Rezultat pretrage:

Uneta reč: Lubnica * Svega reči: 45

Br	Vlaški	Rumunski	Srpski	Gnezdo reči	Reč u umotvorinama	Mesto	Vidi
123	aḑîmă	azimă	пресно	aḑîmă (mn. aḑîmе) [akc. aḑîmă] (prid.) — 1. (za hranu) presno, sirovo stanje ◊ varḑă aḑîmă — sladak kupus 2. testo bez kvasca ◊ pîńe aḑîmă — presan hleb ♦ var. azîmă (mn. azîme) (Valakonje, Savinac, Lubnica, Šarbanovac, Zlot) [Crn.] ♦ dij. var. azmă [Kmp.]		Osnić	[Vidi]
154	aluvat	aluat	тесто	aluvat (mn. aluvaturĭ) [akc. aluvat] (i. m.) — testo, mešavina pšeničnog, kukuruznog, raženog ili ječmenog brašna sa vodom i drugim dodacima, od koje se peče hleb ili druge vrste testenina za ljudsku ishranu ◊ aluvat kreskut — naraslo testo ◊ aluvat aḑîm — presno testo ◊ aluvat đi malaĭ — testo za proju ◊ aluvat đi puĭ — testo za pilad [Crn.] ◊ aluvatu sa plumađiașće-n karļiță — testo se meša u naćvama ◊ în aluvat sa puńe olațăl să krĭaskă — u testo se stavlja kvasac, da naraste [Por.] ♦ dij. sin. plomad (Lubnica) [Crn.] ♦ dij. var. aloat [Kmp.]	(izr.) Aluvatu, žukariĭa babilor. — Testo, babina igračka. (Odnosi se na izradu obrednih hlebova, za koje se misli da ih izmišljaju maštovite babe). Kaz. Olga Trailović, Zapis: Durlić, Rudna Glava, 1988. [Por.]	Osnić	[Vidi]
321	amar	amar	горчина	amar (mn. amarurĭ) [akc. amar] (i. m.) — 1. gorčina, gorak ukus (obično za namirnice) ◊ amaru-n lapće ĭe đin ĭarbă, kare a paskuto uoiļi — gorčina u mleku je iz trave koju su pasle ovce 2. (fig.) gorak i čemeran život ◊ am pļakat ku amaru-n mińe — otišao sam pun gorčine [Crn.] ♦ dij. var. amară ◊ an traĭit numa ku durĭerĭ șî amară — živeo sam samo s bolom i gorčinom [Por.] ∞ amarî	(stih) Ińimĭuară, ińimĭuară, Śe staĭ tristă șî amară, Śe grĭa buală ći dobuară? — Srce moje, srculence, Što si tužno, ogorčeno, Koja li te boljka lomi? (Iz pesme „Ińimĭuară” — „Srce moje”, kaz. M. Trailović, Lubnica, zapis F. Paunjelović, 2004) [Crn.]	Osnić	[Vidi]
463	andîra	întărâtă	задиркивати	andîra (ĭuo ma andîr, ĭel sa andîră) [akc. andîra] (gl. p. ref.) — 1. zadirkivati, izazivati, provocirati ◊ kopilo-la sî andîră đi mińe — ono dete me zadirkuje ◊ nu ći andara — ne provociraj ◊ andîră pi draku — izaziva đavola [Crn.] 2. var. andără ◊ nu măĭ ma andăr đi ĭel — neću ga više zadirkitvati ♦ sin. dîra [Por.]		Lubnica	[Vidi]
407	așaḑat	așezat	притиснут	așaḑat (mn. așaḑaț, așaḑaće) [akc. așaḑat] (prid.) — 1. pritisnut, koji trpi pritisak ◊ žuok așaḑat — igranje u kolu sa osloncem na celo stopalo ♦ var. așăzat (Valakonje, Savinac, Lubnica, Zlot) [Crn.] 2. sagnit, pognut; nizak ◊ un śas stă așaḑat, muara să-l duara tare la burtă — ceo sat stoji pognut, mora da ga mnogo boli stomak ♦ sin. pisat [Por.] ∞ așaḑa		Osnić	[Vidi]
405	așaḑa	așeza	притискати	așaḑa (ĭuo аșîăḑ, ĭel așaḑă) [akc. așaḑa] (gl. p. ref.) — 1. pritiskati, vršiti pritisak ◊ așaḑă kîta mîĭ bińe — pritisni malo bolje ◊ n-am pućarĭe sî așîăḑ mîĭ tare — nemam snage da pritisnem jače ♦ var. așaza (Valakonje, Savinac, Lubnica, Zlot) [Crn.] 2. sagibati (se), saginjati (se), savijati (se) ◊ sa așaḑă — saginje se, naginje se ◊ așaḑă krĭanga să ažungă kopiĭi la śerĭașă — savija granu da mogu deca da dohvate trešnje ◊ nu așaḑă kapu ńiś lu kare — ne saginje glavu ni pred kim 3. (fig.) zapinje, radi sa većom snagom ◊ kînd a vaḑut kă o să-ĭ prindă murgu, sa așaḑat pi lukru ku tuota pućerĭa — kad su videli da će ih uhvatiti mrak, nalegli su na posao svom snagom [Por.]	(stih) Strugur dulśe đi ibrik, Așîăḑ mîndra la burik. Așaḑaĭ ĭuo nuapća tuată, Da ĭa ḑîśe đispre ḑîuă: - Așaḑă naĭkă înk-odată! Sladak grozdić od ibrika, Dragoj pupak ja milujem. Milovah ga cele noći, Al pred zoru ona reče: - Pomiluj ga još jedared! (Uzvik u kolu, kaz. J. Ćukiš iz Bogovine, zapis F. Paunjelović 1977.) [Crn.]	Osnić	[Vidi]
