊ dămăzluku ĭe măĭ bun śe aĭ în viće, ku śe kasa dîă înainće — domazluk je sve ono najbolje što imaš od priploda, sa čime kuća napreduje (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. tămîzlîk (Malajnica) [Pad.]Rudna Glava  [Vidi]
3423  dîmp  dâmb  џомба  dîmp (mn. dîmpurĭ) [akc. dîmp] — 1. (geogr.) džomba, izbočina; nagli uspon; veliki nagib terena; kosina ◊ ma dubarîĭ đi pi ruată, kînd am ažuns la un pripur ku dîmp mare — sjahao sam s bicikle kad sam naišao na uspon sa velikim nagibom ♦ sin. skobîlț (Tanda) 2. (psih.) nagla, ishitrena ili burna reakcija ◊ tăĭnuiră frumuos, ama đintr-odată la unu ĭ-a veńit păļițîļi, șî s-a luvat prĭa đin dîmp sî sa gîlśavĭaskă — pričali su lepo, ali su jednog iznenada spopale bubice, pa su počeli naglo da se svađaju [Por.] 3. iznenadan susret ◊ mĭergînd pi padure, ńi-ntîńirăm în dîmp, đ-odată ńi gasîrăm pĭept în pĭept — idući šumom, sretosmo se iznenada, odjednom se nađosmo licem u lice (Jasikovo) [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
1351  dîraśiță  drăcilă ?  притискавац  dîraśiță (mn. dîraśiț) [akc. dîraśiță] (i. ž.) — (ent.) pritiskavac, osica (? Poloster gallica ili Allantus cinctus) ◊ dîraśiță ĭe o guangă mikă, ńagră, ku ăripĭ ka muska, ńiś albină, ńiś vĭaspĭe, kare vara, pin zapușală, kînd ći trĭaśe apa, sa bagă supt kimĭașă, șî uomu kînd śarkă ku mîna s-o skuată, or s-omuare, ĭa-l muśkă așa đi rîău đi-ĭ sa-m pare kî l-a-nbrukat ku fĭer fĭerbinće — pritiskavac je mala buba, crna, sa krilcima kao muva, ni osa, ni pčela, koja leti, kada je zapara, kad te probije znoj, ulazi pod košulju, i čovek kada pokuša rukom da je izvadi ili ubije, ona ga ujede tako gadno da mu se čini da su ga uboli vrelim gvožđem (Rudna GLava) ♦ dij. var. dalaśița ◊ dalaśița mușkă numa pĭ-aĭ ļenuoș, k-aĭ vrĭańiś lukră, miśkă tuoata vrĭamĭa, șî muska-ĭa nu puaće sî sa prindă đi iĭ — pritiskavac ujeda samo lenjivce, jer vredni ljudi rade, mrdaju sve vreme pa ta muva ne može da se uhvati za njih (Debeli Lug) [GPek](kom.) Pritiskavac je naziv za ovaj insekt kod Srba u okolini Golupca [Bran.] (kaz. Janković), kao i u Stigu, Braničevu i Požarevačkoj Moravi (kaz. D. Jacanović); u Lužnici (selo Bežište, Bela Palanka) insekt zovu zuna (akc. na „a”, kaz. Jovica Ćirić), u crnorečkim selima Jablanici, Mirovu i Ilinu zovu je pritiska (zapis: F. Paunjelović). Reč je o jednoj vrsti zolje (vespa vulgaris) koja živi u zemlji i pada na kožu čoveka da pije znoj, i tada ne ujeda, već ujeda samo kada se pipne, odnosno pritisne. Exp: Durlić, 2012.

POREČKA REKA [Por.]
dîraśiță (Rudna Glava)
dălăćiță (Tanda)
dălaśiță (Topolnica)

GORNJI PEK [GPek]
dîlaśiță (Jasikovo)
dalaśiță (Debeli Lug)

CRNA REKA
draśiță (Osnić, Lubnica, Gamzigrad, Šarbanovac, Valakonje)
dărăśiță (Krivelj)

ZVIŽD [Zvizd]
draśiță (Voluja)

HOMOLJE [Hom.]
dîlaśița (Laznica)
Rudna Glava  [Vidi]
1209  dîrzarĭ  dârzar  дрзар  dîrzarĭ (mn. dîrzari) [akc. dîrzarĭ] (i. m.) — (zast.) drzar, konjanik koji je na svadbi prenosio devojačku spremu do mladoženjine kuće ◊ dîrzarĭu a mĭers kalîărĭ pi kal ș-adus dîrzîļi guovi — drzar je jahao konja, i nosio mladinu spremu [Crn.] ◊ n-a putut să fiĭe nuntă fara dîrzarĭ, iĭ a mĭers pi kaĭ înainća lu nuntașî — nije mogla da bude svadba bez drzara, oni su išli na konjima ispred svadbara ◊ dîrzarĭu nu numa śe adus dîrzîļi, numa ĭel șî ļ-aratat, sî vadă lumĭa-n sat kît ĭe mirĭasa đi sprimită — drzar ne samo što je prenosio darove, nego ih je on i pokazivao, da vide ljudi u selu koliko je mlada spremna [Por.] ◊ dupa numîru lu dîrzarĭ s-a vaḑut kît ĭe guovĭa găzdoćină — prema broju drzara videlo se koliko je mlada bogata ◊ dîrzari sa măĭ țînut într-o vrĭame șî dupa Oslobođeńe, ama pĭe urmă înkuaśa s-a pĭerdut — drzari su se držali još neko vreme posle Oslobođenja, ali su se posle naovamo izgubili (Jaisikovo) [GPek] ∞ dîrzădîrzarĭ — raspînđirĭa vuorbi

GORNJI PEK [GPek]
Jasikovo

POREČ [Por.]
♦ Rudna Glava, Crnajka, Tanda

KRAJINA [Kmp.]
♦ Prahovo

CRNA REKA [Crn.]
♦ Topla, Bučje, Osnić

ĆUPR. POMORAVLJE [Mor.]
♦ Vlaška („a dus stagu la nuntă”)

POŽ. POMORAVLJE [Pom.]
♦ Vrbnica („vrodată a mĭers ku dîrzîļi prîn sat”)
Osnić  [Vidi]
1208  dîrză  dârză  одећа  dîrză [akc. dîrză] (i. ž.) — odeća a. iznošena, pocepana, odrpana odeća; dronjciam fuost sarak, n-am avut țuaļe nuoĭ, numa-m mĭers în ńiśći dîrză — bio sam siromah, nisam imao novo odelo, nego sam išao u nekim dronjcima ♦ sin. rîză, trĭanță, zdrĭanță [Por.] b. (zast.) devojačka sprema, odeća koju je mlada unosila u mladoženjin dom na dan svadbe; dar ◊ dîrză a kuprins țuaļiļi đi purtat, kapatîńe, așćernut șî astrukamînt — devojačka sprema je obuhvatala radnu odeću, jastuke, prostirku i pokrivače [Crn.] ◊ la nuntă, guovĭa a skuos dîrzîļi a iĭ tuaće, să ļi vadă lumĭa — na svadbi, mlada je iznosila sve svoje darove, da ih ljudi vide [GPek]Raspînđitu vuorbi

KRAJINA [Kmp.]
nepoznato: Dupljana,

PADURENI [Pad.]
Jabukovac, Plamna, Malajnica

POREČ [Por.]
nepoznato: Topolnica
dronjci, stara odeća: Rudna Glava, Crnajka, Tanda

GORNJI PEK [GPek]
mladini darovi: Jasikovo, Leskovo

CRNA REKA [Crn.]
mladini darovi: Topla, Bučje, Bor, Osnić

MLAVA [Mlava]
mladini darovi: Rašanac, Ranovac

ZVIŽD [Zvizd]
mladini darovi: Duboka

HOMOLJE [Hom.]
dronjci, stara odeća: Medveđica

ĆUPR. MORAVA [Mor.]
dronjci, stara odeća: Beljajka

STIG [Stig]
nepoznato: Rečica
Rudna Glava  [Vidi]
2113  dostorî  dostorî  довршити  dostorî (ĭuo dostorîăsk, ĭel dostorîașće) [akc. dostorî] (gl.) — dovršiti, dokrajčiti, dokusuriti, potpuno uništiti ◊ a śerkat sî storaskă guonźiļi ku otrauă, n-a putut, ama avut naruok mare k-a dat źeru, șî źeru ļa dostorît đi tuot — probao je da bube uništi otrovom, nije uspeo, ali je imao veliku sreću da udari mraz, pa ih je mraz dokrajčio ♦ / srb. do + vl. storî [GPek] ∞ storîJasikovo  [Vidi]
1291  drîndarĭ  ?  дрндар  drîndarĭ (mn. drîndarĭ) [akc. drîndarĭ] (i. m.) — (izob.) drndar, onaj koji češlja vunu pomoću naročite naprave zvane drndalo; vunovlačar ◊ drîndarĭ a fuost đe mult, akuma s-a pĭerdut — drndara je bilo nekad, sada su se izgubili [Por.] ◊ drîndari a mĭers đi la kasă la kasă, ku drndu-n șîaļe, șa drîndait lîna la uamiń — drndari su išli od kuće do kuće sa drndalom na leđima, i drndali ljudima vunu ◊ drîndari s-a rarit kînd a ĭeșît daraśiļi, da đi tuot s-a pĭerdut kînd a-nśeput sî sa fakă mașîń đi miță — drndari su se proredili kada su se pojavili grebeni, a nestali su sasvim kada su počele da se dižu vunovlačare (Jasikovo) [GPek] ∞ drîn!(opis) Kînd a avut lumĭa uoî mulće, lîna ś-a petrĭakut, a spalato, a drîndaito ș-a karato în Điĭ đi vindut. Atunśa ńima n-a kumparat lînă ńispalată. A fuost uamiń saraś karĭe a mĭers đi la kasă la kasă ku drîndu pi umîr, ș-a batut (drîndait) lîna pi marfa đi mînkarĭe, ore pi lînă. Luor ļ-a ḑîs „drîndarĭ”. — Kada su ljudi imali mnogo ovaca, višak vune su prali, rastresali i vozili u Vidin radi prodaje. Tada se nije kupovala neoprana vuna. Bilo je ljudi koji su išli sa drndalom na ramenu od kuće do kuće, rastresali (drndali) vunu uz nadoknadu u namirnicama ili za vunu. Njih su zvali „drndari”. (Kazivanje Traila Dumitraškovića (1881.) iz Osnića, Zapis: F. Paunjelović 1974) [Crn.]

(opis)
Mama șađa la umbră, da lîna spalată o puńa pi un așćernut đi kîńipă, ș-o baća ku bîtu. Kînd am întrabato đi śe baće lîna, ĭa ḑîśa: „O drîndîĭ sî să sparga nuodurļi șî sî să skuturĭe turița șă gunuoĭu đi pin ĭa, sî fiĭe mîĭ ļesńe đi daraśit”. — Baba je sedela u hladovini, a opranu vunu stavila na konopljanu prostirku i mlatila štapom. Kad sam je pitao zašto bije vunu, rekla mi je: „Drndam je da se razbiju grudve i da ispadnu čičkovi i trunje, da bude lakše za vlačenje”. (Zapis: F. Paunjelović, Osnić) [Crn.]
Rudna Glava  [Vidi]
1271  drumaș  drumaș  путник  drumaș (mn. drumaș) [akc. drumaș] (i. m.) — putnik, obično pešak ◊ drumașî mĭerg pi drum, da uoțî-ĭ aśiră đin padure — putnici idu drumom, a lopovi ih vrebaju iz šume [Por.] ∞ drum(ver.) Uomu ĭe drumaș, șî trîabe sî sa ușurĭaḑă unđe puaće, da muĭarĭa ĭe kîsatuarńiță, trîabe să țînă ușa-n kisă, să nu tuńe fiĭe kare, numa al măĭ tare. — Muškarac je putnik, i treba da se olakša gde može, a žena je kućepaziteljica, i treba da drži vrata zatvorena da ne uđe bilo ko, nego najjači. (Kaz. Marica Ilić, rođ. Đorđević, „Đi Șontuońi”, 1916. g., Zapis: Durlić, Jasikovo, 28. XI 1990. g.) [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
1414  đasńață  d-azneaţă  јутрос  đasńață [akc. đasńață] (pril.) — jutros ◊ đasńață n-am putut sî manînk, ș-akuma mis flomînd — jutros nisam mogao da jedem, pa sam sada gladan ♦ var. đesńațâ [Crn.] ◊ đasńață m-am amînatat la lukru — jutros sam zakasnio na posao (Leskovo, Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. đesńață [Por.]Osnić  [Vidi]
1276  fifă  nai  панова фрула  fifă (mn. fife) [akc. fifă] (i. ž.) — 1. (muz.) fifa, panova frula ◊ kînd muĭerļi a kîntat-n fifă, ińima-n pĭept s-a topit đi milă — kada su žene svirale „fifu”, srce u grudima se topilo od miline [GPek] ◊ dî fifă s-a șćut șî-n Buļećin; aiśa fluĭerļi a fuost fakuće dîn kovragu alu duļeaće — za „fifu” se znalo i u Boljetinu; ovde su se frulice pravile od dulekove vreže (Boljetin) [Por.] 2. (bot.) biljka od koje su se pravile „fife” (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. buśińiș (Rudna Glava) [Por.] (opis) Ĭastă o buĭađe, s-a kĭamă „fifă”, krĭașće pi marźîna traușî, unđe ĭe kam buźakuos, gruasă ĭe ka źeĭśtu; krĭașće vrun mĭetîr șî măĭ śeva, șî are źenunkĭ koļa-koļa. Pin mižluok ĭe țauă guală, da la źanunki-ĭa ĭe înfundată, astupată. Vara muĭerļi o taĭe, o uskă, ș-o skurćaḑă la źanunki-ĭa, să kapiće śinś, șapće or nuauă țăvuță kare au un kîpatîń înfundat, da-lalalt nu. Ļe skurtă să nu fiĭe tuot una đi lunź, numa lunźimĭa întra ĭaļe să krĭaskă kîći kîta, đi la măĭ skurta, pănă la măĭ lungă. Kîpatińo-l đeșkis ăl taĭe poćeșît, șî lukru ĭe gata: fifa ĭe sprimită đi kîntat. Țîăviļi nu-s ļegaće ku ńimika, numa muĭarĭa ļe țîńe-n mîń așa rînduiće, șî suflă-n ĭaļe. A măî skurtă are glas măĭ supțîre, da a măĭ lungă are glas măĭ adînk. A fuost în Vlauļa 1938. un daskîl, rumîn đin Žgobița, Vuoĭa Drobić; ĭel adunat fećamă șî kopilandri, ĭa-nbrakat în puort batrîńesk, ĭa-nvațat sî žuaśe žuok „batrîna pi piśuor”, a dus đi la Gorńana ńișći karabaș, și s-a dus ku iĭ în Biļigrad la vro takmićeńe. A luvat șă pi Marița lu Ćosa, kare a foust în Isîkuvă măĭ sprimită đi fifă, ș-în Biļigrad a fouost măĭ buń pista tuoț, a kîpatat, kum s-ar ḑîśa akuma „prva nagrada”.

