Kartica sela:
Grljan Grļan [059]

Istočni Vlasi • Carani • Narečje: oltensko
pi/pe/pĭe/pră/pă đi/đe/ďe/dă klańe/klaĭe ău/zău śe/će/če/ťe ź/đ/ď/ğ
pi đe ĭ z č ğ

GRLJAN (3.412 st.), prigradsko ratarsko-stočarsko (2% agrarnog st.) seosko naselje razbijenog tipa, u središtu Timočke krajine, na dolinskim stranama Belog Timoka preko koga su izgrađena dva seoska mosta, s obe strane (veći deo na levoj) puta i železničke pruge Zaječar-Knjaževac, 5 km južno od Zaječara. Površina atara iznosi 3.537 ha. Po rumunskom predanju naziv potiče od doseljenika iz karavlaškog sela Grule. Prostire se u visinskoj zoni 145-400 m. Od glavnog dela sela - Grljan (centar), odvojeno je rudarsko naselje Avramica. Kroz selo protiču potoci: Rašov dol, Kukov vrh, Avramički, Rasov: Bujkov i dr. Sa prvobitne lokacije "u planini", tokom Velikih seoba Srba (1690. i 1737), premešten je na današnju. St. je pravoslavno (slavi Sv. Nikolu, Sv. Paraskevu, Sv. Vasilija, Vavedenje i dr.; seoska slava Sv. Ilija; zavetine Spasovdan, Trojice, Petrovdan i Jeremijindan), srpsko (92,2%), doseljeno sa Kosova, a od 1950-1969. iz Pirota, Kalne, Knjaževca, Crne Trave, Trgovišta, Crnog Vrha i Grlišta, vlaško (doseljeno iz Rumunije) i bugarsko (doseljeno iz Bugarske). Indeks demografskog starenja (is) kreće se u rasponu od 0,6 (1961) do 1 (1991). Pravoslavna crkva Sv. Trojice, čiji dan je i crkvena slava, podignuta je 1899. god. Početna elektrifikacija izvršena je 1911. (po drugom izvoru 1930), a savremena 50-ih god. XX v. Vodosnabdevanje je kolektivno (priključak na urbani vodovod Zaječara). Ima osmorazrednu OŠ "Vladislav Petković Dis" (počela sa radom 1842; sadašnja zgrada izgrađena je 1971), obdanište, manifestaciju republičkog značaja "Sabor frulaša", koja se priređuje zadnje subote u julu ili prve subote u avgustu, zadružni dom (osnovan 1926), staru "Vlašku česmu", spomenik rodoljubima palim u I svetskom ratu (u crkvenom dvorištu), spomen-ploču borcima palim u II svetskom ratu, spomen-česmu borcima palim u II svetskom ratu (u Avramici), spomenik "kod dva bresta" posvećen poginulim partizanima, MK, poštu (1950), dom kulture, zdravstvenu i veterinarsku stanicu, Voćno-lozni rasadnik "Zaječar", organizovan otkup krupne stoke i dr. U ataru se nalazi Rudnik kamenog uglja "Vrška čuka" (Vrška čuka je i vrh, 692 m, najseverniji deo Stare planine, 2170 m), koji je počeo sa radom 1885. (prvi pisani pomen o prisustvu uglja datira iz 1882). Posle II svetskog rata uprava je iz Vrške čuke (Prlita) premeštena u Avramicu. Poslednjih god. XX v. proizvodnja se kreće od 20-30 hilj. t. (1948. - 56.557 t). Kameni ugalj (sadrži 7-8 hilj. k/cal) se vazdušnom žičarom transportuje od rudnika do utovarne železničke stanice u G.

• Izvor/Source: Geografska enciklopedija naselja Srbije / pod rukovodstvom Srboljuba Đ. Stamenkovića
Beograd : Geografski fakultet Univerziteta : Agena : Stručna knjiga, 2001, e.j. Grljan
       
O poreklu stanovništva: (U pripremi!)
S T A T I S T I K A
1850.1) (Vlasi) 1866.2) (Vlasi) 1921. (Rumuni)3) 2011. (Vlasi)
Kuća Duša Svega Srba Vlaha % Vl. Svega Srba Rumuna % Rum. Svega Srba Vlaha % Vlaha Rumuna
250 1415 1757 528 1207 68.7 2203 903 1273 57.78 2379 2024 101 4.25 10

G E O G R A F I K A
Fizionomske karakteristike Nadmorska visina u m. Površina Tradicionalna
Tip Oblik Reljef Centar Visinski pojas ha privreda
zbijeno izduženo brdski 145 145-400 3537 ratarsko-stočarsko

GRAĐA U REČNIKU: Reči Narodna književnost Saradnici Kazivači Etnogr. oblast: Crna Reka

LEGENDA: = vlaško = Vlasi i povlašeni Srbi = mešovito = romska mahala = bajaško (Romi)
1) Prvi popis u Srbiji u kome se beleže Vlasi kao posebna etnička kategorija sproveden je 1850. godine. Broj njihovih "kuća" i "duša" obradio je i objavio Jovan Gavrilović, vidi Гласник Друштва србске словесности, св. 4, Београд, 1852
2) Broj Vlaha na popisu iz 1866. obradio i objavio statističar Vladiomir Jakšić, u delu:  В. Якшич, О племенном составе населенiя в Княжестве сербском, Типографiя Майкова, С. Петербург, 1872
3) Od Berlinskog kongresa (1878. g.) do kraja II sv. rata, sve administracije Srbije, Kraljevine SHS i Jugoslavije, smatrale su Vlahe Rumunima, i tako su ih tretirale u svojim zvaničnim državnim popisima!
Broj pogleda : 1145

aa
  
ăă
  
bb
  
țț
  
čč
  
ćć
  
dd
  
  
ğğ
  
đđ
  
ďď
  
ee
  
ff
  
gg
  
hh
  
ii
  
îî
  
ĭĭ
  
kk
  
ll
  
ļļ
  
mm
  
nn
  
ńń
  
oo
  
pp
  
rr
  
ss
  
şş
  
śś
  
tt
  
ťť
  
uu
  
vv
  
zz
  
žž
  
źź