408	așaḑarĭe	așezare	притисак	așaḑarĭe (mn. așaḑîărĭ) [akc. așaḑarĭe] (i. ž.) — 1. pritisak ◊ așaḑarĭe pistă lume — pritisak na narod ◊ đin kotruo atîta așaḑarĭe? — odakle ovoliki pritisak? ◊ kuńo-sta rabdă prĭa marĭe așaḑarĭe — ovaj klin trpi preveliki pritisak ♦ var. așăzarĭe (Valakonje, Savinac, Lubnica, Zlot) [Crn.] 2. saginjanje, savijanje na dole ◊ așaḑă krĭanga, să kuļeg śerĭașă — savij granu, da oberem trešnju ◊ așaḑî-će, să nu ći vadă vrunu — sagni se, da te neko ne vidi 3. (fig.) navaljivanje, naleganje, zapinjanje ◊ aĭde, să ńi așaḑăm pi lukru — hajde, da legnemo posao ♦ dij. var. așîḑatură ◊ đi źaba atîta așîḑatură, strîviț pućarĭa ńiś k-o trĭabă — uzalud toliki pritisak, trošite snagu bez potrebe [Por.] ∞ așaḑa		Osnić	[Vidi]
461	badîń	budăi	бућка	badîń (mn. badîńе) [akc. badîń] (i. m.) — bućka, drveni sud koji za bućkanje mleka; badanj ◊ badîńu ĭe vas strîmt șî lung, fakut numa đi skuos untu — bućka je uzan i dugačak sud, napravljen samo za vađenje maslaca ♦ var. badîĭ (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad, Mali Izvor) [Crn.] ◊ în badîń s-a batut untu — u badnju se vadio maslac ♦ dij. var. badîĭ (Crnajka) [Por.] ♦ dij. sin. pućińiu (Šipikovo) [Tim.]	(izr.) Aĭ sî fiĭ batut ka-n badîń. — Bićeš smlaćen kao u bućki. (Narodna izreka, pretnja nemirnoj deci, zapis F. Paunjelović, Osnić) [Crn.]	Osnić	[Vidi]
926	bagram	salcâm	багрем	bagram (mn. bagramĭ) [akc. bagram] (i. m.) — (bot.) bagrem (Rabinia pseudacacia) ◊ bagramu ĭe ļiemn tarĭe, bun đi mulće trabuĭaļe — bagrem je tvrdo drvo, dobro za razne potrebe ◊ fluarĭa đi bagram ĭe bună đi albiń — bagremov cvet je dobar za pčela (medonosan) ♦ var. floran (Lubnica, Gamziograd) [Crn.] ♦ dij. var. salkim [akc. salkim] ♦ var. bagrĭem [Por.] ♦ dij. var. salkîm (Prahovo) [Kmp.] ♦ dij. sin. druog (Velika Kamenica, Grabovica) [Dun.]	Terenski zapisi: bagram — Osnić [Crn.], Kobilje [Stig], Duboka [Zvizd] salkim, bagrĭem — Rudna Glava [Por.] sălkîm — Samarinovac [Kmp.] floran — Tanda, Gornjane, Topolnica [Por.] Topla, Luka, Bučje; Lubnica, Gamzigrad [Crn.] florință — bagremar (Tanda) [Por.] bagrîn — Krivača [Bran.] druog — Velika Kamenica, Grabovica [Dun.] malin — Rabova (Vidin, Bugarska)	Osnić	[Vidi]
585	barḑă	barză	рода	barḑă (mn. bĭerḑ) [akc. barḑă] (i. ž.) — (ornit.) roda, ptica selica (Ciconia Ciconia) ◊ kînd ažunźe barḑa, ažunźe șî primovara — kad stigne roda, i proleće stiže ♦ var. barză (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ♦ sin. stîrk (Rudna Glava) [Por.] ♦ sin. stîlk (Sige) [Hom.] ♦ dij. var. barză [Kmp.] ♦ / ? barḑă / barză < barz < brĭaz „pistriț” — šaren (exp. Durlić) ∞ brĭaz	(ver.) Bărḑîļi duk kuku primovara, șî tuamna provin dupa ĭel, șă-l ĭau înapuoĭ.— Rode donose kukaviicu s proleća, a s jeseni dolaze po nju i vraćaju je nazad. (Kaz. B. Paunović, Tanda, zapis: Durlić, 15. VII 2015) ♦ barḑă (Topla) [Crn.], Tanda, Crnajka, Klokočevac [Por.], Malajnica [Pad.] ♦ bardușă (Vajuga) [Dun.] ♦ kiļibază (Podvrška) [Dun.]	Osnić	[Vidi]
932	Blaguĭuońi	Blagoi	Благојеви	Blaguĭuońi [akc. Blaguĭuońi] [akc. Blaguĭuońi] (i. m.) — (antr.) Blagojevi, vlaško prezime familije u Lubnici, dobijeno po pretku koji se zvao Blagoje ◊ Vanuță, Zdrauku șî Milan a fuost kopiĭi lu Blagu, șî đi aĭa îĭ kĭamă Blaguĭuońi — Vanuca, Zdravko i Milan su bili Blagojevi sinovi, pa ih zato zovu Blagojevi [Crn.] ♦ dij. var. Blagoĭuońi, Blîgoĭuońi, posrb. Blagojević, fam. u Rudnoj Glavi ♦ / Blagoĭe, var. Blagu, (demin.) Blaguțu < bug. (l.i.) Blagoj (Iordan1983) [Por.]		Lubnica	[Vidi]