Ima jedna biljka, zove se „fifa”, raste po obodu dvorišta, gde ima budžaka, debela je kao prst; raste oko metar i nešto, i ima člankove ovde-onde. Po sredini je šuplja cev, a kod onih članaka je zapušena, zatvorena. Žene je leti seku, suše, i krate je kod onih članaka, tako da dobiju pet, sedam ili devet cevčica čiji jedan kraj začepljen, a drugi nije. Krate ih da ne budu iste dužine, nego da dužina među njima postepeno raste, od najkraće, do najduže. Otvoreni kraj seče se koso, i posao je gotov: „fifa” je spremna za sviranje. Cevčice nisu vezane ničim, nego ih žena tako poređane, od najkraće do najveće, drži rukama i duva u njih. Najkraća ima najtanje, a najduža ima najdublji glas. Bio u Vlaolu 1938. jedan učitelj, Vlah iz Žagubice, Voja Drobić; on je okupio mladiće i devojke, obukao ih u starinsku nošnju, naučio ih da igraju kolo „batrna”, doveo iz Gornjana neke gajdaše, i otišao sa njima u Beograd, na neko takmičenje. Poveo je i Maricu Ćosinu, koja je u Jasikovu bila majstor za fife, i u Beogradu su bili najbolji, dobili su, kako bi se danas reklo, prvu nagradu.
(Kaz. Janko Blagojević, Zapis: Durlić, 15. VII 2012. Jasikovo) [GPek]
Jasikovo  [Vidi]
1900  flomînd  flămând  гладан  flomînd (flomîndă) (mn. flomînḑ, flomînđe) [akc. flomînd] (prid.) — gladan ◊ saraku ĭe flomînd đi tuaće — siromah je gladan svega ◊ la-l flomînd sînt uoki marĭ — u gladnog su velike oči ◊ flomînd ka lupu — gladan kao vuk [Por.] ♦ dij. sin. ńemînkat (Slatina) [Crn.] ∞ fuameI Porečka Reka
flomînd (Rudna Glava)
flămînd (Tanda)
flamînd (Crnajka, Topolnica, Boljetin)

II Crna Reka
flomînd (Zlot, Osnić, Šarbanovac, Lubnica, Dobro Polje)
flămînd (Krivelj, Valakonje, Slatina)
flamînd (Šarbanovac, Gamzigrad, Metovnica, Mali Izvor, Podgorac)

III Mlava
flamînd (sva sela ?)

IV Homolje
flamînd (Sige)

IV Braničevo
flămînd (Žitkovica)

V Negotinska Krajina
flămînd (Prahovo)

VI Gornji Pek
flamînd (Jasikovo)
flomînd (Leskovo)

VII Zvižd
flamînd (Voluja, Duboka)

VIII Padurenji
flamînd (Plavna)

