Kartica sela:

Gamzigrad Gînzgrad [056]

(m. sg.) Gînzgrađan • (m. pl.) Gînzgrađań • (f. sg.) Gînzgrađană • (f. pl.) Gînzgrađańe • Centralni Vlasi • Munćeni • Narečje: subbanatsko

pi/pe/pĭe/pră/pă	đi/đe/ďe/dă	klańe/klaĭe	ḑău/zău	śe/će/če/ťe	ź/đ/ď/ğ
		ĭ	z

GAMZIGRAD (961 st.)a ratarsko-stočarsko (36,6% agrarnog st.) seosko naselje razbijenog tipa, na (160- 190 m) desnoj obali Crnog Timoka (84 km), leve sastavnice Timoka, 9 km zapadno od Zaječara. Površina atara iznosi 2.252 ha. Objedinjuje všpe "rejona" (Petronj, Baba jona, Selo, Selište. Kravarnik i dr.) i 2 km udaljenu Gamztradsku 6anju, poznatu još u XIX v., sa izvorima lekovite vode (leči reumatična, nervna, želudačna i druga oboljenja), hotelom "Kasgrum" (izgrađen 1962), bazenima, vodovodom i dr. Od starina, u blizini sela, značajem se ističu ostaci (podni mozaici, tragovi bazena, fresaka, dvorane sa mermernom oplatom i dr.) kasnoantičkog grada (kraj III i početak IV v.) Gamzigrada (proglašen kulturnim dobrom). Od manjeg privrednog naselja razvio se u monumentalno utvrđenje (okruženo odbrambenim sistemom sa 20 kula) nepravilne četvoroutaone osnove, koje je pored carske rezidencije (imperator Galerije, 292-311. god.) postalo i važan strateški i administrativni centar. Najznačajnija faza u razvoju grada je izgradnja drugog utvrđenja, kada se podižu reprezentativni objekti, čije podove ukrašavaju mozaici izuzetnih likovnih vrednosti, a zidove i stubove kamena plastika doneta iz Male Azije. Južno od sela nalazi se put koji je gradila Ruska vojska za vreme I srpskog ustanka. God. 1924. broji 240 domova i 1.230 žitelja. St. je pravoslavno (slavi Veliku i Malu Gospojinu, Petkovicu, Sv. Alimpija, Sv. Aranđela, Sv. Nikolu i dr.; seoska slava Biljani petak), srpsko i vlaško (1,9%). Indeks demografskog starenja (is) kreće se u rasponu od 0,8 (1961) do 1,5 (1991). kolektivno (seoski vodovod - 39.7% domaćinstava) i individualno (kopani bunari i lokalni vodovodi). Ima četvorogodišnju OŠ (spada u red starijih u ovom kraju). Centar za odmor i rehabilitaciju "Gamzigradska banja", dom kulture, spomenik borcima palim u 11 svetskom ratu, dve MK (Gamzigrad i Gamzigradska banja), zdravstvenu ambulantu, zemljoradničku zadrugu sa otkupnom stanicom mleka i dr. Dugu tradiciju održavanja ima Đurđevdanski uranak, koji se poslednjih god. održava u Gamzigradskoj banji.

• Izvor/Source: Geografska enciklopedija naselja Srbije / pod rukovodstvom Srboljuba Đ. Stamenkovića
Beograd : Geografski fakultet Univerziteta : Agena : Stručna knjiga, 2001, e.j. Gamzigrad

O poreklu stanovništva:

(U pripremi!)

S T A T I S T I K A

1850.¹⁾ (Vlasi)

1866.²⁾ (Vlasi)

1921. (Rumuni)³⁾

2011. (Vlasi)

Kuća

Duša

Svega

Srba

Vlaha

% Vl.

Svega

Srba

Rumuna

% Rum.

Svega

Srba

Vlaha

% Vlaha

Rumuna

359

598

555

92.81

1071

1014

94.68

683

480

147

21.52

G E O G R A F I K A

Fizionomske karakteristike			Nadmorska visina u m.		Površina	Tradicionalna
Tip	Oblik	Reljef	Centar	Visinski pojas	ha	privreda
razbijeno				160-190	2252	ratarsko-stočarsko

GRAĐA U REČNIKU:

Etnogr. oblast: Crna Reka

LEGENDA:

= vlaško

= Vlasi i povlašeni Srbi

= mešovito

= romska mahala

= bajaško (Romi)

^{1) Prvi popis u Srbiji u kome se beleže Vlasi kao posebna etnička kategorija
sproveden je 1850. godine.
Broj njihovih "kuća" i "duša" obradio je i objavio Jovan Gavrilović, vidi
Гласник Друштва србске словесности, св. 4, Београд, 1852}

²⁾Broj Vlaha na popisu iz 1866. obradio i objavio statističar Vladiomir Jakšić, u delu: В. Якшич, О племенном составе населенiя в Княжестве сербском, Типографiя Майкова, С. Петербург, 1872

³⁾Od Berlinskog kongresa (1878. g.) do kraja II sv. rata, sve administracije Srbije, Kraljevine SHS i Jugoslavije, smatrale su Vlahe Rumunima, i tako su ih tretirale u svojim zvaničnim državnim popisima!

x u rubrikama popisa iz 2011. godine o značava mesta u kojima je broj popisanih lica bio manji od 3 (Strategija, p. 19)

Broj pogleda : 568

aa ăă bb țț čč ćć dd ḑḑ ğğ đđ ďď ee ff gg hh ii îî ĭĭ kk ll ļļ mm nn ńń oo pp rr ss şş śś tt ťť uu vv zz žž źź