110	blînd	blând	питом	blînd (blîndă) (mn. blînḑ, blînđe) [akc. blînd] (prid.) — 1. (za životinje) pitom, krotak, umiljat, koji dopišta da se miluje, i da se hrani iz ruke ◊ purśelu al blînd điluok sî kulkă, kum puń mîna pi ĭel — umiljato prase odmah legne, čim staviš ruku na njega 2. (za čoveka) miran, staložen, blage naravi ◊ kopilu ĭe blînd, kî ĭ-am aratat žuarda — dete je mirno, jer sam mu pokazao prut ♦ var. mn. blînz, blînž (Valakonje, Savinac, Lubnica, Šarbanovac, Zlot) ♦ supr. spariĭuos [Crn.] ♦ dij. var. supr. sîrbaćik ♦ (demin.) blînduț (blînduță), ♦ var. (ž. r.) blîndușîkă ◊ puĭkiță blîndușîkă — umiljato pilence [Por.] ∞ înblînḑî		Osnić	[Vidi]
734	Bobońeșći	Bobonești	Бобонешти	Bobońeșći [akc. Bobońeșći] (i. m.) — (antr.) Bobonešti, vlaško prezime familije u Lubnici, čiji je predak veorvatno imao nadimak Boban ◊ Bobońeșći au kasă lîngă Drumu muskaļesk — Bobonešti imaju kuću pored Moskovskog puta ♦ ? / (augm.) bobuoń < buob + suf. -oń — „veliko zrno” [Crn.] ∞ buob		Lubnica	[Vidi]
735	Bosańi	Bosă	Босани	Bosańi [akc. Bosańi] (i. m.) — (antr.) Bosani, Bosini, koji pripadaju Bosi, vlaško prezime familije u Lubnici, verovatno po ženi koja se zvala Bosa ◊ Dragu Bosan a fuost lautarĭ — Dragi Bosan je bio violinista [Crn.]		Lubnica	[Vidi]
834	boșćină	boștină	воштина	boșćină (mn. boșćiń) [akc. boșćină] (i. ž.) — voština, ostatak prilikom topljenja i ceđenja voska ◊ śară puțînă, da boșćină multă — voska malo, a voštine mnogo [Crn.]	(opis) Faguri sî topĭesk la fuok, în kaldarĭe, ku kîta apă, ama nu să lasă sî fĭarbă. Piurma să tuarnă în kuonś, sî puńe pi blană đi stuors, da ku un bît ka koļeșîarĭu s-ašaḑa pistă ĭel. Śara sî sprižuańe în strakină, da śe ramîńe în kuonś ĭe bošćină. — Saće se topi u bakraču, sa malo vode, na tihoj vatri bez ključanja. Zatim se sipa u trouglast džak, stavlja na dasku za ceđenje i oklagijom stiska radi ceđenja. Vosak se prihvata u panice, a ostatak je voština. (Opis kaz. Stojna Blagojević iz Lubnice, zapis F. Paunjelović ) [Crn.]	Lubnica	[Vidi]
548	boťez	botez	крштење	boťez (mn. boťezurĭ) [akc. boťez] (i. s.) — (rel.) krštenje ◊ vin ďi la boťez — dolazim sa krštenja [Kmp.] ♦ dij. var. boćeḑ (mn. boćeḑurĭ) [Por.] ♦ dij. var. boćez (Valakonje, Savinac, Gamzigrad, Lubnica) [Crn.] ∞ bućeḑa		Samarinovac	[Vidi]
756	brînḑă	brânză	сир	brînḑă [akc. brînḑă] (i. ž.) — sir, životna namirnica koja se dobija sirenjem i preradom mleka ◊ brînḑă đin lapće đi uaĭe — sir od ovčjeg mleka ◊ brînḑă đin lapće đi vakă — sir od kravljeg mleka ◊ la nuoĭ nu să faśe brînḑă muaļe — kod nas se ne pravi neceđen sir ◊ brînḑă stuarsă — ceđen i presovan sir ◊ brînḑa sa întarit — sir je prevreo ◊ faļiĭ đi brînḑă — kriške sira, velije ♦ var. brînză (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad, Zlot) [Crn.] ◊ brînḑă đi uaĭe — ovčji sir ◊ brînḑă đi vakă — kravlji sir ◊ brînḑă đi kapră — kozji sir ◊ brînḑă tare — tvrdi sir ◊ brînḑă muaļe — meki sir ◊ brînḑă ku koļașă — sir i kačamak [Por.]	(izr.) Nu faśe ĭel brînḑă ku ĭa. — Neće on sa njom sira praviti. (Nije ona za njega.)(Zapis: F. Paunjelović, Osnić)[Crn.] var. Nu fak iĭ brînḑă amînduoĭ. — Neće njih dvoje sir da prave. (Za one koji se uzimaju, ali nisu jedno za drugo pa se ocenjuje da im brak neće uspeti). (Zapis: Durlić, Rudna Glava)[Por.] (stih) Bună brînḑa da șî kașu, Măĭ śobańe, măĭ! Da măĭ bun ĭe śobanașu, Măĭ śobańe, măĭ! — Dobar sir je, a i kaša, Hej, čobanče, hej! Al još bolje čobanašče, Hej, čobanče, hej! (Iz vlaške pesme „Măĭ śobańe đi la uoĭ”, kaz. Borislav Paunović, r.s. Tanda, zapis: Durlić, Rudna Glava 2011).	Osnić	[Vidi]