IX Ključ
flămînd (Davidovac)
Rudna Glava  [Vidi]
1898  fluarĭa suariluĭ  floarea-soarelui  сунцокрет  fluarĭa suariluĭ [akc. fluarĭa suariluĭ] (sint.) — (bot.) suncokret (Helianthus annuus) ◊ rumîńi aĭ batrîń rar a pus fluarĭa suariluĭ; dakă a vi șî puso, a puso pi marźina luokuluĭ, ka un fĭeļ đi gard — stari Vlasi su retko sejali suncokret; ako su ga i sejali, sejali su ga po obodu njive, kao neku vrstu ograde ◊ samînțîļi alu fluarĭa suariluĭ ļ-a uskat, ļ-a fĭert șî ku ĭaļe s-a ļegat la luok unđe sa vi uśis — seme suncokreta se sušilo i kuvalo, i stavljalo kao oblog na ubijeno mesto [GPek] ∞ fluareJasikovo  [Vidi]
2462  fļintă  flintă  дроца  fļintă (mn. fļinće) [akc. fļintă] (i. ž.) — droca ◊ fļintă ĭe muĭarĭa kare a pļekat đi la uom, șî mĭarźe ka uļimișńița, nu puartă griža kum ĭe-nbrakată, ńiś śe vorbĭașće, or ku kare duarme — droca je žena koja je pošla od muža, ide kao uličarka, ne vodi računa o oblačenju, niti šta govori, ili s kim spava [Por.] ◊ fļintă ĭe o žîguare dă muĭare — droca je džukela od žene (Manastirica, Mlava) [Mlava] ◊ fļinta ĭe muĭare fara rînd, kare fļikaćiașće mult, șî vorbĭașće lumĭa đe rău fara ńiśkotrĭabă — flinta je žena koja nema reda, koja mnogo blebeće, i ogovara ljude bez ikakvog razloga (Jasikovo) [GPek] Rudna Glava  [Vidi]
1996  fofik  fofic  праменак  fofik (mn. fofiśe) [akc. fofik] (i. s.) — 1. (demin.) pramenak, čuperak kose, dlake ili vune ◊ fofik ĭe atîta lînă kît puoț sî prinḑ ku triĭ źiaĭśće — „fofik” je toliko vune koliko možeš da uhvatiš sa tri prsta ◊ a pus un fofik đi lînă la furkă, șî sa faśe maruasă, parke ĭe torkatuare mare — stavila pramenak vune na preslicu, i digla nos kao da je neka velika predilja (Tanda) 2. (fig.) a. polni nagon ◊ la skruafă ĭa trĭekut fofiku, nu-ĭ măĭ đi verît — krmači je prošla „frka”, ne traži više vepra (Rudna Glava) [Por.] ◊ fofiku vińe o parĭake ku vuorba „kĭef”: or iĭ vińe fofiku, or iĭ kĭefu đi futaĭ, tot una țî — reči „fofik” i „ćef” su par: il’ joj dođe „fofik”, ili joj „ćefne” da se jebe, isto ti je (Jasikovo) [GPek] b. polni organ, sikilj ◊ i s-a înflat fofiku, ș-a pļekat în lumĭa albă dupa pulă — (vulg.) natek’o joj je sikilj, pa je krenula u beli svet za kurcem (Blizna) ◊ pļuadă đi muĭarĭe: ĭuo, ḑîk, sî ma glumesk kîta ku ĭa, da ĭa miĭe să-ĭ manînk fofiku — kurvetina od žene: ja reko’ da se malo našalim s njom, a ona meni da joj izjedem sikilj (Rudna Glava) [Por.] c. strasna želja ◊ baba-ntr-o vrĭame a trait ku nuoĭ, numa odată ĭ-a veńit fofiku, șî sa-ntuors la feĭ-sa — baba je jedno vreme živela kod nas, a onda ju je svladala želja, i vratila se ćerki (Topla) [Crn.] ♦ / fofik (demin.) < fofoluok var. < fofoloankă — (euf.) ženski polni organ, vaginafofoluokTanda  [Vidi]
1994  fofoluankă  fofoloancă  пичка  fofoluankă (mn. fofoluonś) [akc. fofoluankă] (i. ž.) — (zast.) (euf.) pička, pizda; vulva ◊ đi źaba ći kinuĭ, ĭ-a pazîașće fofoluanka iĭ bińe, n-o dă la ńima — uzalud se trudiš, ona čuva svoju pizdu dobro, ne daje je nikom ◊ muĭarĭa „fofoluankă” ĭe în alt fĭeļ „pizdoșćină”, kurvă — žena „fofolonka” je drugim rečima „pizdurina”, kurva ◊ l-aļi batrîńe muĭerĭ nu sa ḑîs „fofoluankă”, numa l-aļi măĭ ćińire — stare žene nisu nazivane „fofolonkama”, samo mlađe ♦ var. popoluankă [GPek] ◊ baĭețîlor, țîńețî-va bińe, ăći vińe o fofoluankă mare pista vuoĭ — momci, drž’te se dobro, ide na vas jedna dlakava pizdurina (Rudna Glava) [Por.] ∞ fofoluokJasikovo  [Vidi]
1899  fomĭa  foma  гладовати  fomĭa (ĭuo fomĭeḑ, ĭel fomĭaḑă) [akc. fomĭa] (gl.) — (ret.) gladovati ◊ grĭeu a fuost puostu kînd a trăbuit fomĭa în vrĭamĭa đi kosît — težak je bio post kada je trebalo gladovati u vreme kosidbe ◊ n-a fomit tuot nat đi vrĭamĭa đi rat — nije gladovao svako za vreme rata [GPek] dij. sin. flomînḑî [Por.] ∞ fuameJasikovo  [Vidi]
1937  Forfik  Forfic  Маказа  Forfik [akc. Forfik] (i. m.) — (antr.) Makaza, Makazica, nadimak ljudi koji su se bavili oštrenjem makaza ◊ Žarku Forfik a fuost poļikrit pintru kă avut kovaśiĭe, ș-ă a askuțît la saćiań fuarfiśiļi, śe ĭe kam lukru țîgańiesk — Žarko Forfika („makaza”) dobio je takav nadimak jer je imao kovačnicu i oštrio je seljacima makaze, što je pomalo ciganski posao ♦ var. Forfikă [GPek] ∞ fuarfikăJasikovo  [Vidi]
1805  frekatuor  frecător  трљач  frekatuor (mn. frekatuorĭ) [akc. frekatuor] (i. m.) — 1. trljač, predmet kojim se trlja ◊ ĭară vrunđiva mi s-a pĭerdut frekatuorĭu, dakă no-l gasîăsk, o sî frĭek ku mîń-ļi guaļe păn’ ma ĭa draku — opet mi se negde zagubio trljač, ako ga ne nađem, trljaću golim rukama do me ne odnese đavo 2. (zast.) radnik na trljanju konoplje ◊ ĭerĭa lume sarakă, kare mĭerźa đi la kasă la kasă ku o blană, șî frĭeka la kîńipă, skoća samînța pănă nu sa murĭaḑă kîńipa; ļa ḑîs frekatuorĭ — behu siromašni ljudi, koji iđaše od kuće do kuće sa jednom daskom, i trljaše konoplju, odvajaše seme pre potapanja; zvali su ih „trljači” (Jasikovo) [GPek] ∞ freka Jasikovo  [Vidi]
1818  frînțuańe  frontoane  забат  frînțuańe (mn. frînțuoń) [akc. frînțuańe] (i. ž.) — zabat, kalkan, trouglasti deo čeone ili zadnje strane kuće, čiji je krov na dve vode ◊ la frunțuańa kîășî sa lasă duauă gîăurĭ în patru kuolțurĭ, or una înkruśată, pi kare sa rasuflă puodu — na zabatu se ostavljaju dve četvrtaste rupe, ili jedna u obliku krsta, kroz koje se tavan provetrava [Por.] ♦ dij. var. franțîaļe (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. frunțuańe (Topla) [Crn.] ♦ / < frunćekasăRudna Glava  [Vidi]
3457  galbin  galben  дукат  galbin2 (mn. galbiń) [akc. galbin] (i. m.) — (mon.) dukat ◊ galbinu a fuost ban skump, ku kapu lu Frańa Ĭosif — dukat je bio vredan novac, sa likom Franje Josifa ◊ kare avut mulț galbiń a purtat kapu-n trastă đi frika uoțîlor — ko je imao mnogo dukata, nosio je glavu u torbu u strahu od hajduka ♦ up. puol [GPek] ∞ banJasikovo  [Vidi]
2629  gard  gard  ограда  gard (mn. gardurĭ) [akc. gard] (i. s.) — (tehn.) ograda ◊ gard đi nuĭaļe — ograda od pruća ◊ gard đi spiń — ograda od trnja ◊ gard đi parĭ — ograda od kolja ◊ gard đi tarabă — ograda od tarabe ◊ gard đi bîrńe — ograda od greda ◊ țark, gard pi lînga klańe — senik, ograda oko plasta ◊ gard đi fĭer — gvozdena ograda (Rudna Glava) ◊ gard đi vurgiń — ograda od cepanih greda (Tanda) [Por.] (Krivelj) [Crn.] (Jasikovo) [GPek] ♦ dem. garduļeț [Por.] ♦ sin. săś, ćeir, [Por.] ćair [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
3684  gîf  gâf  коританце  gîf (mn. gîfurĭ) (i. s.) — koritance ◊ gîf ĭe postaviță mikă đe ļemn, în kare s-a spalat mîńiļi înainća prînḑuluĭ — gif je malo drveno korito, u kome su se prale ruke pre jela ♦ sin. postaviță [GPek]Jasikovo  [Vidi]
2495  gîrliță  gârliţă  гушобоља  gîrliță (mn. gîrliț) [akc. gîrliță] (i. ž.) — (vet.) gušobolja, upala grla kod svinja ◊ gîrliță ĭe buală porśaskă — „grlica” je svinjska bolest ◊ puorku bolnau đi gîrliță nu manînkă, nu măĭ mĭarźe, kađe žuos, are fuok, suflă grĭeu, fîrfuanje, șî la urmă ļipsîașće — svinja obolela od „grlice” ne jede, ne kreće se, pada, ima temperaturu, teško diše, krklja, i na kraju lipše ◊ puorśi bolnavi s-a ļikuit ku o buĭađe adînsă, kare a kĭemato „buĭađe đi gîrliță” — bolesne svinje lečile su se posebnom travom, koja se zvala „trava za grlicu” [GPek] ∞ puorkJasikovo  [Vidi]
3998  gîržab  gârjob  грбав  gîržab (gîržabă) (mn. gîržabĭ, gîržabe) [akc. gîržab] (prid.) — (med.) grbav ◊ gîržab ĭe uom kare đin vro buală ĭ-a krĭeskut șauă-n șîaļe, șî ĭel s-a-ngržobat într-o parće — grbav je čovek koji je od neke bolesti dobio grbu na leđima, pa se nakrivio na jednu stranu ♦ var. gîržobat, îngîržobat [GPek] ♦ dij. var. gîžab (Tanda) ♦ dij. sin. kokoșat (Rudna Glava) [Por.]Jasikovo  [Vidi]
1533  golîmb  hulub  голуб  golîmb (mn. golîmbĭ) [akc. golîmb] (i. m.) — (ornit.) golub (Columba palumbus) ◊ golîmb sîrbaćik — divlji golub ◊ đemult a fuost pļină padurĭa đi golîmbĭ, akuma s-a rarit, sa vîăd numa pi la munće — nekada je šuma bila pun golubova, sada su se proredili, vide se samo u planini ◊ golîmbu ku golîmbița fak kuĭb în butuarkă — golub i golubica prave gnezdo u duplji [Por.] ◊ a fuost la nuoĭ golîmbĭ lupĭeșć, kĭemaț așa kî a kîntat „un-lup! un-lup!", șî golîmbĭ popĭeșć, guļeraț — kod nas je bilo „vučjih” golubova, tako nazvani jer su se oglašavali sa „un-lup” (dosl.) „jedan-vuk”, i golubova gušana (Jasikovo) [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
4407  gostuoń  ?  изјелица  gostuoń [akc. gostuoń] (i. m.) — (augm.) (iron.) izjelica, nezvani gost ◊ gostuońu ĭe uom kare vińe la nuntă ńikemat, numa sî manînśe șî sî bĭa — izjelica je čovek koji dolazi na svadbu nepozvan, samo da jede i da pije ♦ sin. ļingău [GPek] ∞ guostJasikovo  [Vidi]
3464  gramńik  gramnic  брз  gramńik (gramńikă) (mn. gramńiś, gramńiśe) [akc. gramńik] (prid.) — brz, nagao, naprasan; iznenadan, neočekivan ◊ n-a ḑakut ńiś o ḑî, a murit gramńik — nije bolovao ni dan, umro je naprasno [GPek] ♦ up. grabiuluĭ [Por.] ∞ grabiJasikovo  [Vidi]
2669  grîu  grâu  жито  grîu (mn. grîurĭ) [akc. grîu] (i. s.) — (bot.) žito, pšenica (Triticum aestivum) ◊ đin grîu sa faśe pîńe — od žita se pravi hleb ◊ buob đi grîu — zrno žita ◊ spik đi grîu — klas žita ◊ fańină đi grîu — pšenično brašno ◊ samînță đi grîu — seme žita ◊ grîu s-a sîmanat numa pintru pîńe đi prazńik — žito se gajilo samo za slavske hlebove ◊ suarta batrînă đi grîu la Tanda s-a kemat rumînka — stara sorta žita u Tandi se zvala rumunka [Por.] ◊ grîu ĭe la nuoĭ ćinîr marunțîș, în Isîkuava ažuns tuma dupa rato-l đintîń — žito je kod nas mlada žitarica, u Jasikovo je stiglo tek posle Prvog svetskog rata (Jasikovo) [GPek] Rudna Glava  [Vidi]
4188  guguńață  gogoașă  крофна  guguńață (mn. guguńeț) [akc. guguńață] (i. m.) — (nutr.) krofna ◊ n-avut muma alta să ńi fakă đi fruștuk, numa ń-a pîržît ńișći guguńeț — nije imala majka šta drugo da nam spremi za doručak, nego nam je ispržila neke krofne ♦ var. guguńaće [GPek] ∞ guagăJasikovo  [Vidi]
6254  imitra  altmintrelea  другачије  imitra [akc. imitra] (pril.) ● var. aĭmintrĭa Jasikovo  [Vidi]
2799  Isîkovĭan  Isâcovean ?  Јасиковљанин  Isîkovĭan (mn. Isîkovĭeń) [akc. Isîkovĭan] (i. m.) — Jasikovljanin, stanovnik sela Jasikovo u opštini Majdanpek ◊ m-am kunoskut ku un Isîkovĭan ćinîr pi vuoz đi Măĭdan — upoznao sam jednog mladog Jasikovljanina u vozu za Majdanpek ◊ Isîkovĭană — Jasikovljanka ◊ am nuoră Isîkovĭană — imam snajku Jasikovljanku ♦ var. inov. Ĭesîkovĭan [GPek] ∞ IsîkuvaJasikovo  [Vidi]
2798  Isîkuva  Isâcova ?  Јасиково  Isîkuva [akc. Isîkuva] (i. ž.) — (ojk.) Jasikovo, vlaško selo u oštini Majdanpek ◊ Isîkuva ĭe sat răsfirat — Jasikovo je raštrkano selo ◊ la popiso-l đi la urmă (în anu 2011), satu avut 582 đi inș, đin iĭ sîrbĭ 185, da rumîń 363, 34 đi inș n-a spus śe sînt — na zadnjem popisu (2011 godine) selo je imalo 582 stanovnika, 185 Srba i 363 Vlaha; 34 lica se nije izjasnilo šta su ◊ satu ĭe raspînćiku drumuluĭ đi la Măĭdan la Vlauļa, șî đi Lazńița în Omuoļ — selo je raskršće puteva od Majdanpeka za Vlaole, i Laznicu u Homolju ◊ numiļi satuluĭ ĭe srbĭesk, dat dupa ļiemn „ĭasika”, pu rumîńașće „pluop trămuratuorĭ” — ime sela je srpsko, dato prema drvetu „jasika”, na vlaškom „plop tremurator” ♦ var. inov. Ĭesîkova [GPek]Jasikovo  [Vidi]
3994  înbuĭba  îmbuiba  кркати  înbuĭba (ĭuo înbuĭbĭeḑ, ĭel înbuĭbĭaḑă) [akc. înbuĭba] (gl. p. ref.) — (iron) krkati, ždrati, prekomeрno jesтi i piti ◊ o ala flomînźuasă, sa înbuĭbĭaḑă ku mînkare șî bĭare pănă nu pokńașće — ala nezasita, nakrka se hranom i pićem dok ne pukne ◊ să no-l laș la masă, kă nu sa lasă đi mînkare pănă nu sa va înbuĭba ka puorku — da ga ne pustiš za sto, jer neće prestati da jede dok se ne bude naždrao kao svinja [GPek] ♦ sin. îndopa [Por.]Jasikovo  [Vidi]
4622  înśudat  înciudat  љутит  înśudat (înśudată) (mn. înśudaț, înśudaće) [akc. înśudat] (prid.) — ljutit, ljut ◊ vorba înśudat ĭe pastrată într-un kînćik batrîn, kare înga-l kînta moșu Miroslau Śuļin đin Șarbanuț — reč inčudat sačuvana je u jednoj staroj pesmi, koju peva čiča Miroslav Čulin iz Šarbanovca ♦ sin. mîńiuos [Crn.] ◊ n-aĭ ku ĭel trĭabă, kî ĭe rău înśudat — nemoj da imaš posla s njim, jer je jako ljut (Jasikovo) [GPek] Šarbanovac  [Vidi]
3711  Ĭesîkova  Isâcova ?  Јасиково  Ĭesîkova [akc. Ĭesîkova] (i. ž.) ● v. Isîkuva [GPek] ∞ IsîkuvaJasikovo  [Vidi]
3710  Ĭesîkovĭan  Isâcovean ?  Јасиковљанин  Ĭesîkovĭan [akc. Ĭesîkovĭan] (i. m.) ● v. Isîkovĭan [GPek] ∞ IsîkuvaJasikovo  [Vidi]
3731  kapută  capută ?  торић  kapută (mn. kapuće) [akc. kapută] (i. ž.) — torić, manji tor ili obor za ovce ◊ kapută ĭe oborĭel înainća lu ușa strunźi, unđe s-adună uoiļi ș-așćată să vină la rînd đe muls — kaputa je mali obor ispred ulaza u tor, gde se skupljaju ovce i čekaju da dođu na red za mužu [GPek] ♦ sin. oborĭel [Por.] ∞ kapJasikovo  [Vidi]
3450  karpin  carpen  граб  karpin (mn. karpiń) [akc. karpin] (i. m.) — (bot.) grab, crni grab (Carpinus betulus) ◊ karpin ĭe ļemn tare, bun đi fakut držăļe, alaturĭ kare au dĭelurĭ đi ļemn, șî tare bun ļiemn ĭe đi fakut fuoku — grab je jako drvo, dobro za izradu držalja i alata koji imaju drvene delove, i jako je dobro drvo za loženje vatre ♦ up. sfińak [GPek] Jasikovo  [Vidi]
3702  katușă  cătușă  клапуша  katușă (mn. katuș) [akc. katușă] (i. ž.) — klapuša, držač jarma ◊ katușa ĭe un parśel đi fĭer înstrînbat, prins đi vîru lu proțapu karuluĭ or alu tînžală, kare țîńe źugu — klapuša je iskrivljeni komad metala, pričvršćen za vrh kolske rude ili potegljice, koji drži jaram [GPek] ◊ katușa đe bîtrîńață a fuost fakută đi ļiemn, șî prinsă đe proțap k-o tăńikĭauă đi fĭer — starinska klapuša bila je izrađena od drveta, i pričvršćena za rudu metalnim prstenom (Tanda) ◊ abĭa sa țîńe minće kă vrodată în luok đi katușă a fuost o gužbă đi kurpiń, or đi ćiĭ — jedva se pamti da je nekad, umesto klapuše, bila gužva od lijana ili like (Rudna Glava) ♦ up. tînžală, źug [Por.] ∞ karJasikovo  [Vidi]
4006  kăpiĭa  căpia  брљавити  kăpiĭa (ĭuo ma kăpiĭeḑ, ĭel sa kăpiĭaḑă) [akc. kăpiĭa] (gl. p. ref.) — (vet.) (o ovcama) brljaviti, pobrljaviti, oboleti od brlja ◊ kîća uoĭ la baśiĭe a kăpiĭat ĭuta, ama n-a fost mărveńak apruape, șî uoĭļi a ļipsît — nekoliko ovaca je na bačiji brzo pobrljalo, ali veterenira nije bilo u okolini, pa su ovce lipsale [GPek]Jasikovo  [Vidi]
4004  kăpiĭală  căpială  брљ  kăpiĭală (mn. kăpiĭeļ) [akc. kăpiĭală] (i. ž.) — (vet.) brlj, brljavost, ovčja bolest (Cenuroza, Vertigo) ◊ uaĭa bolnauă đe kăpiĭală uđașće đe kîrd, pașće sîngură șî đes sa suśașće în luok — ovca obolela od brlja zaostaje za stadom, pase sama i često se okreće u mestu ◊ aĭ batrîń uaĭa kăpiĭată a taĭat ku briśu la kap, șî ĭ-a skuos đin kriĭir vro guangă, gaura a uns ku său ș-a-nkiso ku katran — stari su brljivim ovcama otvarali lobanju brijačem, iz mozga vadili neku bubu, ranu mazali lojem i zatvarali je katranom ♦ var. kăpiĭatură [GPek] ♦ dij. var. kîpiĭatură [Por.] ∞ kăpiĭa(opis)
KUM A ĻIKIUT AĬ BATRÎŃ UOĬĻI ĐE KĂPIĬATURĂ?

Uaĭa kăpiĭată s-a kunoskut kă a uđit đe kîrd, a paskut sîngură, șî đes s-a suśit în luok, ka kînd śeva o țîńe đe kap. Muoșî atunśa a prinso, a katat luok muaļe la truakă, đi parća-ĭa în kare uaĭa s-nvîrćit măĭ mult, loko-la la tuns đe lînă, șă ku briśu a fakut gaură pi-ńel, ș-a skobit pănă đin kapu uoĭi n-a skuos vro guangă ... Taĭatura-ĭa a mînžîto ku său, ș-astupato ku katran. Dupa kîta vrĭame, la uaĭe a trekuit.

KAKO SU STARI LEČILI OVCE OD BRLJA?

Ovca obolela od brlja poznavala se po tome što je kasnila za stadom, što je pasla sama i često se okretala u mestu, kao da je nešto držalo za glavu. Starci su je tada hvatali, tražili meko mesto na lobanji sa one strane na koju se ovca najviše okretala, to mesto su šišali od vune i brijačem kroz njega pravili otvor, kroz koji su čeprkali dok nisu iz ovčje glave izvukli nekakvu bubu ... Ranu su mazali lojem, a otvor zatvarali katranom. Posle nekog vremena, ovca je ozdravila.
(Kaz. Janko Blagojević, r. 1934, Jasikovo, zapis: Durlić, 30. XI 2016.) [GPek]
Jasikovo  [Vidi]
3574  kăpriĭață  căprăriște  козарица  kăpriĭață (mn. kăpriĭeț) [akc. kăpriĭață] (i. ž.) — kozarica, kozarnik ◊ kăpriĭață ĭe koćeț, adîns fakut lînga strungă, în kare să bășkuĭe kapriļi đin stînă uoilor — kozarica je ograda, posebno podignuta kraj tora, u koju se odvajaju koze iz ovčjeg stada ◊ kapriļi sa-nkid în kăpriĭață kî bat uoiļi, ļi-npung ku kuarńiļi, ļi muśkă đi urĭekĭ, șî uoĭļi nu puot în paśe mînka đi ĭaļe — koze se odvajaju u kozarnik jer biju ovce, bodu ih rogovima, ujedaju za uši, i ovce ne mogu na miru jesti od njih [GPek] ♦ dij. var. kîpriĭață (Rudna Glava) ◊ uoĭļi s-a puot țîńa șă supt plășć kă au lînă, da kapriļi n-au șă đ-aĭa ĭe kîpriĭața înkisă ka toblarĭu — ovce se mogu držati pod sklonom jer imaju vunu a koze nemaju, pa se zato kozarnik gradi zatvoren kao tor (Topolnica) [Por.] ∞ kaprăJasikovo  [Vidi]
3691  kăśular  căciular  капаџија  kăśular (mn. kăśularĭ) [akc. kăśular] (i. m.) — (zast.) kapadžija ◊ kăśular ĭe uom kare faśe șă vinđe la kaśuļ — kapadžija je čovek koji izrađuje i prodaje kape [GPek] ∞ kaśulăJasikovo  [Vidi]
3110  kîńipă  cânepa  конопља  kîńipă (mn. kîńipĭ) [akc. kîńipă] (i. ž.) — (bot.) konoplja (Cannabis) ◊ kîńipa ĭe buĭađe kare mult s-a sîmanat, kă đin ĭa a fuost mare dobîndă la țăsatură — konoplja je biljka koja se mnogo sejala, jer od nje bilo velike koristi u tkanju [GPek] ◊ kînd sa kuaśe, kîńipa sa žumuaļe, pî sa bagă în topilă sî sa murĭaḑă — kada sazri, konoplja se čupa i na topilu potapa u vodi ♦ up. in [Por.](opis) Kîńipa măĭ întîń sa murĭaḑă, pă dupa śe sa uskă, sa baće-n proțap, pî sa traźe pin drîgļiaće; aśi sa faśe fuĭuor, kare-l țîń în mînă, da-n đințî lu drîgļiaće ramîn zgrĭabińiļi, đin kare sa fak pîăturĭ. — Konoplja se najpre kiseli u vodi, pa se posle sušenja provlači kroz greben; tu se dobija povesmo, koju držiš u ruci, a u zupcima grebena ostaje kučina, od koje se prave ponjave. (Kaz. Janko Blagojević, Jasikovo, zapis: Durlić) [GPek]

VORBARĬU AĻIES ALU KÎŃIPĂ
Izabrani rečnik konoplje

aldanletnja konoplja
drîgļiaćegreben
fuĭuorpovesmo
kîlțkučina
kîńepișćekonopljište
mura (murĭaḑă)potopiti; kiseliti
◊ nabuoĭńik — prakljača, nabojnik ?
pazdărĭpozder
◊ proțap — trlica ?
stupăsmotuljak povesma?
topilătopilo
◊ zgrĭabîn — paškulj (sursa: JakšaDinić, s. 561), grebenac
Jasikovo  [Vidi]
3585  koćeț  coteţ  котац  koćeț (mn. koćață) [akc. koćeț] (i. s.) — kotac, ograđeno mesto za manje domaće životinje ◊ koćeț đi mńiĭ s-a fakut în kuotu koļibi, șî oĭari đi vrĭamĭa ĭerńi a trait la un luok ku mńiĭi — kotac za jagnjad pravio se u kutku kolibe, i ovčari su u vreme zime živeli zajedno sa jagnjićima ◊ koćeț s-a fakut șî-n strungă, șî-ńel a bagat mńiĭi kînd ĭ-a bășkuit đi uoĭ mulgatuare — kotac se pravio i u toru, i u njega su terali jagnjad kad su je odvajali od muznih ovaca [GPek] ◊ koćeț đi mńiĭ — kotac za jagnjad [Por.] ∞ kuotJasikovo  [Vidi]
4227  kokaĭe  cocaie  кокаја  kokaĭe (mn. kokăĭ) (i. ž.) — kokaja, velika kuka za držanje kotla na vatri ◊ kokaĭa ĭe o krĭangă țapînă ku o kukă đ-o parće — kokaja je jaka grana sa kukom na strani ◊ kokaĭe fak păkurari la munće kînd trăbe să fĭarbă koļașă — kokaju prave čobani u planini kad treba da skuvaju kačamak ◊ păkurari la munće îngruapă kokaĭa în pomînt șî lîngă ĭa fak fuok — čobani u planini ukopavaju kokaju u zemlju i kraj nje lože vatru ◊ pi kokaĭe sa atîrnă kaldarĭa đi fakut koļașă — na kokaju se kači kotao za spremanje kačamaka ◊ kokaĭa fak păkurari la munće kînd sînt ku uoĭļi đepartaț đe baśiĭe, șî fak đi mînkare unđe-ĭ prinđe vĭasta — kokaju izrađuju pastiri u planini kad su sa stokom udaljeni od bačije pa spremaju hranu gde se zateknu ◊ pi kokaĭe a fakut koļașa șî uoțî, kare a fuźit în padure đi vrĭamĭa đi turś or alu bugarĭ — na kokaji su pravili kačamak i hajduci, koji su se odmetnuli u šumu u vreme Turaka ili Bugara ♦ / (augm.) < kukă [Por.] ∞ kukăJasikovo  [Vidi]
55  konđeĭ  condei  писаљка  konđeĭ (mn. konđaĭe) [akc. konđeĭ] (i. m.) — (zast.) pisaljka; kondelj [Crn.] ◊ ku konđeĭu babiļi înkonđeĭe uauļi đi Pașć, da ĭastă muĭerĭ adînsă kare șî-n ḑî đi astîḑ șćiu să-nkonđeĭe bîće đi alun kare sa dau l-aĭ muorț đi pomană — kondeljom su babe šarale uskršnja jaja, a ima posebnih žena koje i danas znaju da šaraju leskove štapove, koji se na daćama namenjuju pokonicima (Jasikovo) [GPek] (stih)
Nu ći puot skriĭa l-aĭ viĭ,
Fuaĭa albă sa umplut,
Șă konđeĭu sa strîvit,
Ma ći skriĭ la fuaĭa ńagră,
Kî ńiś fuaĭa n-am umplut,
Ńiś konđeĭu n-am strîvit.

Ne mogu te u žive upisati,
Bela je knjiga ispunjena

I pisaljka istrošena.

U crnu ću te upisati,
Ona nije ispunjena,
Ni pisaljka istrošena

(iz „Petrekature”, pesme za ispraćaj pokojnika, zapis: F. Paunjelović, Gamzigrad 1989) [Crn.]
Osnić  [Vidi]
2871  korkan  croncan  гавран  korkan (mn. korkań) [akc. korkan] (i. m.) — (ornit.) gavran (Corvus corax) ◊ korkanu ĭe pasîrĭe ńagră, ka śuara — gavran je crna ptica, kao vrana ♦ sin. kuorb [Por.] ♦ dij. var. kurkan (Jasikovo) [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
3997  korńet  cornet  остењак  korńet (mn. korńeturĭ) [akc. korńet] (i. s.) — (geogr.) ostenjak, kamena golet oštrog vrha ◊ korńet ĭe vîr askuțît pi kļanțu kîrși — ostenjak je oštri vrh na steni krša ◊ pi korńeće nu dau kuorńi, korńetu ĭe đarîndu golaĭe petruasă, fara ļiamńe, kîrșîĭe guală — na ostenjacima ne raste drenje, ostenjak je svuda goli kamenjar, bez rastinja, goli krš ♦ up. kļanț [GPek] ∞ kuornJasikovo  [Vidi]
3621  krîstaș  scârtaș  черенац  krîstaș [akc. krîstaș] (i. m.) ● v. skîrtaș [GPek]Jasikovo  [Vidi]
3685  krop  crop  кроп  krop (mn. kropurĭ) [akc. krop] (i. s.) — (zast.) krop, vrela voda ◊ krop ĭe vuorbă batrînă, așa s-a kĭemat apa fĭartă, ku kare s-a ļimpeḑît vasurļi or țuaļiļi — krop je stara reč, tako se zvala vrela voda kojom su se ispirali sudovi ili odeća [GPek] ♦ dij. var. klop (Češljeva Bara) [Bran.]Jasikovo  [Vidi]
3686  kropîĭa  cropia ?  испирати  kropîĭa (ĭuo kropîĭ, ĭel kropîĭe) [akc. kropîĭa] (gl. p. ref.) — (zast.) ispirati, kropiti ◊ sa kropîĭe vasurļi or țuaļiļi, fiva ku apă fĭartă, fiva ku apă rîaśe, totuna — ispiraju se sudovi ili odeća, bilo vrelom, bilo hladnom vodom, svejedno ♦ var. kropiĭa ◊ s-a dus la rîu să kropiĭaskă rufiļi — otišli su na reku da ispiraju rublje [GPek] ∞ krop Jasikovo  [Vidi]
1550  kuaĭļi popi  coaiele-popii  клокочика  kuaĭļi popi [akc. kuaĭļi popi] (sint.) — (bot.) klokočika, klokoč (Staphylea pinnata) (dosl.) „popova muda” ◊ țîn minće kă mama a kuļes klopațîaļe, șî ļ-a uskat la suare, ama đi śe ĭ-a trîbuit, nu șću; đimult a fuost — pamtim da je baba brala klokočiku, i da je sušila na suncu, ali za šta joj je trebalo, ne znam, davno je bilo (Blizna) ◊ kînd kosîtuori a taĭat buĭađa-sta ku kuasă, sa-ș batut žuok kă a taĭat kuaĭļi la puopa — kad bi kosci posekli ovu travku, zbijali su šalu da su posekli popu muda (Tanda) ♦ sin. klopațîaļe — (dosl.) zvončići [Por.] ◊ muĭerļi a kuļeso, a uskato șî a duso la morminț, a dato đi pomană l-aĭ muorț — žene su je brale, sušile i nosile na groblje, gde su je namenjivale pokojnicima (Jasikovo) [GPek] ◊ șî la nuoĭ ĭe kunoskută buĭađa kuaĭļi popi, dă prîn ńivă — i kod nas je poznata travka klokočika, raste po njivi (Žitkovica) [Bran.] ♦ dij. var. koaĭļi popi (Samarinovac) [Kmp.](kom.) Selo Klokočevac u Porečkoj Reci dobilo je ime po biljci klokočiki. (Exp. Durlić) [Por.] Rudna Glava  [Vidi]
4226  kukă  cucă  кука  kukă (mn. kuś) [akc. kukă] (i. ž.) — 1. kuka, okačaljka ◊ kuka ĭe tuot śi ĭe fakut ka gĭara, șî sa puaće atîrna fiĭe śe î-ńa — kuka je sve što ima oblik kandže, i može se okačiti bilo šta o nju ◊ a batut în parĭaćiļi muori doă kuś đi kuorn uskat — zakucao u vodeninični zid dve kuke od suvoga drena ♦ up. kokiĭe, kokăĭe ♦ (demin.) kukiță [Por.] 2. ljuljaška (Jasikovo) [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
4230  kukiță  ţiţeică  љуљашка  kukiță (mn. kukiț) [akc. kukiță] (i. ž.) — ljuljaška ◊ kukița a fuost un fĭeļ đi žukariĭe, đi kopiĭ da șă đi baĭeț ku fĭaće marĭ — ljuljaška je bila vrsta zabave za decu, ali i za mladiće i devojke ◊ sa puvestîașće kă vrodată a fuost o ḑî adînsă în kapu primovĭeri, kînd s-a fakut kukița șî s-a ļiganat ćińerișu kî ĭe bun đi birekĭet — priča se da je nekad bio poseban dan na početku proleća, kad se pravila ljuljaška i ljuljala se omladina za dobar rod u polju [Por.] ♦ var. kukă (Jasikovo) [GPek] ♦ sin. țițăĭkă, dădăuș (Šipikovo) [Tim.] ∞ kukăRudna Glava  [Vidi]
2965  kurĭańik  curelnic  кокошарник  kurĭańik (mn. kurĭańiś) [akc. kurĭańik] (i. m.) — kokošarnik, kokošinjac ◊ kurĭańik ĭe koćeț đi gaiń, kulkuș, kasuță în traușă, fakută đi blăń, đi bîrńe, or înplećită đi nuĭaļe — kokošarnik je kutak za kokoške, legalo, kućica u dvorištu izgrađena od dasaka, greda, ili ispletena od pruća ◊ đimult, lumĭa n-a fakut kurĭańiśe, kă gaińiļi vor să duarmă sus, pi krĭanźiļi lu vrun puom, în aritu kășî — nekada, ljudi nisu pravili kokošarnike, jer kokoške hoće da spavaju gore, na granama neke voćke, u blizini kuće [Por.] ◊ ńiś în kurĭańik gaińiļi nu duorm žuos, numa pi bîće, țînîndu-sa ku gĭarîļi đi ĭeaļe — ni u kokošinjcu kokoške ne spavaju dole, već na prečkama, držeći se kandžama za njih ◊ koćețu kurĭańikuluĭ ku kuĭburļi, unđe gaińiļi uauă, đisparțît ĭe đi kulkuș, or ĭe la o parća lu kurĭańik, or ĭe supt puodu luĭ — deo kokošarnika sa gnezdima, u koja koke nose jaja, odvojen je od legala, ili je sa strane kokošarnika, ili je pod njegovim krovom ◊ vulpĭa a tunat în kurĭańik, ș-a mînkat gaińiļi — lisica je upala u kokošarnik, i pojela kokoške [GPek] ♦ dij. var. kuńerik (Voluja) [Zvizd] ♦ sin. kulkuș ♦ up. gaină [Por.]I - Ključ
kurĭańik (Davidovac)

II Krajina
gainarĭ, gainarńik (Prahovo)

III Padurenji
kulkuș (Jabukovac)

IV Porečka Reka
kurĭańik (Rudna Glava)

V Majdanpek (Bufani)
kurĭaļńik

VI Gornji Pek
kurĭańik (Jasikovo, Leskovo)

VI Homolje
kuńerik (Sige)

VII Zvižd
kuńerik (Voluje)
kurĭańik (Radenka)

VIII Mlava
kurĭańik (Rašanac)◊ kuńerik (Ždrelo)
IX Stig
kureńik (Rečica)

IX Crna Reka
kurĭańik (Osnić, Krivelj)
kurĭaļńik (Lubnica)

X Pomoravlje
kurĭańik (Isakovo)

XI Timok
◊ kočină de gaiń (Šipikovo)
Rudna Glava  [Vidi]
2870  kurkan  curcan  ћуран  kurkan (mn. kurkań) [akc. kurkan] (i. m.) — 1. (ornit.) ćuran, mužjak ćurke ◊ numa sa umflă ka kurkanu, ginđiașće kî sa ćiame vrunu đi ĭel — samo se naduva ko ćuran, misli da ga se neko boji 2. (fig.) (folk.) muški ud ◊ fuź, fa, đi lînga mińe, kă nu șćiĭ, kum ĭe kurkanu-sta-l mĭeu, kînd sa îmflă — beži, sele, od mene, jer ne znaš kakav je ovaj moj „ćuran” kad se nakostreši [Por.] ♦ dij. var. kurkuoń (Jasikovo) [GPek] ∞ kurkă(brz.)
Diri, diri, moș-Marińe,
Śe-ț atîrnă pi la vîńe?
Duauă gǐamǐe ș-un mosuor,
Ș-un kurkan ku kapu guol!