677	bruaskă	broască	жаба	bruaskă (mn. bruoșći) [akc. bruaskă] (i. ž.) — 1. (zool.) žaba (Rana) ◊ ĭ-a ĭeșît uoki ka la bruaskă — iskočile mu oči kao žabi ◊ bruaskă ku śuvań — kornjača (Testudine) [Hom.] ♦ dij. var. bruaskă ku śovan — kornjača [Crn.] ♦ var. bruaskă ku śovańe — kornjača ◊ broskan — žabac ◊ bruaska đi pi padure — šumska žaba, žaba koja ne živi u vodi ◊ bruaska rîpată — krastava žaba ◊ rîkańel — kreketuša [Por.] ♦ dij. var. bruaskă ku śovań — kornjača [GPek] 2. (za odeću) (zast.) klin između nogavica na muškim pantalonama ◊ śuariśi sî n-a fi avut bruaskă întra kraś, n-a fi putut uomu sî pașiaskă ku iĭ — da pantalone nisu imale klin između nogavica, čovek ne bi mogao da hoda u njima (Tanda) [Por.] ♦ dij. var. broskă [Buf.] ♦ dij. var. broaskă [Kmp.]	(stih) O broskiță ku śovan, A pļakat la nuntă-n sat, Pistă duđe-n drum a dat, Șî đi nuntă ș-a zoĭtat. — Kornjačica jedna mala, Na svadbu je putovala, Al naišla na dudinke, Pa od svadbe odustala. (Kazivač Stojna Blagojević, Lubnica, zapis F. Paunjelović ) [Crn.]	Sige	[Vidi]
567	butuoń	butoi	буре	butuoń (mn. butuańe) [akc. butuoń] (i. m.) — 1. bure, sud napravljen od drvenih duga, koji služi za čuvanje pića ◊ butuoń đi vin — bure za vino ◊ butuoń đi rakiu — bure za rakiju 2. cilindar koji vodu iz jaza usmerava na vodenično kolo ◊ butuońu muori — badanj, vodenično bure ♦ var. butuoĭ (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad, Zlot) [Crn.] ◊ butuońu muori rumîńi đemult a fakut đin butuarkă, lungă pista șasă-șapće pașurĭ, șă îngustă la vîr — badanj su Vlasi nekada izrađivali od šupljeg debla, dužine preko šest-sedam koraka, i suženog pri vrhu ◊ butuarka taĭată đi butuoń s-a ars bińe pi đinuntru, ku fuok đi tîrș uskaț — šuplje drvo isečeno za badanj, paljeno je s unutrašnje strane vatrom od suvaraka ◊ în vîru butuońuluĭ a-nțapat un fĭeļ đi gaļiată kare sa kĭame śutură — na uži kraj badnja nabijala se vrsta cipuna koja se zove kablina ◊ śutura avut gaură la masură, da în ĭa sa bagat gaļeț măĭ strîmće or măĭ larź, pi kum a fuost apa đi tare — kablina je imala otvor po meri, a u nju se nabijali cipuni različitih otvora, prema tome koliko je voda bila jaka [Por.] ♦ dij. var. butoĭ [Kmp.]		Osnić	[Vidi]
1153	ćigańe	tigaie	тигањ	ćigańe (mn. ćigîăń) [akc. ćigańe] (i. ž.) — tiganj, plitak metalni sud sa drškom koji se upotrebljava za prženje ◊ tuată kasa a avut ćigańe adînkă ku piśuarĭe, karĭe sî puńe pi fuok, ćigańe ku kuada lungă, șî ćigańe mikă ku kuada skurtă — svaka kuća je imala dubok tiganj sa nožicama, koji se stavlja na vatru, tiganj sa dugačkom drškom, i mali tiganj sa kratkom drškom ♦ dij. var. ćigaĭe (Lubnica, Valakonje) [Crn.] ◊ ĭastă duauă fĭelurĭ đi ćigăń: skunđe, fara piśuare, kare s-a pus pi firastău, șî ku triĭ piśuare șî ku kuadă, kare s-a pus pi vatra fuokuluĭ — ima dve vrste tiganja: plitki, bez nogu, koji se stavljao na sadžak, i sa tri noge i drškom, koji se stavaljao na ognjište [Por.] ♦ dij. sin. șarpĭel (Brestovac) [Crn.]	(kom.) u Porečkoj Reci, ćigaĭe se kaže u gotovo svim selima, sem u Rudnoj Glavi i zapadnim delovima Topolnice, gde je rašireni oblik ćigańe [Por.]	Osnić	[Vidi]
1164	ćipșînă	cipcină	типац	ćipșînă (mn. ćipșîń) [akc. ćipșînă] (i. ž.) — (bot.) tipac, vijuk, plava trava (Festuca glauca) ◊ ćipșîna nuĭe ńiś đi pașuńe, ńiś đi kuasă — tipac nije ni za pašu, ni za kosu ♦ sin. fufuļiśe (Osnić), stankuță (Šarbanovac)[Crn.], Osanica [Hom.], gilberĭa (Lubnica) [Crn.] ♦ up. tîrsaĭkă, fufuļikă [Por.]		Valakonje	[Vidi]
1171	ćokîrlan	ciocârlan	трнокоп	ćokîrlan (mn. ćokîrlan) [akc. ćokîrlan] (i. m.) — (tehn.) trnokop, alatka sa dva reza od kojih jedan služi za iskopavanje, a drugi za sečenje korenja pri tršenju ◊ askuțîĭ ćokîrlanu đ-amîndoă pîărț, șî akuma ma duk la tîrsît — naoštrio sam obe strane trnokopa, i sada idem na tršenje ♦ dij. var. śokîrlan, krlan [Crn.] ♦ up. śukîrlan [Por.]		Lubnica	[Vidi]