Diri, diri, moš-Marine,
Šta ti kače oko žile?
Dva klubeta sa kalemom,
I ćurana, gologlavog
!

(Čobanska lascivna poezija. Kaz. Dragoljub Balabanović, zapis: Durlić, Rudna Glava, 1986) [Por.]
Rudna Glava  [Vidi]
3467  ļiu  leu  леј  ļiu (mn. ļiĭ) [akc. ļiu] (i. m.) — (mon.) lej ◊ ļiĭ sînt bań duș đin Rumîńiĭe, ama, pin povĭeșćiļi lu aĭ batrîń, ku iĭ s-a kumparat ș-aiśa, în Sîrbiĭe — leji su novci doneti iz Vlaške, ali, prema pričanju starih, sa njima se trgovalo i ovde, u Srbiji ◊ un ļiu avut doaḑăś đi parîaļe — jedan lej je imao dvadeset para [GPek] ♦ dij. var. ļau (Bran.) ∞ banVezi măi mult/Vidi više: ļauJasikovo  [Vidi]
2031  ļordarĭ  leurdar  сремужњак  ļordarĭ (mn. ļordarĭe) [akc. ļordarĭ] (i. s.) — (bot.) sremužnjak, područje gde uspeva sremuž, divlji luk ◊ ļordarĭļi sînt loukurĭ rare, kă ļuorda kată pomînt adîns, nu krĭașće fiĭe unđe — sremužnjaci su retka mesta, jer sremuž traži posebno zemljište, ne raste bilo gde ◊ în aritu nuostru, kît ĭuo șćiu, ļordarĭ ĭastă la Dîbiļug lînga Măĭdan, la Tanda la Guol, la Miruoś șî la Țrnivîr kîtra Lazńița — u našem kraju, koliko ja znam, sremušnjaka ima samo u Debelom Lugu kod Majdanpeka, u Tandi na Deli-Jovanu, na Miroču i na Crnom Vrhu prema Laznici (Jasikovo) [GPek] ∞ ļuordăDebeli Lug  [Vidi]
3700  ļеșîĭе  leșie  цеђ  ļеșîĭе (mn. ļеșîĭ) [akc. ļеșîĭе] (i. ž.) — ceđ ◊ ļеșîĭa ĭe śanușă, străkurată pin țăńik đi sak, șî topită în apă fĭartă — ceđ je pepeo, proceđen kroz cedilo od tkanine, i potopljen u vrelu vodu ◊ ku ļeșîĭa s-a spalat vasurļi, rufiļi șî lumĭa, pănă nu s-a izaflat sapunu — ceđom su se prali sudovi, rublje i ljudi, dok se nije otkrio sapun [GPek]Jasikovo  [Vidi]
2809  mărțînuos  mărţânos  ускраћен  mărțînuos (mărțînuasă) (mn. mărțînuoș, mărțînuasă) [akc. mărțînuos] (prid.) — 1. uskraćen, osujećen, ometen u zadovoljenju neke potrebe a. (o stoci) koji nema soli, kome nije data so ◊ oaĭa mărțînoasă nu puaće mult să rabđe — ovca bez soli ne može dugo da trpi (Krivelj) [Crn.] b. (o čoveku) kome je osujećena neka jaka potreba ◊ mărțînuos ĭe uomu kare n-avut multă vrĭame trĭabă ku muĭarĭa, au ku ibuomńika — osujećen je čovek koji nije imao duže vreme posla sa ženom, ili ljubavnicom (Tanda) 2. željan, koji ima jaku potrebu ◊ uoĭļi sînt mărțînuasă dupa sare — ovce su željne soli (Jasikovo) [GPek] ◊ am fuost baĭat, ńinsurat, șă am fuost rău mărțînuos dupa pîrdańika-ĭa, muĭerĭaskă — bio sam momak, neoženjen, i bio sam jako željan one proklete ženske stvari (Tanda) ♦ dij. var. mîrțanuos [Por.]Krivelj  [Vidi]
3183  miriśikă  miericică  шећер  miriśikă (mn. miriśikă) [akc. miriśikă] (i. ž.) — (nutr.) šećer ◊ miriśika ĭe dulśață ku kare sa îndulśesk kolaśiĭi șî kafa — šećer je sladilo kojim se slade kolači i kafa ◊ grunđin đi miriśikă — kocka šećera ◊ đemult, în vrĭamĭa lu stramuoșî nuoștri, ku un grunđin đi miriśikă aĭ putut să țuś fata măĭ frumuasă-n sat — nekad, u vreme naših pradedova, za jednu kocku šećera mogao si da poljubiš najlepšu devojku u selu ♦ / (demin.) < mĭare + -ićikă [Por.] ♦ dij. var. mireśikă (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. zar (Majdanpek) [Buf.] ∞ mńareNAZIVI ZA ŠEĆER

miriśikă (Rudna Glava, Crnajka)
mireśikă (Jasikovo)
mńeriśikă (Leskovo)
mńeriśikă, mńereśikă (Tanda)
șîkir (Tanda, Gornjane)
mńeriśikă (Topla), mńereśikă (Luka)
zar (Majdanpek) [Buf.], (Plavna) [Pad.]
șaćir (Duboka) [Zvizd], (Laznica, Selište) [Hom.]
Rudna Glava  [Vidi]
5641  mîńekarĭ  mânecar  горњак ?  mîńekarĭ (mn. =) [akc. mîńikarĭ] (i. s.) — gornjak ? ◊ mîńekarĭ ĭe țuală skurtă muĭerĭaskă ku mîńiś lunź, făra guļir, śe sa-nkĭaptură la pĭept — gornjak je kratak ženski haljetak sa dugim rukavima bez kragne, koji se zakopčava na grudima ◊ mîńikarĭu sa faśe đe pînḑă đe kîńipă, kă sa puartă kînd ĭe frig pista kimĭașă da supt băĭbarak — gornjak se izrađuje od konoplje, jer se nosi kad je hladno preko košulje, a ispod prsluka ♦ var. mîńekarĭ ♦ sin. bluză, rĭeklă [Por.] ♦ dij. var. mîńiśarĭ (Lubnica) [Crn.] ∞ țualăJasikovo  [Vidi]
2830  mulgatuare  mulgătoare  музара  mulgatuare (mn. mulgatuorĭ) [akc. mulgatuare] (i. ž.) — 1. muzara, krava, ovca ili koza koja se muze ◊ am o vakă mulgatuare, da una ĭe starpă — imam jednu kravu muzaru, i jednu jalovicu [Por.] 2. muznica na toru ◊ mulgatuare ĭe luoku la ușa strunźi, unđe șăd mulgatuori șă mulg uoiļi, or kapriļi — muznica je mesto na vratnicama tora, gde sede muzari i muzu ovce ili koze (Jasikovo) [GPek] ∞ mulźeRudna Glava  [Vidi]
4104  Munț-aĭ albĭ  Carpaţi  Карпати  Munț-aĭ albĭ [akc. Munț-aĭ albĭ] (i. m.) — (top.) Karpati; Bele planine ◊ moș-aĭ batrîń sa uĭta đe la vîru Vîrtăś-aĭ marĭ kîtra Rumîńiĭe, șî spuńa kă vîrurļi supt zapadă kare s-a vaḑut pin sańin, sînt Munț-aĭ albĭ, lu kare sîrbi ĭ-a ḑîs „Karpaț” — starci su gedali sa vrha Velikog vrteča prema Rumuniji, i govorili da vrhovi koji se bele pod snegom u daljini, jesu Bele planine, koje Srbi zovu Karpati [GPek] ◊ pi Karpaț aĭ batrîń ĭ-a kĭemat Munț-aĭ albĭ kă đe la Vizak ĭ-a vaḑut supt zapadă — Karpate su stari zvali Bele planine jer su ih sa Vizaka viđali pod snegom (Tanda) ♦ dij. sin. Munț-aĭ karunț (Rudna Glava) [Por.] ∞ munćeJasikovo  [Vidi]
3155  nană  nană  бата ?  nană (mn. nań) [akc. nană] (i. m.) — bata; oslovljavanje starijeg brata ◊ șî suroriļi aļi măĭ ćińirĭe, șî frațî aĭ măĭ ćinîrĭ, ḑîk la frațî luor aĭ măĭ batrîń nană — i mlađe sestre i mlađa braća oslovljavaju svoju stariju braću sa „nana” ♦ skr. var. na ◊ kînd vorbĭesk ĭuta or sa mîngîĭe, nu ḑîk „nană” numa „na”, șî în luok đi nana Lazîr ḑîk na-lazîr, în luok đi nana Ĭanku ḑîk na-Ĭanku, ș-așa ramîńe păn’ la muarće — kada govore brzo, ili se maze, ne kažu „nana” nego samo „na”, i umesto nana Lazar, kažu na-Lazar, umesto nana Janko, kažu na-Janko, i tako ostaje sve do smrti ◊ suora mĭa are duoĭ nań — moja sestra ima dva starija brata ♦ var. nano, nańi ♦ up. dadă (Rudna Glava) ◊ nană sa ḑîśe șî la vrun uom strin, kare ĭe đ-o vrstă ku nana-l tĭeu — „nana” kažeš i stranom čoveku, ako je vršnjak sa tvojim starijim bratom (Tanda) [Por.] ∞ ńamI - Porečka Reka
nană

II - Gornji Pek
nană (Jasikovo)

III - Crna Reka
nană (Krivelj, Osnić, Slatina)

IV - Negotinska Krajina [Kmp.]
naĭkă (sestra starijem bratu, Prahovo)

V - Mlava [Mlava]
śuśe (Rašanac)
śuĭkă (Ranovac)

VI - Homolje
nană, skr. na- (Sige, Žagubica, Laznice, Selište)

VII - Braničevo
nană (Žitkovica)

VIII - Zvižd
nană (Ševica)

IX - Stig
nană (Kobilja)