1168	ćumur	cărbune	угаљ	ćumur [akc. ćumur] (i. m.) — ugalj koji se iskopava u rudnicima ◊ đi la maĭdan la Lugńița, am karat ḑîaśe kară đi ćumur đi ars tugla — iz rudnika u Lubnici, dovezli smo desetoro kola uglja za pečenje cigle ♦ var. kimur (Lubnica) [Crn.]		Osnić	[Vidi]
1180	dalap	dulap	долап	dalap (mn. dalapurĭ) [akc. dalap] (i. m.) — 1. drveni orman, skovan od dasaka ◊ în dalap s-a pus strîăkinļi, ļingurļi, zastruźiļi șî mînkarĭa śe a ramas — u dolapu su držane panice, kašike, zastruzi i hrana koja nije potrošena [Crn.] ♦ dij. var. dolap [Por.] 2. a. dolap, točak sa pričvršćenim posudama koji služi za navodnjavanje ◊ pi marźina Ćimuokuluĭ a fuost dalapurĭ kîće șî baśaļe — na obali Timoka je bilo onoliko dolapa, koliko i bašti [Crn.] b. točak sa lopatica, koji okreće voda ◊ dolap, ruată la apă, kare pista kurauă a mînat stružńița, or muara — dolap, točak na vodeni pogon, koji je preko kaiša pokretao strugaru ili vodenicu [Por.]		Lubnica	[Vidi]
1253	deteļină	lucernă	детелина	deteļină (mn. deteļiń) [akc. deteļină] (i. ž.) — (bot.) detelina, lucerka (Medicago) ◊ am kosît un ĭektîr đi deteļină, șî ma duko s-o kar — pokosio sam hektar deteline, i idem da je prevezem [Crn.] ♦ dij. var. dîtaļină, dîtăļină ◊ kînd îț skapă vaka-n dîtaļină, șî manînkă pănă sa satură, sa înflă șî puaće sî muoră, dakă n-aźunź la vrĭame să-ĭ baź mosuoru-n kur, sî rasufļe — kada ti krava utekne u detelinu, i napasa se dok se ne nasiti, naduva se i može da lipše, ako ne stigneš na vreme da joj nabiješ kalem u dupe, da se izduva [Por.] ♦ dij. sin. trifoĭ (Lubnica) [Crn.] ♦ dij. sin. bobolan (Veliki Jasenovac) [Tim.]		Osnić	[Vidi]
1351	dîraśiță	drăcilă ?	притискавац	dîraśiță (mn. dîraśiț) [akc. dîraśiță] (i. ž.) — (ent.) pritiskavac, osica (? Poloster gallica ili Allantus cinctus) ◊ dîraśiță ĭe o guangă mikă, ńagră, ku ăripĭ ka muska, ńiś albină, ńiś vĭaspĭe, kare vara, pin zapușală, kînd ći trĭaśe apa, sa bagă supt kimĭașă, șî uomu kînd śarkă ku mîna s-o skuată, or s-omuare, ĭa-l muśkă așa đi rîău đi-ĭ sa-m pare kî l-a-nbrukat ku fĭer fĭerbinće — pritiskavac je mala buba, crna, sa krilcima kao muva, ni osa, ni pčela, koja leti, kada je zapara, kad te probije znoj, ulazi pod košulju, i čovek kada pokuša rukom da je izvadi ili ubije, ona ga ujede tako gadno da mu se čini da su ga uboli vrelim gvožđem (Rudna GLava) ♦ dij. var. dalaśița ◊ dalaśița mușkă numa pĭ-aĭ ļenuoș, k-aĭ vrĭańiś lukră, miśkă tuoata vrĭamĭa, șî muska-ĭa nu puaće sî sa prindă đi iĭ — pritiskavac ujeda samo lenjivce, jer vredni ljudi rade, mrdaju sve vreme pa ta muva ne može da se uhvati za njih (Debeli Lug) [GPek]	(kom.) Pritiskavac je naziv za ovaj insekt kod Srba u okolini Golupca [Bran.] (kaz. Janković), kao i u Stigu, Braničevu i Požarevačkoj Moravi (kaz. D. Jacanović); u Lužnici (selo Bežište, Bela Palanka) insekt zovu zuna (akc. na „a”, kaz. Jovica Ćirić), u crnorečkim selima Jablanici, Mirovu i Ilinu zovu je pritiska (zapis: F. Paunjelović). Reč je o jednoj vrsti zolje (vespa vulgaris) koja živi u zemlji i pada na kožu čoveka da pije znoj, i tada ne ujeda, već ujeda samo kada se pipne, odnosno pritisne. Exp: Durlić, 2012. POREČKA REKA [Por.] ♦ dîraśiță (Rudna Glava) ♦ dălăćiță (Tanda) ♦ dălaśiță (Topolnica) GORNJI PEK [GPek] ♦ dîlaśiță (Jasikovo) ♦ dalaśiță (Debeli Lug) CRNA REKA ♦ draśiță (Osnić, Lubnica, Gamzigrad, Šarbanovac, Valakonje) ♦ dărăśiță (Krivelj) ZVIŽD [Zvizd] ♦ draśiță (Voluja) HOMOLJE [Hom.] ♦ dîlaśița (Laznica)	Rudna Glava	[Vidi]
1380	ḑăr	zer	сурутка	ḑăr (mn. ḑărurĭ) (i. m.) — (nutr.) surutka ◊ đin ḑăr fĭert sî faśe urdă — od kuvane surutke prаvi se vurda ♦ var. zăr (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ◊ ḑăru sa kapîtă đin lapće înkegat, kînd sa străkură kașu pin strîkuratuare — surutka se dobija od podlivenog mleka, kad se kaša oceđuje kroz cediljku ◊ ḑîăru a dat la puorś — surutku su davali svinjama ♦ var. ḑîăr ♦ up. rasurĭ ♦ up. ḑară [Por.]		Osnić	[Vidi]
1228	ḑău	zău	богме	ḑău [akc. ḑău] (uzv.) (i. m.) — 1. (uzv.) bogme, boga mi, zaklinjanje da se govori istina ◊ ḑău, mă, așa ĭe kum îț spusăĭ — boga mi, bre, tako je kako ti rekoh ◊ ḑî ḑău — zakuni se (da govoriš istinu) 2. (i. m.) (zast.) bog, značenje sačuvano samo u reči „dumńeḑău” ◊ dumńeḑău — gospodbog < duomnu — gospod + ḑău — bog ♦ var. dumńeḑîu [Por.] ♦ var. ḑîău [Por.] ♦ var. zîău (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ♦ dij. var. zău [Kmp.] ∞ dumńeḑîu		Rudna Glava	[Vidi]
1386	ḑîaśe	zece	десет	ḑîaśe [akc. ḑîaśe] (br.) — deset ◊ la mîń aĭ ḑîaśe źaĭśće, șî nu sînt tot una — na rukama imaš deset prstiju, pa nisu svi jednaki ♦ var. zîaśe (Valakonje, Savinac, Gamzigrad, Lubnica) [Crn.] ◊ pi la ḑîaśe śiasurĭ am mînat uoĭļi la ḑîkatuare — oko deset sati terali smo ovce na plandište [Por.]		Osnić	[Vidi]
1387	ḑîaśeļa	zecelea	десети	ḑîaśeļa [akc. ḑîaśeļa] (br.) — deseti ◊ a ḑîaśeļa ḑîuă buturirîm la o kasă — desetog dana nabasasmo na jednu kuću ♦ var. zîaśeļa (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ♦ dij. var. ḑîăśiļa, ḑăśiļa [akc. ḑăśiļa] ◊ a ḑîăśiļa uorĭ ț-am prospus, da tu înga n-aĭ luvat la kap — deseti put sam ti ponovio, a ti još nisi shvatio [Por.] ∞ ḑîaśe		Osnić	[Vidi]
1385	ḑîkatură	zicătură	свирка	ḑîkatură (mn. ḑîkaturĭ) [akc. ḑîkatură] (i. ž.) — 1. (muz.) svirka, sviranje na instrumentu ◊ am askultat o ḑîkatură batrînă în fluĭer — slušao sam jednu staru svirku na duduku ♦ dij. var. zîkatură (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) [Crn.] ◊ ḑîkatura lu moșu Voĭna lăutarĭu a fuost kunoskută șî-n afară dă Mlaoa — sviranje čiča Vojne violiniste bilo je poznatgo i izvan Mlave (Busur) [Mlava] ♦ dij. sin. kînćik [Por.] 2. (zast.) izreka, poslovica ◊ muoșu a fuost uom ikļan, a vorbit tuot pin ḑîkaturĭ — čiča je bio mudar čovek, govorio je sve kroz izreke ∞ ḑîśa		Osnić	[Vidi]
1383	ḑîuă	ziuă	дан	ḑîuă (mn. ḑîļe) [akc. ḑîuă] (i. ž.) — (kal.) 1. dan, vreme od izlaska do zalaska Sunca ◊ vińe tuamna, ḑîua ĭe tuot mîĭ mikă — ide jesen, dan je sve kraći 2. praznik ◊ mîńe ĭe ḑîuă marĭe, nu să lukră — sutra je praznik, ne radi se 3. mera za površinu ◊ am pus grîu vro tri ḑîļe đi aratură — posejao sam pšenice oko tri dana oranja 4. mera za prikaz udaljenosti ◊ pînă-n Ńiș ĭastă duauă ḑîļe đi mĭers — do Niša ima dva dana hoda ♦ var. zîuă (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) ♦ skr. ḑî [Crn.] 5. (u izr.) danonoćno, neprekidno ◊ a lukrat ḑîua-nuapća, șî la urmă ĭar’ ńimika — radio je danonoćno, i na kraju opet ništa [Por.] ♦ dij. var. ḑîvă [Zvizd] ♦ dij. var. zăuă (Prahovo) [Kmp.]	VARIJANTE I Porečka Reka [Por.] ◊ ḑîuă, ḑîļe; ḑîļiļi (Rudna Glava, Tanda) II Crna Reka [Crn.] ◊ ḑîuă, ḑîļe; ḑîļiļi (Osnić) ◊ zîuă (Valakonje, Savinac, Lubnica, Gamzigrad) III Krajina (Kmpenji) [Kmp.] ◊ zăuă (Prahovo) IV Zvižd [Zvizd] ◊ ḑîvă, ḑîļe, ḑîļiļi (Voluja) FATA KU ĻIK Če măĭ fată ku ļik, Da pe fus n-are ńimik. Zăua noapťa la ogļindă, Da gunoĭu păn la grindă (Zapis: V. Trailović, Prahovo) Vidi više	Osnić	[Vidi]
1705	điskataramat	descătărămat	раскопчан	điskataramat (điskataramată) (mn. điskataramaț, điskataramaće) [akc. điskataramat] (prid.) — raskopčan, otkopčan ◊ n-am bagat sama, am mĭers ku opinka đi gumă điskataramată pin naruoĭ, șî opinka mĭ-a pikat đi pi piśuor — nisam obratio pažnju, išao sam sa otkopčanim opankom kroz blato, i opanak mi je spao s noge ♦ up. kataramă [Crn.] ♦ dij. var. đeskîtaramat [Por.] ∞ điskatarama		Lubnica	[Vidi]