X - Banat
nană (Vojvodinci, Straža)
ćaće (ciace) (Vladimirovac, Sutjeska)
Rudna Glava  [Vidi]
5808  nîmeńi  numeni  наменити  nîmeńi (ĭuo nîmeńesk, ĭel nîmeńașće) [akc. nîmeńi] (gl. p. ref.) — (rel.) namenjivati na daći; deliti ◊ la pomană sa nîmeńașće la-l muort tuot śi ĭe sprimit đi ĭel, đi la kolaś pănă la țuaļe — na daći se pokojniku namenjuje sve što je za njega spremljeno, od kolača do odeće ◊ śe guod sa nîmeńașće, sa ĭa-n mînă, sa țukă șî sa ḑîśe să fiĭe la-l muort, în śaso-la să vină șî să primĭaskă — šta god se namenjuje, uzme se u ruku, poljubi i kaže se neka to bude pokojnikovo, u taj čas da dođe i da to primi [Por.] ♦ dij. var. numi (Malajnica) [Pad.] ♦ dij. var. meńi (Jasikovo) [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
3689  oćitul  dascăl  учитељ  oćitul [akc. oćitul] (i. m.) ● v. daskîl [GPek] ∞ șkualăJasikovo  [Vidi]
3690  oćituluaĭkă  dăscăliță  учитељица  oćituluaĭkă [akc. oćituluaĭkă] (i. ž.) ● v. dîskaļiță [GPek] ∞ șkualăJasikovo  [Vidi]
6032  papușă  păpușă  пасмо  papușă2 (mn. papuș) [akc. papușă] (i. ž.) — (tehn.) pasmo ◊ papușă ĭe masură la țasut în razbuoĭ — pasmo je mera u tkanju na razboju ◊ kînd sa numîră larźimĭa țasutuluĭ, sa ĭau tri fire đi urḑală într-o papușă — kad se određuje širina tkanja, uzima se po tri niti osnove u jedno pasmo [Por.] ∞ razbuoĭZvučni primer: Đe triĭ uorĭ ĭaĭ kîće triĭ fire, șî kînd sînd ḑîaśe aļa, atunśa să răśuńașće o păpușă. — Tri puta uzmeš po tri niti, i kad bude deset takvih, tada se računa jedno pasmo. (Kaz. baba Bica, Jasikovo u Gornjem Peku, 5.11.2020) Rudna Glava  [Vidi]
2882  pașćauă  pască  ускршња причест  pașćauă (mn. pașćiaļe) [akc. pașćauă] (i. ž.) — (rel.) 1. uskršnja pričest ◊ pașćaua ĭe mistakatură đi urḑîkă, uou fĭert, fluare đi kuorn, pîńe șî vin, fakută într-un par — uskršnja pričest je mešavina koprive, kuvanog jajeta, drenovog cveta, hleba i vina, spravljena u jednoj čaši ◊ pașćaua sa ĭa đi triĭ uorĭ pi gļiĭe, pusă đinuntru dupa pragu kășî — uskršnja pričest uzima se tri puta, na busenu trave stavljenog sa unutrašnje strane kučnog praga ◊ faś kruśe, ĭaĭ pașćaua ku ļingura șă ći-ntuorś pi gļiĭa-ĭa đi la đirĭapta la stînga; așa faś đi triĭ uorĭ — prekrstiš se, uzmeš uskršnju pričest kašikom i okreneš se na busenu s leva udesna; tako učiniš tri puta ◊ kînd ĭaĭ pașćaua șă ći-ntuorś a triļa uorĭ, sărĭ đi pi gļiĭe pista prag kît puoț măĭ mult, să-ț mĭargă tuot înainće — kad uzmeš uskršnju pričest i okreneš se treći put, skočiš sa busena preko praga koliko možeš više, da ti sve ide u napredak 2. uskršnji kolač ◊ pașćaua sa plumađiașće sîmbîta, înainća lu Pașć — uskršnji kolač se mesi u subotu pre Uskrsa ◊ pașćaua are śerk, pi kolak ĭe pusă kruśa ku un uou fîrbuit în tuot kîmpu, da-n mižluok ĭe pus un uou pruaspîd — uskršnji kolač ima obruč, na kolaču je krst sa po jedim ofarbanim jajetom u svakom polju, i jednim sirovim jajetom u sredini ◊ pașćaua în ḑîua Pașćuluĭ sa dă đi pomană la Ḑîna lu Pașć, la Dumńeḑîu, la Maĭka Prĭastîśe șî la Isukrst — uskršnji kolač se na dan Uskrsa namenjuje Boginji Uskrsa, Gospodu Bogu, Majci Prečistoj i Isusu Hristu ◊ pașćaua sa manînkă a triĭļa ḑî dupa Pașć, kînd sa dă kîta đin ĭel șî la viće — uskršnji kolač jede se treći dan po Uskrsu, kada se od njega malo nakrmi i stoci [Por.] ∞ PașćJasikovo  [Vidi]
2688  pivă  piuă  лочка  pivă2 (mn. pivĭ) [akc. pivă] (i. ž.) — (tehn.) ločka, breov; kočnica ◊ piva đi kar ĭe un tutuk skobit kît ĭe larźimĭa alu șîna lu ruata karuluĭ, șî ku ĭa sa înpĭađikă karu kînd mĭarźe-n vaļe, înkarkat ku tovar grĭeu — ločka je jedan trupac izdubljen za širinu šine kolskog točka, kojim se koče kola kada pod teškim teretom idu nizbrdo ◊ piva la vîr are o buată, đi kare sa ļagă lanțu ku un kîpatîń, da ku alalalt lanțu ĭe ļegat đi ruda karuluĭ — ločka ima na vrhu jednu budžu, o koju je vezan lanac jednim krajem, a drugim je lanac vezan za kolsku rudu ◊ piva astîḑ sa faśe đi fĭer, șî fînka karurļi đi buoĭ gata s-a pĭerdut, akuma sa puńe la prikoļița đi traktur — ločka se danas pravi od metala, i pošto su se zaprežna kola gotovo izgubila, sada se stavlja na traktorsku prikolicu (Crnajka) [Por.] ♦ dij. sin. pĭađikă ◊ la nuoĭ nuĭe kunoskută vuorba „pivă”, aĭa la nuoĭ sa kĭamă pĭađikă — kod nas nije poznata reč „piva”, kod nas se to zove kočnica (Jasikovo) [GPek], pĭađikă (Sige) [Hom.] ♦ dij. sin. oprituare (Kobilje) [Stig] ♦ dij. sin. înpeđekatuare (Kladurovo), păpuk dă kar (Ranovac), papuk dă roată dă kar (Bošnjak, Mlava) [Mlava], papuk dă kar (Isakovo) [Mor.] ◊ papuku s-a pus la ruata dă kar kînd a mĭers ku karu pră pripor învale, să inpĭađiśe karu, să nu ĭa mau — ločka se stavljalala na kolski točak kad se kolima išlo nizbrdo, da zakoči kola, da ne uhvate maju (Vrbnica, Pomoravlje) [Pom.] ∞ pĭađikă(kom.) Srpski naziv „ločka” peuzet je, kao privremeni prevod, od Srba iz sela Dobre kod Golupca, s obzirom na to da u srpskoj literaturi nije nađen odgovarajući naziv za predmet.

Primeri:
pivă — Boljetin i dr. sela Porečke Reke [Por.], Jabukovac [Pad.]
piuă — Prahovo [Kmp.]
pĭađikă — Gornji Pek [GPek], Krivelj, Brestovac [Crn.], Sige [Hom.]
papuk — Isakovo, Vrbnica [Pom.], Bošnjak [Mlava], Dobra Voda, Ravna Reka [Res.]
păpuk — Ranovac [Mlava]
înpeđekatuare — Kladurovo [Mlava]
vulpĭe — Ševica [Zvizd]
podval (?) — Malajnica [Pad.]
buarnă — Osanica [Hom.]
Rudna Glava  [Vidi]
23  pîtpalak  pitpalac  препелица  pîtpalak1 (mn. pîtpalaś) [akc. pîtpalak] (i. m.) — (ornit.) (onomat.) prepelica (Coturnix communis) ◊ pîtpalaku fuźe pin ļivađe, n-o-l prinḑ fara pușkă — prepelica beži po livadi, ne možeš je uloviti bez puške [GPek] ◊ pîtpalaku ĭe o pasîrĭe mikă, sa kuĭbarĭaḑă prăn ļiveḑ — prepelica je mala ptica, gnezdi se po livadama (Boljetin) ◊ đemult s-a adunat uauļi lu pîtpalak, a fuost ļak đi ńiskaĭ buaļe kopilarĭeșć — nekad su se skupljala prepeličina jaja, bila su lek za neke dečje bolesti (Tanda) ♦ sin. potrńiśe [Por.] ♦ dij. var. piptălakă (Mala Kamenica) [Dun.]Lingvistički atlas
Vidi/vĭeḑ/vezi: potrńiśe
Jasikovo  [Vidi]
2800  pluop trămuratuorĭ  plop tremurător  јасика  pluop trămuratuorĭ (mn. pluopĭ trămuratuorĭ) [akc. pluop trămuratuorĭ] (sint.) — (bot.) jasika (Populus tremula) ◊ pluop trămuratuorĭ ĭe un fĭeļ đi pluop, la kare frunḑa trămură șî la vîntol măĭ slab — jasika je vrsta topole kojoj lišće treperi i na najmanjem vetru ♦ up. Isîkuva [GPek] ∞ pluopJasikovo  [Vidi]
3857  ponou  polen  полен  ponou1 (mn. ponoave) [akc. ponou] (i. s.) — (bot.) (zast.) polen ◊ ponou ĭe pulbur galbin kare-l fak fluoriļi primovara, da albińiļi ăl adună đi mńare — polen je žuti prah koji prave cvetovi u proleće, a pčele ga sakupljaju za med [Por.]Jasikovo  [Vidi]
4229  ponou  ponov  берићет  ponou2 (mn. ponoave) [akc. ponou] (i. s.) — (agr.) (zast.) berićet, rod; prinos; prihod; korist ◊ anu a fuost săkuos, șî a dat slab ponou — godina je bila sušna, i dala je slab rod ◊ lukru fara ponou — rad bez koristi ♦ sin. birekĭet [GPek]Jasikovo  [Vidi]
4086  proćilă  procilă  прочило  proćilă (mn. proćiļe) [akc. proćilă] (i. ž.) — pročilo, spojene daščice u koje se umeću zupci na brdu razboja ◊ proćilă ĭe doă blanuț lunź kare țîn đințî spĭeći, ļegaće strîns ku ață dă kîńipă śeruită — pročilo čine dve daščice koje drže zupce brda, čvrsto uvezane uvoštenim koncem od težine ◊ spata are doă proćiļe, una đi žuos, una đisupra, kare sînt ļegaće la kîpatîń ku ață đ-o blanuță skurtă — brdo ima dve pročile, jednu ispod, drugu uznad, koje su povezane na krajevima koncem za jednu kratku daščicu ♦ up. spată [Mlava] ♦ dij. sin. kuardă (Jasikovo) [GPek] ∞ razbuoĭManastirica (Mlava)  [Vidi]
5019  raskuoļ  crivală  рачва ?  raskuoļ (mn. raskuaļe) [akc. raskuoļ] (i. s.) — (zast.) račva za krupicu ◊ raskuoļ ĭe o furkă đi ļemn ku tri-patru kuarńe la vîr — račva za krupicu je grana drveta sa tri-četiri roga na vrhu ◊ raskuoļu a fuost sapat în strungă, da-n furśiļi la vîr a fuost înțapat krușîțu đi sare — račva za krupicu bila jer ukopana u toru, a u raklje na vrhu bila je uglavljena krupica soli ◊ stapîn kare avut stînă măĭ mare, avut în strungă kîći doă-triĭ raskuaļe — domaćin koji je imao veliko stado, imao je u toru dve-tri račve sa krupicom ♦ sin. furkă (Tanda) [Por.] ♦ dij. sin. źamîńă (Jasikovo) [GPek] ♦ up. krușățRudna Glava  [Vidi]
3485  ruabă  roabă  колица  ruabă1 (mn. ruabe) [akc. ruabă] (i. ž.) — (tehn.) kolica ◊ ruabă ĭe karuț đi ļemn ku o ruată mikă đinainće, ku kotur mik la mižluok, șî ku doĭ kraś la urmă, kare iĭ țîń in mîń kînd trăbe să-npinź ruaba — drvena kolica su kolica sa jednim točkom spreda, sa malim sandukom na sredini, i sa dve drške pozadi, koje držiš rukama kada guraš kolica ◊ ku ruaba a dus ĭarbă đi puorś, a karat tuor pi luok, ș-a dus alt tovar kare a fuost grĭeu đi dus în șîaļe — kolicima se vozila trava za svinje, razvozilo se đubre po njivi, i vozio se drugi teret koji je bio težak da se nosi na leđima ♦ sin. (inov.) karuță [GPek] ◊ ruaba đi ļiemn a fuost grĭa șî ĭa, da șî lukru kare s-a lukrat ku ĭa, kă ruata ĭ-a fuost pusă đipartat înainće, șî tuota greotaća a kaḑut pi pućarĭa uomuluĭ — drvena kolica bila su sama teška, kao i posao koji se sa njima radio, jer je točak bio stavljen daleko napred, pa je sav teret padao na snagu čoveka (Rudna Glava) ♦ var. roabă [Por.] Jasikovo  [Vidi]
4346  salamură  salamură  расол  salamură (mn. salamurĭ) [akc. salamură] (i. ž.) — (nutr.) rasol, salamura ◊ salamură ĭe apă sarată în kare sa puńe turșîĭa, varḑa kînd sa akrĭașće, or karńa kînd sa sprimĭașće đi uskat — rasol je slana voda u koju se stavlja turšija, kupus kad se kiseli, ili meso kad se sprema za sušenje ◊ karńa đin salamură ĭe rău dulśe, kînd sa friźe-n ćigańe șî sa manînkă ku koļașă — meso iz salamure je jako slatko, kad se prži u tiganju i jede sa kačamakom ♦ var. sîlamură [Por.] ♦ dij. var. sălămură (Jasikovo) [GPek] ∞ sareRudna Glava  [Vidi]
733  sanźir  singir  синџир  sanźir (mn. sanźire) [akc. sanźir] (i. s.) — sindžir, lanac ◊ sanźir đe tras la ļamńe — lanac za vučenje drva ◊ sanźir đe motuarkă — lanac za motornu testeru ◊ ļagă vaka ku sanźiru — vezuje kravu lancem [Crn.] ◊ sanźiru s-a rupt — lanac se pokidao (Jasikovo) [GPek]♦ sin. lanț [Por.] ♦ dij. var. sănğir (mn. sănğire) [Kmp.] Mali Izvor  [Vidi]
3321  sarbîd  searbăd  некисело  sarbîd (sarbîdă) (mn. sarbîḑ, sarbîđe) [akc. sarbîd] (prid.) — 1. (nutr.) nekiselo ◊ rasurĭ sarbîđe, nus prĭa akre, buńe đi mînkare — surutka je nekisela, nije previše kisela, dobra je za jelo (Rudna Glava) [Por.] ◊ makriș sarbîd, makriș kare nuĭe atîta đi akru șî puoț să-l manînś kîta măĭ mult — kiseljak je nekisao, kiseljak koji nije toliko kiseo pa ga možeš jesti malo više (Topla) [Crn.] 2. (za boju) bledunjavo, bez određenog tona ◊ farbă sarbîdă, ńiś galbină, ńiś vĭarđe, ńiś vînîtă — bledunjava boja, niti žuta, niti zelena, niti plava (Rudna Glava) [Por.] 3. (nutr.) prokiseo, nakiseo ◊ đi ļegumĭe kare a-nśeput sî sa strîśe șî baće-n akru, sa ḑîśe kî ĭe ļegume sarbîdă, strîkată — za jelo koje je počelo da se kvari pa kisi, kaže se da je nakiselo, pokvareno (Jasikovo) [GPek]Rudna Glava  [Vidi]
4635  sfiĭală  sfială  устручавање  sfiĭa (mn. sfiĭaļe) (i. ž.) — (zast.) ustručavanje, stidljivost; sumnja ◊ babiļi a puvestît kă la-ĭ muorț ĭe mare sfiĭală să primĭaskă pomana kînd ļ-o dă vro insă kare nu ĭe đin ńemeńa lor apruape — babe su pričale da je kod mrtvih veliko ustručavanje da prime pomanu kad im je namenjuju osobe koje nisu iz bliskog srodstva [GPek] ∞ sfiĭi Jasikovo  [Vidi]
4634  sfiĭi  sfii  устручавати се  sfiĭi (ĭuo ma sfiĭĭesk, ĭel sa sfiĭĭașće) [akc. sfiĭi] (gl. ref.) — (folk.) ustručavati se, snebivati se ◊ kînd muĭarĭa kare puartă rîndu nuĭe đin ńam apruape ku al muort, ĭa kînd iĭ nîmeńașće pomana sa ruagă đe ĭel „s-o primĭaskă, să nu sa sfiĭaskă” pintru śe o dă însă strină — kad žena koja vodi obred nije blizak rod sa pokojnikom, ona ga pri namenjivanju pomane moli da je „primi, da se ne ustručava” što je namenjuje nesrodnik [GPek]Jasikovo  [Vidi]
4636  sfiĭuos  sfios  стидљив  sfiĭuos (sfiĭuasă) (mn. sfiĭuoș, sfiĭuasă) [akc. sfiĭuos] (prid.) — (zast.) stidljiv, sramežljiv ◊ đi mikă a-nvațato să fiĭe sfiĭuasă întra lume ńikunoskută, sî sa uĭće-n pomînt, sî takă, să nu sa rîdă — od malih nogu su je učili da bude stidljiva među nepoznatim ljudima, da gleda u zemlju, da ćuti, da se ne smeje [GPek] ∞ sfiĭi Jasikovo  [Vidi]
4553  sîbarît  soborât  килав  sîbarît (sîbarîtă) (mn. sîbarîț, sîbarîće) [akc. sîbarît] (prid.) — (med.) kilav ◊ đe uom lu kare mațîļi đen burtă kad în kuaĭe, sa ḑîśe kî ĭe sîbarît, kă are kilă — za muškarca kome se creva iz trbuha spuštaju u muda, kaže se da je kilav, da ima kilu [Por.]Jasikovo  [Vidi]
2138  skaĭeće  scaiete  чичак  skaĭeće (mn. skaĭeț) [akc. skaĭeće] (i. m.) — (bot.) čičak (Arctium lappa) ◊ skaĭećiļi ĭe un fĭeļ đi skaĭ, fara spiń pi bît — čičak je vrsta čkalja, bez trnja po stablu ◊ skaĭu ku skaĭećiļi ĭe, mi sa-m pare, tuot o buĭađe, numa skaĭeće iĭ ḑîśem la buata-ĭa spinuasă kare sa prinđe đi țuaļe, da măĭ rău ĭe kînd sa prinđe đi lîna uoilor đi abĭa o skarmîń, dupa śe tunź uoiļi — čičak i čkalj su, čini mi se, iste biljke, samo se „skajaće” zove ona čičkava glava koja se hvata za odeću, a najgore je kad se uhvati za ovče runo da jedva raščešljaš vunu posle striže ◊ ĭastă mulće fĭerlurĭ đi skaĭ, nuoĭ la tuaće ļi ḑîśem spiń — ima više vrsta čkalja, mi ih sve zovemo trnje (Rudna Glava) ♦ var. skaĭaće (Rudna Glava) [Por.] ∞ skaĭ(leg.) Skaĭećiļi ĭe sufļitu lu vrun pîkurarĭ, kare a murit đi duoru uoilor. — Čičak je duša nekoga pastira, koji je umro od ljubavi prema ovcama. (Kaz. Janko Blagojević, r. 1934, Zapis: Durlić, Jasikovo 20. VI 2013) [GPek]Tanda  [Vidi]
732  skîrtaș  scârtaș  черенац  skîrtaș (mn. skîrtașă) [akc. skîrtaș] (i. m.) — (tehn.) čerenac, vrsta ribarske mreža, pričvršćene za motku ◊ dakă ĭe kuada lungă la skîrtaš, nu ći uḑ la piśuarĭe — ako čerenac ima dugačku dršku, nećeš ukvasiti noge [Crn.] ◊ ku skîrtașu a prins pĭeșć đi prazńik — čerencem su lovili ribu za slavu [Por.] ♦ dij. var. krîstaș (Jasikovo) [GPek] Mali Izvor  [Vidi]
4452  skobituare  scobitoare  чачкалица  skobituare (mn. skobituorĭ) [akc. skobituare] (i. ž.) — čačkalica ◊ skobituarĭa a fuost fakută đin bîćiśel supțîrĭe đi ļemn uskat, a fuost skurtă șă askuțîtă la un kap — čačkalica je bila napravljena od tankog štapića suvog drveta, bila je kratka i zašiljena na jednom kraju ◊ ku skobituarĭa s-a skobit đințî dupa mînkare — sa čačkalicom su se čačkali zubi posle jela ◊ tot nat în kasă avut skobituarĭa luĭ — svako je u kući imao svoju čačkalicu ◊ skobituariļi s-a țînut înțapaće într-un kĭes, atîrnat la kamin, lînga aragu đi mîsurat lapćiļi — čačkalice su se držale ubodene u kesu, okačenu kod kamina, pored raboša za merenje mleka ♦ var. skoabiță (Tanda)[Por.] ∞ skuabăJasikovo  [Vidi]
2179  skradă  scradă  длакави шаш  skradă (mn. skrădurĭ) [akc. skradă] (i. ž.) — (bot.) dlakavi šaš (Carex pilosa) ◊ skradă ĭe ĭarbă kare dîă pintra pĭetre pi kîrșĭe șî pin padure la munće, ș-akolo unđe ĭastă skradă sa mînă uoĭļi la pașuńe — dlakavi šaš je trava koja raste između kamenova po kršu i po šumi u planini, i tamo gde ona raste teraju se ovce na pašu [GPek] ♦ dij. sin. ĭarbă foĭuasă (Rudna Glava, Tanda) [Por.] ∞ ĭarbăJasikovo  [Vidi]
4747  stîngaśe  mamită  левакиња  stîngaśe (mn. stîngăś) [akc. stîngaśe] (i. ž.) — (vet.) levakinja, ovca obolela od upale vimena, mastitisa ◊ stîngaśe ĭe uaĭa kare a perdut o țîță ku lapće — levakinja je ovca koja je izgubila mleko na jednom vimenu ♦ up. stîngaśit [GPek] ∞ stîngJasikovo  [Vidi]
4437  stîrńak  miriște ?  стрњак  stîrńak (mn. stîrńeś) [akc. stîrńak] (i. m.) — (geog.) strnjak; kamenjar ◊ stîrńaku ĭe luok petruos ku kļanțurĭ șî padure, fara luokurĭ — strnjak je kamenjar sa ostenjacima i šumom, bez njiva ◊ la nuoĭ ĭastă mulće stîrńaśe ku nume — kod nas ima mnogo strnjaka kao zvanih mesta [Gpek] ◊ stîrńak ĭe petriș ĭarbuos, luok ńemuśituorĭ, bun numa đe kapre — strnjak je kamenjar zaraso u travu, neobradivo mesto, dobro samo za koze (Tanda) [Por.] Jasikovo  [Vidi]
1837  stragĭață  străgheaţă  подливено млеко  stragĭață (mn. stragĭeț) [akc. stragĭață] (i. ž.) — 1. (nutr.) podliveno, podsireno mleko ◊ stragĭața ĭe lapćiļi în kare ĭe pus kĭagu, șî trîabe sî sa strîngă sî sa fakă kaș — „stragjaca” je mleko u koje je stavljena maja, i koje treba da se stegne da bi se dobila kaša [GPek] ◊ stragĭața ĭe lapćiļi kînd s-apukă sî să-nkĭaźe — „stragjaca” je mleko kad počne da se siri (Luka) ◊ șî la nuoĭ ĭe stragĭață tot aĭa, lapćiļi-nkĭegat — i kod nas je „stragjaca” isto, podliveno mleko (Krivelj) [Crn.] 2. (med.) lek za oči ◊ stragĭața a fuost ļak đi uokĭ — podliveno mleko korisitlo se kao lek za oči (Blizna) 3. kaša sapuna ◊ kînd s-a fĭert sapunu, la fundu kaldări a ramas śir, la kĭmat stragĭață, ku ĭel s-a spalat pănă nu sa do slait sapunu tuot — kad se kuvao sapun, na dnu bakrača ostajala je kaša, zvala se stragjaca, njome se pralo dok se ne bi stego sav sapun (Tanda) [Por.] (opis) Stragĭață ĭe lapćiļi înkĭegat, kînd lapćiļi sa-nkĭagă, stragĭața sa străkură pin străkatuare, șî sa faśe kaș, kare ăl atîrń sî sa străkure đi ḑîăr, șî đin ĭel pĭe urmă taĭ faļiĭe đi brînḑă, kare ļi puń în śubăr. — „Stragjaca” je podliveno mleko, kad se siri mleko, „stragjaca” se cedi kroz cediljku i dobije se kaša, koju okačiš da se iscedi surutka, i koju posle isečeš na kriške i dobiješ sir koji staviš u čabar. (Kaz. Janko Blagojević, zapis: Durlić, Jasikovo, 20. I 2013). [GPek] Jasikovo  [Vidi]
3737  strașlă  sperietoare  страшило  strașlă [akc. strașlă] (i. ž.) ● v. strașură [GPek]Jasikovo  [Vidi]
3301  strașură  sperietoare  страшило  strașură (mn. strașurĭ) [akc. strașură] (i. ž.) — strašilo ◊ strașură ĭe o žukariĭe fakută ka uomu în țuaļe rupće, înțapată în mižluoku luokuluĭ pļin đi ruod, sî spomînće păsîrļi — strašilo je naprava u obliku odrpanog čoveka, postavljena u sredinu njive pune roda, da plaši ptice ◊ pi lînga strașură, mulț a spumîntat păsîrļi șî ļ-a dudait đi pi luokurļi luor ku tuakă — pored strašila, mnogi su plašili ptice i terali ih sa svojih njiva pomoću čegrtaljke [Por.] ♦ dij. var. strașlă (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. spomînta ◊ am pus spomînta în porumb — postavio sam strašilo u kukuruzu (Malajnica) [Pad.] ♦ dij. var. spamînta (Gradskovo, Mali Jasenovac) [Tim.]Rudna Glava  [Vidi]
3575  strungă  strungă  тор  strungă (mn. strunź) [akc. strungă] (i. ž.) — tor, obor za stoku; struga ◊ strungă ĭe gard đi vurgiń, în kare sa-nkid uoiļi — tor je ograda od greda, u koju se zatvaraju ovce ◊ strunga are kapută, unđe s-adună uoiļi pănă nu tună-n strungă, ușă kare sa măĭ kĭamă șî mulgatuare, gard ku źamińe đi krușăță đi sare, șî plastă, supt kare uoiļi ḑak — tor ima oborče, gde se skupljaju ovce pre ulaska u tor, vratnice koje se zovu još i muznica, ogradu sa račkama za krupice soli, i sklon pod kojim ovce planduju [GPek] Jasikovo  [Vidi]
3106  stružńiță  strujniţă  стругара  stružńiță (mn. stružńiț) [akc. stružńiță] (i. ž.) — (zast.) (teh.) strugara ◊ stružńița a fuost firiz mare, kare pista dolap șî kurao l-a mînat apa đi pi ĭarugă — strugara je bila velika testera koju je preko dolapa i kaiša pokretala voda sa jaruge [GPek] ♦ up. firizanăJasikovo  [Vidi]
4547  sugrumat  sugrumat  сужен  sugrumat (sugrumată) (mn. sugrumaț, sugrumaće) [akc. sugrumat] (prid.) — sužen, otanjen ◊ rîu nuostru đi la un luok înkoluo mĭarźe sugrumat đi tuot — naša reka od jednog mesta na dalje, teče sasvim suženo ♦ sin. îngust [Por.] ♦ dij. var. sugurmat (Jasikovo) [GPek] ∞ sugruma Rudna Glava  [Vidi]
3483  śarkîn  cearcăn  корона  śarkîn (mn. śarkîńe) [akc. śarkîn] (i. s.) — korona, aureola, svetlosni krug oko Sunca ili Meseca ◊ śarkînuĭe śerk kare sa faśe pi śerĭ pi lînga Suare, or pi lînga Lună — korona je krug koji se stvara na nebu oko Sunca ili Meseca ◊ śarkînu sa faśe șî kînd ĭe sańin, da șî kînd ĭe nuverĭală, măĭ đes sa vĭađe kînd Suariļi strabaće pin nuvirĭ — korona se javlja i kad je vedro, i kad je oblačno, najčešće se vidi kad Sunce probija kroz oblake ♦ var. śarkă ◊ śarka ĭe aratare la sîaśită — korona predskazuje sušu (Tanda) [Por.] ◊ kînd sa faśe śarkînu sa vremuĭe vrĭamĭa — kad se javlja korona menja se vreme (Jasikovo) [GPek] ∞ śerk Rudna Glava  [Vidi]
3482  śerkănat  cercănat  обељен  śerkănat (śerkănată) (mn. śerkănaț, śerkănaće) [akc. śerkănat] (prid.) — obeljen; u vidu obruča obeljena kora na stablu drveta ◊ ļemn śerkănat a fuost ļemn gruos șî nalt, aļes đi trînćit, kuĭ ku sakurĭa ĭ-a kurațat o kurauă đi kuažă đi pi tutuk, la o držală đi sakure đi la pomînt — obeljeno drvo je bilo debelo i visoko stablo, određeno za obaranje, kome je sekirom oguljen pojas kore sa debla, na jedno držalje sekire od zemlje ◊ ļemnu s-a śerkănat în padure kare a trăbuit tîrsîtă, đi sî sa đeșkidă kîmpiĭe đi luok or đi pašćiuńe — drvo se belilo u šumi koja je trebalo da se otrsi, da bi se otvorilo polje za njivu ili pašnjak [GPek] ∞ śerkJasikovo  [Vidi]
4101  śerui  cerui  увоштити  śerui (ĭuo śeruĭ, ĭel śeruĭașće) [akc. śerui] (gl. p.) — (tehn.) uvoštiti ◊ sa śeruĭașće śeva kînd sa traźe pin śară topită — uvoštava se nešto kad se provlači kroz istopljeni vosak ◊ spatarĭu ku ață śeruită a ļegat đințî la spată đi razbuoĭ — brdar je uvoštenim koncem vezivao zupce na brdu razboja [GPek] ◊ Mila Pļeșî dîn Lazńița ĭe rumîna dăntîń kare a-nśeput să fakă lumanărļi raĭuluĭ ku ață śeruită — Mila Pavlović iz Laznice je prva Vlajna koja je počela da radi rajske sveće od uvoštenog konca (Laznica) [Hom.] ∞ śarăJasikovo  [Vidi]
3459  taļir  taler  талир  taļir (mn. taļirĭ) [akc. taļir] (i. m.) — (mon.) talir ◊ taļiru a fuost ban đi arźint, ku kapu lu Mariĭa Tereziĭa pi față — talir je bio srebrni novac sa likom Marije Terezije na aversu ◊ kare avut fĭaće marĭ, adunat taļirĭ șî ļ-a dat să-ĭ puarće la gît pi salbă kînd a ĭeșît în sat pi la vro visaļiĭe — ko je imao ćerke udavače, skupljao je talire i davao im da ih nose na niski oko vrata kada su izlazile u selo na neku svetkovinu [GPek] ∞ banJasikovo  [Vidi]
1554  traĭan  troian  траг  traĭan (mn. traĭań) [akc. traĭan] (i. m.) — trag ◊ traĭanu ĭe urma kare ramîńe dupa śeva śe trĭaśe pin fîn ńikosît, or pin grîu — trajan je trag koji ostaje iza nečega što prođe kroz nekošenu travu, ili žito ◊ traĭan ĭe urma dupa ruoț đi kar, kînd ĭe pomîntu muaļe — trajan je trag u mekoj zemlji iza kolskih točkova ♦ sin. povuoĭ (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. var. troĭan (Osnić) [Crn.] ◊ în Porĭeśa asta vuorbă nuĭe kunoskută; aiśa urma pin fîn or pin grîu sa kĭamă povuoĭ — u Poreču ova reč nije poznata; ovde se trag u travi ili žitu zove povoj (Rudna Glava, Tanda) [Por.]Jasikovo  [Vidi]
4587  trĭam  tream  стаја  trĭam (mn. trĭamurĭ) [akc. trĭam](i. s.) — staja, zimovnik ◊ trĭamu ĭe o bîrnarĭață mikă astrukată ku paĭe, rîđikată la koļibă đi ĭernat vićiļi — staja je jedna mala brvnara pokrivena slamom, podigunta na salašu radi zimovanja stoke (Leskovo) ◊ trĭamu s-a fakut la munće, unđe lumĭa a ĭernat ku vićiļi — staja se dizala u planini, gde se zimovalo sa stokom (Jasikovo) [GPek] ♦ dij. sin. toblarĭ [Por.]Leskovo  [Vidi]
3576  turmă  turmă  стадо  turmă (mn. turme) [akc. turmă] (i. ž.) — (zast.) stado, krdo, buljuk ◊ uńi đin aĭnuoștri aĭ batrîń, a veńit în Omuoļ đin Munța-ĭ Albĭ, mĭergînd dupa turmiļi lor đi uoĭ — neki od naših starih, došli su u Homolje sa Karpata, idući za svojim stadima ovaca ♦ sin. stînă, kîrd, buļuk [GPek] ◊ turmă đi uoĭ, turmă đi kapre, turmă đi vaś — stado ovaca, stado koza, krdo krava [Por.]Jasikovo  [Vidi]
3580  uaĭe  oaie  овца  uaĭe (mn. uoĭ) [akc. uaĭe] (i. ž.) — (zool.) ovca (Ovis aries) ◊ anuaștre uoĭ đe bîtrîńață a fuost miś, ku lînă lungă șă aspură — naše starinske ovce bile su male, sa dugom i oštrom dlakom ◊ uoĭļi nuaștre a putut mult sî rabđe fara mînkare, fara apă șî fara sare — naše ovce su mogle dugo da trpe bez hrane, vode i soli ◊ uńi avut șî uoĭ țîgaĭe, ku lînă muaļe, ama măĭ golańe đikît anuaștre — neki su imali i ovce cigaje, sa mekom vunom, ali su je imale manje nego naše [GPek] ◊ uoĭļi nuaștre a paskut șî pi zapadă: ku buotu șî ku piśuoru a rîkait zapada, ș-a ažuns pănă la ĭarbă đe paskut — naše ovce su pasle i po snegu: njuškom i nogom razgrtale su sneg, i dolazile do trave za pašu ◊ blînd ka uaĭa — pitom kao ovca (Rudna Glava) ◊ sa rîs aĭ batrîń kă uoļi nuaștre avut țîță ka la mîță — stari su zbijali šalu da naše ovce imaju vimena kao mačke (Tanda) [Por.] ◊ uoĭļi nuaștre a-nśeput sî sa pĭardă kînd komuńișći a dus „merinizațiĭe”, pi lînga anu 1958 — naša sorta ovaca počela je da se gubi, kada su komunisti uveli „merinizaciju” oko 1958. godine (Jasikovo) [GPek](kom.) Gata tuata uaĭa are numiļi iĭ, kare dau pîkurari đispre aĭa kum ĭe uaĭa fakută. Ăće un șîr đi nume đin saćiļi nuaștre.