1900	flomînd	flămând	гладан	flomînd (flomîndă) (mn. flomînḑ, flomînđe) [akc. flomînd] (prid.) — gladan ◊ saraku ĭe flomînd đi tuaće — siromah je gladan svega ◊ la-l flomînd sînt uoki marĭ — u gladnog su velike oči ◊ flomînd ka lupu — gladan kao vuk [Por.] ♦ dij. sin. ńemînkat (Slatina) [Crn.] ∞ fuame	I Porečka Reka ◊ flomînd (Rudna Glava) ◊ flămînd (Tanda) ◊ flamînd (Crnajka, Topolnica, Boljetin) II Crna Reka ◊ flomînd (Zlot, Osnić, Šarbanovac, Lubnica, Dobro Polje) ◊ flămînd (Krivelj, Valakonje, Slatina) ◊ flamînd (Šarbanovac, Gamzigrad, Metovnica, Mali Izvor, Podgorac) III Mlava ◊ flamînd (sva sela ?) IV Homolje ◊ flamînd (Sige) IV Braničevo ◊ flămînd (Žitkovica) V Negotinska Krajina ◊ flămînd (Prahovo) VI Gornji Pek ◊ flamînd (Jasikovo) ◊ flomînd (Leskovo) VII Zvižd ◊ flamînd (Voluja, Duboka) VIII Padurenji ◊ flamînd (Plavna) IX Ključ ◊ flămînd (Davidovac)	Rudna Glava	[Vidi]
3373	gilberĭa	cipcină	типац	gilberĭa (mn. gilberĭ) [akc. gilberĭa] (i. ž.) — (bot.) tipac (Festuca glauca) ◊ gilberĭa ĭe un fĭeļ đi ĭarbă — „gilbera” je vrsta trave [Crn.] ∞ ćipșînă		Lubnica	[Vidi]
25	iļiļak	liliac	јоргован	iļiļak (mn. iļiļaś) [akc. iļiļak] (i. m.) — 1. (bot.) jorgovan (Syringa) ◊ muĭerļi s-a dus să kuļagă iļiļak — žene su otišle da beru jorgovan 2. (ornit.) slepi miš (Plecotus auritus, Nyctalus noctula) ◊ kopiĭi s-a dus în pĭeșćiră, să prindă iļiļaś — deca su otišla u pećinu, da hvataju slepe miševe [Por.] up. pîtpalak	Područje reči iļiļak = jorgovan: Poreč [Por.] ◊ Rudna Glava, Tanda Crna Reka [Crn.] ◊ Topla, Krivelj, Lubnica, Šarbanovac Ključ [Dun.] ◊ Korbovo Padurenji ◊ Jabukovac [Pad.] Homolje ◊ Sige, Laznica [Hom.] Mlava [Mlava] ◊ Kladurovo, Ranovac Stig [Stig] ◊ Vrbnica, Porodin Resava [Res.] ◊ Bobovo (ļiļak) Gornji Pek [GPek] ◊ Leskovo Morava [Mor.] ◊ Vlaška	Tanda	[Vidi]
3693	kimur	cărbune	угаљ	kimur [akc. kimur] (i. m.) ● v. ćumur [Crn.]		Lubnica	[Vidi]
5043	krăpător	cîrpător	лопар	krăpător (mn. krăpătorĭ) [akc. krăpător] (i. m.) — lopar ◊ ♦ dij. var. kerpetor (Mokranje), kărpator, krăpator (Prahovo) [Kmp.] ♦ dij. sin. fund [Por.] [Hom.] ∞ fund		Lubnica	[Vidi]
2965	kurĭańik	curelnic	кокошарник	kurĭańik (mn. kurĭańiś) [akc. kurĭańik] (i. m.) — kokošarnik, kokošinjac ◊ kurĭańik ĭe koćeț đi gaiń, kulkuș, kasuță în traușă, fakută đi blăń, đi bîrńe, or înplećită đi nuĭaļe — kokošarnik je kutak za kokoške, legalo, kućica u dvorištu izgrađena od dasaka, greda, ili ispletena od pruća ◊ đimult, lumĭa n-a fakut kurĭańiśe, kă gaińiļi vor să duarmă sus, pi krĭanźiļi lu vrun puom, în aritu kășî — nekada, ljudi nisu pravili kokošarnike, jer kokoške hoće da spavaju gore, na granama neke voćke, u blizini kuće [Por.] ◊ ńiś în kurĭańik gaińiļi nu duorm žuos, numa pi bîće, țînîndu-sa ku gĭarîļi đi ĭeaļe — ni u kokošinjcu kokoške ne spavaju dole, već na prečkama, držeći se kandžama za njih ◊ koćețu kurĭańikuluĭ ku kuĭburļi, unđe gaińiļi uauă, đisparțît ĭe đi kulkuș, or ĭe la o parća lu kurĭańik, or ĭe supt puodu luĭ — deo kokošarnika sa gnezdima, u koja koke nose jaja, odvojen je od legala, ili je sa strane kokošarnika, ili je pod njegovim krovom ◊ vulpĭa a tunat în kurĭańik, ș-a mînkat gaińiļi — lisica je upala u kokošarnik, i pojela kokoške [GPek] ♦ dij. var. kuńerik (Voluja) [Zvizd] ♦ sin. kulkuș ♦ up. gaină [Por.]	I - Ključ ◊ kurĭańik (Davidovac) II Krajina ◊ gainarĭ, gainarńik (Prahovo) III Padurenji ◊ kulkuș (Jabukovac) IV Porečka Reka ◊ kurĭańik (Rudna Glava) V Majdanpek (Bufani) ◊ kurĭaļńik VI Gornji Pek ◊ kurĭańik (Jasikovo, Leskovo) VI Homolje ◊ kuńerik (Sige) VII Zvižd ◊ kuńerik (Voluje) ◊ kurĭańik (Radenka) VIII Mlava ◊ kurĭańik (Rašanac) IX Stig ◊ kureńik (Rečica) IX Crna Reka ◊ kurĭańik (Osnić, Krivelj) ◊ kurĭaļńik (Lubnica) X Pomoravlje ◊ kurĭańik (Isakovo) XI Timok ◊ kočină de gaiń (Šipikovo)	Rudna Glava	[Vidi]