Buļećin: Mîndra, Buka, Mika, Baluța, Lăkrămuța, Liru, Maĭdańanța.

Tanda: Bobośika, Bukalaĭe, Bumńița, Okișana, Lukița, Șkĭuapa, Śula, Kurta, Ńagra, Korńița, Uļa, Dinka, Gigă, Koțîța (=ku o țîță), Batrîna, Zăpiśita (=a ramas mikă), Pinćina ...

Isîkuva: Ļisa, Bĭelka, Fluarĭa, Bîkalaĭa, Kļepana (ku urĭekĭ marĭ), Pistra (pistriță, ku pĭaće pi buot), Guala (golană, ku lînă mikă șî rară), Iță (< oiță), Bobolmik, Gîșu (berbĭek), Zăpiśită ...
Jasikovo  [Vidi]
3688  ućitankă  sală de clasă  учионица  ućitankă (mn. ućitănś) [akc. ućitankă] (i. ž.) — (inov.) (ret.) učionica ◊ ḑîua đi întîń mama m-a dus la șkuală șî m-a dat la oćitulu kare ma bagă în ućitankă, șî mĭ-arată în śe klupă trăbe sî șăd — prvog dana baba me je odvela u školu i predala učitelju koji me je uveo u učionicu, i pokazao u koju klupu treba da sednem ◊ șkuala nuastră avut doa ućitănś marĭ, ku apruape o sută đi șkolarĭ — naša škola je imala dve velike učionice, sa oko sto učenika [GPek] ∞ șkualăJasikovo  [Vidi]
4111  Urḑîkuońi  Urziconi  Урзикићи  Urḑîkuońi [akc. Urḑîkuońi] (i. m.) — (antr.) Urzikići ◊ stramuoșî a Urḑîkuońilor în Ĭesîkuva a veńit đin Gradskuva lînga Zaĭśerĭ — preci Urzikića iz Jasikova došli su iz Gradskova pored Zaječara ◊ ńișći Urḑîkuoń đin Ĭesîkuva s-a mutat în Ļiskuauă, da alțî în Arnaglaua — neki Urzikići su se iz Jasikova preselili u Leskovo a neki u Rudnu Glavu [GPek] ∞ urḑîkăJasikovo  [Vidi]
3507  viće  deja ?  већ  viće [akc. viće] (pril.) — već ◊ ĭuo, viće, kînd am ažuns fată mare, aăla ađet s-a pĭerdut — kad sam ja već odrasla kao devojka, taj se običaj izgubio [GPek]Jasikovo  [Vidi]
1701  viskul  viscol  мећава  viskul (mn. viskuļe) [akc. viskul] (i. s.) — mećava, vejavica ◊ s-a dus ĭarna ku vićiļi la munće, șî kînd s-a pus viskulu, ĭa-ngețat đi frig akolo — otišla je zimi sa stokom u planinu, i kada je nastala mećava, ona se tamo smrzla od hladnoće [GPek] ♦ dij. var. viskuol [akc. viskuol] (Krivelj) [Crn.] ♦ dij. var. visk (Rudna Glava) [Por.] ∞ viskuļiJasikovo  [Vidi]
2019  viskuļi  viscoli  вејати  viskuļi (ĭuo viskul / viskuļeḑ / viskuļesk, ĭel viskulă / viskuļaḑă / viskuļașće) [akc. viskuļi] (gl.) — (za vetar) vejati, nositi sneg, stvarati mećavu ◊ ńinźe șî baće vîntu, ļesńe puaće-fi kă sa viskuļaḑă zapada șî ńi kutrupĭesk namĭețî — pada sneg i duva vetar, lako može da nastane mećava i da nas zatrpaju smetovi ♦ sin. spulbura [GPek] ◊ afară rău viskuļe — napolju jako veje (Šipikovo) [Tim.]Jasikovo  [Vidi]
2628  vurgină  vîrghină  греда  vurgină (mn. vurgiń) [akc. vurgină] (i. ž.) — (tehn.) greda, motka nastala cepkanjem stabla ◊ vurgină sa faśe đin ļiemn lung, kare-l sparź ku sakurĭa în triĭ-patru țapăńiț, șî ku ĭaļe faś gard pi lînga koļibă, or țark pi lînga klańe — vurgina se dobija od dužeg drveta, koji se sekirom iscepa na tri-četiri cepanice, od kojih se pravi ograda oko kuće, ili senik oko stoga [GPek] Jasikovo  [Vidi]
3295  žordaļiu  zărzălui  кајсија (дрво)  žordaļiu (mn. žordaļiĭ) [akc. žordaļiu] (i. m.) — (bot.) kajsija (drvo), (Prunus armeniaca) ◊ žordaļiu ĭe puom mik, ku fluorĭ albe șî puamă galbină — kajsija je niska voćka sa belim cvetom i žutim plodom ◊ žordaļiu ĭe puom kare la nuoĭ sa pĭarđe mirekuț, sa măĭ gasîașće unđe-unđe, al tuot măĭ rar — kajsija je voćka koja se kod nas polako gubi, još se može naći tu i tamo, ali sve ređe ♦ var. zorzoļiu (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. zărzaļiu (Novi Sip) [Dun.] ♦ dij. var. zărzăļiu (Topla) [Crn.]žordaļiu (Rudna Glava, Klokočevac) [Por.], Jasikovo [GPek]
zorzoļiu (Tanda, Crnajka) [Por.]
zărzăļiu (Topla, Luka) [Crn.]
Rudna Glava  [Vidi]
3501  Źoroșćița  Joroștiţa ?  Ђурђиц  Źoroșćița (mn. Źoroșćiță) [akc. Źoroșćița] (i. ž.) — (kal.) Đurđic, slava ◊ Źoroșćița ĭe prazńiku lu moșîĭa noastră dăn babaluk — Đurđiț ĭe slava našeg imanja od starina ◊ la prazńik tatî-mĭu îngă sa înśinpĭașće pră pomînt, kînd sa-nkină în kuot, dupa ușă — na slavi moj otac još uvek kleči na zemlji kada metaniše u uglu sobe, iza vrata [Mlava] ∞ prazńikVlaški nazivi za Đurđic:

I Porečka Reka
♦ Žuroșćița, Źuźoćița, Źoroșćița (Rudna Glava)
♦ Đurđika, Đorđoșćița, Źorźoșćița (Tanda)

II Crna Reka
♦ Đorđoșćița (Topla)
♦ Źorźoșćița (Krivelj)

III Padureni
♦ Źoșćița (Plamna)
♦ Đorđoșița (Malajnica)

IV Kmpeńi
♦ Đurđeșćița (Prahovo)

V Zvižd
♦ Žožoșćița (Voluja)

VI Gornji Pek
♦ Źurźoșćița (Jasikovo)
Stamnica  [Vidi]

Lista kazivača iz mesta: Jasikovo


Id

Ime

Prezime

Nadimak

Godište

Zanimanje

Selo

Oblast

Telefon
4  Janko  Blagojević    1934  penzioner  Jasikovo  Gornji Pek    
189  Janko  Janković    1938  penzioner  Jasikovo      
... NASTAVAK PRETRAGE PO OBLASTIMA USMENE KNJIŽEVNOSTI ?
 

aa
  
ăă
  
bb
  
țț
  
čč
  
ćć
  
dd
  
  
ğğ
  
đđ
  
ďď
  
ee
  
ff
  
gg
  
hh
  
ii
  
îî
  
ĭĭ
  
kk
  
ll
  
ļļ
  
mm
  
nn
  
ńń
  
oo
  
pp
  
rr
  
ss
  
şş
  
śś
  
tt
  
ťť
  
uu
  
vv
  
zz
  
žž
  
źź