5641	mîńekarĭ	mânecar	горњак ?	mîńekarĭ (mn. =) [akc. mîńikarĭ] (i. s.) — gornjak ? ◊ mîńekarĭ ĭe țuală skurtă muĭerĭaskă ku mîńiś lunź, făra guļir, śe sa-nkĭaptură la pĭept — gornjak je kratak ženski haljetak sa dugim rukavima bez kragne, koji se zakopčava na grudima ◊ mîńikarĭu sa faśe đe pînḑă đe kîńipă, kă sa puartă kînd ĭe frig pista kimĭașă da supt băĭbarak — gornjak se izrađuje od konoplje, jer se nosi kad je hladno preko košulje, a ispod prsluka ♦ var. mîńekarĭ ♦ sin. bluză, rĭeklă [Por.] ♦ dij. var. mîńiśarĭ (Lubnica) [Crn.] ∞ țuală		Jasikovo	[Vidi]
3025	morśilă	mocirlă	блато	morśilă (mn. morśiļ) [akc. morśilă] (i. ž.) — blato; kaljuga ◊ kopiĭi tună în kasă înkalțaț, șî duk morśilă pi opinś — deca ulaze obuvena u kuću, i unose blato na opankama ◊ tata faśe morśilă đi ļipit ștala — otac pravi blato da oblepi štalu ◊ đemult șî kășîļi a fuost ļipiće ku morśilă — nekad su i kuće bile oblepljene blatom ♦ sin. imală, mîrkulă [Por.] ♦ dij. sin. naroĭ (Lubnica) [Crn.]		Rudna Glava	[Vidi]
5009	naroĭ	noroi	блато	naroĭ (mn. naroaĭe) [akc. naroĭ] (i. s.) — blato, kaljuga ◊ după ploaĭe sa faśe atîta naruoĭ đe mare, đe nu puoț mĭerźa — posle kiše napravi se toliko veliko blato, da ne možeš ići [Crn.] ♦ dij. sin. morśilă [Por.]		Lubnica	[Vidi]
45	potrńiśe	potârniche	препелица	potrńiśe (mn. potrńiś) [akc. potrńiśe] (i. ž.) — (ornit.) prepelica (Lat. Coturnix communis) ◊ potrńiśe ĭe pasîrĭe mikă ka golîmbu, nume kunoskut în Arnaglaua șî Țîrnaĭka — prepelica je ptica mala kao golub, ime je poznato u selima Rudna Glava i Crnajka [Por.] ♦ sin. pîtpalak	Lingvistički atlas Poreč [Por.] ◊ potrńiśe (Rudna Glava, Crnajka) Padurenji [Pad.] ◊ potîrńik (Jabukovac) Gornji Pek [GPek] ◊ pîtpalak (Leskovo) Mlava [Mlava] ◊ pîtpălak (Ranovac, Kladurovo, Rašanac) Crna Reka [Crn.] ◊ pîtpălak (Krivelj) ◊ pîtpalak (Slatina, Bor; Šarabanovac) ◊ pitpalak (Lubnica, Osnić, Gamzigrad, Dobro Polje) ◊ gainușă (Brestovac, Bor) Braničevo [Bran.] ◊ pitpalak (faśe pit-pit!) (Snegotin) Stig [Stig] ◊ pitpalak (Porodin) Bugarska, Vidin ◊ prepeliță, pituliče (Rabova)	Rudna Glava	[Vidi]
5509	smîntînă	smântână	кајмак	smîntînă (mn.) [akc. smîntînă] (i. ž.) — (nutr.) kajmak ◊ smîntînă ĭe o kuažă dulśe kare sa faśe pi lapće, lasat în vrun vas să šća măĭ mult — kajmak je slatka pokorica koja se stvara na mleku, ostavljeno u nekom sudu duže da odstoji ♦ var. zmîntînă (Topolnica), zîmîntînă (Tanda) [Por.]	◊ zmîntînă: Poreč: Topolnica Mlava: Rašanac (u folk.) Crna Reka: Lubnica, Osnić Morava: Bigrenica Kmpenji: Radujevac	Rudna Glava	[Vidi]
3017	zapadă	zăpadă	снег	zapadă (mn. zapĭeḑ) [akc. zapadă] (i. ž.) — sneg ◊ ĭarna kad flotaśi đin nuvîr șă astrukă pomîntu ku zapadă albă — zimi padaju pahuljice iz oblaka i pokrivaju zemlju belim snegom ◊ đin zapadă kopiĭi fak kukoluașă — od snega deca prave grudve ◊ kînd ĭe zapada mare șî baće vîntu, sa fak namĭeț — kad je sneg veliki i duva vetar, prave se smetovi ◊ ńinźe zapada — pada sneg ◊ kopiĭi sa kară ku săĭńiļi pi zapadă — deca se sankaju na snegu ◊ pin zapadă mare s-a mĭers numa ku vîrzuabiļi — po dubokom snegu išlo se samo sa krpljama [Por.] ♦ dij. sin. ńavă [Kmp.] ♦ dij. var. ńao [Mlava]	(izr.) Alb ka zapada. — Beo kao sneg. (Zapis: Durlić, druga pol. XX vek.) [Por.] ◊ zăpadă, mn. zăpĭeḑ (Davidovac) [Dun.], Prahovo [Kmp.], Valakonje, Savinac, Krivelj, u manjem obimu u Krivelju je u upotrebi i ńao [Crn.] ◊ zapadă (Gamzigrad, Lubnica, Metovnica) [Crn.]	Rudna Glava	[Vidi]

aa ăă bb țț čč ćć dd ḑḑ ğğ đđ ďď ee ff gg hh ii îî ĭĭ kk ll ļļ mm nn ńń oo pp rr ss şş śś tt ťť uu vv zz žž źź